Rozprawy Społeczne, nr 2 (IX), 2015

Transkrypt

1 ZACHOWANIA ZDROWOTNE STUDENTÓW UNIWERSYTETU MEDYCZNEGO W LUBLINIE W ZALEŻNOŚCI OD MIEJSCA ZAMIESZKANIA HEALTH BEHAVIOURS OF STUDENTS OF THE MEDICAL UNIVERSITY OF LUBLIN DEPENDING ON THE PLACE OF RESIDENCE Rozrawy Sołeczne, nr 2 (IX), 2015 Beaa Kroornicka 1, Bożena Baczewska 1, Wiolea Dragan, Ewa Krzyżanowska 1, Cecylia Olszak 1, Ewa Szymczuk 2 1 Kaedra Inerny z Zakładem Pielęgniarswa Inernisycznego, Wydział Nauk o Zdrowiu, Uniwersye Medyczny w Lublinie 2 Kaedra Zdrowia, Wydział Nauk o Zdrowiu i Nauk Sołecznych, Pańswowa Szkoła Wyższa im. Paieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej Kroornicka B., Baczewska B., Dragan W., Krzyżanowska E., Olszak C., Szymczuk E. (2015), Zachowania zdrowone sudenów Uniwersyeu Medycznego w Lublinie w zależności od miejsca zamieszkania. Rozrawy Sołeczne, 2 (IX), s Sreszczenie: Zachowania zdrowone o wskaźniki osaw wobec zdrowia, wynikające z rzyjęych rzez jednoskę warości, a akże każde inencjonalnie odjęe działanie jednoski, kórego celem jes urwalenie lub odnoszenie oencjału zdrowia. Zaliczane są do najważniejszych czynników, kóre deerminują san zdrowia człowieka. Kszałują się głównie w drugiej dekadzie życia i ulegają modelowaniu rzez cały czas jego rwania. Są rzekazywane w rocesie socjalizacji, worzą się w oku sołecznych inerakcji w dziecińswie i młodości od wływem informacji rzekazywanych rzez rodziców, oiekunów, szkołę, środki masowego rzekazu, służby medyczne. Celem racy było oznanie i orównanie zachowań zdrowonych sudenów Uniwersyeu Medycznego ochodzących ze wsi i z miasa. Badania ankieowe rzerowadzono anonimowo, od kwienia do czerwca 2013 roku. Narzędziem badawczym wykorzysanym w racy był Inwenarz Zachowań Zdrowonych (IZZ) auorswa Zygfryda Juczyńskiego. W badaniach wzięło udział 200 sudenów z Uniwersyeu Medycznego w Lublinie. Z badań wynika, że blisko ołowa badanych rezenowała rzecięne zdrowone. Korzysniejsze zdrowone charakeryzowały sudenów ochodzących ze wsi. Najlesze wyniki w odniesieniu do oszczególnych yów zachowań zdrowonych uzyskali badani ochodzący ze wsi w obszarach związanych z rawidłowymi nawykami żywieniowymi oraz mi ro ilakycznymi. Młodzież ochodząca ze wsi częściej sożywała warzywa i owoce, oszukiwała informacji o ym, jak inni unikają chorób i ograniczała alenie yoniu. Pochodzenie jes isonym czynnikiem deerminującym zdrowone. Słowa kluczowe: zdrowone, sudenci, miaso, wieś Summary: Healh behaviours are indicaors of aiudes owards healh, arising from values of an individual, as well as any inenionally aken acion he urose of which is o reserve or raise healh oenial. They are among he mos imoran facors ha deermine he sae of human healh. They are formed mainly in he second decade of life and are rone o shaing hroughou is duraion. They are ransmied in he rocess of socializaion, formed in he course of social ineracion in childhood and adolescence under he in luence of he informaion rovided by arens, guardians, school, media, medical services. The aim of he sudy was o invesigae and comare healh behaviours of sudens of he Medical Universiy coming from he counryside and from he ciy. The quesionnaire survey was carried ou anonymously from Aril o June The research ool used in he work was he Healh Behaviour Invenory (IZZ) creaed by Zygfryd Juczyński. 200 sudens from he Medical Universiy of Lublin ook ar in he survey. The research shows ha almos half of he resondens resened average healh behaviours. More favourable healh behaviours characerized sudens coming from he counryside. The bes resuls in relaion o seci ic yes of healh behaviours examined were obained by he resondens from he counryside in areas relaed o correc eaing habis and revenive behaviours. Young eole coming from rural areas more ofen ae vegeables and fruis, sough informaion abou how ohers avoid diseases and limied smoking. Ehniciy is an imoran facor deermining healh behaviours. Keywords: healh behaviours, sudens, ciy, counryside Adres do koresondencji: Beaa Kroornicka, Kaedra Inerny z Zakładem Pielęgniarswa Inernisycznego, Uniwersye Medyczny w Lublinie, ul. Jaczewskiego 8, Lublin, beaak_1966@o2.l, el

2 Wsę Zachowania zdrowone sanowią składowy elemen sylu życia i są związane ze sferą zdrowia. W ujęciu oeracyjnym może je zde iniować jako ego rodzaju, kóre w świele wsółczesnej wiedzy medycznej zwykle wywołują określone (ozyywne lub negaywne) skuki zdrowone u osób, kóre je realizują (Gniazdowski 1990). Z ego względu wyróżnia się dwie gruy zachowań o rzeciwnym wływie na zdrowie człowieka. Są o ozyywne (rozdrowone) i negaywne (anyzdrowone) (Woynarowska 2007). Terminem okrewnym związanym z mi i działaniami ludzi w zdrowiu i w chorobie jes niedziałanie zdrowone, kórego isoą jes nieodejmowanie działania skierowanego na zdrowie w każdej syuacji, w kórej owinno być odjęe (Puchalski 1997) Zachowania zdrowone kszałują się głównie w drugiej dekadzie życia i ulegają modelowaniu rzez cały czas jego rwania. Są rzekazywane w rocesie socjalizacji, worzą się w oku sołecznych inerakcji w dziecińswie i młodości od wływem informacji rzekazywanych rzez rodziców, oiekunów, szkołę, środki masowego rzekazu, służby medyczne (Romanowska-Tołłoczko 2011). Przełomowy 20 i 21 rok życia rzyada na ocząek edukacji w szkołach wyższych. W ym okresie odejmowane są bardzo rudne decyzje doyczące wyboru zawodu, dalszej edukacji, czy eż odejmowania ierwszej dorosłej racy (Kuczyński i in. 2011). Z badań rowadzonych wśród dorosłych wynika, że o osoby z młodszych gru wiekowych rzejawiają więcej zachowań zdrowonych niekorzysnych dla zdrowia niż osoby sarsze. Z ego owodu o rzede wszyskim właśnie młodzież owinna zosać objęa rewencją ierwoną (Perry 1999). Niski oziom zachowań rozdrowonych oraz wzros wysęowania czynników zagrażających zdrowiu są bezośrednią rzyczyną chorób, nieełnosrawności i rzedwczesnej śmierci zwłaszcza u młodej, rozwijającej się oulacji. Pomimo szeroko roagowanych działań romujących zdrowie, oziom wiedzy sołeczeńswa na ema zagrożeń owodowanych nieodowiednimi mi zdrowonymi jes wciąż niewysarczający. Szczególny de icy informacyjny bądź moywacyjny doyczy w dużym soniu młodzieży akademickiej. Sanowi ona secy iczne środowisko, kórego ryb życia nie zawsze srzyja urzymaniu właściwych osaw zdrowonych. Młodzież akademicka częso rowadzi nieregularny ryb życia, ulega nałogom, oełnia błędy żywieniowe (Al-Ohman1997). W środowisku akademickim obecne są zagrożenia nie ylko związane z niewłaściwym żywieniem i wysęowaniem uzależnień, ale akże z brakiem ruchu i ujemnym oddziaływaniem sresów. Młodzi ludzie są bardziej, niż osoby w dojrzałym wieku, skłonni ulegać różnym okusom wsółczesnego świaa, są ciekawi nowych doznań, nasawieni na odkrywanie ego co zakazane, sąd eż ich wzmożona orzeba oszukiwania silnych wrażeń, kóra może być silnym redykorem uzależnień (Baran, Socka 2008). Sudenci oszukujący doznań wybierają e, kóre nie są akceowane sołecznie: alenie aierosów, nadużywanie alkoholu, czy sięganie o inne subsancje sychoakywne (Łaszek 2011, Makarowski i in. 2008). Szczególny nieokój mogą budzić niekorzysne zdrowone ych osób, kóre z uwagi na charaker wykonywanego w rzyszłości zawodu, sami owinni sanowić wzorce ozyywnych zachowań zdrowonych, n. alenie yoniu wśród sudenów medycyny, wydziałów nauk o zdrowiu (Choi Won 2003). Do ozosałych uwarunkowań zachowań zdrowonych należą również akie czynniki jak: niski oziom wiedzy o zdrowiu młodzieży sudiującej, niski saus ekonomiczny, brak umiejęności efekywnego radzenia sobie z nadmiarem obowiązków i zajęć, negaywne wzorce w środowisku rodzinnym (alkoholizm, alenie yoniu, częse zmiany arnerów seksualnych rzez rodziców) oraz narasająca orzeba samodzielności wynikająca z faku rzybliżania się do dorosłości (Abramczyk i in. 2002). Niezwykle isona może być eż w rzyadku części sudiującej młodzieży zmiana miejsca zamieszkania. Sąd eż celem niniejszej racy było oznanie i orównanie zachowań zdrowonych sudenów Uniwersyeu Medycznego ochodzących ze wsi i z miasa. Maeriał i meody Badania ankieowe rzerowadzono anonimowo, o uzyskaniu zgody Komisji Bioeycznej rzy Uniwersyecie Medycznym w Lublinie (nr KE-0254/124/2013), od kwienia do czerwca 2013 roku. Wzięło w nich udział 200 sudenów z Uniwersyeu Medycznego w Lublinie, rzy czym z miasa ochodziło 52% badanych a ze wsi 48%. Najliczniejszą gruę sanowili resondenci w wieku laa (41,5%), 29,5% nie osiągnęło 21 roku życia, a ozosałe osoby miały onad 24 laa. Większość badanych sanowili mężczyźni (60,5%). Ponad ołowa sudenów określiła swoją syuację ekonomiczną jako dobrą (52%), jako rzecięną oceniło 27%, bardzo dobrą 15,5%, złą lub bardzo złą 5,5%. Narzędziem badawczym wykorzysanym w racy był Inwenarz Zachowań Zdrowonych (IZZ) auorswa Zygfryda Juczyńskiego, ozyskany z Pracowni Tesów Psychologicznych (Juczyński 2009). Wyniki badań oddano analizie saysycznej. Warości analizowanych aramerów mierzalnych scharakeryzowano rzy omocy warości średniej i odchylenia sandardowego, a dla niemierzalnych obliczono liczności i odseki. Do wykrycia różnic omiędzy orównywanymi gruami dla cech jakościowych użyo esu Chi 2. Normalność rozkładu srawdzono esem Shairo-Wilka. Do zbadania różnic omiędzy dwiema gruami, w kórych rozkład wyników odbiegał od rozkładu normalnego, zasosowano niearameryczny es U Manna-Whineya, zaś dla zmiennych o rozkładzie normalnym es -Sudena. Przyjęo oziom isoności <0,05 wskazujący na isnienie isonych saysycznie różnic lub zależności. Bazę danych i badania saysyczne rzerowadzono w oarciu o orogramowanie komuerowe Saisica 9.1 (SaSof, Polska)

3 Wyniki badań Ogólne oceny zachowań zdrowonych młodzieży sudiującej uzyskano o rzekszałceniu wyników uzyskanych z ankiey na jednoski skali senowej i oddano analizie saysycznej, uwzględniającej ochodzenie badanych. Rysunek 1. Ogólna ocena zachowań zdrowonych sudenów w skali senowej Z badań wynika, że najliczniejsza grua sudenów (40%) uzyskała z oceny zachowań zdrowonych wyniki rzecięne, a około ¼ wysokie. Rozkład wyników w skali senowej rzy uwzględnieniu ochodzenia badanych zamieszczono na rysunku 2 i oddano analizie saysycznej (abela 1). Rysunek 2. Porównanie ogólnego wskaźnika zachowań zdrowonych badanych wg ochodzenia Sudenci ochodzący ze wsi uzyskali większe odseki wyników rzecięnych i wysokich w IZZ niż młodzież ochodząca z miasa. Tabela 1. Porównanie zachowań zdrowonych młodzieży z miasa i ze wsi wg IZZ Sudenci z miasa Sudenci ze wsi Zachowania zdrowone IZZ 79,84 12,95 75,82 13,45 2,147 0,033 Prawidłowe nawyki żywieniowe 3,32 0,74 3,09 0,77 2,075 0,039 Zachowania ro ilakyczne 3,01 0,73 2,80 0,75 1,966 0,050 Pozyywne nasawienie 3,46 0,56 3,36 0,59 1,205 0,229 sychiczne Prakyki zdrowone 3,50 0,63 3,37 0,59 1,584 0,114 Sudenci ochodzący ze wsi uzyskali wyższą średnią w całym badaniu IZZ niż ich rówieśnicy ochodzący z miasa. Była o różnica isona saysycznie (=0,033). Obie gruy badanych rezenowały najkorzysniejsze w kaegorii rakyki zdrowone, a najniższe w kaegorii ro- ilakyczne. Analiza orównawcza w obrębie oszczególnych yów zachowań wskazuje na isoną saysycznie różnicę wysęującą w kaegorii rawidłowe nawyki żywieniowe (=0,039). Młodzież ochodząca ze wsi uzyskała wyższą średnią niż badani ochodzący z miasa. Ponado na granicy isoności (=0,050) znajdują się wyniki badań doyczące zachowań ro ilakycznych, w kórych resondenci ochodzący ze wsi również uzyskali wyższą średnią. W Inwenarzu Zachowań Zdrowonych znajdują się wierdzenia doyczące rawidłowych nawyków żywieniowych, kóre uwzględniają między innymi rodzaj sożywanej żywności oraz unikanie bądź sożywanie ewnych okarmów. Porównanie zachowań sudenów z obu gru w ej kaegorii zachowań, zamieszczono w abeli 2. Tabela 2. Porównanie nawyków żywieniowych sudenów z uwzględnieniem ochodzenia Kryerium Analiza saysyczna Jem dużo warzyw, owoców Ograniczam sożywanie akich okarmów, jak łuszcze zwierzęce, cukier Dbam o rawidłowe odżywianie Sudenci ze wsi Sudenci z miasa 3,67 0,945 3,26 1,108 2,788 0,005 3,04 1,132 3,03 1,181 0,019 0,984 3,56 0,982 3,28 1,058 1,893 0,

4 sożywania żywności 3,15 1,199 2,98 1,131 1,064 0,288 z konserwanami soli i silnie solonej 3,23 1,254 3,00 1,299 1,324 0,186 żywności Jem ieczywo ełnoziarnise 3,26 1,068 3,01 1,123 1,552 0,122 Sudenci ochodzący ze wsi rezenowali najkorzysniejsze zdrowone w zakresie sożywania owoców i warzyw, rzadziej ograniczali sożywanie akich okarmów, jak łuszcze zwierzęce, cukier. Z kolei ich rówieśnicy ochodzący z miasa najrzadziej unikali sożywania żywności z konserwanami, a najczęściej deklarowali, że roszczą się o rawidłowe odżywianie. Analiza orównawcza wykazała isoną saysycznie różnicę (=0,005) w zakresie kryerium doyczącego sożywania warzyw i owoców. Resondenci ochodzący ze wsi uzyskali wyższą średnią odowiedzi niż młodzież z miasa. Wyniki, doyczące zachowań ro ilakycznych badanych ochodzących ze wsi i z miasa, zamieszczono w abeli 3. Tabela 3. Porównanie zachowań ro ilakycznych sudenów z uwzględnieniem ochodzenia Sudenci z miasa Sudenci ze wsi Kryerium rzeziębień Mam zanoowane numery elefonów służb ogoowia Przesrzegam zaleceń lekarskich wynikających z moich badań Regularnie zgłaszam się na badania lekarskie Analiza saysyczna 3,55 0,982 3,26 1,103 1,778 0,076 3,10 1,605 2,87 1,452 1,059 0,290 3,25 1,222 3,06 1,200 1,065 0,287 2,52 1,133 2,49 1,190 0,184 0,853 Saram się dowiedzieć jak inni 2,73 1,144 2,41 1,179 1,981 0,048 unikają chorób Saram się uzyskać informacje medyczne i zrozumieć rzyczyny zdrowia i choroby 2,92 1,078 2,71 1,212 1,324 0,186 Analiza zachowań wewnąrz gru wskazuje, że resondenci najczęściej sarają się unikać rzeziębień. Sudenci z miasa rzadziej ineresują się ym, jak inni unikają chorób, a ich koledzy ze wsi nie zawsze regularnie zgłaszają się na badania lekarskie. Młodzież ochodząca ze wsi rzejawia większe zaineresowanie ym, jak inni unikają chorób niż ich rówieśnicy z miasa i różnice e są isone saysycznie (=0,048). Dużą rolę w urzymaniu zdrowia odgrywa ozyywne nasawienie sychiczne. Porównania zachowań sudenów w ej kaegorii dokonano w abeli 4. Tabela 4. Porównanie ozyywnego nasawienia sychicznego sudenów z uwzględnieniem ochodzenia Kryerium Poważnie rakuję wskazówki osób wyrażających zanieokojenie moim zdrowiem syuacji, kóre wływają na mnie rzygnębiająco Saram się unikać zby silnych emocji, sresów i naięć Sudenci ze wsi Sudenci z miasa Analiza saysyczna 3,12 1,038 2,97 1,194 0,968 0,333 3,16 1,101 3,10 1,069 0,396 0,692 3,25 0,951 3,25 1,002 0,000 1,

5 Mam rzyjaciół i uregulowane 4,14 0,962 4,00 1,023 1,035 0,301 życie rodzinne akich uczuć jak 3,28 0,914 3,09 1,101 1,287 0,199 gniew, lęk i deresja Myślę ozyywnie 3,79 0,950 3,74 1,042 0,362 0,717 Obie gruy sudenów najczęściej wskazywały w ej kaegorii zachowań na osiadanie rzyjaciół i uregulowanego życia rodzinnego. Badani z obu gru rzadko oważnie rakują wskazówki osób wyrażających zanieokojenie ich sanem zdrowia Przerowadzone badania orównawcze między resondenami nie wykazują isonych saysycznie różnic w ej kaegorii zachowań. Tabela 5 rzedsawia charakerysykę rakyk zdrowonych sudenów ze wsi i z miasa. Tabela 5. Porównanie rakyk zdrowonych sudenów z uwzględnieniem ochodzenia Kryerium Analiza saysyczna Wysarczająco dużo odoczywam Sudenci ze wsi Sudenci z miasa 3,53 1,085 3,52 1,060 0,015 0,987 rzeracowania 3,47 1,114 3,54 1,069-0,446 0,655 Konroluję swoją 3,27 1,349 3,09 1,210 0,964 0,335 wagę ciała Wysarczająco 3,83 1,001 3,72 0,999 0,792 0,429 dużo śię Ograniczam alenie 3,47 1,196 2,88 1,374 3,251 0,001 yoniu nadmiernego wysiłku izycznego 3,45 1,094 3,44 1,130 0,101 0,919 Najkorzysniejszym zachowaniem rzejawianym rzez młodzież z obu gru było oświęcanie wysarczającej ilości czasu na sen. Sudenci ochodzący ze wsi sosunkowo rzadziej konrolowali swoją masę ciała, a ich rówieśnicy z miasa najrzadziej ograniczali alenie. Młodzież ochodząca ze wsi uzyskała wyższą średnią odowiedzi w zakresie ograniczania alenia yoniu niż resondenci z miasa i różnice e były isone saysycznie (=0,001). Dyskusja Okres obyu w szkole wyższej o czas, kiedy zmienia się nie ylko ooczenie ale akże, co się z ym wiąże, wszelkiego rodzaju i nawyki, dlaego eż wybór sylu życia, jako deerminany zdrowia, zależy głównie od nowego środowiska byowania, kóre kszałuje i urwala wzorce zachowań (ozyywnych lub negaywnych) dorasającego człowieka (Łaszek 2011). Okres sudiów jes czasem, kóry może znacząco wływać na wybór zachowań w konekście zdrowia, onieważ wiąże się częso ze secy icznymi warunkami życia sołecznego. Rym życia wyznacza ygodniowy i semesralny układ racy, zaliczenia, kolokwia, egzaminy, relacje z szeroką gruą rówieśników. W oinii wielu badaczy, młodzież ochodzącą ze wsi i małych mias cechuje większe nasilenie akich zachowań zdrowonych jak rzesrzeganie zaleceń czy uzyskiwanie informacji na ema zdrowia i choroby. Zesawienie średnich wskaźników zachowań zdrowonych młodzieży ochodzącej ze wsi 79,84±12,95 i z miasa 75,82±13,45 z wynikami gruy osób dorosłych, badanych rzez Juczyńskiego (2009), wskazuje, że rezenują oni bardziej niekorzysne. Porównywana grua uzyskała średni wskaźnik zachowań zdrowonych 81,82±14,16. Badanych sudenów cechowały gorsze ro ilakyczne 3,01±0,73, 2,80±0,75 niż osoby dorosłe (3,42±0,78) oraz mniej ozyywne nasawienie sychiczne 3,46±0,56, 3,36±0,59 (dorośli 3,52±0,66). Osoby sudiujące mieszkające na wsi miały korzysniejsze nawyki żywieniowe 3,32±0,74 niż osoby badane rzez Juczyńskiego (3,22±0,76). Resondenów, ochodzących zarówno ze wsi jak i z miasa, cechował wyższy oziom realizacji rakyk zdrowonych (3,50±0,63. 3,37±0,59) niż osoby dorosłe (3,32±0,85). Osoby chore, korzysające z odsawowej oieki zdrowonej, badane rzez Fisher (2013) charakeryzował jeszcze wyższy ogólny wskaźnik zachowań zdrowonych (82,02±15,8) niż badaną młodzież. Badania e owierdzają również większe nasilenie niekorzysnych zachowań zdrowonych w najmłodszych gruach wiekowych (=0,002) i wśród uczących się (=0,035). Zbieżne wyniki z badaniami własnymi uzyskała Brzozowska i in. (2012). Zachowania zdrowone badanych rzez nią sudenów kszałowały się na oziomie średnim i były deerminowane między innymi rzez miejsce zamieszkania. Uzyskali oni zbliżone wskaźniki ogólnych zachowań zdrowonych (sudenci ze wsi 78,41±12,98, sudenci z miasa

6 76,43±12,06) do młodzieży z badań własnych. W jej badaniach, resondenci ochodzący ze wsi uzyskali wyższe średnie niż ich rówieśnicy z miasa w kaegorii rakyki zdrowone (=0,027). Z badań rowadzonych rzez Binkowską-Bury (2009) wynika, że młodzież akademicka, ochodząca z miaseczek i wsi, cechuje się wyższym ogólnym wskaźnikiem zachowań zdrowonych i zachowań ro ilakycznych niż ich rówieśnicy z dużych mias (<0,05). Jedną z najważniejszych gru zachowań zdrowonych sanowią nawyki żywieniowe, kóre są ważnym czynnikiem wływającym na rozwój młodego człowieka i urzymanie dobrego sanu zdrowia. W środowisku młodzieży akademickiej wysęują częso nierawidłowości związane z ą kaegorią zachowań (Rosołowska 2003). Badania własne nawyków żywieniowych rzerowadzone za omocą Inwenarza Zachowań Zdrowonych okazują, że sudenci ochodzący ze wsi uzyskali najwyższą średnią odnośnie sożywania dużej ilości warzyw i owoców (średnia=3,67) oraz dbania o rawidłowe odżywienie (średnia=3,56). Najniższa średnia odowiedzi w ej gruie sudenów doyczyła ograniczania sożywania łuszczów zwierzęcych i cukru (średnia=3,04) a w gruie sudenów z miasa - unikania żywności z konserwanami (średnia=2,98). Wyniki e są zbieżne z badaniami Snoek (2009), kóre, wskazują, że onad 70% badanych sożywa w nadmiernej ilości okarmy zawierające łuszcze zwierzęce i cukier. Uzyskane wyniki badań własnych są odobne do oceny zachowań zdrowonych sudenów Akademii Medycznej w Białymsoku. W kaegorii yań doyczących odżywiania w IZZ sudenci rezenują najniższe zdrowone w zakresie unikania żywności z konserwanami (2,84) a najwyższe w zakresie częsości sożywania owoców i warzyw (3,66) (Lewko J i in. 2005). W gruie osób ochodzących z miasa, oularniejszą i częściej sosowaną używką są aierosy. Badania doyczące oceny zachowań anyzdrowonych sudenów AM w Lublinie rzerowadzone rzez Wójowicz-Chomicz (2007) wykazały, że gruę alaczy sanowiło 34,9% badanych. Częssze sięganie o używki może być wyrazem braku umiejęności radzenia sobie ze sresem, kórego rzyczyną jes nadmiar zajęć dydakycznych, brak czasu na efekywny wyoczynek, wyczerujące sesje a rzez o zmęczenie organizmu (Snoek 2009). Druga dekada życia o okres, w kórym wśród młodych ludzi wysęuje silna orzeba sania się niezależnym od wcześniejszego, najbliższego ooczenia (Sefańska i in. 2007). Młodzież akademicka w ym okresie szuka wzorców, usiłuje dokonywać wyborów między dobrem a złem, co ma wływ na kszałowanie jej osobowości. Warością najwyższą jes dla niej możliwość samodzielnego odejmowania decyzji, częso jednak od wływem różnych czynników, wybory e niekorzysnie wływają na osawy wobec zdrowia i nawe wiedza o szkodliwości niekórych osaw i nawyków nie jes rzenoszona na zmianę zachowań wśród sudenów. Jes o grua najbardziej odana na wływ mody i niekonwencjonalnych oglądów (Gromysz-Kałkowska i in. 2011, Makarowski i in. 2008). Przerowadzone badania własne oraz badania innych auorów okazują, że w środowisku młodzieży sudiującej wysęuje duże zróżnicowanie zachowań zdrowonych: obecne są u zarówno osawy rozdrowone jak i w negaywny sosób wływające na san zdrowia młodego sołeczeńswa. W ogólnej ocenie orównawczej sudenci wyadają gorzej niż osoby dorosłe i chore. Sąd eż większą uwagę należałoby zwrócić na umiejscowienie zdrowia w hierarchii warości wyznawanych rzez młodych ludzi oraz ukszałowanie w nich oczucia odowiedzialności za własne samooczucie, zdrowie i życie. Buławska (2001) wskazuje, iż zależy o od ich wiedzy, osaw oraz oziomu moywacji, kóre sanowią niezbędne czynniki dla kszałowania i urzymywania zachowań srzyjających zdrowiu. Wnioski 1. Sudenów cechowały rzecięne zdrowone. 2. Pochodzenie było isonym czynnikiem deerminującym zdrowone. 3. Badani ochodzący ze wsi charakeryzowali się korzysniejszymi mi zdrowonymi w orównaniu ze sudenami ochodzącymi z miasa. Największe różnice wysęowały w kaegorii rawidłowe nawyki żywieniowe i ro ilakyczne. 4. Młodzież ochodząca ze wsi częściej, niż ich rówieśnicy z miasa, sożywała warzywa i owoce, oszukiwała informacji o ym, jak inni unikają chorób i ograniczała alenie yoniu. Lieraura: 1. Abramczyk A., Sobiech I., Tomaszkiewicz G. (2002), Wybrane roblemy ochrony zdrowia młodzieży w środowisku miejskim. Pielęgniarswo Polskie, 2, s Al-Ohman A.A., Hewedy F.M. (1997), Dieary assessmen of male sudens: a sudy of wha hey wased Chile residence. Nur Healh, 11 (3), s Baran A., Socka A. (2008), Kierunek sudiów jako wyznacznik zachowań zdrowonych. Przegląd Medyczny Uniwersyeu Rzeszowskiego, 6 (4), s Binkowska-Bury M. (2009), Zachowania zdrowone młodzieży akademickiej. Wydawnicwo Uniwersyeu Rzeszowskiego, Rzeszów. 5. Brzozowska A., Słomka T., Janikowska K. i in. (2012), Ocena wływu wybranych czynników na zdrowone młodzieży, W: Human s healh In differen eriods of life, red. Saracen A. i Fidecki W., UTH Radom, s

7 6. Buławska K. (2001), Warość zdrowia a zdrowone młodzieży. Szuka Leczenia, 7 (4), s Choi Won S., Harris K., Okuyemik K. (2003), Predicors of smoking iniiaion among college-bound high school sudens. Ann Beh Medicine, 26, s Fisher B., Kucewicz E., Szyulska A. i in. (2013), Zachowania związane ze zdrowiem u chorych na oziomie odsawowej oieki zdrowonej. Przedsiębiorczość i Zarządzanie, XIV, 10, s Gniazdowski A. (1990), Zachowania zdrowone. Zagadnienia eoreyczne, róba charakerysyki zachowań zdrowonych sołeczeńswa olskiego. Insyu Medycyny Pracy, Łódź. 10. Gromysz-Kałkowska K., Unkiewicz-Winiarczyk A., Szubarowska E. (2011), Problem alenia yoniu wśród sudenów w świele badań ankieowych. Zdrowie Publiczne, 121 (4), s Juczyński Z. (2009), Narzędzia omiaru w romocji i sychologii zdrowia. Pracownia Tesów Psychologicznych, Warszawa. 12. Kuczyński J. i in. (2011), Badanie używania subsancji sychoakywnych oraz osaw rozdrowonych wśród sudenów uczelni z Suwałk, Białegosoku i Grodna. Problemy Higieny i Eidemiologii, 92 (4), s Lewko J i in. (2005), Zachowania zdrowone wśród sudenów ielęgniarswa. Annales Uniwersiais Mariae-Curie-Skłodowska Secio D, Vol. LX, Sul. XVI, nr 283, s Łaszek M. i in. (2011), Negaywne wzorce zachowań zdrowonych sudenów. Problemy Higieny i Eidemiologii, 92 (3), s Makarowski R., Liowski M., Marszałł M. i in. (2008), Zachowanie anyzdrowone jako forma oszukiwania ryzyka-róba konsrukcji modelu. Medycyna Sorowa, 24 (6), s Perry ChL. (1999), Cardiovascular disease revenion among youh: visioning he fuure. Prev Med, 29, s Puchalski K. (1997), Zdrowie w świadomości sołecznej, Krajowe Cenrum Promocji Zdrowia w Miejscu Pracy, Insyu Medycyna Pracy, Łódź. 18. Romanowska-Tołłoczko A. (2011), Syl życia sudenów oceniany w konekście zachowań zdrowonych. Hygeia Public Healh, 46 (1), s Rosołowska J. (2003), Przyczyny sresu u sudenów Wydziału Nauk o Zdrowiu Akademii Medycznej w Poznaniu. Pielęgniarswo Polskie, 1, s Snoek S., Szosak-Węgierek D., Ziółkowska A. (2009), Rozowszechnienie cech sylu życia zwiększających ryzyko zaburzeń liidowych u młodych mężczyzn-sudenów medycyny. Problemy Higieny i Eidemiologii, 90 (4), s Sefańska E., Osrowska L., Czaska D. i in. (2007), Wybrane zdrowone sudenów uczelni medycznej. Żywienie Człowieka, 34 (1/2), s Woynarowska B. (2007), Edukacja zdrowona. PWN, Warszawa. 23. Wójowicz-Chomicz K., Kowal M., Wójowicz M. i in. (2007), Próba oceny zachowań any-zdrowonych sudenów Akademii Medycznej w Lublinie. Problemy Higieny i Eidemiologii, 88 (1), s