Przyczyny objawy - zapobieganie AGRESJA I PRZEMOC W SZKOLE

Przyczyny objawy - zapobieganie AGRESJA I PRZEMOC W SZKOLE

Pojęcie agresji Agresja (łac. agressio napaść) zachowania i skłonności, które zmierzają do wyrządzenia szkody określonym osobom, grupom społecznym czy też ich własności. Do pojęć pokrewnych należą: przemoc, tyranizowanie (bullying) i osaczanie (mobbing). Agresywne zachowanie to takie, które niesie z sobą negatywne skutki dla ofiary i jest intencjonalne; -sprawcę opisuje się jako pragnącego zranić bądź uszkodzić fizycznie lub psychicznie ofiarę.

Pojęcie przemocy Powszechnie pojęcie przemocy jest używane zamiennie z terminem agresja w fachowej literaturze przedmiotu. Jednak coraz częściej przemoc stanowi pojęcie nadrzędne wobec zachowań agresywnych, i tylko przez zastosowanie przymiotników modyfikuje się jego znaczenie, np. przemoc fizyczna, psychiczna, werbalna, seksualna, przemoc wobec kobiet, rasistowska, itp. Ogólnie przemoc oznacza nasilenie objawów agresji.

Agresja 1. Agresja interpersonalna zachowanie podejmowane z zamiarem spowodowania szkody, prowadzące potencjalnie lub faktycznie do negatywnych dla innych konsekwencji (ból, cierpienie, utrata cenionych wartości) 2. Gotowość do agresji wewnętrzny stan emocjonalno-motywacyjny jednostki cechujący się irytacją, złością, gniewem, wrogością, chęcią szkodzenia i niszczenia. 3. Agresywność skłonność do częstego używania przemocy w relacjach z innymi jako sposób rozwiązywania konfliktów bądź realizacji celów życiowych

Agresja Agresja przejawia się w formie prostych bądź złożonych czynności: -fizycznych (uderzenie, pobicie) -werbalnych (zwymyślanie, obrażenie) -szkodliwych pośrednio (ignorowanie, plotkowanie) -o różnym stopniu dolegliwości dla ofiary (skarcenie, ośmieszenie, upokorzenie, zadanie bólu, a nawet zabójstwo)

Dane liczbowe Z badań światowej organizacji zdrowia WHO wynika, że rozpowszechnienie zaburzeń w sferze zachowań społecznych stanowi wśród dzieci i młodzieży od 2% do 10 % w populacji (2005r.) 9% chłopców i 2% dziewcząt poniżej osiemnastego roku życia wykazuje zaburzenia w zachowaniu społecznym charakteryzujące się powtarzającymi się przejawami zachowań agresywnych.

Agresja uczniowska Problem powszechności agresji w szkole dotyczy nie tyle zachowań typowo przemocowych (np. zachowań chuligańskich, znęcania się nad jednostką, rozbojów, napaści, kradzieży, itp.), ile zachowań związanych z ogólnym oziębieniem stosunków międzyludzkich, obniżeniem ogólnej kultury wzajemnego współżycia. Zachowania o poważnych charakterze przemocowym, związane ze stosowaniem fizycznych form ataku przeciwko innym, dotyczą niewielkiej grupy uczniów i nie przekraczają 10%. Niemniej skala samego zjawiska świadczy o jego masowym charakterze. Grupa uczniów nie posiadająca żadnych doświadczeń ani sprawcy, ani ofiary agresji to zaledwie 9%

Agresja w szkole Według badań do częstszych aktów przemocowych dochodzi w szkołach ponadpodstawowych niż w podstawowych. Większość poważnych incydentów przemocy odbywa się poza szkołą (akty przemocy z użyciem niebezpiecznych narzędzi, o charakterze seksualnym oraz pobicia) Akty przemocy na terenie szkoły zachodzą głównie w miejscach, gdzie uczniowie przebywają sami np. na boisku szkolnym, w szatni, ubikacji. Agresji i przemocy w szkole sprzyja obecność innych zachowań nagannych, takich jak: picie alkoholu, zażywanie narkotyków i substancji psychoaktywnych, paserstwo, kradzieże.

Przyczyny agresji uczniowskiej wybrane teorie Teoria frustracji agresja powstaje jako reakcja na przeszkodę Teorie poznawczo-motywacyjne agresja jako następstwo zakłóconych relacji między osobą a sytuacją/innymi Teorie psychoanalityczne agresja jako wyraz powikłań i zakłóceń funkcjonowania osobowości na tle jej genezy (doświadczeń dzieciństwa) Koncepcja szkolnej anomii (bezprawia) przemoc jest wynikiem anomicznej struktury szkoły Koncepcja dwuczynnikowa agresja jako forma przezwyciężania stresu

Przyczyny agresji Agresja reaktywno - emotogenna stanowi następstwo wzbudzonych emocji; -pojawia się w następstwie szkodliwych bodźców, frustracji i stresu -w wypadku uniemożliwienia skierowania agresji na obiekt postrzegany jako źródło frustracji może nastąpić przemieszczenie agresji tj. atak na przedmioty lub osoby zastępcze, mniej zagrażające -w szczególnych wypadkach agresja jest kierowana przeciw samemu sobie -specyficzną postacią agresji jest uformowana w trakcie życia jednostki skłonność do odczuwania przyjemności w rezultacie sprawiania innym bólu czy obserwowania cierpienia ofiary lub okrucieństwa (agresja sadystyczna)

Przyczyny agresji Agresja instrumentalna celowe działanie dla pozyskania cenionych stanów, rzeczy lub wartości, -stanowi instrument kontroli i dominacji -sposób osiągania celów życiowych (pozyskiwania bogactwa, prestiżu itp.) oraz wykonywania ról społecznych -specyficzną jej formą jest przekonanie o tym, że niszczenie innych jest posłannictwem, a źródłem mogą być uprzedzenia rasowe, narodowe, religijne.

Przyczyny agresji Formowaniu się agresji 1) reaktywno-emotogennej sprzyjają: -impulsywność -doświadczenie emocjonalnego odrzucenia -frustracja -brak treningu zdolności kontroli emocji -przeżyty stres w okresie dzieciństwa -nadopiekuńczość rodziców

Przyczyny agresji Formowaniu się agresji 2) instrumentalnej sprzyjają: -autokratyczny styl wychowania -doświadczanie kar fizycznych -brak treningu konstruktywnego radzenia sobie ze stresem i konfliktami -niezdolność do empatii -kontakt z przemocą (np. w mediach, rodzinie)

Przyczyny agresji uczniowskiej Według badań prowadzonych przez Związek Nauczycieli w USA do przyczyn agresji szkolnej zaliczono czynniki: -duże, przepełnione szkoły -biedniejące lokalne społeczności -źle zorganizowane urządzenie budynków szkolnych -izolacja ze strony nauczyciela -obecność służb porządkowych -zbyt wąsko zakrojona interwencja

Przyczyny agresji uczniowskiej w świetle badań Badania porównawcze w Europie Zachodniej wskazują na trzy główne czynniki: 1. warunki organizacyjno-lokalowe szkoły 2. stosunek nauczyciela do ucznia 3. niezadowolenie ucznia ze szkoły

Przyczyny istniejące w szkole -hałas, mała przestrzeń i ograniczenie ruchliwości uczniów -czas spędzany w ukierunkowany sposób -stała sytuacja oceny i narzucony z góry porządek -zbyt wiele sytuacji bez możliwości wyboru -niemożność wycofania się z grupy -anonimowość uczniów i nauczycieli

Czynniki związane z relacjami nauczyciele - uczniowie -chłód emocjonalny i brak relacji dialogowych oraz pełnych życzliwości -niewłaściwy sposób komunikowania się nauczycieli z uczniami -relacje oparte tylko na wymaganiach bez nagradzania i wzmacniania pozytywnych zachowań -nieżyczliwość i anonimowość w kontaktach między nauczycielami

Czynniki związane z procesem nauczania -zbyt dużo wymagań bez uwzględnienia potencjału i możliwości uczniów -brak doceniania i podkreślania wysiłków i postępów uczniów -niesprawiedliwość w ocenianiu -mało uwagi poświęconej tworzeniu pozytywnej atmosfery i rozładowywaniu napięć -nuda i schematyczność lekcji -bierny udział uczniów w zajęciach lekcyjnych

Czynniki związane z życiem szkoły -brak spójnych reakcji grona nauczycieli na zachowania agresywne w szkole -brak jasnych i egzekwowanych reguł życia szkolnego -brak poczucia współodpowiedzialności uczniów za życie szkoły -niska aktywność uczniów w zarządzaniu szkołą i ustalaniu jej reguł przez aktywność samorządu szkolnego

Niektóre pozaszkolne przyczyny agresji uczniowskiej Znaczący związek z przejawianiem zachowań agresywnych na terenie szkoły i poza nią, ma nie tylko szkoła, ale też rodzina oraz środowiska, które wypełniają uczniom czas wolny (media, grupy rówieśnicze) Niekorzystne warunki socjalizacyjno-wychowawcze rodziny: zaburzone relacje miedzy członkami rodziny, stosowanie przemocy wobec dzieci i innych członków rodziny. Przynależność do nieformalnych grup charakteryzujących się wrogim nastawieniem do innych

Prewencja 1. propozycje dotyczące szkoły poprawa klimatu szkolnego 2. wspieranie rozwoju kompetencji społecznych uczniów 3. interwencja wobec aktów przemocy oraz długoterminowe przedsięwzięcia wychowawcze korygujące postawy agresywne 4. pomoc ofiarom przemocy 5. programy prewencji dla szkół w ramach współpracy szkoła klasa jednostka, np. program Szkoła bez przemocy 6. wypracowanie nowego modelu nauczyciela/wychowawcy oraz umożliwienie nauczycielom podnoszenia kwalifikacji wychowawczych w ramach programów zapobiegania przemocy w szkole

Bibliografia B. Krahé, Agresja, GWP, Gdańsk 2005. Między swobodą a przemocą w wychowaniu, J. Bińczycka, Kraków, Impuls 2005. Pedagogika, red. Z. Kwieciński, B. Śliwerski, WN PWN, Warszawa 2010.