STARE A NOWE KRAJE UE KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO EKSPORTU

Ewa Szymank Katedra Teor Ekonom Akadema Ekonomczna w Krakowe ul. Rakowcka 27, 31-510 Kraków STARE A NOWE KRAJE UE KONKURENCYJNOŚĆ POLSKIEGO EKSPORTU Abstrakt Artykuł przedstawa wynk badań konkurencyjnośc eksportu polskch artykułów przemysłowych do krajów Un Europejskej po rozszerzenu. Ukazuje sytuację Polsk w nowych warunkach, jej pozycję konkurencyjną wobec dawnych nowych członków ugrupowana, a także wskazuje możlwe kerunk rozszerzena współpracy. Słowa kluczowe: Konkurencyjność, artykuły przemysłowe, eksport, wymana wewnątrzgałęzowa, wymana mędzygałęzowa Wprowadzene Perwszego maja 2004 r. Polska po dwunastu latach od chwl stowarzyszena stała sę członkem Un Europejskej. Rozszerzene ugrupowana, do którego doszło tego dna, było zjawskem bez precedensu z uwag na swe rozmary wraz z Polską w struktury unjne weszło jeszcze dzewęć nnych krajów. To oznacza, ż zmenły sę zasady funkcjonowana polskego handlu zagrancznego w obrębe Europy. Nasz kraj ma teraz te same przywleje, co stare kraje unjne, węc w tej dzedzne ne ma żadnych zman, gdyż w cągu okresu stowarzyszena następowało dopasowywane warunków wymany, nowoścą jest natomast rozszerzene ch na wększą lczbę krajów. Now członkowe Un to w wększośc kraje, z którym współpraca Polsk była dość blska w ramach Grupy Wyszehradzkej. Najważnejszym partneram są tu Czechy, Słowacja Węgry. Zmany konkurencyjnośc artykułów przemysłowych W artykule przedstawone zostane porównane wynków konkurencyjnośc wymany handlowej artykułów przemysłowych dla starych nowych członków ugrupowana oraz sytuacja Polsk w nowych warunkach. Artykuły przemysłowe zostały wybrane ze względu na ch domnującą rolę w wymane naszego kraju z unjnym partneram. Tablca 1. Udzały w polskm eksporce mporce wewnątrzunjnym krajów UE 25 w 2004 r. (w procentach) Kraj Udzał w mporce Udzał w eksporce Austra 2,62 2,5 Belga 3,72 4,04 Dana 2,22 2,83 Fnlanda 2,05 1 Francja 9,85 7,63

Stare a nowe kraje UE konkurencyjność polskego eksportu 229 Grecja 0,33 0,37 Hszpana 3,91 3,1 Holanda 5,11 5,43 Irlanda 0,76 0,37 Luksemburg 0,23 0,13 Nemcy 35,75 37,94 Portugala 0,47 0,8 Szwecja 3,96 4,42 Welka Brytana 4,87 6,84 Włochy 11,55 7,73 Czechy 5,31 5,47 Cypr 0,07 0,12 Estona 0,13 0,44 Ltwa 0,79 2,14 Łotwa 0,3 0,76 Malta 0,07 0,01 Słowacja 2,42 2,26 Słowena 0,76 0,42 Węgry 2,77 3,25 Źródło: Oblczena własne na podstawe danych z Rocznka statystycznego handlu zagrancznego, GUS, Warszawa 2005 Jak wynka z tabel, pod względem udzału w polskm mporce wewnątrzunjnym Czechy znajdują sę na wysokej, czwartej pozycj, Węgry na dzesątej, a Słowacja na dwunastej. W eksporce są to odpowedno: pąte, dzewąte trzynaste mejsce. Po porównanu z rozmaram tych krajów można zauważyć, że są to znaczący odborcy dostawcy artykułów przemysłowych dla Polsk. Jak w tych warunkach kształtuje sę konkurencyjność eksportu polskch wyrobów do krajów nowych w porównanu do starych członków UE? Tablce 2 3 pokazują wynk wskaźnków RCA IIT dla obu częśc ugrupowana. W analze wykorzystano wskaźnk RCA, lczone metodą logarytmczną, oraz IIT, wyrażone w procentach (wskaźnk za: Msala, Plucńsk, 2000). Wskaźnk ujawnonej przewag komparatywnej RCA RCA =ln [X/M : ΣX/ΣM] = lnx lnm, X wartość eksportu grupy towarowej, M wartość mportu grupy towarowej. Wartość RCA mnejsza od zera śwadczy o braku, zaś RCA wększa od zera o występowanu ujawnonej przewag komparatywnej oraz o ntensywnośc mędzygałęzowego handlu mędzynarodowego podzału pracy. Wskaźnk handlu wewnątrzgałęzowego IIT IIT = ( X + M ) X X + M M 100 Wartośc blske 100% śwadczą o wysokej ntensywnośc wymany. Należy pamętać, że ne są tu omawane wcześnejsze procesy, które doprowadzły do

230 Ewa Szymank ukształtowana sę takch, a ne nnych wynków. Zakłada sę, że przyjęce do Un Europejskej oznacza, że now członkowe spełnl nałożone na nch wymagana ne tylko pod względem poltycznym, ale gospodarczym. Poneważ od klku lat Polska jest uważana za jeden z mnej dynamczne rozwjających sę krajów z tej grupy, węc zwłaszcza wyżej wymenone kraje byłego Czworokąta Wyszehradzkego można uznać za równe slnych gospodarczo partnerów, jak pozostałe kraje Pętnastk. Tablca 2. Wskaźnk RCA dla grup 3, 5-9 SITC dla roku 2004 Kraj grupa 3 5 6 7 8 9 Austra 3,31-1,22-0,43-0,56 0,06 4,47 Belga 1,33-1,74-0,32 0,57 1,1 3,73 Dana 1,72-1,21 0,21 0,25 1,04 2,1 Fnlanda 3,18-1,28-1,55-0,98-0,55 Francja 1,5-2,22-0,05-0,25 0,66 0,99 Grecja - -1,25-0,03 2,33 0,05 Hszpana 1,82-1,54-0,27 0,07-0,22 Holanda 1,96-1,78-0,04 0,36 1,16-3,84 Irlanda 7,06-2,91 0,76-1,18-0,14 Luksemburg - 0,02-1,29-0,2 0,09 Nemcy -1,19 0,83-0,01-0,14 0,96-0,7 Portugala 2,08-0,02-0,98 0,97-0,63 - Szwecja 0,32-1,07-0,48 0,34 0,94 Welka Brytana 0,85-1,41 0,48 0,38 0,83-2,41 Włochy -0,04-1,29-0,85-0,14-0,97-5,36 Czechy 1,17-0,27-0,028-0,93 0,87 Estona 1,18 1,78 0,38 1,91 1,55 Ltwa 4,78 1,73 2,05 2,35 1,76 Łotwa -3,86 3,32 0,91 2,48 2,76 Słowacja 0,63-0,28-0,63-0,45 1,01 Słowena 5,14-1,35-0,44-1,07 0,53 Węgry 0,02-0,66 0,69-0,12 1,09 Źródło: jak w tablcy 1. Z uwag na brak ogólnodostępnych danych dla Cypru Malty ne jest możlwe oblczene wartośc wskaźnków dla tych państw, a ponadto ch znaczene w polskm eksporce jest newelke, co oznacza, że ch wpływ na gospodarkę polską jest znkomy może zostać pomnęty. Tablca 3. Wskaźnk IIT dla grup 3,5-9 SITC dla roku 2004 (w procentach) Kraj grupa 3 5 6 7 8 9 Austra 7,05 45,61 78,99 72,66 97,06 2,27 Belga 42,01 29,78 84,09 72,41 49,94 4,68 Dana 30,38 46,06 89,24 87,41 51,9 21,74 Fnlanda 92,04 43,66 35,06 55,08 73,08 - Francja 36,44 19,64 97,36 87,42 68,2 54,27 Grecja - 44,42 98,46 17,74 97,27 Hszpana 27,85 35,24 86,72 96,68 89,12 Holanda 24,66 28,85 98,27 82,24 47,63 4,21 Irlanda 0,17 10,3 63,82 47,09 92,84 Luksemburg - 99,14 43,19 90,05 95,73

Stare a nowe kraje UE konkurencyjność polskego eksportu 231 Nemcy 46,73 37,35 99,59 93,18 55,22 66,48 Portugala 22,2 98,94 54,45 54,93 69,37 Szwecja 84,3 50,99 76,57 83,27 56,35 Welka Brytana 59,94 39,24 76,58 81,13 60,84 16,54 Włochy 98,22 43,24 59,56 92,2 55,08 0,94 Czechy 47,31 86,73 98,61 56,65 59,01 Estona 46,94 28,67 81,51 25,67 35 Ltwa 1,67 30,16 22,78 17,44 29,47 Łotwa 4,12 6,95 57,46 15,42 11,82 Słowacja 69,1 85,82 69,67 77,95 53,46 Słowena 1,16 41,21 78,37 51,23 74,06 Węgry 98,84 68 66,78 94,18 51,69 Źródło: jak w tablcy 1. Z danych zawartych w tablcy 2 wynka, ż wartośc wskaźnków RCA dla grupy 3 w wększośc przypadków są podobne dla krajów starych nowych. Zwększona przewaga względna dla tych ostatnch występuje jedyne dla Ltwy Słowen, choć znaczne wększa jest w przypadku wymany z Irlandą. Śwadczy to o dużym udzale surowców, główne węgla, w handlu z tym państwam. Brak takej przewag wymane z Nemcam, Włocham Łotwą. W tym ostatnm przypadku ne ma to welkego znaczena, gdyż udzał tego kraju w polskm handlu zagrancznym jest newelk. Jeśl chodz o wskaźnk IIT, to równeż tu ne ma zbyt welkch różnc w porównanu z dawnejszym członkam ugrupowana. Wymana artykułów podobnych w grupe 3 jest najwększa z Węgram, Fnlandą, Szwecją Słowacją. Dla grupy 5 wartośc wskaźnków RCA dla nowych krajów też ne odbegają znacząco od starych. W przypadku tej grupy (wyroby chemczne) Polska ne wykazuje w wększośc przypadków przewag. Wyjątkam są kraje bałtycke (Łotwa, Estona, Ltwa), gdze ta przewaga, zwłaszcza w odnesenu do Łotwy, jest dość wysoka, oraz Nemcy Luksemburg. Najwększe znaczene ma tutaj wymana z Nemcam z uwag na swe rozmary. Wartośc wskaźnków IIT są bardzej wyrównane nż dla grupy 3, choć przyjmują mnejsze wartośc. Najbardzej zblżone do naszego kraju struktury handlu artykułam chemcznym mają Luksemburg, Portugala, Czechy Słowacja. Obroty z dwoma ostatnm krajam są w tej grupe znaczne wyższe nż z pozostałym, co pozwala wysnuć wnosk o możlwośc ch dalszego wzrostu. W przypadku grupy 6 Polska równeż ne wykazuje w wększośc przypadków przewag konkurencyjnej, choć dysproporcje są tu mnejsze nż dla wyrobów chemcznych. Względna przewaga występuje, podobne jak poprzedno, w wymane z krajam bałtyckm (najbardzej znacząca dla Ltwy), oraz z Irlandą, Welką Brytaną Daną. Najwększe obroty w tej grupe odnotowano z w handlu z Welką Brytaną, lecz z uwag na blskość geografczną można próbować zwększać je także z pozostałym krajam basenu Morza Bałtyckego. Natomast wskaźnk IIT dla grupy 6 mają wyższe wartośc nż dla grupy 5. Najbardzej zblżone struktury wymany Polska ma z Nemcam, Czecham, Grecją Holandą. Perwsze dwa kraje to sąsedz, węc wysoke wskaźnk śwadczą o wysokm pozome rozwoju naszego kraju w obrębe tej grupy. Równe ważny jest fakt wysokego udzału w handlu towarów z tych dwóch krajów. Daje to możlwość dalszego zwększana współpracy w tej dzedzne. Natomast najbardzej odległą strukturę ma w tej grupe towarowej Ltwa, co pośredno potwerdzają wartośc wskaźnków RCA. Grupa 7 to maszyny urządzena. Wymana tych towarów jest uważana za mernk pozomu zaawansowana technologcznego kraju. W tej dzedzne względną przewagę Polska wykazuje tylko w wymane z tym krajam, które same ne produkują najważnejszych towarów z tej grupy. Do takch należą: Łotwa, Ltwa, Grecja, gdze ta przewaga była najwększa, a w dalszej kolejnośc Estona Portugala. W przypadku nnych państw UE 25 przewaga jest

232 Ewa Szymank neznaczna lub brak jej w ogóle. Stopeń jej wykorzystana jest jednak newelk z uwag na neduże obroty handlowe z tym krajam. Natomast zblżoną strukturę wymany mamy z Hszpaną, Węgram, Nemcam Włocham, czyl z tym, z którym równeż wymana jest bardzo duża. Z wyjątkem Nemec ne są to jednak kraje najbardzej zaawansowane technologczne. Od Irland czy Fnland dzel nas dość duży dystans. Z tego wynka, że przy odpowednm rozwoju tych dzedzn przemysłu Polska może zmnejszyć lukę rozwojową w stosunku do wększośc krajów UE-15. W grupe 8 znajdują sę mędzy nnym tekstyla meble. Zwłaszcza te ostatne są cenone za grancą zdobyły welu odborców na rynku europejskm. Najwększą przewagę w tej grupe mamy wobec członków Un o najkrótszym stażu: Łotwy, Ltwy, Eston, a oprócz tego Holand Belg. Tylko w przypadku klku krajów tej przewag brak, na przykład Włoch (mport obuwa) czy Portugal. Natomast w odnesenu do handlu wewnątrzgałęzowego najwększa zgodność występuje w przypadku Grecj, Austr, Luksemburga Irland. Wymana dotyczy tu główne tekstylów, skór, mebl sprzętu optycznego. Z nowych członków najbardzej zblżoną do Polsk strukturę wymany ma Słowena. Z uwag na newelke rozmary brak danych dla wększośc krajów grupa 9 ne zostane omówona. Tablca 4. Zborcze wartośc wskaźnków RCA IIT dla grup 3,5-9 dla roku 2004. Kraj RCA IIT Austra -0,15 92,63 Belga 0,04 98,05 Dana 0,33 83,45 Fnlanda -0,79 62,32 Francja -0,3 85,33 Grecja 0,58 71,94 Hszpana -0,14 92,81 Holanda 0,1 95,06 Irlanda -0,75 64,23 Luksemburg -0,62 69,81 Nemcy -0,09 95,7 Portugala 0,5 75,63 Szwecja 0,09 95,74 Welka Brytana 0,26 87,3 Włochy -0,48 76,63 Czechy -0,06 96,88 Estona 1,8 50,8 Ltwa 0,89 58,22 Łotwa 0,76 63,89 Słowacja -0,14 92,97 Słowena -0,74 64,73 Węgry 0,12 94,25 Źródło: jak w tablcy 1 Podsumowane Z oblczeń zawartych w tabel 4 wynka, że najwększą względną przewagę konkurencyjną ma Polska w handlu z krajam bałtyckm, zaś z krajów UE 15 z Grecją Daną. W przypadku Grecj ne jest to nczym zaskakującym z uwag na strukturę handlową tego kraju. Podobne jest w odnesenu do byłych republk radzeckch, gdze gospodarka jeszcze ne do końca nadrobła zaległośc wynkające z przynależnośc poltycznej gospodarczej do Zwąz-

Stare a nowe kraje UE konkurencyjność polskego eksportu 233 ku Radzeckego. Najbardzej zblżoną strukturę wymany ma Polska z Belgą, Czecham, Szwecją Nemcam. Jest to tym ważnejsze, że dwa z tych krajów sąsadują z naszym, węc owa wymana należy do najbardzej ntensywnych. Statystyk jednak ne uwzględnają małego ruchu przygrancznego, co może neco zmenać ten obraz, choć w skal kraju ne będą to znaczne zaburzena. Ważne jest jednak, ż Polska stopnowo zmnejsza dystans wobec krajów Pętnastk, a oferowane przez ną towary ne odbegają od pozomu oferty najslnejszych państw z tych, z którym weszlśmy do ugrupowana. BIBLIOGRAFIA: 1. Msala J, Plucńsk E.M, (2000), Handel wewnątrzgałęzowy mędzy Polską a Uną Europejską. Teora praktyka, SGH, Warszawa. 2. Rocznk statystyczny handlu zagrancznego, (2005), GUS, Warszawa.