Ekonomiczne uwarunkowania wzmocnienia współpracy i transferu wiedzy mi dzy instytucjami naukowymi i przedsi biorstwami na terenie polsko ukrai

Transkrypt

1 Ekonomczne uwarunkowana wzmocnena współpracy transferu wedzy mędzy nstytucjam naukowym przedsęborstwam na terene polsko ukrańskego obszaru transgrancznego Dla potrzeb wykonanego w ramach projektu Opracowane nnowacyjnego modelu transgrancznego wykorzystana tufów zeoltowych elaboratu dotyczącego uwarunkowań ekonomcznych jego realzacj jako obszar transgranczny przyjmuje sę województwo lubelske obwód lwowsk. O takej delmtacj decyduje sedzba partnerów: Poltechnka Lwowska obwód lwowsk, WyŜsza Szkoła Zarządzana Admnstracj w Zamoścu, Poltechnka Lubelska, Instytut Agrofzyk PAN w Lublne województwo lubelske, oraz sedzby wększośc przedsęborstw, które będą bezpośrednm benefcjentam. W Ŝaden sposób ne ograncza to moŝlwośc korzystana z wynków prowadzonych w ramach projektu badań jak równeŝ współpracy podmotom nstytucjom z nnych częśc polsko ukrańskego obszaru transgrancznego (obwody wołyńsk, zakarpack, województwo podkarpacke) a takŝe nnych regonów Polsk Ukrany. Ludność W 2011 roku w obwodze lwowskm meszkało 2540,9 tys. osób a w województwe lubelskm 2171,9 tys. osób. Gęstość zaludnena to 87 osób na km 2 w przypadku województwa lubelskego 117 osób na 1 km 2 w przypadku obwodu lwowskego. W województwe lubelskm neznaczne przewaŝa udzał ludnośc wejskej (wskaźnk urbanzacj wynósł w nm 46,5%). Natomast w obwodze lwowskm zdecydowane ludność mejska (60,8%). We Lwowe meszka 786,6 tys. osób a w Lublne 348,6 tys. Masta lczące od 50 do 100 tys. meszkańców to Drohobycz Czerwonogród w obwodze lwowskm oraz Chełm, Zamość Bała Podlaska w województwe lubelskm. Seć osadnczą analzowanego obszaru naleŝy jednak określć jako relatywne słabą rzadką. Dodatkowo w kaŝdej z analzowanych jednostek terytoralnych wyraźna jest domnacja stolc regonów w mejskej sec osadnczej. Meszkańcy analzowanego obszaru charakteryzują sę stosunkowo wysokm pozomem wykształcena, przy czym podkreślena wymaga znaczny, nemal dwukrotny wzrost udzału osób z wykształcenem wyŝszym w porównanu z początkem XXI weku. 1

2 Udzał osób legtymujących sę wykształcenem wyŝszym wśród osób pracujących w obwodze lwowskm w 2012 roku 21,8% 1. Udzał osób z wykształcenem wyŝszym w ogólnej lczbe ludnośc województwa lubelskego 16,2%. W województwe lubelskm relatywne duŝy odsetek wszystkch pracujących zatrudnonych jest w rolnctwe (38,3%). W obwodze lwowskm w usługach pracuje 59,5% zatrudnonych a w województwe lubelskm 43,8%. Zgodne z Badanam Aktywnośc Ekonomcznej Ludnośc w 2011 r. stopa bezroboca w województwe lubelskm wynosła 10,6%, natomast w obwodze lwowskm 7,7%. Produkt krajowy brutto Oba regony charakteryzują sę bardzo nskm pozomem rozwoju gospodarczego na tle swoch państw. Zarówno w województwe lubelskm, jak w obwodze lwowskm udzał wytwarzanego PKB stanow 3,8% PKB wytwarzanego odpowedno w Polsce na Ukrane. ZwaŜywszy na fakt, Ŝe potencjał ludnoścowy obu regonów kształtuje sę na pozome 5,6% ludnośc kraju w przypadku województwa lubelskego, 5,6% obwodu lwowskego. Tab. 1. Porównane potencjału gospodarczego województwa lubelskego obwodu lwowskego PKB (mln euro) % PKB Polsk (Ukrany) PKB per capta (euro) PKB per capta (euro) Polska (Ukrana) =100 Województwo lubelske 13462,2 3,8 6247,4 67,6 Obwód lwowsk 3949,1 3,8 1550,4 69,3 Źródło: Stratega współpracy transgrancznej Województwa Lubelskego, Obwodu Lwowskego, Obwodu Wołyńskego Obwodu Brzeskego na lata , Urząd Marszałkowsk w Lublne, Lubln 2013, s. 15. W ostatnch latach tempo wzrostu w obu regonach było nŝsze nŝ przecętne dla państwa. W welkoścach realnych średnoroczny szacunkowy wzrost PKB województwa lubelskego w okrese wynósł 3,5% wobec 4,6% w Polsce, zaś obwodu lwowskego 1,2% wobec 3,1% na Ukrane 2. 1 Dla obwodu lwowskego brak danych dotyczących udzału osób z wyŝszym wykształcenem wśród ogólnej lczby meszkańców w weku 15 lat węcej, ale moŝna przypuszczać, Ŝe jest to welkość zblŝona do danych dla woj. lubelskego. 2 Stratega współpracy transgrancznej Województwa Lubelskego, Obwodu Lwowskego, Obwodu Wołyńskego Obwodu Brzeskego na lata , Urząd Marszałkowsk w Lublne, Lubln 2013, s

3 Rys. 1. PKB per capta w woj. lubelskm na tle kraju. Polska = 100 (%) 72,0 71,7 71,2 71,1 70,6 70,0 69,3 69,5 68,0 66,0 68,4 68,0 67,9 67,6 67,4 67,0 Lubelske Rys. 2. Tempo wzrostu PKB w województwe lubelskm na tle kraju (%) 7,0 3,0 Rate of growth of GDP n the Lubelske Vovodshp Rate of growth of GDP n Pol ,0 Rys. 3. Tempo wzrostu PKB w woj. lubelskm w Polsce w latach narastająco (2000 rok = 100) 60,0 Lubelske Polska 40,0 20,0 0,

4 Relatywne słaby pozom rozwoju gospodarek regonów wchodzących w skład analzowanego obszaru transgrancznego staje sę jeszcze bardzej wdoczny, gdy przedstawone powyŝej wartośc zostaną zestawone ze średną wysokoścą PKB per capta w Un Europejskej. W województwe lubelskm, będącym jednym z najbednejszych regonów UE, wartość tego wskaźnka wynosła 25,5% średnej unjnej, w przypadku obwodu lwowskego to zaledwe 6,3%. Dysproporcja w pozome rozwoju gospodarczego pomędzy średną dla Un Europejskej a poszczególnym regonam wchodzącym w skład analzowanego obszaru transgrancznego staje sę neco mnejsza, jeŝel za podstawę porównań przyjmemy wartość PKB wyraŝoną w euro według parytetu sły nabywczej. Uwzględnając słę nabywczą ludnośc, produkt krajowy na 1 meszkańca w województwe lubelskm w 2010 roku wynosł 42% średnej UE (Polska 63%), w obwodze lwowskm 15% (Ukrana 21%). Tab. 2. Struktura wartośc dodanej brutto w woj. lubelskm na tle Polsk według rodzajów dzałalnośc w latach (%) Rok Rolnctwo, łowectwo leśnctwo, rybactwo Przemysł Budownctwo Hel naprawy, hotele restauracje, gospodarka magazynowa, transport łączność Pośrednctwo fnansowe, obsługa neruchomośc frm Pozostała dzałalność usługowa Województwo lubelske ,5 19,7 7,7 29,6 9,1 27, ,4 19,0 7,7 29,4 9,2 27, ,7 19,7 7,6 28,4 8,9 26,7 Polska ,6 24,6 7,8 30,2 9,7 24, ,7 24,7 8,0 29,5 10,1 24, ,0 25,6 8,0 28,9 10,1 23,4 Udzał usług w tworzenu wartośc dodanej brutto kształtował sę na pozome wyraźne przekraczającym 60%. Przemysł uczestnczył w tworzenu wartośc dodanej województwa lubelskego w 17%, a obwodu lwowskego w 17,4%. Udzał rolnctwa, leśnctwa, łowectwa rybactwa w tworzenu wartośc dodanej brutto województwa lubelskego wynósł 7,4% a obwodu lwowskego 9,6%. Na nekorzystną strukturę tworzena wartośc dodanej brutto nakłada sę nŝsza wydajność pracy w stosunku do wartośc krajowych, notowana w kaŝdym spośród analzowanych 4

5 regonów oraz w kaŝdym rodzaju dzałalnośc. W przelczenu na 1 pracującego wartość dodana brutto w województwe lubelskm w 2010 r. wynosła 14,9 tys. euro, co stanowło necałe 70% średnej krajowej plasowało je na ostatnm mejscu wśród wszystkch województw w Polsce. Tab. 3. Wydajność pracy merzona wartoścą dodaną brutto na 1 pracującego według rodzajów dzałalnośc (w zł) L A T A Y E A R S WOJEWÓDZTWA VOIVODSHIPS Ogółem Gr Rolnctwo, leśnctwo, łowectwo rybactwo Agrculture, forestry fshng razem Przemysł Industry w tym przetwórstwo przemysłowe of whch manufacturng Budownctwo Constructon Hel; naprawa pojazdów samochodowych ; transport gospodarka magazynowa; zakwaterowane gastronoma ; nformacja komunkacja Trade; repar of motor vehcles ; transportaton storage; accommodaton caterng ; nformaton communcaton Dzałalność fnansowa ubezpeczenowa; obsługa rynku neruchomośc Fnancal nsurance actvtes; real estate actvtes Pozostałe usług Other servces P O L S K A Lubelske POLSKA = ,9 57,4 85,9 83,2 92,2 89,7 91,6 87,5 Lubelske ,7 63,3 82,0 80,0 88,9 90,0 89,8 88, ,9 69,5 82,3 83,2 86,0 88,5 88,3 88,8 Źródło: GUS 5

6 Tab. 4. Wydajność pracy w poszczególnych rodzajach dzałowośc w relacj do średnej wydajnośc w gospodarce (%) L A T A Y E A R S WOJEWÓDZTWA VOIVODSHIPS Rolnctwo, leśnctwo, łowectwo rybactwo Agrculture, forestry fshng Średna wydajność = 100 (%) razem Przemysł Industry w tym przetwórstwo przemysłowe of whch manufacturng Budownctwo Constructon Hel; naprawa pojazdów samochodowych ; transport gospodarka magazynowa; zakwaterowane gastronoma ; nformacja komunkacja Trade; repar of motor vehcles ; transportaton storage; accommodaton caterng ; nformaton communcaton Dzałalność fnansowa ubezpeczenowa; obsługa rynku neruchomośc Fnancal nsurance actvtes; real estate actvtes Pozostałe usług Other servces ,6 115,1 103,7 117,2 120,2 247,2 91,4 P O L S K A ,6 117,9 105,5 120,7 117,4 248,6 87, ,7 123,0 110,5 119,1 115,1 248,1 84, ,0 143,5 125,3 157,0 156,6 329,0 116,1 Lubelske ,4 138,7 121,1 153,9 151,7 320,2 110, ,6 144,9 131,6 146,6 145,7 313,5 107,3 Źródło: GUS W województwe lubelskm w dwóch ostatnch latach wyŝszy wzrost wydajnośc pracy w województwe nŝ w Polsce, przy czym jest to nemal w całośc zasługa o 12 punktów procentowych wyŝszego w porównanu ze średnm wzrostem w kraju wzrostu wydajnośc w rolnctwe. Nestety w porównanu z krajem spadała wydajność w przemyśle, budownctwe najwaŝnejszych usługach. 6

7 Tab. 5. Wartość środków trwałych (mln zł) L A T A Y E A R S WOJEWÓDZTWA VOIVODSHIPS Ogółem Gr Rolnctwo, leśnctwo, łowectwo rybactwo Agrculture, forestry fshng razem Przemysł Industry w tym przetwórstwo przemysłowe of whch manufacturng Budownctwo Constructon Hel; naprawa pojazdów samochodowych ; transport gospodarka magazynowa; zakwaterowane gastronoma ; nformacja komunkacja Trade; repar of motor vehcles ; transportaton storage; accommodaton caterng ; nformaton communcaton Dzałalność fnansowa ubezpeczenowa; obsługa rynku neruchomośc Fnancal nsurance actvtes; real estate actvtes Pozostałe usług Other servces P O L S K A Lubelske Struktura (%) P O L S K A ,0 5,2 31,8 17,7 2,2 27,1 20,6 13, ,0 5,0 31,7 17,6 2,2 27,5 20,2 13,3 Lubelske ,0 10,4 22,8 11,6 1,5 27,7 24,7 12, ,0 9,9 21,6 11,7 2,6 28,6 24,1 13,1 Źródło: GUS 7

8 Tab. 6. Produktywność środków trwałych jako loraz wartośc dodanej brutto na 100 zł środków trwałych brutto L A T A Y E A R S WOJEWÓDZTWA VOIVODSHIPS Ogółem Gr Rolnctwo, leśnctwo, łowectwo rybactwo Agrculture, forestry fshng razem Przemysł Industry w tym przetwórstwo przemysłowe of whch manufacturng Budownctwo Constructon Hel; naprawa pojazdów samochodowych ; transport gospodarka magazynowa; zakwaterowane gastronoma ; nformacja komunkacja Trade; repar of motor vehcles ; transportaton storage; accommodaton caterng ; nformaton communcaton Dzałalność fnansowa ubezpeczenowa; obsługa rynku neruchomośc Fnancal nsurance actvtes; real estate actvtes Pozostałe usług Other servces P O L S K A Lubelske Polska = 100 (%) Lubelske ,7 89,4 95,2 100,3 125,8 86,3 67,5 102, ,9 98,7 100,7 102,8 71,1 83,8 65,6 102,9 Źródło: GUS Hel zagranczny Pommo tego, Ŝe wartość obrotów w hlu zagrancznym analzowanych jednostek terytoralnych w ostatnch latach systematyczne wzrasta, ch udzał w strukturze regonalnej hlu zagrancznego pozostaje neznaczny newspółmerny ne tylko do potencjału demografcznego, ale równeŝ do potencjału gospodarczego, merzonego udzałem analzowanych regonów w PKB poszczególnych krajów odnesena. W 2011 r. z województwa lubelskego pochodzło zaledwe 1,6% polskego eksportu oraz 1,1% mportu. 8

9 Newelk był równeŝ udzał obwodu lwowskego w hlu zagrancznym Ukrany ukształtował sę on na pozome odpowedno 1,8% w przypadku eksportu oraz 3,9% w przypadku mportu. Śwadczy to o relatywne nskm stopnu mędzynarodowych powązań gospodarczych analzowanego regonu transgrancznego, będącym przejawem jego peryferyjnośc oraz małej konkurencyjnośc. Lubelszczyzna jest przede wszystkm mejscem relatywne slnej koncentracj eksportu na Ukranę, choć znaczene tego kerunku systematyczne spada. W 2008 r. udzał Ukrany w strukturze geografcznej eksportu z województwa lubelskego wynósł 10,3% (wobec 2,5% w strukturze eksportu dla Polsk ogółem), co stawało ją na 2 mejscu wśród najwaŝnejszych odborców. Wymana hlowa z Polską posada szczególne duŝe znaczene w strukturze hlu zagrancznego obwodu lwowskego. W 2011 r. udzał Polsk w mporce do tego regonu wynósł 20,2%, natomast udzał eksportu 19,1% 3. Średnoroczny napływ bezpośrednch nwestycj zagrancznych wynósł 188,8 mln euro w przypadku obwodu lwowskego, 132,8 mln euro w przypadku województwa lubelskego. Przecętne mesęczne wynagrodzene brutto w 2011 r. w obwodze lwowskm wynosło 246 euro a w województwe lubelskm 748 euro, przy czym w kaŝdym przypadku było ono nŝsze w porównanu średnch krajowych. Co prawda nŝsze nŝ przecętne w kraju wynagrodzena na analzowanym obszarze przekładają sę na nŝszy pozom dochodów wydatków konsumpcyjnych gospodarstw domowych, to paradoksalne wynkające z tego mnejsze koszty prowadzena dzałalnośc gospodarczej mogą stać sę stotnym argumentem na rzecz przycągana nwestycj zewnętrznych. Szkolnctwo wyŝsze WaŜnym elementem potencjału społecznego analzowanego obszaru są szkoły wyŝsze. W roku akademckm 2011/2012 w obwodze lwowskm kształcło sę 131,2 tys. studentów a w województwe lubelskm 96,2 tys. Lwów to jeden z najwększych najwaŝnejszych ośrodków akademckch na Ukrane. Znajduje sę tutaj 20 szkół wyŝszych, m.n.: Unwersytet Lwowsk m. Iwana Frank, Poltechnka Lwowska, Lwowska Akadema Hlowa, Lwowska Akadema Rolncza, Lwowska Akadema Medyczna m. Danela Halckego, Lwowska Akadema Sztuk Pęknych, 3 Stratega współpracy transgrancznej Województwa Lubelskego, Obwodu Lwowskego, Obwodu Wołyńskego Obwodu Brzeskego na lata , Urząd Marszałkowsk w Lublne, Lubln 2013, s

10 WyŜsza Państwowa Akadema Muzyczna m. M. Łysenk wele nnych. W 2011 roku we Lwowe studowało 108,7 tys. studentów. Lubln to szósty pod względem welkośc ośrodek akademck w Polsce, jest sedzbą 9 szkół wyŝszych, m.n.: Unwersytetu Mar Cure-Skłodowskej, Katolckego Unwersytetu Lubelskego Jana Pawła II, Poltechnk Lubelskej, Unwersytetu Przyrodnczego, Unwersytetu Medycznego nnych. W 2011 roku we Lublne studowało 80,8 tys. studentów. Zamość (4,0 tys. studentów) będący mejscem lokalzacj WyŜszej Szkoły Zarządzana Admnstracj, WyŜszej Szkoły Zawodowej m. Szymona Szymonowca oraz WyŜszej Szkoły Humanstyczno-Ekonomcznej m. J. Zamoyskego. Infrastruktura Drogę mędzynarodową E372 (szlak obsługwany przez drogę krajową nr 17 wraz z odcnkam drog ekspresowej S17 na terytorum Polsk oraz drogę mędzynarodową M09 na terytorum Ukrany): Warszawa Lubln Zamość Lwów, znajdującą sę w cągu projektowanego korytarza transportowego Va Intermare, tworzącego najkrótsze powązane Morza Bałtyckego (Gdańsk) z Morzem Czarnym (Odessa). Lna Hutncza Szerokotorowa, begnąca ze Sławkowa w województwe śląskm przez Zamość Hrubeszów do grancy polsko-ukrańskej. Łączy ona Górny Śląsk ze wschodną grancą państwa układem szerokotorowym, umoŝlwającym przewóz ładunków z Ukrany, a przez ną z Rosj, Azj Centralnej oraz Dalekego Wschodu bez konecznośc czasochłonnego przeładunku na grancy. Główna nfrastruktura obsługowa tej ln znajduje sę w Hrubeszowe Zamoścu. Znaczene dostępu do tej ln jest trudne do przecenena w kontekśce potencjalnego rozwoju wymany hlowej współpracy gospodarczej mędzy Wschodem a Zachodem. Przewóz ładunków Magstralą Transsyberyjską z krajów Dalekego Wschodu na Zachód Europy przy wykorzystanu nfrastruktury Ln Hutnczej- Szerokotorowej jest o ok dn szybszy nŝ alternatywną droga morską, pozwalając przy tym na radykalne obnŝene kosztów transportu. Dodatkowo stacje Hrubeszów, Zamość- Bortatycze, Szczebrzeszyn Błgoraj są stacjam stycznym z lnam kolejowym o szerokośc 1435 mm. PołoŜene analzowanego obszaru na drodze głównych szlaków tranzytowych pomędzy wschodem zachodem Europy jest węc korzystne stanow soldną podstawę rozwoju mędzynarodowego transportu drogowego kolejowego. 10

11 Pommo korzystnego połoŝena przy waŝnych mędzynarodowych korytarzach transportowych, warunkujących dostępność zewnętrzną, analzowany obszar charakteryzuje sę jednak nską gęstoścą nfrastruktury drogowej kolejowej będącej jednym z podstawowych czynnków ntegracj przestrzen, przesądzających o jej dostępnośc spójnośc wewnętrznej. Gęstość dróg publcznych o nawerzchn twardej na 100 km 2 w województwe lubelskm wynos 84,9 km na 100 km 2 (wobec 89,7 km na 100 km 2 w Polsce), w obwodze lwowskm jest to tylko 37,6 km na 100 km 2 (wobec 27,5 na km na 100 km 2 na Ukrane). Warto jednocześne zauwaŝyć, Ŝe w przypadku województwa lubelskego wartość tego wskaźnka znaczne wzrosła w porównanu do roku 2003 (z pozomu 71,2 km na 100 km 2 ). Na omawanym obszarze transgrancznym znajdują sę dwa cywlne mędzynarodowe porty lotncze: - Mędzynarodowy Port Lotnczy m. Danela Halckego we Lwowe dysponujący nowym termnalem oddanym do uŝytkowana w kwetnu 2012 r.; realzuje połączena mędzynarodowe do Polsk (Warszawa, Kraków, Wrocław), Włoch (Medolan, Neapol, Wenecja), Nemec (Monachum, Dortmund), Austr (Wedeń), Rumun (Tmszoara), Rosj (Moskwa-Domodedowo oraz Moskwa-Wnukowo), Turcj (Stambuł), Izraela (Tel Aww- Jafa), Zjednoczonych Emratow Arabskch (Dubaj) oraz Egptu (Hurgada), lczne połączena czarterowe, a takŝe przewozy wewnątrzkrajowe (do Kjowa). W 2012 r. obsłuŝyło 576 tys. osób; - Port Lotnczy Lubln w Śwdnku nowy regonalny port lotnczy w Polsce otwarty w grudnu 2012 r., realzuje połączena mędzynarodowe do Welkej Brytan (Londyn- Stansted, Londyn-Luton, Lverpool), Irl (Dubln) oraz Norweg (Oslo), połączena czarterowe do Turcj (Antalya) oraz Bułgar (Burgas), a takŝe okresowe połączene wewnątrzkrajowe (Gdańsk), w cągu perwszych 8 mesęcy 2013 r. obsłuŝyło 127 tys. pasaŝerów. Hrebenne/Rawa Ruska przejśce drogowe na grancy polsko-ukrańskej, obsługujące ruch osobowy towarowy Hrebenne/Rawa Ruska przejśce kolejowe na grancy polsko-ukrańskej obsługujące ruch osobowy, obecne neczynne. 11

12 Podmoty gospodarcze W końcu 2011 roku w województwe lubelskm zarejestrowanych było 162,1 tys. podmotów gospodarczych. W przelczenu na 1000 ludnośc jest to o ponad ¼ mnej nŝ średno w kraju. W regone szczególne mało jest duŝych podmotów zorganzowanych w forme spółek hlowych. Wskaźnk takch spółek na 1000 ludnośc jest o połowę mnejszy nŝ średno w Polsce. 12