WPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU

Transkrypt

1

2 WPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU GOSPODARCZEGO NA POZYCJĘ KONKURENCYJNĄ UNII EUROPEJSKIEJ W HANDLU MIĘDZYNARODOWYM Tomasz Białowąs Katedra Gospodarki Światowej i Integracji Europejskiej, UMCS w Lublinie bialowas@hektor.umcs.lublin.pl

3 Plan wystąpienia 1) WPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU GOSPODARCZEGO NA HANDEL KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ 2) MIĘDZYNARODOWA FRAGMENTARYZACJA PRODUKCJI A ZAŁAMANIE OBROTÓW HANDLOWYCH 3) RZECZYWISTA PRZEWAGA KOMPARATYWNA KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ W ŚWIATOWYM EKSPORCIE TOWAROWYM W LATACH

4 WPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU GOSPODARCZEGO NA HANDEL KRAJÓW UE W roku 2009 tempo wzrostu wolumenu światowego eksportu dóbr spadło o 12% w stosunku do roku 2008, a eksport produktów przemysłowych o 15%. W przypadku Unii Europejskiej załamanie było głębsze, a spadek wynosił 14,5%.

5 Tempo wzrostu eksportu towarów i usług w roku 2009 w %

6 WPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU GOSPODARCZEGO NA HANDEL KRAJÓW UE Porównując dynamikę eksportu w wymianie na rynku wewnętrznym UE oraz z krajami trzecimi można wyodrębnić pewne tendencje. 1) W okresie poprzedzającym kryzys gospodarczy (lata ) tempo wzrostu eksportu intra- UE i extra-ue było zbliżone, a dynamika obrotów nie odbiegała w sposób istotny od wzrostu wolumenu eksportu światowego.

7 WPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU GOSPODARCZEGO NA HANDEL KRAJÓW UE 2) W okresie największego załamania gospodarczego pojawiły się znaczne różnice w tempie wzrostu eksportu. Wymiana na rynku wewnętrznym spadała szybciej, a spadek był większy niż w handlu z krajami spoza UE.

8 WPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU GOSPODARCZEGO NA HANDEL KRAJÓW UE 3) Ożywienie eksportu, które nastąpiło w 2009 roku było znacznie mniejsze w eksporcie realizowanym pomiędzy krajami Unii Europejskiej. Od III kwartału 2009 roku do I kwartału 2013 roku wolumen eksportu extra-ue wzrósł o 38,0%, a eksportu intra-ue zaledwie o 8,1%.

9 Skorygowane o wahania sezonowe indeksy wolumenu eksportu towarów Unii Europejskiej i świata od I kwartału 2005 roku do I kwartału 2013 roku (I kwartał 2005 = 100) 145,0 Świat 135,0 intra-ue extra-ue 125,0 115,0 105,0 95,0 85,0 05Q1 05Q2 05Q3 05Q4 06Q1 06Q2 06Q3 06Q4 07Q1 07Q2 07Q3 07Q4 08Q1 08Q2 08Q3 08Q4 09Q1 09Q2 09Q3 09Q4 10Q1 10Q2 10Q3 10Q4 11Q1 11Q2 11Q3 11Q4 12Q1 12Q2 12Q3 12Q4 13Q1

10 WPŁYW GLOBALNEGO KRYZYSU GOSPODARCZEGO NA HANDEL KRAJÓW UE Eksperci WTO podają cztery główne powody tak głębokiego załamania wymiany w latach : 1) większy niż we wcześniejszych kryzysach i dotyczący cy wszystkich regionów świata spadek popytu; 2) wysoki stopień fragmentacji procesów produkcyjnych pomiędzy krajami powodujący szybkie rozprzestrzenianie się dekoniunktury na kolejne rynki; 3) niewystarczająca podaż środków potrzebnych do sfinansowania transakcji handlowych z powodu kryzysu finansowego; 4) narastające tendencje protekcjonistyczne, które utrudniały rozwój wymiany.

11 MIĘDZYNARODOWA FRAGMENTARYZACJA PRODUKCJI A ZAŁAMANIE OBROTÓW HANDLOWYCH Aby ocenić skalę umiędzynarodowienia krajowej produkcji i zaangażowania gospodarki w międzynarodowe sieci produkcyjne możemy zastosować dwa podstawowe mierniki. 1) udział dóbr pośrednich w eksporcie całkowitym, 2) udział zagranicznej wartości dodanej w eksporcie brutto.

12 MIĘDZYNARODOWA FRAGMENTARYZACJA PRODUKCJI A ZAŁAMANIE OBROTÓW HANDLOWYCH W latach wymiana dobrami pośrednimi w Unii Europejskiej rozwijała się szybciej od obrotów dobrami konsumpcyjnymi i kapitałowymi.

13 Udział dóbr pośrednich w eksporcie całkowitym krajów Unii Europejskiej w roku Dania Niemcy Węgry Hiszpania Włochy Francja Słowacja Wielka Brytania Cypr Polska Irlandia Czechy Szwecja Belgia Holandia Portugalia Słowenia Austria Estonia Łotwa Rumunia Litwa Grecja Bułgaria Finlandia Luksemburg Malta

14 MIĘDZYNARODOWA FRAGMENTARYZACJA PRODUKCJI A ZAŁAMANIE OBROTÓW HANDLOWYCH Kryzys gospodarczy i związane z nim załamanie PKB i popytu spowodowały nie tylko spadek obrotów dobrami finalnymi, ale przede wszystkim wykorzystywanymi do ich produkcji produktami pośrednimi. Początkowe załamanie popytu zostało wzmocnione poprzez globalne powiązania produkcyjne

15 MIĘDZYNARODOWA FRAGMENTARYZACJA PRODUKCJI A ZAŁAMANIE OBROTÓW HANDLOWYCH Udział produktów pośrednich w eksporcie w roku 2009 w stosunku do roku 2008 spadł w 24 krajach Unii Europejskiej. Jedynie w przypadku Malty, Finlandii i Jedynie w przypadku Malty, Finlandii i Danii miał miejsce niewielki wzrost.

16 MIĘDZYNARODOWA FRAGMENTARYZACJA PRODUKCJI A ZAŁAMANIE OBROTÓW HANDLOWYCH Największa skala załamania obrotów dobrami pośrednimi wystąpiła w krajach Europy Środkowej, które są silnie zintegrowane z europejskimi sieciami produkcyjnymi.

17 Zmiana udziału produktów pośrednich w eksporcie całkowitym w latach Rumunia Polska Bułgaria Luksemburg Litwa Hiszpania Słowenia Grecja Węgry Łotwa Francja Belgia Irlandia Cypr Holandia Estonia Czechy Wielka Brytania Włochy Szwecja Portugalia Niemcy Słowacja Austria Malta Finlandia Dania

18 MIĘDZYNARODOWA FRAGMENTARYZACJA PRODUKCJI A ZAŁAMANIE OBROTÓW HANDLOWYCH Drugim wskaźnikiem jest udział zagranicznej wartości dodanej w eksporcie brutto. W roku 2010 udział zagranicznej wartości dodanej w eksporcie Unii Europejskiej był najwyższy na świecie i osiągnął 39%. W tym samym roku zagraniczna wartość dodana stanowiła 28% eksportu światowego, 11% eksportu Stanów Zjednoczonych i 18% Japonii

19 Udział zagranicznej wartości dodanej w eksporcie brutto w roku Wielka Brytania Włochy Grecja Rumunia Niemcy Hiszpania Łotwa Cypr Francja Portugalia Polska Austria Szwecja Finlandia Estonia Litwa Holandia Bułgaria Słowenia Dania Malta Belgia Czechy Słowacja Irlandia Węgry Luksemburg

20 MIĘDZYNARODOWA FRAGMENTARYZACJA PRODUKCJI A ZAŁAMANIE OBROTÓW HANDLOWYCH Kryzys gospodarczy lat spowodował spadek udziału zagranicznej wartości dodanej w eksporcie brutto 24 krajów Unii Europejskiej. Jedynie na Litwie i w Irlandii nastąpiły niewielkie, wzrosty udziału zagranicznej wartości dodanej, a w Luksemburgu jej udział pozostał niezmieniony.

21 Zmiany udziału zagranicznej wartości dodanej w eksporcie brutto w latach Bułgaria Malta Słowacja Czechy Hiszpania Łotwa Słowenia Węgry Polska Estonia Grecja Portugalia Rumunia Włochy Austria Belgia Niemcy Francja Finlandia Cypr Dania Szwecja Wielka Brytania Holandia Luksemburg Irlandia Litwa

22 RZECZYWISTA PRZEWAGA KOMPARATYWNA KRAJÓW UNII EUROPEJSKIEJ W ŚWIATOWYM EKSPORCIE TOWAROWYM W LATACH Oceniając specjalizację krajów Unii Europejskiej na podstawie indeksów Balassy możemy zastosować dwa ujęcia. 1) w oparciu o wartość brutto eksportu, 2) przy zastosowaniu krajowej wartości dodanej.

23 Różnica w poziomie wskaźników RCA obliczonych na podstawie krajowej wartości dodanej i eksportu brutto w grupie maszyn i urządzeń 0,2 0,15 0,1 0,05 0-0,05-0,1 Słowenia Dania Austria Rumunia Włochy Wielka Brytania Łotwa Polska Estonia Słowacja Malta Irlandia Hiszpania Bułgaria Francja Belgia Grecja Niemcy Luksemburg Portugalia Litwa Szwecja Węgry Holandia Czechy Finlandia

24 Różnica w poziomie wskaźników RCA obliczonych na podstawie krajowej wartości dodanej i eksportu brutto w grupie urządzeń elektrycznych i optycznych 0,15 0,1 0,05 0-0,05-0,1-0,15-0,2-0,25-0,3-0,35-0,4 Węgry Czechy Finlandia Malta Estonia Słowacja Portugalia Irlandia Łotwa Holandia Polska Grecja Hiszpania Słowenia Bułgaria Szwecja Rumunia Dania Luksemburg Francja Włochy Wielka Brytania Litwa Austria Belgia Niemcy

25 Różnica w poziomie wskaźników RCA obliczonych na podstawie krajowej wartości dodanej i eksportu brutto w grupie środków transportu 0,2 0,1 0-0,1-0,2-0,3-0,4-0,5 Słowacja Portugalia Francja Słowenia Polska Szwecja Austria Wielka Brytania Belgia Hiszpania Czechy Niemcy Dania Łotwa Włochy Irlandia Finlandia Węgry Luksemburg Grecja Estonia Bułgaria Rumunia Holandia Litwa Malta

26 Podsumowanie Kryzys lat spowodował załamanie eksportu Unii Europejskiej, które było szczególnie duże w wymianie na rynku wewnętrznym, na co istotny wpływ miała fragmentaryzacja procesów produkcji. Zdecydowanie szybciej rozwijała się wymiana handlowa z krajami trzecimi, do których głównie eksportowane są produkty finalne.

27 Podsumowanie W roku 2009 nastąpiło osłabienie powiązań produkcyjnych pomiędzy krajami UE. Spadł udział dóbr pośrednich i zagranicznej wartości dodanej. Było to szczególnie widoczne w eksporcie krajów Europy Środkowej

28 Podsumowanie Fragmentaryzacja produkcji, przyczynia się do zmniejszenia luki konkurencyjnej, a nawet uzyskania przewagi w takich krajach, jak Słowacja, Czechy, Polska, Słowenia i Irlandia. Gdy do obliczenia indeksów RCA zastosujemy dane oczyszczone z zagranicznej wartości dodanej przewaga wymienionych krajów znacznie zmaleje.

29 Podsumowanie Zmiany w kształtowaniu się pozycji konkurencyjnej krajów Unii Europejskiej uzależnione były od udziału zagranicznej wartości dodanej w eksporcie brutto. Największe spadki odnotowały gospodarki silnie powiązane z europejskimi sieciami produkcyjnymi

30 Dziękuję za uwagę! Tomasz Białowąs Katedra Gospodarki Światowej i Integracji Europejskiej, UMCS w Lublinie bialowas@hektor.umcs.lublin.pl