Kształtowanie się firm informatycznych jako nowych elementów struktury przestrzennej przemysłu

Transkrypt

1 PRACE KOMISJI GEOGRAFII PRZEMYSŁU Nr 7 WARSZAWA KRAKÓW 2004 Akadema Pedagogczna, Kraków Kształtowane sę frm nformatycznych jako nowych elementów struktury przestrzennej przemysłu Postępujący proces rozwoju społeczno-gospodarczego zwązany z przechodzenem z fazy postndustralnej do fazy nformacyjnej przejawa sę w powstawanu nowych sektorów gospodarczych oraz nstytucj, które podejmują nowe funkcje wynkających z nowych potrzeb postępu cywlzacyjnego. Istotną cecha społeczeństwa nformacyjnego jest pojawane sę frm, które reprezentują nowy sektor przedsęborstw zwązanych z IT. ZróŜncowana przestrzeń geografczna, przejawająca sę w określonym pozome rozwoju społeczno-gospodarczego róŝnej skal układów przestrzennych (od skal globalnej po skalę lokalną) sprawa, Ŝe układy te stwarzają często odmenne uwarunkowana dla nowych mpulsów rozwojowych zwązanych z fazą rozwoju nformacyjnego na ch obszarze (Kuklńsk 2001, Werzbck 1995, Zoło 2001, 2003). W śwetle przedstawonych przesłanek w nnejszych rozwaŝanach podjęto problematykę kształtowana sę frm nformatycznych w przestrzen krajowej jako nowych elementów struktury przestrzennej przemysłu. Zmerzać będzemy do określene tempa pojawana sę frm nformatycznych oraz ch wpływu na róŝncowane przestrzen krajowej. W procese kształtowana sę frm nformatycznych na terene naszego kraju zaznaczają sę dwe tendencje, jedna to podejmowane dzałalnośc nformatycznej przez frmy prowadzące wcześnej nną dzałalność, druga zaś to frmy, które od początku zwązane były z dzałalnoścą nformatyczną. Na wstępne przyjmujemy tezę, Ŝe pojawane sę frm nformatycznych na terene róŝnej skal układów przestrzennych jest wyrazem wkracza ch w fazę nformacyjnego rozwoju. Zmenane proflu dzałalnośc stnejących wcześnej frmy na nformatyczną czy powstawane nowych frm zwązanych z nformatyką wynka bowem z nowych potrzeb rynkowych pojawających sę w róŝnorodnych przedsęborstwach produkcyjnych, usługowych, czy nstytucjach. Zwązane są one z dąŝenem do podnoszena konkurencyjnośc swojej dzałalnośc, co powoduje koneczność zman organzacj pracy oraz przekazywana lub przyjmowana określonych nformacj nezbędnych dla sprawnejszego czy efektywnejszego dzałana. WaŜnym zagadnenem w tym zakrese jest określene potencjału, rozmarów stopna naslena dzałalnośc nformatycznej w róŝnej skal układach przestrzennych. Istotny jest tu wybór odpowednch mernków, które odnoszą sę do róŝnych aspektów dzałalnośc frm nformatycznych, a to:

2 98 welkośc potencjału frm nformatycznych, który określa: lczba frm nformatycznych, potencjalne moŝlwośc ch pracy, wartość majątku, wartość rynkowa czy wartość akcj, rozmarów dzałalnośc frm: wartość przychodów, przychody na 1 pracującego, efektywnośc dzałalnośc frm: welkość zysków, zysk na 1 pracującego, moŝlwośc rozwoju: wartość nakładów nwestycyjnych, rynku pracy: lczba pracujących, lczba pracujących na umowy (zlecena) czy lczba zatrudnonych, naslena dzałalnośc frm nformatycznych, które określają wskaźnk przyjmujące jako układ odnesena: powerzchnę danej jednostk przestrzennej (np. lczba frm na 100 km 2, wartość przychodów na 100 km 2 ), ludnośc (np. przychody na 1000 meszkańców), lczbę pracujących (np. lczba pracujących w frmach nformatycznych do lczby pracujących ogółem), wartośc PKB n. Frmy nformatyczne na terene naszego kraju pojawły sę stosunkowo nedawno naleŝy je traktować jako nowe elementy struktury przestrzennej przemysłu. Proces kształtowana sę frm nformatycznych był bardzo zróŝncowany nawązywał do tempa wkraczana nformatyzacj do Ŝyca społeczno-gospodarczego. Analzując 700 najwększych krajowych frm nformatycznych funkcjonujących w 2002 r., okazuje sę, Ŝe powstawały one lub podejmowały dzałalność nformatyczną w zasadze po 1986 r. (tab. 1). Do 1986 r. tylko 6 frm reprezentowało dzałalność nformatyczną. Były to główne ośrodk oblczenowe ETO zlokalzowane najwcześnej w wodących mastach w 1965 r. (Warszawa, Katowce, Kraków, Łódź, Poznań) w 1966 r. (Bydgoszcz, Gdyna, Rzeszów). W następnych latach proces kształtowana sę frm nformatycznych był bardzo zróŝncowany, czego wyrazem jest wahająca sę lczba frm podejmujących dzałalność nformatyczną od 6 w 1986 r. do 71 w Najbardzej dynamczny rozwój przedsęborstw nformatycznych nastąpł w latach , kedy ch lczba stopnowo zwększała sę z 19 do 71. Najwęcej ze współcześne dzałających frm nformatycznych powstało w latach , z którego to okresu pochodz 389 przedmotów, tj. 55,6% frm obecne funkcjonujących. Frmy nformatyczne charakteryzują sę bardzo zróŝncowanym potencjałem ekonomcznym. Wskazuje na to zróŝncowana wartość dochodów, która waha sę od 1,4 mln zł dla frm powstałych w 1985 r. do 2,6 mld zł dla frm powstałych w 1997 r. W obecnym potencjale gospodarczym frm nformatycznych najwększe znaczene odgrywają frmy powstałe w latach , które mały znaczne węcej czasu na rozwój zdobyce dośwadczena w zakrese funkcjonowana oraz perwsze opanowały rynek. Reprezentuje je 485 frm, które stanową 69,3% ogólnej ch lczby, a łączne przychody tych przedsęborstw obejmują 78,7% ogólnych przychodów krajowych frm nformatycznych. Znaczne mnejszą rolę odgrywają frmy powstałe do 1990 r. Reprezentuje je 98 frm, tj. 14,0% ch ogólnej lczby, a ch łączne przychody wynoszą 16,0% ogólnych przychodów. Podobne znaczne mnejsze znaczena mają frmy powstałe po 2001 r., które stanową 7,1% ogólnej lczby frm, a obejmują tylko 1,8% ogólnych przychodów. Pod względem przychodów domnujące znaczene mają frmy powstałe w latach Reprezentuje je 140 jednostek, czyl 20,0% obejmują 31,8% ogólnych przychodów. Współcześne funkcjonujące frmy, jak juŝ wspomnano, podejmowały dzałalność nformatyczną od początku swojego powstana lub zmenały wcześnejszy profl dzałalnośc na nformatyczny. W konsekwencj występują pewne róŝnce mędzy okresem powstana frm nformatycznych a podjęcem dzałalnośc nformatycznej (tab. 1, 2). Spośród 700 domnujących w 2002 r. frm nformatycznych w Polsce, zmany proflu dzałalnośc doko-

3 Kształtowane sę frm nformatycznych nało 294 frmy, tj. 42,0% ch ogólnej lczby. Podejmowały one dzałalność nformatyczną po 2, a nawet po ponad 30 latach swojego stnena. Najlcznejsza grupa frm, która przejęła dzałalność nformatyczną dokonała tego po od 2 do 10 lat swojego stnena. Łączne w tej grupe są 223 frmy, tj. 31,9%. Natomast tylko stosunkowo nelczne frmy zmenały swoją dzałalność na nformatyczną po 16 latach swojej dzałalnośc, a reprezentuje je tylko 27 frm, czyl 3,8%. Śwadczy to o tym, Ŝ frmy zmenające swój profl dzałalnośc odznaczały sę duŝą elastycznoścą wraz z pojawenem sę nowego sektora nformatycznego dostosowały swoją dzałalność do nowych warunków moŝlwośc rozwojowych. Lokalzacja pozostałych 406 frm, tj. 56,0% dokonywana była pod wpływem nowych czynnków zwązanych z kształtowanem sę społeczeństwa nformacyjnego od początku swojego stnena zwązane było z dzałalnoścą nformatyczną. Tabela 1. Frmy nformatyczne w Polsce w 2003 r. wg roku podjęca dzałalnośc nformatycznej Rok podjęca dzałalnośc nformatycznej Lczba frm Przychody Struktura lczebnośc frm przychodów ,14 0, ,14 0, ,14 0, ,14 0, ,14 0, ,14 0, ,14 0, ,71 2, ,71 5, ,43 2, ,14 5, ,00 9, ,00 6, ,14 3, ,14 5, ,43 7, ,29 10, ,71 11, ,14 7, ,29 9, ,14 6, ,57 3, ,86 1, ,86 0,41 x ,43 0,31 Ogółem ,00 100,00 Źródło: Oblczena własne na podstawe Raport Telenfo 500. Polsk rynek nformatyczny 2002, Mgut-meda, Warszawa, lpec 2003

4 100 Tabela 2. Frmy nformatyczne w Polsce w 2003 r. według roku powstana Rok podjęca dzałalnośc nformatycznej Lczba frm Przychody Struktura lczebnośc frm przychodów ,14 0, ,14 0, ,14 0, ,14 0, ,29 0, ,14 0, ,86 0, ,57 0, ,43 0, ,14 0, ,43 0, ,29 0, ,14 0, ,14 0, ,29 0, ,14 0, ,14 0, ,29 0, ,14 0, ,86 0, ,43 0, ,86 0, ,29 2, ,57 5, ,57 8, ,86 7, ,86 15, ,14 17, ,14 10, ,43 4, ,86 3, ,43 2, ,71 3, ,29 4, ,71 1, ,71 6, ,86 0, ,43 0, ,57 0,18 x ,43 0,31 Ogółem ,00 100,00 Źródło: Oblczena własne na podstawe Raport Telenfo 500. Polsk rynek nformatyczny 2002, Mgut-meda, Warszawa, lpec 2003.

5 Kształtowane sę frm nformatycznych W latach następował stopnowy wzrost lczebnośc obecne funkcjonujących frm nformatycznych, których do 1998 r. powstało 416, tj. 59,4%, a w następnych latach lczba ch wzrosła do 700 (2002). W przestrzen krajowej poszczególne układy regonalne charakteryzowały sę bardzo zróŝncowanym warunkam dla ch lokalzacj rozwoju (tab. 3). Wskazuje na to zróŝncowana dynamka przychodów frm oraz ch nerównomerne rozmeszczena w przestrzen krajowej (tab. 3). Przy ogólnej dynamce wzrostu przychodów 222,8%, dynamka poszczególnych województw wahała sę od 362,0% (lubelske) do 105,7% (opolske). Ponadtrzykrotnym wzrostem przychodu charakteryzowały sę frmy nformatyczne województwa lubelskego podlaskego, ale ch udzał w ogólnych przychodach był stosunkowo newelk zwększył sę z 0,9% do 1,3%. Od 200% do 300% zwększyły swoje przychody województwa: pomorske, łódzke, mazowecke, kujawsko-pomorske, śląske welkopolske, których udzał wzrósł z 17,7% do 19,2%. NajnŜszą dynamką od 105% do 160% odznaczały sę cztery województwa (małopolske, podkarpacke, śwętokrzyske, opolske), których udzał w ogólnych przychodach frm nformatycznych zmalał z 13,6% do 9,2%. Najkorzystnejsze warunk dla ch rozwoju stwarzało województwo mazowecke, na terene którego lczba frm nformatycznych zwększyła sę z 181 do 287, ale ch udzał w ogólnej lczebnośc frm zmnejszył sę z 43,5% do 41,0%. Natomast pod względem udzału w ogólnych przychodach, udzał frm województwa mazoweckego charakteryzuje sę systematycznym wzrostem, z 52,8% do 57,4%, podczas gdy obejmuje ono tylko 11,4% obszaru kraju skupającego 13,1% ludnośc. Zmnejszene sę lczebnośc frm nformatycznych o 2,5 punktów procentowych (pp) oraz zwększene sę ch udzału o ogólnych dochodach o 10,1pp wskazuje, Ŝ frmy te charakteryzowały sę coraz wększym przychodam, co oznacza zarysowujący sę proces polaryzacj dzałalnośc gospodarczej tego typu frm w przestrzen krajowej, natomast stosunkowo mały udzał obszaru ludnośc wskazuje na znaczną ch koncentrację terytoralna demografczną. Znaczne mnejszą rolę odgrywają pod tym względem pozostałe województwa. Na drugej pozycj pod względem lczebnośc frm znalazło sę województwo małopolske, na terene którego lczba frm nformatycznych zwększyła sę z 33 do 69, a ch udzał w strukturze krajowej wzrósł z 7,9% do 9,9%, natomast ch udzał w ogólnych przychodach zmnejszył sę z 11,7% do 9,3%. Zwększene udzału frm o 2,0pp oraz zmnejszene ch przychodu o 2,4pp wskazuje, Ŝ są to frmy o relatywne mnejszym potencjale. Trzecą pozycję zajmuje województwo śląske, na terene którego dynamka frm była neco nŝsza. Mmo wzrostu lczebnośc frm z 43 do 67, ch udzał w strukturze krajowej zmnejszył sę z 10,3% do 9,6%, a udzał w ogólnych przychodach utrzymał sę na pozome 8,3%. Czwartą pozycję zajmuje województwo dolnośląske, którego udzał w ogólnej lczebnośc frm zmnejszył sę z 8,2% do 8,7%, a w ogólnych przychodach zmalał z 12,3% do 10,5%. Te trzy wspomnane województwa (dolnośląske, śląske, małopolske) odznaczają sę mnejszą koncentracją przestrzenną frm nformatycznych. Łączne na ch terene lczba frm zwększyła sę z 110 do 197, ale ch udzał w ogólnej lczbe frm nformatycznych neznaczne zwększył sę z 26,4% do 28,2%%, natomast ch łączne przychody wyraźne zmnejszyły sę z 32,3% do 26,8% ogólnych przychodów, podczas gdy województwa te obejmowały 15,2% obszaru, na którym zameszkuje 36,3% ludnośc.

6 102

7 Kształtowane sę frm nformatycznych Kolejne pozycje zajmują województwa welkopolske, pomorske łódzke, na terene których funkcjonuje łączne 15,3% frm, które dostarczają 9,8% przychodów, a zajmują 21,2% obszaru z 21,2% ludnośc. Najmnej atrakcyjne dla lokalzacj frm nformatycznych były tereny województw mazursko-warmńskego, śwętokrzyskego opolskego. Na ch obszarze dzałało tylko 18 frm, które stanowły 2,6% ogólnej ch lczby generowały 0,7% całośc przychodów, podczas gdy obejmowały 14,4% obszaru, który zameszkwało 10,0% ludnośc. Relacja lczebnośc frm, ch przychodów oraz udzału powerzchn ludnośc poszczególnych województw wskazuje na znaczna koncentrację przestrzenną frm nformatycznych, co podkreśla zróŝncowane warunk rozwoju frm nformatycznych na ch terene. W analzowanym okrese zaznacza sę jednak newelka tendencja do neznacznego wyrównywana dysproporcj przestrzennych w tym zakrese, na co wskazują zmnejszające sę wskaźnk koncentracj terytoralnej przychodów1 frm z 0,434 w 1998 r. do 0,425 w 2002 r. oraz wskaźnków koncentracj demografcznej przychodów2 frm odpowedno z 0,585 do 0,577. Zarysowane tendencje zman koncentracj dzałalnośc frm nformatycznych wpłynęły węc w newelkm stopnu na wyrównywanu dysproporcj w tym zakrese, na co wskazuje stosunkowo mała wartość współczynnka redystrybucj udzału przychodów3 frm poszczególnych województw, który wynos 0,067. Na jego wartość w podstawowym stopnu wpłynęły z jednej strony zwększające sę udzały w ogólnych przychodach województwa mazoweckego o 4,6 pp oraz województwa pomorskego o 1,5 pp, a z drugej województwa, które charakteryzowały sę najpowaŝnejszym zmnejszenem udzału w przychodach frm nformatycznych (małopolskego o 3,7 pp dolnośląskego o 1,7 pp). 1 Wskaźnk koncentracj terytoralnej przychodów frm nformatycznych (k o) oblczono na podstawe wzoru: k o = n = 1 d o 200 gdze: d udzał przychodów frm nformatycznych -tego województwa w ogólnych przychodach frm krajowych, o udzał obszaru -tego województwa w ogólnej powerzchn kraju, 2 Wskaźnk koncentracj demografcznej przychodów frm nformatycznych oblczono na podstawe wzoru: k l = n = 1 d 200 gdze: d udzał przychodów frm nformatycznych -tego województwa w ogólnych przychodach frm krajowych, l udzał ludnośc -tego województwa w ogólnej lczbe ludnośc kraju, 3 Wskaźnk redystrybucj przychodów frm nformatycznych (z) w latach oblczono na podstawe wzoru: z = n = 1 t1 200 l d gdze: d udzał przychodów frm nformatycznych -tego województwa w t 1 (1998) t 2 (2002) w ogólnych przychodach frm krajowych. d t 2

8 104 Potencjał frm nformatycznych w przestrzen krajowej wykazuje najslnejsze powązana z pozomem rozwoju gospodarczego wyraŝony wartoścą PKB. Wyrazem tego jest wysok współczynnk korelacj wartośc PKB z welkoścą przychodów wynoszący 0,991 oraz lczbą frm 0,912. Natomast potencjał ten w neco mnejszym stopnu zwązany jest z lczbą pracujących w gospodarce narodowej, dla której wartość współczynnka korelacj w stosunku do przychodu wynos 0,786, a lczby frm 0,850. Natomast najsłabszy zwązek zaznacza sę mędzy lczbą ludnośc a lczbą frm 0,776 wartoścą przychodów 0,705. Wskazuje to na slne powązana rozwoju dzałalnośc frm nformatycznych z pozomem rozwoju gospodarczego, merzonego welkoścą PKB, a w mnejszym stopnu z rozmaram rynków pracy potencjałem demografcznym. Wskaźnk naslena lczby frm oraz wartośc przychodów na powerzchnę lczbę meszkańców obrazują bardzo zróŝncowaną strukturę przestrzenną kraju w zakrese pozomu nformatyzacj województw (tab. 4). Podkreślają to wartośc przychodów frm nformatycznych na jednego meszkańca, które wahają sę od 2,5 tys. zł do 0,03 tys. zł, przy wartośc współczynnka zmennośc odchylena standardowego 165,9%. Domnujące znaczene pod tym względem ma województwo mazowecke odznaczające sę najwyŝszym wskaźnkem przychodu frm nformatycznych na meszkańca 2,5 tys. zł. Drugą grupę o wysokch wskaźnkach tworzą województwa dolnośląske (0,8 tys. zł), pomorske (0,6 tys. zł) małopolske (0,6 tys. zł). Trzeca grupa obejmuje pęć województw (śląske, zachodnopomorske, welkopolske, kujawsko-pomorske podlaske), które charakteryzują sę wartoścam wskaźnków od 0,1 tys. do 0,4 tys. zł. Znaczne nŝszym wartoścam wskaźnków (od 0,05 do 0,1) odznacza sę kolejna grupa województw (podkarpacke, łódzke, lubelske, lubuske, warmńsko-mazurske). Natomast najnŝszym wartoścam odznaczają sę dwa pozostałe województwa (śwętokrzyske, opolske). W układze przestrzennym wyraźne zaznacza sę połoŝone w centralnej częśc województwo mazowecke, zwarta grupa województw północno-zachodnch (zachodnopomorske, welkopolske, kujawsko-pomorske) o średnch wartoścach wskaźnków oraz strefa województw wschodnch o najnŝszych wskaźnkach wskaźnków (ponŝej 0,1 tys.) cągnąca sę od województwa warmńsko-mazurskego po województwo podkarpacke. Podobny układ przestrzenny województw przedstawa nam wartość wskaźnka lczby frm na 100 tys. meszkańców. RówneŜ zdecydowane wyróŝna sę tu województwo mazowecke o najwyŝszym wskaźnku (5,6 frmy na 100 tys. meszkańców), dwa połudnowe województwa (małopolske, dolnośląske) oraz zwarty obszar województw zachodnch o wartośc wskaźnków (od 1 do 2) oraz dwa pasmowe układy województw o najnŝszych wskaźnkach (ponŝej 1) cągnące sę od województwa kujawsko-pomorskego przez województwo łódzke do opolskego oraz województwa wschodnej Polsk od województwa warmńsko-mazurskego po województwo podkarpacke. Na róŝnce wartośc analzowanych wskaźnków wpływa potencjał frm nformatycznych poszczególnych województw, którego wyrazem jest wskaźnk wartośc przychodów na 1 frmę, wahający sę od 45,0 mln zł w województwe mazoweckm do 4,5 mln w województwe opolskm. Wysokm wskaźnkam (od 35 mln do 40 mln zł) cechują sę województwa dolnośląske pomorske, natomast najnŝszym (ponŝej 10 mln zł) województwa: opolske, śwętokrzyske, łódzke lubelske.

9 Kształtowane sę frm nformatycznych Tabela 4. Oddzaływane frm nformatycznych na przestrzeń krajową w 2002 r. Lczba frm na: Wskaźnk natęŝena Przychody frm na: km 2 Województwo km 2 meszkańców meszkańca Przychód na frmę tys. w zł Odchylene od średnej krajowej Lczba frm na: Przychody frm na: km km 2 meszkańców meszkańca Przychód na frmę tys. w zł dolnośląske 3,1 2,1 118,4 812, ,6 114,7 164,7 138,2 120,6 kujawskopomorske 1,0 0,9 13,3 115, ,7 47,5 18,5 19,6 41,3 Lubelske 0,8 0,9 6,9 79, ,8 47,2 9,7 13,5 28,6 Lubuske 0,9 1,2 4,9 67, ,3 65,0 6,8 11,5 17,7 łódzke 1,3 0,9 11,6 81, ,8 50,3 16,1 13,8 27,4 małopolske 4,6 2,1 119,0 555, ,0 116,4 165,5 94,4 81,1 mazowecke 8,1 5,6 362, , ,3 305,5 504,7 428,0 140,1 opolske 0,7 0,7 3,3 29, ,2 36,0 4,6 5,0 14,0 podkarpacke 0,8 0,7 11,3 96, ,4 38,9 15,7 16,4 42,1 podlaske 0,5 0,9 6,0 100, ,3 49,7 8,4 17,1 34,3 pomorske 2,0 1,7 73,8 618, ,3 92,5 102,7 105,2 113,7 śląske 5,4 1,4 151,2 394, ,7 77,3 210,4 67,0 86,7 śwętokrzyske 0,6 0,5 3,2 29, ,7 29,5 4,5 4,9 16,8 warmńskomazurske 0,2 0,3 3,9 66, ,4 15,3 5,5 11,3 74,2 welkopolske 1,5 1,4 21,5 191, ,9 74,9 29,9 32,5 43,4 zachodnopomorske 0,7 0,9 16,3 219, ,2 51,5 22,6 37,3 72,5 Ogółem 2,2 1,8 71,9 588, ,0 100,0 100,0 100,0 100,0 Źródło: Oblczena własne na podstawe Raport Telenfo 500. Polsk rynek nformatyczny 2002, Mgut-meda, Warszawa, lpec Przedstawona analza wskazuje, Ŝ przestrzeń krajowa stwarza bardzo zróŝncowane warunk dla powstawana nowoczesnych frm zwązanych z nformacyjną fazą rozwoju społecznego. Generalne naslene występowana tego typu frm nawązuje do pozomu rozwoju gospodarczego, o czym śwadczy wysok wskaźnk korelacj mędzy frmam a PKB. Przestrzenny obraz nformatyzacj kraju podkreśla znaczene województwa mazoweckego jako wodącego ognwa gospodarczego kraju, a takŝe województw małopolskego dolnośląskego. Poza nm wyróŝna sę generalne grupa województw zachodnch o wyŝszych wskaźnkach naslena procesów nformatyzacj oraz grupa województw wschodnch o najnŝszym stopnu nasycena dzałalnoścą frm nformatycznych. Podstawowy wpływ na tak układ mają regonalne rynk stwarzające zapotrzebowane na usług nformatyczne nawązujące do pozomu rozwoju gospodarczego oraz pozom kwalfkacj nformatycznych. Wydaje sę, Ŝ na obszarach Polsk wschodnej koneczne jest upowszechnene kształcena nformatycznego, co pownno pocągnąć za sobą pojawane sę frm nformatycznych podejmujących e-pracę na odległość. Procesy te dają pozytywne re-

10 106 zultaty (m.n. upowszechna sę tego typu praca w Indach, gdze prowadzą swoją ksęgowość lczne frmy amerykańske). Pownny temu sprzyjać korzystne warunk przyrodncze, które w Polsce wschodnej są szczególne atrakcyjne jako mejsca zameszkana wysoko kwalfkowanej kadry nformatycznej. Lteratura Gospodarka oparta na wedzy. Wyzwane dla Polsk XXI weku, 2001, red. A. Kuklńsk, Warszawa Werzbck A.P., 1995, Perspektywy cywlzacj śwatowej XXI weku a przemany w Polsce, [w:] Śwat przyszłośc a Polska. Komtet Prognoz Polska w XXI weku, Warszawa Zoło Z., 2001, Informatyzacja przestrzen gospodarczej jako wyznacznk konkurencyjnośc regonu, [w:] Konkurencyjność mast regonów a przedsęborczość przemany strukturalne, red. A. Klask, Prace Naukowe AE w Katowcach, Katowce, s