A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA OECONOMICA 6 (308), 2014 Agneszka Tłuczak MODEL POTENCJAŁU W ANALIZIE ZRÓŻNICOWANIA REGIONALNEGO ROLNICTWA W POLSCE 1. WPROWADZENIE Polske rolnctwo oraz obszary wejske charakteryzują sę zróżncowanem regonalnym, które w dużej częśc uzależnone jest od warunków przyrodnczych, ale coraz częścej równeż pozaprzyrodnczych. Różnce w przestrzennym pozome rozwoju rolnctwa oddzałują na potencjał wytwórczy, efektywność oraz możlwość generowana dochodów. Zntegrowane poltyk państwa z poltyką rozwoju ws jest koneczne, aby wyrównać zastnałe dysproporcje (Stanny 2009: 47-56). Aby do tego doszło, koneczne jest rozpoznane stopna struktury występującego zróżncowana (Krasowcz 2009: 21-31). W analzach pozomu rozwoju regonalnego stosowane są modele potencjału, w przypadku których prowadz sę analzę korelacyjną, pozwalającą na zbadane zależnośc mędzy potencjałem a nnym zjawskam społecznogospodarczym. W analze regonu potencjał to mara oddzaływana regonów wchodzących w skład danego systemu. Potencjał określa ntensywność oddzaływana mędzy regonam ne tylko jako zmenną zależną od welkośc regonów, ale równeż od ch lokalzacj (Czyż 2002a: 13-24; Czyż 2002b: 5-7). Korzystne usytuowane regonu w regonalnym systeme oddzaływań może wpłynąć na wzrost jego małego potencjału. W pracy zostaną zaprezentowane potencjał dochodu potencjał ludnośc. Keeble n. w pracy z 1982 przyjęl potencjał dochodu regonalnego jako marę dostępnośc dzałalnośc gospodarczej (Keeble n. 1982: 419-432) zaś Vckerman n. w 1999 na podstawe potencjału ludnośc określl różnce w dostępnośc regonów w skal Europy (Vckerman n. 1999: 11-15). Dutton w 1970 wprowadzł do badań loraz potencjałów, zakłada on, że potencjał dochodu jest proporcjonalny do popytu nomnalnego, a potencjał ludnośc jest wskaźnkem Unwersytet Opolsk, Wydzał Ekonomczny. [183]
184 Agneszka Tłuczak popytu rzeczywstego określa loraz tych potencjałów jako marę możlwośc zaspokojena popytu. Iloraz potencjału dochodu ludnośc może być nterpretowany jako wskaźnk dochodu na osobę, mana tych wskaźnków są take same (Czyż 2012: 219-236). Stosowane lorazu potencjału jest bardzej uzasadnone z klku powodów, m.n. uwzględna on wpływ relacj mędzyregonalnych na kształtowane sę tego pozomu, jest on marą systemową oraz jest zmenną o cągłym rozkładze przestrzennym. Rozkład przestrzenny lorazu potencjałów ujmowanego jako mara pozomu rozwoju jest podstawą wyróżnena w strukturze regonalnej Polsk regonów rdzenowych obszarów peryferyjnych (Czyż 2002b: 219-226). Celem artykułu jest zbadane regonalnego zróżncowana polskego rolnctwa, wyodrębnene regonów rdzenowych oraz peryferyjnych na podstawe zastosowanego modelu potencjału. Badana zostały przeprowadzone na pozome województw. Uznano, że w ramach województw ne zachodz znaczące zróżncowane pozomu rozwoju rolnctwa przeprowadzane analz na pozome jednostek nższego rzędu ne będze przedmotem rozważań opracowana. 2. MODELE POTENCJAŁU W BADANIACH REGIONALNYCH Twórcą koncepcj modelu potencjału jest amerykańsk astrofzyk J. Q. Stewart, który w swych pracach koncentrował sę na badanach rozmeszczena ludnośc (potencjał ludnośc), wykorzystując do tego celu szereg praw zapożyczonych z fzyk (Pawlk 2014: 3; Chojnck 1964; Rosk 2012: 25). Istota modelu potencjału opera sę na założenu, które mów, że wzajemne oddzaływane dwóch obszarów jest wprost proporcjonalne do ch masy merzonej np. welkoścą produkcj przemysłowej, potencjałem gospodark, pozomem nnowacyjnośc, lczbą ludnośc, tp., a odwrotne proporcjonalne do dzelącej ch odległośc. Pojęce potencjału przestrzennego ujmowane jest w analog do potencjału pola grawtacyjnego (Pawlk 2014: 1-10; Sucheck 2010: 230-235), które opera sę na regule potencjału cząstkowego. Ideą tej reguły jest defnowane potencjału cząstkowego E j jako welkośc energ mędzy dwoma obektam oraz j przypadającą na jednostkę masy P j, regułę tą przedstawć można za pomocą wzoru (Sucheck 2010: 230-235):
Model potencjału w analze zróżncowana regonalnego rolnctwa 185 PP j E j, 0 d j (1) gdze: α 0 parametr strukturalny modelu, P masa -tej jednostk, d j odległość mędzy jednostką oraz j. W analze systemu regonalnego potencjał jest nterpretowany jako mara oddzaływana regonów wchodzących w skład rozpatrywanego systemu. Potencjał określa ntensywność oddzaływana medzy regonam ne tylko jako zmenną zależną od welkośc regonów (lub ch cech), ale równeż od ch względnej lokalzacj, tj. odległośc mędzy nm. Jest marą systemową, każdy z regonów jest charakteryzowany przez odnesene do pozostałych jednostek systemu samego sebe. Regon może meć mały potencjał własny, ale dzęk korzystnemu usytuowanu w regonalnym systeme oddzaływań jego potencjał ulega powększenu (Czyż 2002a: 13-24; Czyż 2002b: 5-7; Werner 2003: 17-23; Kowalsk, Łobodzńska 2013: 93-105). Obecne modele potencjału stosowane są szeroko w badanach pozomu rozwoju społeczno-gospodarczego. Prekursoram analz przestrzennych w Europe byl Clark z zespołem (1969), Dcken Lloyd (1977) oraz Keeble wraz z zespołem (1982). Współcześne tematyką tą zajmują sę Roos (2001), Overman zespół (2003), Mon (2004), Reddng Venables (2004), Hanson (2005), oraz Brakman zespół (2009). Zastosowal on model potencjału do analzy dentyfkacj obszarów centralnych peryferyjnych ówczesnej Europejskej Wspólnoty Gospodarczej oraz zbadana zman jego wartośc w wynku postępującej ntegracj ekonomcznej powodowanej redukcją barer handlowych. Z analz tych wynkało, że głównym benefcjentam ntegracj europejskej były najbardzej rozwnęte najgęścej zaludnone regony (Ceślk, Rokck 2013: 113-126). Jedną z nterpretacj wartośc potencjału jest uznane go za marę dostępnośc przestrzennej do dzałalnośc gospodarczej prowadzonej w nnych mejscach, borąc pod uwagę zarówno słę nabywczą wszystkch rynków, na które frma może potencjalne sprzedawać swoje produkty lub sprowadzać z nch komponenty do produkcj, jak koszt dotarca do tych rynków z danego mejsca wyrażony jako funkcja odległośc lub czasu podróży (Ceślk, Rokck 2013: 113-126; Czyż 2002a: 13-24; Czyż 2002b: 5-7). Ogólny zaps modelu potencjału przedstawa sę następująco:
186 Agneszka Tłuczak 0 1 j 1, j 2, j j Pj dj n M V, = 1, 2,, n, (2) gdze: V potencjał -tej jednostk, P masa -tej jednostk, M waga masy -tej jednostk, d j odległość mędzy jednostką oraz j, α 0, α 1,j, α 2,j parametry strukturalne modelu, β parametr oporu odległośc. Z powyższego wynka, że całkowty potencjał -tej jednostk przestrzennej jest sumą potencjałów cząstkowych pozostałych jednostek. Jest on funkcją masy tych jednostek oraz odległośc mędzy -tą jednostką a pozostałym. Welkość V jest całkowtą welkoścą oddzaływana na -tą jednostkę przestrzenną (Sucheck 2010: 230-235). W analzach regonalnego zróżncowana z zastosowanem model potencjału ważnym zagadnenem jest właścwe określene odległośc. J. Q. Stewart W. Warntz przyjmują, że odległość pełn tę samą rolę w systeme społeczno-ekonomcznym, co w systeme fzycznym, gdyż stanow rzeczywsty wymar tego systemu, a funkcja odległośc ne może być zależna od przystosowanego do obserwacj parametru (Pawlk 2014: 1-10). W badanach przestrzenno-ekonomcznych przyjmuje sę, że odległość rozumana jest jako odległość fzyczna (eukldesowa), fzyczna rzeczywsta (np. odległość drogowa), czasowa (czas podróży/przewozu) lub ekonomczna (koszt podróży/przewozu) mędzy dwoma regonam (Rosk 2012: 25). W lteraturze przedmotu wyróżna sę trzy podstawowe przestrzenne modele potencjału (Sucheck 2010: 230-235): model potencjału ludnośc, model potencjału dochodu, model potencjału lokalzacj. Potencjał ludnośc określa dostępność danego regonu dla meszkańców wszystkch pozostałych regonów badanego systemu regonalnego, jest on marą dostępnośc do tej jednostk z nnych lokalzacj danego systemu (Sucheck 2010: 230-235). Potencjał dochodu jest natomast funkcją dochodu wytworzonego w regone oraz dochodów w nnych regonach dzelących je odległośc. W ten sposób defnowany potencjał sprawa, że jest marą dostępnośc dochodu w systeme regonalnym. Pozwala uwzględnć wpływ przepływów mędzyregonalnych dochodu na kształtowane sę przestrzennej zmennośc dochodu (Czyż 2002a: 13-24; Czyż 2002b: 5-7). W 1970 do badań geografcznych Dutton wprowadzł pojęce lorazu potencjałów, autor ten zakładał, że, potencjał dochodu jest proporcjonalny do popytu, a potencjał ludnośc jest wskaźnkem popytu rzeczywstego (Sucheck 2010: 230-235). Zastosowane lorazu potencjałów w badanach emprycznych przedstawł Coffey w 1978 roku, określając loraz potencjałów jako marę możlwośc zaspokojena popytu (Coffey 1978: 112-129). Iloraz
Model potencjału w analze zróżncowana regonalnego rolnctwa 187 potencjałów uwzględna wpływ relacj mędzyregonalnych na kształtowane sę pozomu rozwoju regonów, jest marą systemową oraz zmenną o cągłym rozkładze przestrzennym (Czyż 2002a: 13-24; Czyż 2002b: 5-7; Sucheck 2010: 230-235). Stosowane lorazu potencjałów w badanu regonalnego zróżncowana obejmuje klka etapów. W perwszy etape oblcza sę wartośc potencjałów ludnośc V oraz dochodu U według formuł: z z U d d n j, = 1, 2,, n, (3) j 1 j V l l n j, = 1, 2,, n, (4) d j 1 dj gdze: z dochody w -tym regone, d j odległość mędzy regonem oraz j, l ludność w -tym regone. Porównane ze sobą dwóch powerzchn potencjału pozwala na określene obszarów o nadwyżce lub nedoborze dostępnośc. Zakłada sę, że suma potencjałów badanego układu wynos 100%. Daje to możlwość wyrażena potencjału w punkce jako procentu sumy potencjału całego układu. Wynk jeden (V j = 1) oznacza taką samą dostępność, wartośc od zera do jeden przewagę dostępnośc w jednym układze, a powyżej jednośc w drugm (Guzk 2003: 33-40). W kolejnośc oblcza sę dla każdego regonu loraz potencjałów P : P U. (5) V Zaletą lorazu potencjałów jest czytelna skala nterpretacja uzyskanych wynków, na przykład V j = 0,25 zawsze oznacza, że odsetek potencjału w perwszym układze był cztery razy mnejszy nż w drugm, a wartość V j = 4, że był cztery razy wększy (Guzk 2003: 33-40; Czyż 2002a: 13-24; Czyż 2002b: 5-7). W kolejnym etape określa sę relację pomędzy lorazem potencjałów P a wskaźnkem dochodu regonalnego na meszkańca g w postac równana (Czyż 2002a: 13-24; Czyż 2002b: 5-7):
188 Agneszka Tłuczak n n z j / d j l j / d j j 1 j 1 P 1 / 1 g z l, (6) gdze: g wskaźnk dochodu regonalnego na meszkańca. Wartość P g w -tym regone zależy od: proporcj pomędzy potencjałem generowanym przez otoczene -tego regonu, a potencjałem własnym regonu -tego w zakrese dochodu, a także pod względem lczby meszkańców, relacj równośc lub nerównośc mędzy tym proporcjam. W sytuacj, gdy w regone występuje wększy stopeń koncentracj przestrzennej potencjału dochodu nż potencjału ludnośc zachodz nerówność P g. Oznacza to, że wększa jest rola otoczena regonalnego danego regonu w generowanu potencjału ludnośc tego regonu nż w generowanu jego potencjału dochodu (Czyż 2002a: 13-24; Czyż 2002b: 5-7). 3. WYNIKI BADAWCZE Postępowane badawcze w analze regonalnego zróżncowana rolnctwa w Polsce rozpoczęto od oblczena potencjałów ludnośc potencjału dochodów dla każdego województwa. Oblczeń dokonano na podstawe danych GUS. Do oblczena potencjału ludnośc wykorzystano lczbę ludnośc zameszkującą obszary wejske w danym województwe, zaś do oblczena potencjału dochodu wykorzystano przecętny mesęczny dochód rozporządzalny w zł na 1 osobę z gospodarstwa ndywdualnego w rolnctwe 1. Analza obejmuje lata 2008 2012. Porównując potencjał ludnośc (Tablca 1) dla analzowanych jednostek przestrzennych województw obserwujemy względną stablną sytuację. Wartośc potencjału ludnośc w poszczególnych latach ne różną sę znacząco od sebe. Tablca 1. Potencjał ludnośc województw w latach 2008 2012 Województwo 2008 2009 2010 2011 2012 dolnośląske 5,96 5,97 5,99 6,02 6,03 kujawsko-pomorske 5,84 5,85 5,86 5,87 5,88 lubelske 7,32 7,29 7,25 7,24 7,21 lubuske 3,37 3,37 3,38 3,38 3,38 1 http://stat.gov.pl/bdl/app/strona.html?p_name=ndeks (dostęp dn.: 25.06.2014).
Model potencjału w analze zróżncowana regonalnego rolnctwa 189 Województwo 2008 2009 2010 2011 2012 łódzke 6,64 6,63 6,62 6,59 6,58 małopolske 9,66 9,65 9,67 9,66 9,68 mazowecke 10,58 10,59 10,60 10,64 10,64 opolske 4,60 4,60 4,59 4,52 4,51 podkarpacke 7,55 7,53 7,49 7,47 7,46 podlaske 3,91 3,87 3,84 3,84 3,83 pomorske 4,83 4,86 4,89 4,95 4,97 śląske 7,02 7,04 7,05 7,02 7,03 śwętokrzyske 6,00 5,99 5,98 5,96 5,95 warmńsko-mazurske 4,53 4,52 4,52 4,56 4,55 welkopolske 8,49 8,52 8,56 8,57 8,60 zachodnopomorske 3,71 3,72 3,70 3,70 3,70 Źródło: opracowane własne. W przypadku potencjału dochodu zaobserwować można zmany wartośc pomędzy rokem 2008 a 2012. W grupe I (województwa o najnższych wartoścach potencjału dochodu) odnotowano spadek wartośc potencjału przecętne o 0,39, zmenł sę też skład tej grupy 2. Najkorzystnej zmenła sę sytuacja w województwach opolskm łódzkm, w 2008 oba województwa znajdowały sę w perwszej grupe, zajmując odpowedno 7 8 mejsce, natomast w 2012 łódzke było na mejscu 11, a województwo opolske na 13 mejscu pod względem wartośc potencjału dochodu (Rysunek 1). Model przestrzennego potencjału dochodu wskazuje na slną koncentrację potencjału dochodu w województwach mazoweckm, warmńsko-mazurskm, lubelskm, kujawsko-pomorskm, śwętokrzyskm. Najnższym natężenem potencjału dochodu charakteryzują sę województwa na połudnowym wschodze północnym zachodze kraju. W całym analzowanym okrese wdoczny jest jego koncentryczny układ. Neznaczne poszerzyły sę obszary o wysokch wartoścach potencjału: województwo opolske. 2 Podzał na grupy odbył sę wedle zasady: grupa I obejmuje województwa znajdujące sę pomędzy najmnejszą wartoścą różnc, a połową średnej arytmetycznej oblczoną z najmnejszej najwększej wartośc różnc odległośc; grupa II województwa znajdujące sę w przedzale od połowy średnej do średnej z przedzału; grupa III województwa znajdujące sę w przedzale od średne do trzech drugch średnej; grupa IV obejmuje województwa, których wartośc znajdują sę powyżej trzech drugch średnej. Szerzej patrz: Kauf, Tłuczak (2014).
190 Agneszka Tłuczak Źródło: opracowane własne. 2008 2012 Rysunek 1. Potencjał ludnośc w roku 2008 2012 Rozkład przestrzenny lorazu potencjałów ujmowany, jako mara pozomu rozwoju, jest podstawą wyróżnena w strukturze regonalnej Polsk na grunce koncepcj rdzeń-peryfere regonów rdzenowych obszarów peryferyjnych. Na mape rozkładu lorazu potencjałów (Rysunek 2) układy cągłe subregonów z wysokm wartoścam tego lorazu odpowadają układom ch oddzaływana w postac regonów rdzenowych. 2008 * 2009 * 2010 * 2011 * 2012 * Rysunek 2. Ilorazy potencjałów dochodu ludnośc w latach 2008 2012 Nota: * grupa I: P < 1, grupa II: 1 < P < 4, grupa III: P > 4. Źródło: opracowane własne.
Model potencjału w analze zróżncowana regonalnego rolnctwa 191 Rozkład wartośc lorazu potencjałów na mape Polsk ma charakter jednobegunowy. Wyodrębnony begun stanow województwo podlaske, w którym odnotowuje sę najwyższe wartośc lorazu potencjałów w skal całego kraju. Jednocześne województwo to wyróżna sę równeż najwyższym wartoścam potencjału dochodu (Rysunek 1). Oddzaływane województwa podlaskego obejmuje swym zasęgem regony sąsedne: województwo warmńsko-mazurske województwo lubelske. Obszary, w których odnotowano nższe wartośc lorazu potencjałów, wyraźne kontrastują z regonem województwa podlaskego. Województwa odstające to przede wszystkm: podkarpacke, małopolske śląske. Każdorazowo wartośc lorazu potencjałów dla tych województw ne przekraczają 0,5. 2008 * 2009 * 2010 * 2011 * 2012 * Rysunek 3. Rozkład wartośc P / g w latach 2008 2012 Nota: * grupa I: P < 1, grupa II: 1 < P < 4, grupa III: P > 4. Źródło: opracowane własne. W systeme krajowym najwęcej województw, dla których zachodz zwązek P g odnotowano w latach 2008, 2011 2012. Są to województwa małopolske, śląske, lubuske podkarpacke. Oznacza to, że w województwa te wykazują sę wyższym stopnem koncentracj przestrzennej potencjału dochodu nż potencjału ludnośc. Dodatkowo oznacza to, że wększa jest rola otoczena regonalnego wymenonych województw w generowanu potencjału ludnośc, nż generowanu potencjału dochodu województw z tej grupy. W roku 2009 zależność ta dotyczy jedyne województwa śląskego. Najwęcej województw, dla których zachodz relacja P g odnotowano w roku 2009. Wówczas
192 Agneszka Tłuczak 15 województw (poza śląskm) charakteryzuje sę wyższym stopnem koncentracj przestrzennej potencjału ludnośc nż potencjału dochodu (Rysunek 3). 4. PODSUMOWANIE Modele potencjału są stosowane w przestrzennych analzach społecznogospodarczych. Wykorzystywane są w badanach dotyczących np. lokalzacj przemysłu, rozwoju ekonomcznego, handlu mędzynarodowego, ochrony środowska. Zaletą tych model jest możlwość zbadana wzajemnych powązań pomędzy poszczególnym jednostkam terytoralnym. Modele te, poza potencjałem własnym, uwzględnają wpływ oddzaływań sąsadujących obektów oraz położene w przestrzen. Charakterystyczną cechą polskego rolnctwa jest regonalne zróżncowane. Dotyczy to struktury agrarnej, ale równeż warunków przyrodnczych jak pozaprzyrodnczych. Zagadnena zwązane z badanem struktury agrarnej znajdują sę w centrum uwag nemal od zawsze, szczególnego znaczena nabrały jednak po przystąpenu Polsk do Un Europejskej, w kontekśce dostosowywana sę polskch gospodarstw rolnych do możlwośc konkurowana z gospodarstwam w UE. Jednym z aspektów oczekwanych przeman w polskm rolnctwe jest zmnejszene lczby gospodarstw, wzrost ch powerzchn oraz wzrost efektywnośc ekonomcznej prowadzonej dzałalnośc rolnczej. W ostatnch latach lczba gospodarstw najwększych, o powerzchn powyżej 50 ha, systematyczne rośne. Celem artykułu było zbadane regonalnego zróżncowana polskego rolnctwa, wyodrębnene regonów rdzenowych oraz peryferyjnych na podstawe zastosowanego modelu potencjału. Przeprowadzone badana potwerdzają hpotezę o zróżncowanu rolnctwa na pozome województw w Polsce w latach 2008 2012. Wdoczny jest podzał województw na tzw. rolncze nerolncze, ma on swoje źródła hstoryczne ukształtowanego zróżncowana pozomu rozwoju gospodarczego pomędzy wschodną, a zachodną częścą Polsk. Wyodrębnony regon rdzenowy (województwo podlaske) jest regonem o stosunkowo wysokm pozome rozwoju rolnctwa w stosunku do pozostałych województw. Charakteryzuje sę ono może nezbyt sprzyjającym warunkam przyrodnczym, ale rozwja sę tam chów bydła mlecznego męsnego 3. Należy 3 Podlaske może sę pochwalć najwększą obsadą bydła w Polsce (61,4 szt./100 ha użytków rolnych przy średnej dla kraju 33,9 szt./100 ha). Pod względem skupu mleka województwo podlaske wraz z mazoweckm zajmuje perwsze mejsce w kraju stanow około 40% ogólnego skupu krajowego (w tym województwo podlaske 20%).
Model potencjału w analze zróżncowana regonalnego rolnctwa 193 pamętać, że badana nad regonalnym zróżncowanem rozwoju rolnctwa są badanam welowątkowym pownny uwzględnać wele czynnków, zarówno ekonomcznych, jak uwarunkowań przyrodnczych. BIBLIOGRAFIA Brakman S., Garretsen H., Marrewjk C. V. (2009), Economc Geography wthn and between European Natons: The Role of Market Potental and Densty across Space and Tme, Journal of Regonal Scence, vol. 49, ss. 777-800. Ceślk A., Rokck B. (2013), Rola sec transportowej w rozwoju polskch regonów: zastosowane modelu potencjału ekonomcznego, AUC Ekonoma, vol. XLIV nr 1 (13), ss. 113-126. Clark C., Wlson F., Bradley J. (1969), Industral Locaton and Economc Potental n Western Europe, Regonal Studes, No. 3, ss. 197-212. Coffey W. (1978), Income Relatonshps n Boston and Toronto: A Tale for Two Countres?, Canadan Geographer, No. 2(22), ss. 112-129. Czyż T. (2002a), Applcaton of the potental model to the analyss of regonal dfferences n Poland, Geographa Polonca, Nr 75(1), ss. 13-24. Czyż T. (2002b), Zastosowane modelu potencjału w analze zróżncowana regonalnego Polsk, Studa Regonalne Lokalne, Nr 2 3/2002, ss. 5-7. Czyż T. (2012), Pozom rozwoju społeczno-gospodarczego Polsk w ujęcu subregonalnym, Przegląd Geografczny, Nr 84, ss. 219-236. Dcken P., Lloyd P. (1977), Locaton n Space, Harper and Row, New York. Dutton G. (1970), Macrospc Aspects of Metropoltan Evoluton, Harvard Papers n Theoretcal Geography, Geography of Income Seres, No 1. Guzk R. (2003), Przestrzenna dostępność szkolnctwa ponadpodstawowego, Instytut Geograf Gospodark Przestrzennej UJ Kraków. Hanson G. (2005), Market Potental, Increasng Returns and Geographc Concentraton, Journal of Internatonal Economcs, Vol. 67, ss. 1-24. Keeble D., Owens P. L., Thompson Ch. (1982), Regonal Accessblty and Economc Potental n The European Communty, Regonal Studes, No. 6(16), ss. 419-432. Kowalsk Ł., Łobodzńska A. (2013), Modelowane lokalzacj mejsc w przedszkolach w Małopolsce na podstawe dostępnośc przestrzennej, AUL Fola Geographca Soco- Oeconomca, No. 14, ss. 93-106. Krasowcz S. (2009), Regonalne zróżncowane polskego rolnctwa a możlwośc wdrażana poltyk wspólnotowych, Zeszyty Naukowe SGGW, Poltyk Europejske, Fnanse Marketng, Nr 1(50), ss. 21-31. Mon G. (2004), Spatal Externaltes and Emprcal Analyss: The Case of Italy, Journal of Urban Economcs, Vol. 56, ss. 98-117. Overman H. G., Reddng S., Venables A. (2003), Economc Geography: A Survey of Emprcs, (w:) Cho E. K., Harrgan J. (red.), Handbook of Internatonal Trade, Malden, Blackwell. Pawlk A. (2014), Badane nnowacyjnośc w skal regonalnej, http://www.pte.pl/kongres/referaty/ Pawlk%20Andrzej/Pawlk%20Andrzej%20- %20BADANIE20INNOWACYJNO%C5%9ACI%20W% 20SKALI%20REGIONALNEJ.pdf, (dostęp dn.: 28.06.2014). Reddng S., Venables A. J. (2004), Economc Geography and Internatonal Inequalty, Journal of Internatonal Economcs, No. 62, ss. 53-82. Rosk P. (2012), Dostępność przestrzen Polsk w wymarze europejskm, PAN IG PZ Warszawa.
194 Agneszka Tłuczak Roos M. (2001), Wages and Market Potental n Germany, Jahrbuch für Regonalwssenschaft, No. 21, ss. 171-195. Stanny M. (2009), Zróżncowane pozomu rozwoju obszarów wejskch w Polsce a problem realzacj poltyk spójnośc, Zeszyty Naukowe SGGW, Poltyk Europejske, Fnanse Marketng, nr 1(50), ss. 47-56. Sucheck B. (red.) (2010), Ekonometra przestrzenna. Metody modele analzy danych przestrzennych, C.H. Beck Warszawa. Vckerman R., Spekermann K., Wegener M. (1999), Accessblty and economc development n Europe, Regonal Studes, No. 33(1), ss. 1-15. Werner P. (2003), Geografczne uwarunkowana rozwoju nfrastruktury społeczeństwa nformacyjnego w Polsce, WGSR UW Warszawa. ABSTRAKT Polske rolnctwo oraz obszary wejske charakteryzują sę zróżncowanem regonalnym, które w dużej częśc uzależnone jest od warunków przyrodnczych, ale coraz częścej równeż pozaprzyrodnczych. Różnce w przestrzennym pozome rozwoju rolnctwa oddzałują na potencjał wytwórczy, efektywność oraz możlwość generowana dochodów. W analzach pozomu rozwoju regonalnego stosowane są modele potencjału, w przypadku których prowadz sę analzę korelacyjną, pozwalającą na zbadane zależnośc mędzy potencjałem, a nnym zjawskam społeczno-gospodarczym. W analze regonu potencjał to mara oddzaływana regonów wchodzących w skład danego systemu. Celem artykułu jest zbadane regonalnego zróżncowana polskego rolnctwa w oparcu o koncepcję rdzeń-peryfere. Jako metodę badawczą wykorzystuje sę loraz potencjału ludnośc potencjału dochodu. Badana zostały przeprowadzone na pozome województw. W wynku przeprowadzonych badań wyodrębnono regon rdzenowy polskego rolnctwa województwo podlaske. APPLICATION OF POTENTIAL MODEL IN THE ANALYSIS OF REGIONAL DIVERSITY OF AGRICULTURE IN POLAND ABSTRACT Polsh agrculture and rural areas are characterzed by regonal dfferentaton that s dependent on natural condtons, but ncreasngly also non-natural. The dfferences n the spatal level of agrcultural development have an mpact on manufacturng potental, effcency and ablty to generate ncome. In the analyses of regonal development the potental models are used. In ther case the correlaton analyss s carred, whch allows to explore the relatonshp between potental and other soco-economc phenomena. In the analyss of the regon the potental s a measure of the mpact of the regons n the gven system. The am of ths study s to examne the regonal dfferentaton of Polsh agrculture, to extract the core and perpheral regons on the bass of the potental model. The research was conducted at the level of provnces.