MIĘDZYNARODOWA KONKURENCYJNOŚĆ KRAJÓW WYSOKO ROZWINIĘTYCH W USŁUGACH CZYNNIKOWYCH I NIECZYNNIKOWYCH

Transkrypt

1 ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 677 FINANSE, RYNKI FINANSOWE, UBEZPIECZENIA NR KATARZYNA NOWACKA-BANDOSZ Unwersytet Szczecńsk MIĘDZYNARODOWA KONKURENCYJNOŚĆ KRAJÓW WYSOKO ROZWINIĘTYCH W USŁUGACH CZYNNIKOWYCH I NIECZYNNIKOWYCH W śwatowym eksporce usług od welu lat główną rolę odgrywają kraje wysoko rozwnęte, których gospodark mają mędzynarodową zdolność w rywalzacj o korzyśc zwązane z udzałem w mędzynarodowym podzale pracy w usługach. Usług w handlu mędzynarodowym to zróżncowana grupa usług czynnkowych neczynnkowych. W ujęcu długookresowym struktura zapotrzebowana na poszczególne rodzaje usług w wymenonych grupach ewoluowała, włączne z odpowednm przemanam jakoścowym. Przekształcena te wywerały wpływ na mędzynarodową pozycję konkurencyjną krajów eksporterów. W krajach wysoko rozwnętych, które są zdolne do reakcj na te zmany, spowodowały one maksymalzację korzyśc z eksportu usług, na które jest najwększe zapotrzebowane na rynku śwatowym. Oznacza to, że ch gospodark charakteryzują sę mędzynarodową konkurencyjnoścą sensu strcte, którą określa sę też manem mędzynarodowej przewag konkurencyjnej 1. Analza przewag konkurencyjnej krajów wysoko rozwnętych w usługach czynnkowych neczynnkowych umożlwa określene pozomu ch specjalzacj 1 Mędzynarodowa konkurencyjność gospodark jest zjawskem złożonym weloaspektowym. Z dotychczasowych badań nad tą problematyką wynka, że pojęce to w sense largo zawera w sobe trzy nne, a manowce mędzynarodową zdolność konkurencyjną, mędzynarodową konkurencyjność sensu strcte oraz mędzynarodową pozycję konkurencyjną. Szerzej na ten temat zob. J. Msala, Mędzynarodowa konkurencyjność gospodark narodowej, PWE, Warszawa 2011, s. 77 n.; J. Bosak, Społeczno-ekonomczne uwarunkowana mędzynarodowej zdolnośc konkurencyjnej gospodark Japon, Monografe Opracowana nr 153, SGPS, Warszawa 1984, s. 37.

2 132 Katarzyna Nowacka-Bandosz eksportowej. Jest to celem badawczym w nnejszym artykule, gdyż wynkające stąd wnosk są równeż ważne dla krajów, które dążą do poprawy swojej pozycj w śwatowym eksporce. W badanach wykorzystano metody mernk zdolnośc kraju do sprzedaży dóbr usług na rynku śwatowym, take jak udzały w handlu mędzynarodowym, saldo obrotów handlowych, wskaźnk pokryca mportu eksportem, wskaźnk ujawnonej przewag względnej oraz wskaźnk ntensywnośc handlu wewnątrzgałęzowego 2. Lata Tabela 1 Udzał poszczególnych grup krajów w śwatowym eksporce usług ogółem w latach (%) Ogółem Kraje wysoko rozwnęte Ameryk w tym kraje Europy Azj Ocean Ogółem Kraje rozwjające sę Afryk w tym kraje Ameryk Azj Ocean Kraje transformacj gospodarczej ,1 19,0 56,3 5,0 0,9 17,7 3,2 5,1 9,3 0,1 1, ,1 24,4 52,3 3,4 1,0 18,1 2,7 4,1 11,2 0,1 0, ,1 22,3 57,7 3,0 1,1 14,8 2,1 3,1 9,6 0,1 1, ,0 19,9 50,6 11,3 1,1 16,0 1,8 3,2 11,0 0,1 1, ,1 21,7 53,7 5,7 1,0 16,9 1,5 3,3 12,1 0,0 1, ,1 18,4 56,6 5,0 1,0 17,4 1,6 2,9 12,8 0,1 1, ,9 18,4 56,9 4,6 1,0 17,4 1,6 2,9 12,9 0,1 1, ,6 17,5 57,7 4,3 1,0 17,5 1,6 2,7 13,1 0,1 1, ,8 17,7 55,4 4,9 0,7 19,2 1,6 2,7 14,8 0,0 2,1 Źródło: opracowane własne na podstawe UNCAD, Handbook of Statstcs on-lne; IMF Balance of Payments Statstcs oraz WTO Statstcs Database, styczeń Charakterystyczną cechą śwatowego eksportu usług ogółem jest wysoka koncentracja geografczna w krajach rozwnętych gospodarczo. Od początku lat 80. ubegłego weku udzał tej grupy państw w globalnych wpływach z eksportu usług wynosł średno około 80%, w tym od 50% do 60% wpływów przypadało na kraje europejske, dalsze około 20% na kraje rozwjające sę, jednak z wyraźną domnacją krajów azjatyckch (przypadało na ne blsko ¾ wpływów w tej grupe 2 J. Msala, op.ct., s. 147.

3 Mędzynarodowa konkurencyjność krajów wysoko rozwnętych państw), natomast zaledwe 1 2% na kraje przechodzące transformację gospodarczą (por. dane w tabel 1). Kraje wysoko rozwnęte nadal są węc głównym uczestnkam śwatowego obrotu usługam co węcej uzyskują z tego tytuły trwale dodatne saldo. Śwadczy to o wysokm pozome ch specjalzacj w tej dzedzne. Dzęk temu nadwyżka uzyskana w usługach zmnejsza ne tylko ujemne saldo w ch blansach handlowych, ale równeż na rachunkach obrotów beżących. Dodatne saldo krajów wysoko rozwnętych w całym analzowanym okrese wynkało z trwałej nadwyżk w usługach neczynnkowych, a dopero od końca lat 90. XX weku równeż w usługach czynnkowych (o tym samym śwadczy kształtowane sę wskaźnka TC 3 ). Jednak od początku obecnego weku dodatne saldo w usługach czynnkowych dwukrotne lub nawet węcej przekroczyło wartość dodatnego salda w usługach neczynnkowych, a stopeń pokryca mportu eksportem usług czynnkowych był wyższy nż neczynnkowych (por. dane w tabel 2). Oznacza to, że specjalzacja krajów wysoko rozwnętych w usługach czynnkowych wyraźne wzrastała w ostatnch latach, a zatem ch udzał w śwatowym eksporce usług czynnkowych równeż charakteryzował sę tendencją rosnącą. Odwrotne było w usługach neczynnkowych. Pod względem usług czynnkowych kraje wysoko rozwnęte umacnały swoją pozycję na śwatowym rynku główne przez rozwój eksportu usług kaptałowych, w których ch udzał przekroczył w nektórych latach nawet 90% podaży (por. dane w tabel 3). Wyraźne mnejszą rolę odgrywała natomast ta grupa państw w obsłudze śwatowego rynku usług śwadczonych przez słę roboczą. Przypadało na ne około 30 40% globalnych wpływów z tego tytułu, które ponadto na ogół wykazywały tendencję spadkową. 3 Wskaźnk pokryca mportu eksportem (trade coverage TC ) można zapsać jako TC = x / m, gdze: x eksport usług należących do -tego rodzaju, m mport usług należących do -tego rodzaju. Wartość wskaźnka powyżej jednośc oznacza, że kraj specjalzuje sę w danym rodzaju usług. Pozwala to przypuszczać, że dysponuje on względną przewagą w śwadczenu tych usług. Wartośc ponżej jednośc mówą natomast o defcyce w obrotach danym rodzajem usług braku przewag konkurencyjnej nad zagrancą. Por. H. Nakoneczna-Ksel, Makroekonomczne aspekty handlu zagrancznego, w: Podstawy handlu zagrancznego, red. J. Dudzńsk, Dfn, Warszawa 2010, s. 67.

4 134 Katarzyna Nowacka-Bandosz Tabela 2 Wskaźnk konkurencyjnośc krajów wysoko rozwnętych w handlu usługam w latach Udzał (%) Saldo (mld USD) RCA TC Lata Usług ogółem Usług neczynnkowe Usług czynnkowe Usług ogółem Usług neczynnkowe Usług czynnkowe Usług neczynnkowe Usług czynnkowe Usług neczynnkowe Usług czynnkowe ,1 81,5 80,7 28,3 15,8 12,5 100,5 99,5 1,1 1, ,1 80,1 82,2 5,5 18,4 13,0 98,8 101,3 1,1 1, ,1 81,3 87,2 31,0 9,6 40,6 96,7 103,6 1,0 0, ,0 76,5 90,1 18,4 47,3 28,9 92,1 108,6 1,1 1, ,1 76,1 87,5 313,1 72,2 240,9 92,7 106,5 1,1 1, ,1 73,4 87,7 764,5 187,2 577,3 90,5 108,2 1,1 1, ,8 71,5 86,0 1028,2 335,6 692,5 90,8 109,1 1,2 1,3 Źródło: jak pod tabelą 1. za Tabela 3 Wskaźnk konkurencyjnośc krajów wysoko rozwnętych w usługach czynnkowych w latach Lata kaptału Udzał (%) Saldo (mld USD) RCA TC pracy kaptału pracy kaptału pracy kaptału pracy ,0 42,0 13,1 0,6 106,1 51,8 1,1 1, ,6 35,4 6,8 6,1 108,0 43,6 1,0 0, ,6 44,4 28,0 12,7 108,9 52,8 1,0 0, ,0 43,1 2,9 26,0 113,2 52,0 1,0 0, ,0 36,5 272,9 32,0 110,9 44,5 1,2 0, ,5 31,8 623,4 46,0 114,1 39,2 1,3 0, ,4 41,2 758,2 65,7 113,4 52,3 1,4 0,6 Źródło: jak pod tabelą 1.. Kraje wysoko rozwnęte mały wyraźną przewagą konkurencyjną w eksporce kaptałowych usług czynnkowych, natomast ne mały jej w wywoze usług

5 Mędzynarodowa konkurencyjność krajów wysoko rozwnętych pracochłonnych. Kaptałochłonny charakter specjalzacj analzowanych krajów rozwjał sę główne na początku obecnej dekady. Wysoka nadwyżka w obrotach usługam kaptałochłonnym nawet klkunastokrotne przewyższała ch defcyt w usługach pracochłonnych. O tym samym śwadczą wskaźnk TC RCA 4. Spośród poszczególnych rodzajów śwadczonych usług kaptałowych zdecydowane najwększą nadwyżkę (która charakteryzowała sę ponadto wyraźną tendencją wzrostową) oraz wysoke wartośc wskaźnków RCA TC uzyskwały analzowane kraje z tytułu obsług nwestycj bezpośrednch (por. dane w tabel 4). Ich konkurencyjność w tego rodzaju usługach była węc bardzo wysoka, podobne jak przypadający na ne odsetek globalnych wpływów, który w 2009 roku wynosł około 90%. W poprzednch latach był on jeszcze wyższy, a do jego spadku przyczynała sę rosnąca nternacjonalzacja frm pochodzących z krajów rozwjających sę. W nwestycjach portfelowych pozostałych nadwyżka w obrotach analzowanej grupy państw pojawła sę dopero od początku obecnego stuleca, a ch przewaga konkurencyjna raczej sę umacnała w kolejnych latach (czego dowodzł równeż wzrost TC, zwłaszcza w odnesenu do nwestycj pozostałych). Faktu tego ne zmenł nawet wybuch kryzysu fnansowego, którego symbolcznym początkem stała sę upadłość czwartego pod względem welkośc banku nwestycyjnego w Stanach Zjednoczonych (Lehman Brothers) we wrześnu 2008 roku. Jednak kryzys zaufana na mędzynarodowym rynku mędzybankowym oraz ostre spadk notowań na śwatowych gełdach w nemnejszym stopnu dotknęły 4 Mernk ujawnonych korzyśc komparatywnych RCA (revealed comparatve advantage), nazywany marą Balassy, często oblcza sę według następującej formuły: A REF X j X A j RCA j = ( ) ( ) 100, A REF X X A A gdze: RCA j wskaźnk ujawnonej przewag komparatywnej kraju A w usługach j; X j welkość eksportu usług j kraju A; X eksport usług ogółem kraju A; X A REF j welkość śwatowego REF eksportu usług j; X śwatowy eksport usług ogółem. Jeżel wskaźnk RCA jest wększy od 100, to oznacza, że produkcja danej usług w analzowanym kraju jest konkurencyjna w porównanu z badaną grupą państw. Kraj ma zatem relatywną przewagę w eksporce danej usług, tj. specjalzuje sę w jej wywoze na rynek śwatowy. Z kole wartość RCA równa 100 lub nższa od 100 oznacza brak takej przewag konkurencyjnej, a węc kraj ne jest wyspecjalzowany w eksporce tej usług pownen ją mportować, bo jest ona tańsza za grancą. Por. m.n. D. Mongało, Kraje OECD w mędzynarodowym handlu usługam, Wadomośc Statystyczne 2007, nr 4, s. 80.

6 136 Katarzyna Nowacka-Bandosz równeż gospodark krajów rozwjających sę 5. Pozwolło to jednak krajom rozwnętym utrzymać bardzo wysoką pozycję na rynku kaptałochłonnych usług czynnkowych. Tabela 4 Wskaźnk konkurencyjnośc krajów wysoko rozwnętych w handlu usługam czynnkowym z tytułu własnośc kaptału w latach Lata Udzał (%) Saldo (mld USD) RCA TC BIZ Port. Poz. BIZ Port. Poz. BIZ Port. Poz. BIZ Port. Poz ,3 92,3 82,9 19,9 6,8 1,7 118,8 102,3 113,8 1,5 0,4 1, ,8 97,3 84,8 16,3 2,6 20,5 119,4 104,6 120,0 1,4 0,9 0, ,7 97,1 88,9 66,5 77,6 16,8 117,4 105,6 115,5 2,2 0,5 1, ,1 98,0 90,2 76,9 63,6 19,2 118,2 108,7 118,2 1,6 0,8 1, ,5 94,6 85,8 176,4 0,1 95,6 115,1 104,5 115,2 1,7 1,0 1, ,6 94,7 86,2 490,9 48,2 84,2 116,6 106,3 116,8 1,8 1,1 1, ,8 93,6 79,8 573,2 26,7 158,3 115,3 101,3 118,8 2,0 1,0 1,4 BIZ dochody z tytułu obsług nwestycj bezpośrednch. Port. dochody z tytuły obsług nwestycj portfelowych. Poz. dochody z tytuły obsług nwestycj pozostałych. Źródło: jak pod tabelą 1.6 W usługach czynnkowych wyraźne domnował wewnątrzgałęzowy charakter specjalzacj krajów rozwnętych. Dwukerunkowe, nezwykle dynamczne przepływy tego rodzaju usług były zwązane z dywersyfkacją nwestycj rozwojem korzyśc skal. W całym analzowanym bardzo wysoke wskaźnk specjal- 5 Szerzej na ten temat zob. m.n. Wpływ kryzysu na globalnym rynku fnansowym na PKB produkcję przemysłową Un Europejskej ze szczególnym uwzględnenem sytuacj w polskm przemyśle przetwórczym, Departament Analz Prognoz, Mnsterstwo Gospodark, Warszawa 2009, s. 2 n.; Kryzys fnansowy. Wybrane zagadnena, Wydawnctwo Sejmowe, Warszawa 2009, s. 8 n.

7 Mędzynarodowa konkurencyjność krajów wysoko rozwnętych zacj wewnątrzgałęzowej 6 mały Stany Zjednoczone, Welka Brytana Nemcy, a węc kraje zalczane do czołowych eksporterów tych usług na śwece (por. dane w tabel 5). Wyraźne mnejszą ntensywnoścą handlu wewnątrzgałęzowego charakteryzowały sę kraje wysoko rozwnęte w usługach pracochłonnych. Charakterystyczny dla współczesnego etapu mędzynarodowego podzału pracy rozwój specjalzacj wewnątrzgałęzowej nastąpł główne w usługach kaptałochłonnych. Ich eksporterzy, czyl kraje wysoko rozwnęte, osągały z tego tytułu znaczne korzyśc, zapewnając sobe jednocześne na trwale wysoką pozycję na śwatowym rynku usług. Tabela 5 Wskaźnk ntensywnośc handlu wewnątrzgałęzowego (ITT) w usługach czynnkowych w wybranych krajach wysoko rozwnętych w latach Kraj Usług czynnkowe Stany Zjednoczone Welka Brytana pracy 0,11 0,02 0,18 0,18 0,17 0,13 0,12 kaptału 0,74 0,88 0,90 0,94 0,96 0,92 0,88 pracy b.d. b.d. 0,91 0,86 0,93 0,76 0,72 kaptału 1,00 0,98 0,98 0,99 0,99 0,93 0,88 pracy 0,60 0,73 0,85 0,59 0,60 0,73 0,82 Nemcy kaptału 0,98 0,86 0,83 0,99 0,97 0,91 0,88 Źródło: jak pod tabelą 1.zaps Do oblczana wskaźnków ntensywnośc handlu wewnątrzgałęzowego najczęścej stosowana jest następująca formuła: ( X + M ) X M ITT =, ( X + M ) gdze: ITT wymana wewnątrzgałęzowa w usługach ; (X + M ) wartość obrotów usługowych, tj. suma eksportu usług X oraz mportu usług M w określonym czase (najczęścej w danym roku); X M bezwzględna wartość różncy mędzy eksportem mportem usług. Wartość wskaźnka ITT meśc sę w grancach od 0 do 1. Jeżel ITT = 0, to ne ma obrotów wewnątrzgałęzowych, a ITT = 1 oznacza, że obroty mają wyłączne charakter wewnątrzgałęzowy. Zatem m blższa 1 jest wartość ITT, tym wększy jest udzał handlu wewnątrzgałęzowego w zagrancznych obrotach usługowych. W nterpretacj należy jednak pamętać, że wskaźnk zawyża udzał wymany wewnątrzgałęzowej w obrotach globalnych kraju wraz ze zwększenem stopna agregacj danych. Innym słowy, m mnej gałęz, tym wększa wartość ITT. Ponadto, jeżel w handlu zagrancznym danego kraju występuje defcyt lub nadwyżka, to wartość mernków znaczne zanża wymanę wewnątrzgałęzową w jego obrotach. Por. H. Nakoneczna-Ksel, op.ct., s. 68.

8 138 Katarzyna Nowacka-Bandosz Przechodząc do poszczególnych rodzajów usług neczynnkowych, należy stwerdzć, że kraje wysoko rozwnęte specjalzowały sę główne w eksporce usług pozostałych. W tej dzedzne przypadający na ne odsetek wynosł od 80% do blsko 85% śwatowego eksportu tych usług, a obroty generowały najwększą nadwyżką, która ponadto charakteryzowała sę tendencją wzrostową (por. dane w tabel 6). Wskaźnk konkurencyjnośc krajów wysoko rozwnętych w handlu usługam neczynnkowym w latach Tabela 6 Lata Usług transportowe Udzał (%) Saldo (mld USD) RCA TC Podróże Pozostałe usług Usług transportowe Podróże Pozostałe usług Usług transportowe Podróże Pozostałe usług Usług transportowe Podróże Pozostałe usług ,9 75,3 84,5 3,8 2,9 23,1 102,3 92,8 104,2 1,0 1,0 1, ,5 76,7 82,8 6,8 1,8 23,5 98,1 94,6 102,2 0,9 1,0 1, ,3 77,3 84,5 10,7 11,7 32,1 96,6 91,9 100,5 0,9 0,9 1, ,8 73,2 80,4 13,7 1,8 59,2 90,1 88,2 96,9 0,9 1,0 1, ,7 72,0 80,6 28,2 7,8 92,7 89,7 87,6 98,2 0,9 1,0 1, ,0 66,7 79,3 23,8 0,8 211,8 86,3 82,2 97,8 0,9 1,0 1, ,8 69,9 84,8 0,9 30,4 299,7 91,1 88,7 107,6 1,0 1,1 1,3 Źródło: jak pod tabelą 1.z Wyraźne nższy nż w usługach pozostałych był udzał analzowanych krajów w śwatowym eksporce usług transportowych (około 70%) podróżach (65 70%). Ponadto usług transportowe były z reguły defcytowe, a w nektórych latach ujemnym saldem zamykały sę równeż obroty podróżam. Wskaźnk RCA TC zawsze osągały wyższe wartośc w usługach pozostałych, a mnejsze w podróżach transporce. Ne ulega zatem wątplwośc, że w tych dwóch ostatnch rodzajach usług neczynnkowych konkurencyjność krajów rozwnętych była stosunkowo mnejsza nż w usługach pozostałych. We wszystkch trzech rodzajach usług neczynnkowych kraje zalczane do ch najważnejszych eksporterów, a węc wspomnane Stany Zjednoczone, Welka Brytana Nemcy, odnotowywały bardzo wysoką ntensywność handlu wewnątrzgałęzowego (por. dane w tabel 7).

9 Mędzynarodowa konkurencyjność krajów wysoko rozwnętych Tabela 7 Wskaźnk ntensywnośc handlu wewnątrzgałęzowego (ITT) w usługach neczynnkowych w wybranych krajach wysoko rozwnętych w latach Kraje Usług neczynnkowe Stany Zjednoczone Welka Brytana Nemcy usług transportowe 0,96 0,93 0,98 0,96 0,87 0,83 0,94 podróże 0,99 0,92 0,86 0,76 0,81 0,84 0,79 usług pozostałe 0,80 0,86 0,85 0,71 0,76 0,82 0,81 usług transportowe 0,97 0,97 0,96 0,97 0,88 0,93 0,92 podróże 0,96 0,94 0,92 0,90 0,73 0,68 0,77 usług pozostałe 0,70 0,66 0,73 0,71 0,64 0,63 0,68 usług transportowe 0,94 0,95 0,93 0,91 0,89 0,94 1,00 podróże 0,45 0,54 0,54 0,46 0,52 0,56 0,60 usług pozostałe 0,90 0,83 0,91 0,95 0,86 0,97 0,91 Źródło: jak pod tabelą 1.z Pogłębając analzę konkurencyjnośc usług pozostałych, należy dodać, że spośród poszczególnych ch rodzajów kraje wysoko rozwnęte mały najwyższe dodatne saldo główne w usługach fnansowych, pozostałych usługach handlowych, patentach, prawach autorskch opłatach lcencyjnych, a w ostatnch latach równeż w usługach nformatycznych nformacyjnych (por. dane w tabel 8). Wskaźnk konkurencyjnośc krajów wysoko rozwnętych w handlu usługam pozostałym w latach Tabela 8 Usług pozostałe, w tym Usług łącznoścowe Usług budowlane Usług ubezpeczenowe Usług fnansowe Usług nformatyczne nformacyjne Patenty, prawa autorske opłaty lcencyjne Pozostałe usług handlowe Usług osobste, rekreacyjne kulturalne Lata Udzał (%) ,2 100,0 73,3 97,0 0,0 99,1 82,9 99, ,1 97,2 81,7 97,8 99,2 99,2 80,8 100, ,8 94,0 87,2 99,7 99,7 99,0 81,0 99,7

10 140 Katarzyna Nowacka-Bandosz ,2 92,8 77,9 93,1 96,5 98,1 76,5 77, ,3 84,5 76,5 90,6 86,4 97,2 73,7 83, ,8 79,9 80,8 89,4 74,8 96,5 75,2 82, ,6 89,1 90,5 95,7 95,2 96,6 86,5 91,3 Saldo (mld USD) ,3 3,2 2,0 0,5 0,1 2,7 16,2 0, ,8 3,3 0,4 3,7 0,1 2,1 22,7 0, ,3 2,8 1,6 10,7 0 5,2 24,6 1, ,2 12,0 4,6 21,9 3,2 9,3 14,2 2, ,2 8,5 5,9 52,0 18,2 12,1 6,7 0, ,3 16,8 25,2 88,1 40,2 19,6 70,3 2, ,6 16,1 27,1 131,8 58,3 34,6 83,0 6,6 RCA ,1 123,3 90,4 119, ,2 102,3 123, ,5 119,9 100,7 120,7 122,3 122,3 99,6 123, ,1 111,8 103,7 118,5 118,5 117,7 96,3 118, ,8 111,8 93,9 112,2 116,3 118,3 92,2 93, ,1 103,0 93,2 110,4 105,2 118,4 89,8 101, ,5 98,6 99,7 110,3 92,3 119,0 92,7 102, ,2 113,1 114,9 121,5 120,9 122,6 109,8 115,9 TC ,9 1,7 0,7 1,3 0 1,3 1,3 0, ,8 1,6 1,0 1,8 0,7 1,3 1,4 0, ,7 1,3 0,9 1,6 1,0 1,2 1,2 1, ,8 1,6 0,8 1,9 1,4 1,2 1,1 0, ,9 1,5 0,8 2,3 1,9 1,2 1,0 1, ,0 1,7 0,6 2,5 2,0 1,2 1,2 1, ,0 1,3 0,7 2,6 1,8 1,3 1,2 1,3 Źródło: jak pod tabelą 1.z Spośród wymenonych rodzajów usług z reguły wysoke wartośc mały oblczone dla tych krajów wskaźnk TC RCA. Oznacza to wysoką zdolność krajów rozwnętych do konkurowana na skalę mędzynarodową w wymenonych rodzajach usług. Wyraźne nższy był natomast pozom ch specjalzacj w usługach budowlanych, osobstych, rekreacyjnych kulturalnych, łącznoścowych ubezpeczenowych. Obroty tym usługam zamykały sę newelkm saldem

11 Mędzynarodowa konkurencyjność krajów wysoko rozwnętych dodatnm lub wręcz były defcytowe. Relatywne nską wartość mały nekedy oblczone dla nch wskaźnk RCA TC. Uwag końcowe Podsumowując, z przeprowadzonych badań wynkają następujące wnosk: 1. Wysoka pozycja krajów rozwnętych w śwatowym eksporce usług zdetermnowana była główne ch przewagą konkurencyjną osągnętą w czynnkowych usługach kaptałowych. 2. W śwatowym eksporce usług pracochłonnych kraje tej grupy charakteryzowały sę brakem konkurencyjnośc. 3. Spośród usług neczynnkowych wysoko rozwnęte kraje specjalzowały sę przede wszystkm w usługach pozostałych, w tym główne w usługach fnansowych, pozostałych usługach handlowych oraz w patentach, prawach autorskch opłatach lcencyjnych, czyl w tak zwanych usługach nowoczesnych, na które dynamczne rosło śwatowe zapotrzebowane. 4. Kraje, które są nekonkurencyjne w śwadczenu kaptałochłonnych usług czynnkowych, a chcą poprawć swoją pozycję na mędzynarodowym rynku usług, pownny dążyć przede wszystkm do wykreowana przewag komparatywnej główne w usługach nowoczesnych. Rozwój specjalzacj w usługach tradycyjnych ne zwększa natomast ch szans na wzrost uczestnctwa w mędzynarodowym podzale pracy z uwag na relatywne zmnejszające sę zapotrzebowane rynku śwatowego na ten rodzaj usług. Lteratura Bosak J., Społeczno-ekonomczne uwarunkowana mędzynarodowej zdolnośc konkurencyjnej gospodark Japon, Monografe Opracowana nr 153, SGPS, Warszawa Kryzys fnansowy. Wybrane zagadnena, Wydawnctwo Sejmowe, Warszawa Msala J., Mędzynarodowa konkurencyjność gospodark narodowej, PWE, Warszawa Mongało D., Kraje OECD w mędzynarodowym handlu usługam, Wadomośc Statystyczne 2007, nr 4.

12 142 Katarzyna Nowacka-Bandosz Nakoneczna-Ksel H., Makroekonomczne aspekty handlu zagrancznego, w: Podstawy handlu zagrancznego, red. J. Dudzńsk, Dfn, Warszawa Wpływ kryzysu na globalnym rynku fnansowym na PKB produkcję przemysłową Un Europejskej ze szczególnym uwzględnenem sytuacj w polskm przemyśle przetwórczym, Departament Analz Prognoz, Mnsterstwo Gospodark, Warszawa INTERNATIONAL COMPETITIVENESS OF DEVELOPED ECONOMIES IN FACTOR AND NON-FACTOR SERVICES Summary The artcle analyzes the compettveness of developed economes n the export of varous types of factor servces and non-factor servces. Its am s to dentfy ther export specalzaton, as t also determnes chances of countres also Poland on the mprovement of ther poston n the world export of servces. Translated by Katarzyna Nowacka-Bandosz