Historia dydaktyki biologii i przyrody

Transkrypt

1 Historia dydaktyki biologii i przyrody Ligia Tuszyńska Pracownia Dydaktyki Biologii 1

2 Zagadnienia Wybitni twórcy nauk biologicznych Historia dydaktyki biologii w Polsce Projekty programów i literatura dydaktyczna Historia reform systemu edukacji Dydaktyka przyrodnicza na UW Literatura 2

3 Dydaktyka (gr. Didaktikos nauczający, pouczający ) jest jedną z podstawowych nauk pedagogicznych, której przedmiotem jest kształcenie ludzi 3

4 Wielka Dydaktyka Po raz pierwszy pojawia się w tytule: Didaktica magna 1657 r. J.A. Komeński Jedyna nauka, która obejmuje jednocześnie: nauczanie + uczenie się + wychowanie = KSZTAŁCENIE 4

5 Zadania Dydaktyki biologii: Formułowanie celów kształcenia; Określanie kryteriów doboru i zakresu biologicznych treści nauczania; Dokonywanie dydaktycznej transformacji wiedzy biologicznej z poziomu akademickiego na poziom szkolny Dobór strategii, form i metod formalnego i nieformalnego nauczania oraz uczenia się biologii; 5

6 HISTORIA Złota reguła J.A. Komeńskiego 6

7 Niech to złotą będzie zasadą dla uczących, ażeby tylko co mogą udostępniali zmysłom a więc: Rzeczy widzialne wzrokowi, Słyszalne słuchowi, Zapachy węchowi, Rzeczy smak mające smakowi, Namacalne dotykowi, A jeśli coś jest uchwytne dla kilku zmysłów, należy kilku zmysłom na raz udostępnić 7

8 J. Amos Komeński Nauczyciel powinien: "liczyć się z wiekiem swoich wychowanków i dobierać to, co jest zgodne z ich stopniem rozwoju, co ich umysłowości sprawia naturalną przyjemność". "Uczeń nie powinien przy nauce siedzieć i ograniczać się wyłącznie do przysłuchiwania, ale brać czynny udział w zajęciach". "Z każdej godziny szkolnej przeznacz tylko kwadrans na pokazywanie i objaśnianie, a trzy pozostałe na naśladowanie." 8

9 J. A. Komeński "Pansofia" - wszechstronność Natura przeznaczyła 24 lata na naukę i rozwój "schola maternae" szkoła elementarna przedmioty (historia biblijna, naturalna, sztuka i wynalazki, obyczaje różnych narodów a na końcu historia powszechna akademia 9

10 Siła motoryczna ludzkich działań (Comenius) Umysł zwierciadło rzeczy Ręka rzeczy naśladowcą Język jest ich tłumaczeniem 10

11 Jan Henryk Pestalozzi ( ) Kształcenie człowieka = siła dopomagania naturze Główne cele nauczania = rozwijanie umysłu i moralności - Nie naśladownictwo Aktywność i samodzielność w poznawaniu świata 11

12 Jan Henryk Pestalozzi Cztery momenty nauczania w obserwacji zjawisk:(liczba, kształt i słowo) - Spostrzeganie przedmiotów - Kształtowanie wyobrażeń postrzeganych przedmiotów - Porównywanie przedmiotów i kształtowanie pojęć - Nazywanie przedmiotów, rozwijanie mowy (liczenie, mierzenie, mówienie) 12

13 Jan Fryderyk Herbart ( ) Etyka podstawa celów wychowania Psychologia środek wychowawczy Nauczanie wychowujące najważniejszy element dydaktyki 13

14 Jasność Kojarzenie Jan Fryderyk Herbart Teoria stopni formalnych System porządkowanie wiadomości Metodę organizowanie zadań by uczeń wykazał, że pojął główne myśli w sposób należyty 14

15 Jan Władysław Dawid ( ) Pierwszy w polskiej dydaktyce domagał się nauczania opartego na rozumieniu i działaniu praktycznym Trzy środki: - Spostrzeganie - Słowo - Działanie 15

16 John Devey( ) Uczenie się przez działanie Prekursor strategii projektów Proces rozwiązywania problemów oparty na metodzie eksperymentalnej: - Odczucie trudności - Wykrycie i określenie - Nasuwanie się możliwego rozwiązania - Obserwacje i eksperymenty prowadzące do wniosku zawierającego rozwiązanie 16

17 Bogdan Nawroczyński ( ) Autor zasad nauczania Etapy nauczania wg. Nawroczynskiego - Zetknięcie ucznia z trudnością - Sformułowanie podstawowego pytania - Poszukiwanie odpowiedzi - Sformułowanie odpowiedzi - Zastosowanie jej w wielu ćwiczeniach 17

18 ul. Miodowa w Warszawie Collegium Nobilium 1740 założone przez Stanisława. Konarskiego 18

19 Collegium Nobilium Językiem wykładowym była łacina. Kolegium dzieliło się na 5 klas, nauka trwała 8 lat: - klasa I - 1 rok - klasa II - 2 lata - klasa III - 1 rok - klasa IV - 2 lata - klasa V - 2 lata. 19

20 Collegium Nobilium Po raz pierwszy: Mniejszy nacisk na naukę łaciny i greki, a większy na nauki przyrodnicze, Nauka o człowieku i zarys biologii 20

21 KEN rozpoczyna historię dydaktyki w Polsce w procesie nauczania biologii postulowano: - rozpoznawanie roślin - prowadzenie terenowych obserwacji 2 podręczniki główne: 21

22 22

23 23

24 Jan Krzysztof Kluk ( ), ksiądz, jeden z najwybitniejszych przyrodników polskiego oświecenia. (1786) - pierwsza flora Polski, wykorzystująca nazewnictwo K. Linneusza. 24

25 Kluk Jan Krzysztof Proboszcz w Ciechanowcu na Podlasiu, Bogata wiedza przyrodnicza Kontakty z uczonymi Zbiory naukowe, muzeum przyrodnicze Anny z Sapiehów Jabłonowskiej w Siemiatyczach. Współpraca z Komisją Edukacji Narodowej oraz Towarzystwem do Ksiąg Elementarnych. 25

26 Twórczość Krzysztofa Kluka rolnicze pisma K. Kluka: 26

27 K. Kluk Zwierząt domowych i dzikich, osobliwie krajowych, historii naturalnej początki i gospodarstwo (tom 1-4, Warszawa ). Zagadnień mineralogii, petrografii i górnictwa dotyczyła praca Rzeczy kopalnych [...] szukanie, poznanie i zażycie (tom 1-2, Warszawa ). 27

28 Carolus Linnaeus 23 V I 1778 szwedzki przyrodnik, profesor Uniwersytetu w Upsali. 28

29 Charles Robert Darwin 12 II IV jeden z najważniejszych XIX-wiecznych biologów i pierwszych badaczy ewolucji. 29

30 Edukacja przyrodnicza w polskiej myśli pedagogicznej XIX wieku Józef Wybicki O użyciu zaczęcia edukacji od historii naturalnej Stanisław Staszic wiedza przyrodnicza najlepiej kształci umysł człowieka i stanowi podwaliny kształcenia zawodowego 30

31 Edukacja przyrodnicza w polskiej myśli pedagogicznej XIX wieku Wojciech Izydor Choynacki nauczyciel oświecić dzieci powinien nie tylko w poznaniu rzeczy naturalnych ale i sposobów jakich w gospodarstwie używać mają, bądź w rozmnażaniu drzew owocowych, zakładaniu pasiek itp

32 Bronisław Ferdynand Trentowski - filozof Chowanna - system pedagogiki narodowej, który jako umiejętności wychowania, nauki i oświaty, zawiera interesujące wskazówki na temat organizowania lekcji przyrody dla dzieci: Zaleca: - Poznawać przyrodę podczas wycieczek - Wykorzystywać pomoce dydaktyczne 32

33 Bronisław Ferdynand Trentowski - filozof Wielu ojców nie dozwala nauczać dzieci historii naturalnej, dlatego, że w niej mowa jest o parzeniu się żywiątek o rodzeniu płodu itp. Każcie tedy uczyć historii naturalnej, bo ta pomnaża pojęcia i kształci rozum młody nadzwyczajnie 33

34 Prace o dydaktyce biologii Propagowały postępową myśl pedagogiczną Nauka przyrody jest równie ważna jak nauka rachunków czy pisania lub czytania 34

35 Zasady metodyki ogólnej nauk przyrodniczych wyd. w Polsce wprowadzenie obserwacji i eksperymentu - pogadanki o tajemnicach przyrody 35

36 Po I Wojnie Światowej - rozwój pracowni biologicznych - ogrody szkolne - ochrona przyrody - zajęcia z zakresu dydaktyki biologii na uniwersytetach 36

37 Królewski Uniwersytet Warszawski Powstał z połączenia Szkoły Prawa i Administracji i Szkoły Lekarskiej w Od 1926: K. Czerwiński, T. Klimowicz,... W. Karpowicz, - prowadzili dydaktykę biologii (Ogród Botaniczny) 37

38 Królewski Uniwersytet Warszawski obecnie 2013/2014: rok akademicki - 20 wydziałów - 50 tys. Studentów - 2,4% z zagranicy - 1,5 tys. Stypendystów - 20% studiujących w Warszawie wybiera UW 38

39 Królewski Uniwersytet Warszawski obecnie: - ponad 200 programów studiów - 18 programów studiów po angielsku - 2 tys. Zajęć po angielsku - 7 tys. Pracowników - 3 kampusy budynków w tym 6 akademików /źródło UW nr 5 (65)/ 39

40 LOP Znaczki LOP z żubrem do legitymacji, 30 gr. składka. Zarząd LOP, : prof. dr Józef Morozowicz, prof. dr Bolesław Hryniewiecki jako zastępca przewodniczącego, Stanisław Małkowski jako sekretarz Aleksander Janikowski jako skarbnik. 40

41 Historia budowania programów dydaktyki biologii Kierunek fenologiczny dobór treści według pór roku - nadal stosowany w edukacji wczesnoszkolnej. Pod koniec XIX w. Pojawiają się pierwsze podręczniki metodyki biologii. 41

42 Zmiany ustroju szkolnego i programów kształcenia biologicznego W 1949r. szkoły 11-letnie, występuje biologia jako twórczy darwinizm, Koniec lat 60-tych powstają 8 klasowe szkoły podstawowe i 4-klasowe LO, 1973 w LO powstają klasy profilowane. W r. powstają 6-klasowe szkoły podstawowe i 3-letnie gimnazja, oraz 3-letnie LO. 42

43 Formy doskonalenia nauczycieli biologii Ogniska metodyczne biologii Czasopisma metodyczne (Metodyka biologii, Przyrodnik, Kółko przyrodnicze,) Biologia w szkole -1948, EBIŚ Sekcja biologii COKN CODN, 1970 r - PTP - Sekcja Dydaktyki Biologii 43

44 Literatura W. Karpowicz, Metodyka biologii, WSiP, Warszawa 1947 J. Miziołek, Uniwersytet Warszawski dzieje i tradycja, WUW 2005 W. Stawiński, Dydaktyka biologii i ochrony środowiska, PWN, Warszawa 2006 Cz. Kupisiewicz, Dydaktyka ogólna, Oficyna Wyd. GRAF-PUNKT,

45 Zadanie Przedstaw chronologicznie 10 punktów z historii dydaktyki przyrodniczej na Uniwersytecie Warszawskim uwzględniając historię Wydziału Biologii Praca nie powinna przekraczać jednej stra4 45