Nazwa jednostki prowadzącej kierunek: Nazwa kierunku: Poziom kształcenia: Profil kształcenia: Moduły wprowadzające / wymagania wstępne: Nazwa modułu (przedmiot lub grupa przedmiotów): Osoby prowadzące: Forma studiów /liczba godzin /liczba punktów ECTS: Wyższa Szkoła Medyczna w Białymstoku, Wydział Ogólnomedyczny Fizjoterapia Pierwszy Praktyczny Biofizyka oraz prawidłowa anatomia i fizjologia układu nerwowego człowieka. Neurofizjologia Kliniczna prof. R. Kinalski, mgr D. Skonecka 3 ECTS F-1-K-NK-09 studia studia Liczba stacjonarne niestacjonarne punktów w/ćw w/ćw ECTS Zajęcia zorganizowane: 18/30 h 12/20 h 1,6 Praca własna studenta: 42 h 58 h 1,4 Bilans nakładu pracy studenta: Godziny kontaktowe z nauczycielem akademickim: udział w wykładach 6*2 h 6*3 h 0,6 udział w ćwiczeniach 10*2 h 10*3 h 1 konsultacje 2*1 h - RAZEM: 50 h 34 h Samodzielna praca studenta: przygotowanie do 14 h ćwiczeń 20h przygotowanie do 10 h kolokwiów 10h przygotowanie do 10 h 1,4 egzaminu 20h wykłady e-learning 4*2 h 4*2 h
42 h RAZEM: 58 h Cele modułu: Student powinien: 1. Rozumieć fakt, zgodnie z którym fizjologiczną podstawę wszelkich ludzkich zachowań ruchowych i poznawczych leżą odruchy mózgowe. 2. Rozumieć kluczowe znaczenie zjawisk elektrofizjologicznych w obiektywizowaniu ilościowym funkcji obwodowego układu nerwowego oraz mięśnia szkieletowego człowieka. 3. Rozumieć różnice dokładności wyników badań klinicznych przeprowadzanych metodą testów kodowe i testów instrumentalnych. 4. Umieć posługiwać się specjalistyczną aparaturą i sprzętem do przeprowadzania klinicznych neurofizjologicznych testów instrumentalnych z zakresu: elektrodiagnostyki klasycznej, elektromiografii powierzchniowej i elektroneurografii powierzchniowej. 5. Wiedzieć jakie testy instrumentalne są przydatne w rozpoznawaniu miejsca, jak również w kwantyfikowaniu w jednostkach SI stopnia uszkodzenia, zarówno mięśnia szkieletowego jak i nerwu obwodowego człowieka. 6. Rozumieć zasadność seryjnego wykonywania u pacjenta klinicznych neurofizjologicznych testów instrumentalnych, aby weryfikować efekt wybranej dla niego interwencji fizjoterapeutycznej. 7. Rozumieć konieczność ciągłego samokształcenia i wykorzystywania nabytej wiedzy oraz umiejętności dla swojego rozwoju zawodowego i naukowego. Efekty kształcenia: Odniesienie do Przedmiotowy kierunkowych Efekty kształcenia efekt kształcenia efektów kształcenia P_W01 Jakie znaczenie dla fizjoterapii pacjenta z uszkodzeniem obwodowego układu nerwowego mają: a) elek- K_W03 K_W02 trodiagnostyka klasyczna; b) elektromiografia kliniczna K_W08 powierzchniowa; c) elektroneurografia kliniczna powierzchniowa (odpowiada: K_W24 i M1_W07). P_W02 Jaka aparatura i sprzęt umożliwiają przeprowadzanie klinicznych neurofizjologicznych testów instrumental- K_W03 K_W06
nych z zakresu: a) elektrodiagnostyki klasycznej; b) K_W07 elektromiografii klinicznej powierzchniowej; c) elektroneurografii K_W08 klinicznej powierzchniowej (odpowiada; K_W12 i M1_W07). P_U01 Zorganizować warsztat do przeprowadzania diagnostycznych K_U11 klinicznych neurofizjologicznych testów K_U12 instrumentalnych w zakresie elektrodiagnostyki klasycznej, K_U13 elektromiografii klinicznej powierzchniowej i K_U14 elektroneurografii klinicznej powierzchniowej (odpowiada: K_U29 K_U09 i M1_U01) P_U02 Przeprowadzić u osoby dorosłej zdrowej badania: 1. K_U11 reobazy, chronaksji, krzywej I/t i współczynnika akomodacji K_U12 mięśnia szkieletowego i nerwu obwodowego; 2. elektromiografii i elektroneurografii klinicznej powierzchniowej; 3. przewodnictwa nerwowego ruchowego i czuciowego nerwu obwodowego; 4. szybkości przewodnictwa nerwowego ruchowego i czuciowego nerwu obwodowego; (odpowiada: K_U05 i M1_05) P_U03 Przeprowadzić u osoby dorosłej zdrowej zabieg neurofizjoterapeutyczny K_U04 biologicznego sprzężenia zwrotnego K_U15 obrazu EMG, określanego nazwą Myofeedback lub EMG feedback; (odpowiada: K_U04 i M1_U05). P_K01 Promować społeczną przydatność neurofizjologii klinicznej w kontekście świadczeń zdrowotnych udzielanych osobom dorosłym z uszkodzeniem obwodowego układu nerwowego (odpowiada: K_K08 i M1_K08). K_K21 K_K23 P_K02 Udzielać informacji i świadczyć usługi zdrowotne w K_K21 zakresie neurofizjologii klinicznej zgodnie z wymogami K_K23 medycyny opartej na dowodach (odpowiada: K_K10 i M1_K02). P_K03 Kierować się w praktyce zawodowej dobrem pacjenta oraz zasadami etyki zawodowej (odpowiada: K_K04 i M1_K03 oraz K_K12 i M1_K03). K_K18
Wiedza - student wie: Jakie znaczenie dla fizjoterapii pacjenta z uszkodzeniem obwodowego układu nerwowego mają: a) elektrodiagnostyka klasyczna; b) elektromiografia kliniczna powierzchniowa; c) elektroneurografia kliniczna powierzchniowa (odpowiada: K_W24 i M1_W07). Jaka aparatura i sprzęt umożliwiają przeprowadzanie klinicznych neurofizjologicznych testów instrumentalnych z zakresu: a) elektrodiagnostyki klasycznej; b) elektromiografii klinicznej powierzchniowej; c) elektroneurografii klinicznej powierzchniowej (odpowiada; K_W12 i M1_W07). Umiejętności student umie: Zorganizować warsztat do przeprowadzania diagnostycznych klinicznych neurofizjologicznych testów instrumentalnych w zakresie elektrodiagnostyki klasycznej, elektromiografii klinicznej powierzchniowej i elektroneurografii klinicznej powierzchniowej (odpowiada: K_U09 i M1_U01) Przeprowadzić u osoby dorosłej zdrowej badania: 1. reobazy, chronaksji, krzywej I/t i w- spółczynnika akomodacji mięśnia szkieletowego i nerwu obwodowego; 2. elektromiografii i elektroneurografii klinicznej powierzchniowej; 3. przewodnictwa nerwowego ruchowego i czuciowego nerwu obwodowego; 4. szybkości przewodnictwa nerwowego ruchowego i czuciowego nerwu obwodowego; (odpowiada: K_U05 i M1_05) Przeprowadzić u osoby dorosłej zdrowej zabieg neuro-fizjoterapeutyczny biologicznego sprzężenia zwrotnego obrazu EMG, określanego nazwą Myofeedback lub EMG feedback; (odpowiada: K_U04 i M1_U05). Kompetencje społeczne student potrafi: Promować społeczną przydatność neurofizjologii klinicznej w kontekście świadczeń zdrowotnych udzielanych osobom dorosłym z uszkodzeniem obwodowego układu nerwowego (odpowiada: K_K08 i M1_K08). Udzielać informacji i świadczyć usługi zdrowotne w zakresie neurofizjologii klinicznej zgodnie z wymogami medycyny opartej na dowodach (odpowiada: K_K10 i M1_K02). Kierować się w praktyce zawodowej dobrem pacjenta oraz zasadami etyki zawodowej (odpowiada: K_K04 i M1_K03 oraz K_K12 i M1_K03). Forma zajęć/metody dydaktyczne: Wykłady e-learning, wykłady multimedialne na sali wykładowej, ćwiczenia.
Forma i warunki zaliczenia przedmiotu w odniesieniu do efektów kształcenia. Nr efektu Metody weryfikacji efektu kształcenia kształcenia Formujące: Podsumowujące: P_W01 Sprawdzanie wiedzy nabytej P_W02 z wykładów E-learning Obserwacja pracy na wykładach na sali i ocena przygotowania do nich Sprawdzanie umiejętności nabytych z ćwiczeń praktycznych. P_U01 Obserwacja pracy studenta P_U02 Bieżąca informacja zwrotna A: Zdanie testu wielokrotnej odpowiedzi na ocenę, będącą sprawdzianem wiedzy nabytej z 4-ch wykładów przekazanych systemem E-learning. Test odbywa się na początku pierwszego wykładu przeprowadzanego na sali wykładowej. B: Wykazanie się znajomością procedur i nabytą umiejętnością wykonania klinicznego neurofizjologicznego testu instrumentalnego na osobie dorosłej zdrowej używając aparatu NeuroMep-4 oraz Magstim 200. C: Uzyskanie zaliczenia każdego z obowiązujących 10-ciu ćwiczeń, polegającego na osobistym wykonaniu na współćwiczącym studencie badania aparatem NeuroMEP-4, i Magstim 200, zakończonego wydrukiem otrzymanego z aparatu on-line raportu tego badania. D: Zdanie egzaminu końcowego z przedmiotu Neurofizjologia Kliniczna składanego systemem komputerowym, warunkowane uzyskaniem 60% odpowiedzi prawidłowych na 100 pytań testu z wielokrotnymi odpowiedziami, Napisanie przez studenta na jednym z 6-ciu wykładów prowadzonych na
P_U03 sali wykładowej zapowiedzianej wcześniej "kartkówki" ocenianej przez wykładowcę. P_K01 Bieżąca informacja zwrotna Przedłużona obserwacja przez opiekuna / nauczyciela prowadzącego P_K02 Obserwacja pracy na ćwiczeniach P_K03 Dyskusja w czasie ćwiczeń Ocena 360 (opinie nauczycieli, kolegów/koleżanek, pacjentów, innych Próba pracy współpracowników) Treści programowe: Wykład e-learning 8/8 godzin 1. Zachowania człowieka ruchowe i poznawcze. Początki Neurofizjologii Klinicznej. Chronologia rozwoju Fizjoterapii Neurologicznej opartej na Neurofizjologii Klinicznej. (2 g./ 2g.) 2. Kontrola nerwowa ruchu. Jednostka ruchowa mięśnia szkieletowego. Właściwości morfologiczne i czynnościowe jednostki ruchowej. Skurcz mięśnia dowolny. Pobudliwość mięśnia i nerwu. Przewodnictwo nerwowe. Struktury i funkcje mózgu związane z kontrolą ruchu. Móżdżek i funkcje kontrolne. Poziomy integracyjne układu nerwowego. Synteza neuromechanizmów nerwowej kontroli ruchu. Spastyczność - zaburzenie nerwowej kontroli ruchu. (2 g./ 2g.) 3. Plastyczność, regeneracja i neurogeneza układu nerwowego. Plastyczność i regeneracja jednostki ruchowej. Plastyczność neuronu. Neurogeneza mózgu dorosłego. Plastyczność mózgu. Mapy korowe - wskaźnik plastyczności mózgu. (2 g./ 2 g.). 4. Neurofizjologiczne testy instrumentalne. Metody i techniki elektrodiagnostyczne. Elektrodiagnostyka klasyczna. Elektromiografia kliniczna igłowa i powierzchniowa. Polielektromiografia powierzchniowa. Elektroneurografia powierzchniowa. Odruch ścięgnisty (T). Potencjały wywołane. (2 g./ 2g.). Wykład 18/12 godzin 1. Odruchy mózgowe. Odruch nerwowy jako podstawowa funkcja układu nerwowego somatycznego i wegetatywnego. Poziomy integracyjne układu nerwowego człowieka związane z kontrolą ruchu. Struktury i funkcje mózgu oraz rdzenia kręgowego związane z kontrolą ruchu. Ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy w kontrolowaniu zachowań ruchowych człowieka. Narząd równowagi. Lokomocja i rdzeniowy generator wzorca kroczenia. (3 g./ 2g.)
2. Elektrofizjologia neuronu, synapsy, włókna nerwowego, złącza nerwowomięśniowego, włókna mięśnia szkieletowego. Długotrwałe wzmocnienie i osłabienie synaptyczne. Oś czuciowa układu nerwowego. Neuromechanizm bólu i metody diagnostyczne. (3 g./ 2g.). 3. Pobudliwość i plastyczność obwodowego układu nerwowego człowieka. Pobudliwość i plastyczność jednostki ruchowej. Pobudliwość i plastyczność mózgu, neuronu, synaps nerwowych, jednostek ruchowych motoneuronów rdzenia kręgowego. Plastyczność mózgu rozwojowa i kompensacyjna. Wpływ czynników środowiskowych na neuroplastyczność. Mózgowe komórki macierzyste i glejowe. (3 g./2g.) 4. Testy kodowe i instrumentalne. Narzędzia i procedury badań klinicznych neurofizjologicznych. Urządzenia, systemy komputerowe, elektrody do rejestracji potencjałów czynnościowych mięśni szkieletowych i nerwów obwodowych; elektrody do stymulacji nerwów obwodowych; uziemiające, specjalne. Procedury: Testy instrumentalne: elektrodiagnostyka klasyczna; elektromiografia kliniczna powierzchniowa; polielektromiografia kliniczna powierzchniowa; elektroneurografia kliniczna powierzchniowa: przewodnictwo nerwowe ruchowe i czuciowe. (3 g./ 2g,) 5. Neurofizjologia Kliniczna dla Neurorehabilitacji. Procedura semg dla usprawniania funkcji ruchowych ręki po stronie niedowładu połowiczego. Procedura spemg dla usprawniania paraplegika umożliwiającego stanie w neuroprotezach. Wykorzystywanie Neurofizjologii Doświadczalnej w wykrywani genów mięśniowych związanych z przerostem i atrofią mięśnia szkieletowego, wyników badań reobazy i chronaksji. (3 g./ 2 g.). 6. Neurofizjologia Kliniczna dla Neurorehabilitacji. Neurony lustrzane. Neuromechanizm i ćwiczenia z lustrem usprawniające funkcje ruchowe ręki hemiplegika. Neurofizjologia Kliniczna XXI wieku: Nowe technologie. Telerehabilitacja. (3 g./ 2 g.). Ćwiczenia 30/20 godzin 1. Elektrodiagn. Klasyczna. AparatMyomed 932 połączony złączem 232 z aparatem NeuroMep--4. Przeprowadzenie u współćwiczącego aparatem Myomed 932 badania reobazy m. piszczelowego przedniego i zarejestrowanie wyniku w aparacie Neuro- Mep-4 (3 g/ 2 g). 2. Elektrodiagn. Klasyczna. Aparat Myomed 932 połączony złączem 232 z aparatem NeuroMep-4. Przeprowadzenie u współćwiczącego aparatem Myomed 932 badania chronaksji m. piszczelowego przedniego i zarejestrowanie wyniku w aparacie Neuro-
Mep-4 (3g /2g) 3. Elektrodiagn. Klasyczna. AparatMyomed 932 połączony złączem 232 z aparatem NeuroMep-4. Przeprowadzenie u współćwiczącego aparatem Myomed 932 badania krzywej i/t mięśnia piszczelowego przedniego przy stosowaniu impulsów prostokątnych i zarejestrowanie wyniku w aparacie NeuroMep-4. (3g./ 2 g.). 4. Elektrodiagn. Klasyczna. AparatMyomed 932 połączony złączem 232 z aparatem NeuroMep-4. Przeprowadzenie u współćwiczącego aparatem Myomed 932 badania krzywej i/t mięśnia piszczelowego przedniego przy stosowaniu impulsów trójkątnych, obliczenie współczynnika akomodacji, i zarejestrowanie wyniku w aparacie Neuro- Mep-4 (3g./2 g) 5. AparatMyomed 932 połączony złączem 232 z aparatem NeuroMep-4. Samodzielne wykonanie ćwiczenia własnego mięśnia prostownika palców ręki techniką Myofeedback, i zarejestrowanie zapisu EMG w aparacie NeuroMep-4. (3g. / 2g.). 6. Elektromiografia kliniczna powierzchniowa (semg). Aparat NeuroMEP- 4. Przeprowadzenie u współćwiczącego badania mięśnia prostownika palców ręki i zarejestrowanie amplitudy bioelektrycznych potencjałów czynnościowych podczas skurczu dowolnego o sile minimalnej (uzyskać zapis prosty), sile średniej (uzyskać zapis pośredni) oraz sile maksymalnej (uzyskać zapis interferencyjny). Zinterpretować wydrukowane zapisy krzywych semg na podstawie wartości amplitud potencjałów czynnościowych obliczonych automatycznie przez aparat. (3 g/2g) 7. Polielektromiografia-powierzchniowa (spemg). Aparat NeuroMEP-4. Przeprowadzenie u współćwiczącego badania spemg, i zarejestrowanie czynności bioelektrycznej globalnej 4-ch mięśni jednej kończyny górnej (naramiennego, dwugłowego, trójgłowego i prostownika palców ręki podczas: 1) dowolnego całkowitego rozluźnienia wszystkich mięśni i 2) dowolnego śladowego skurczu mięśnia prostownika palców ręki. Zarejestrowane zapisy spemg zinterpretować. (3g/2g). 8. Elektroneurografia powierzchniowa (seng). Aparat NeuroMEP- 4.. Przeprowadzenie u współćwiczącego badania szybkości ortodromowego nerwowego przewodnictwa ruchowego nerwu pośrodkowego na odcinku od punktu motorycznego na rąmieniu do mięśnia krótkiego przywodziciela kciuka. Zarejestrowanie i zinterpretowanie automatycznie obliczonych przez aparat wartości odpowiedzi M, jej morfologii, latencji i amplitudy oraz szybkości przewodnictwa ruchowego (3g/2g). 9. Elektroneurografia powierzchniowa (seng). Aparat NeuroMEP- 4.. Przeprowadzenie
u współćwiczącego badania ortodromowego nerwowego przewodnictwa czuciowego nerwu pośrodkowego na odcinku od skóry drugiego i trzeciego palca ręki lewej do punktu motorycznego tego nerwu w okolicy nadgarstka.. Zarejestrowanie i zinterpretowanie automatycznie obliczonych przez aparat wartości odpowiedzi N, jej morfologii, latencji i amplitudy. (3g/2g). 10. Elektroneurografia powierzchniowa (seng). Aparat NeuroMEP-4.. Przeprowadzenie u współćwiczącego badania nerwowego przewodnictwa aferentnego lewego nerwu pośrodkowego od punktu motorycznego tego nerwu w okolicy nadgarstka do odcinków tego nerwu na poziomie a) ramienia i b) punktu Erba, a następnie obliczenie szybkości przewodnictwa nerwowego na odcinku od ramienia do punktu Erba.(3 g/2g). Literatura podstawowa: 1. Hamzei F.(red.): Neurorehabilitacja oparta na dowodach naukowych. Kinalski R. Redakcja wydania I polskiego. MedPharm Polska, Wrocław 2010. 2. Lennon S, Stokes M.: Fizjoterapia w rehabilitacji neurologicznej. Kwolek AJ. Redakcja wydania pierwszego polskiego. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2010. 3. Kinalski R.: Podstawy neurofizjologii klinicznej (W): Kwolek A. (red.): Rehabilitacja Medyczna. Tom I. Wyd. Urban & Partner, Wrocław 2003. Wydanie I, str. 158-212. 4. Kinalski R.: Neurofizjologia kliniczna. (W): Kwolek A. (red.): Rehabilitacja Medyczna. Tom I. Wyd. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2012, Wydanie drugie, str. 170-226. 5. Kinalski R.: Neurofizjologiczne Podstawy Rehabilitacji Ruchowej (W): Kiwerski J.(red.): Rehabilitacja Medyczna. Wyd. PZWL, Warszawa 2005. Wydanie I, str. 49-69. 6. Kinalski R.: Elektrodiagnostyka (W): Kiwerski J.(red.): Rehabilitacja Medyczna. Wyd. PZWL, Warszawa 2005. Wydanie I, str. 244-262. 7. Kinalski R.: Neurofizjologia Kliniczna dla Neurorehabilitacji Podręcznik dla studentów i absolwentów wydziałów fizjoterapii. MedPharm Polska Wydanie I. Wrocław 2008 8. Kinalski R.: Sprzężenie Neurofizjologii Klinicznej z Teradiagnostyką: Perspektywa Nowego Zawodu Fizjoterapeuty?. Zeszyty Promocji Rehabilitacji, Ortopedii, Neurofizjologii i Sportu. (ISSN 2084-7955). Wydawnictwo WSEIT Poznań, 2012; 1:4-12. 9. Kinalski R.: Neurofizjologia Kliniczna (W): Kwolek A.(Red). Fizjoterapia w Neuro-
logii i Neurochirurgii. Wyd. PZWL, Warszawa 2010. Wydanie I, str. 25-97. Literatura uzupełniająca: 1. Hausmanowi-Petrusewicz I.(red.): Elektromiografia kliniczna. Wydanie II. Wyd. PZWL Warszawa 1986. 2. Konturek S.: Fizjologia człowieka. Tom IV. Neurofizjologia. Wydanie VI. Wyd. UJ. Kraków 1998. 3. Mika T, Kasprzak W.: Elektrodiagnostyka. (W): Mika T, Kasprzak W.: Fizykoterapia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Wydanie IV uzupełnione, Warszawa 2001, str. 269-280. Program opracował/a, data opracowania programu