Analiza czynników wpływających na spożycie warzyw i owoców przez dzieci w wieku szkolnym
|
|
- Joanna Kaczmarek
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Wolnicka Probl Hig K Eidemiol i ws. Analiza 2014, czynników 95(2): wływających na sożycie warzyw i owoców rzez dzieci w wieku szkolnym 389 Analiza czynników wływających na sożycie warzyw i owoców rzez dzieci w wieku szkolnym Analysis of factors affecting consumtion of fruit and vegetables in school-aged children Katarzyna Wolnicka, Joanna Jaczewska-Schuetz, Anna Taraszewska Pracownia Żywienia Zbiorowego Dzieci i Młodzieży, Zakład Żywienia i Dietetyki z Kliniką Chorób Metabolicznych i Gastroenterologii, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa Wrowadzenie. Zachowania żywieniowe dzieci stanowią ważny element rozdrowotnego stylu życia. Częstotliwość sożywania warzyw i owoców rzez dzieci zależy od wielu czynników związanych zarówno z domem rodzinnym, miejscem zamieszkania a także wiekiem i łcią dziecka. Określenie czynników wływających na sożycie warzyw i owoców rzez dzieci może rzyczynić się do zwiększenia efektywności działań rozdrowotnych rowadzonych zarówno w szkole jak i w domu rodzinnym. Cel badań. Określenie czynników wływających na sożycie warzyw i owoców rzez dzieci w wieku szkolnym. Materiał i metody. Badanie rzerowadzono w roku szkolnym 2010/2011 w 38 szkołach odstawowych miejskich i wiejskich z ięciu wybranych województw rerezentujących region ółnocny, ołudniowy, wschodni i centralny. Oceny dokonano wśród 1255 uczniów w wieku 9 lat na odstawie analizy anonimowych ankiet oraz 3-dniowych dzienniczków sożycia. Wyniki. Średnie dzienne sożycie warzyw u chłoców wynosiło 164 g, a u dziewczynek 155 g. Średnie sożycie owoców u chłoców wyniosło 194 g, a u dziewczynek 185 g. Łączne sożycie owoców i warzyw było istotnie wyższe u chłoców. Dostęność różnego rodzaju owoców i warzyw w domu codziennie lub rzez większość dni, dawanie dzieciom warzyw i owoców do szkoły, zachęcanie do sożycia rzez rodziców wływały istotnie na średnie ich sożycie rzez dzieci. Istotnie wyższe sożycie samych warzyw odnotowano w miastach, najniższe sożycie warzyw i owoców u dzieci rodziców z wykształceniem odstawowym. Wnioski. Wływ na większe sożycie owoców i warzyw rzez dzieci mają rzede wszystkim dostęność owoców i warzyw w domu, otrzymywanie rzez dzieci owoców i warzyw do szkoły, zachowania żywieniowe rodziców. Edukacja rodziców jest nieodłącznym elementem kształtowania rawidłowych nawyków żywieniowych u dzieci. Słowa kluczowe: sożycie owoców i warzyw, dzieci, zachowania żywieniowe Probl Hig Eidemiol 2014, 95(2): Nadesłano: Zakwalifikowano do druku: Introduction. Food habits of children are an imortant art of a healthy lifestyle. Frequency of consumtion of fruit and vegetables by children deends on many factors related both to the family home, lace of residence and the age and gender of the child. The determination of the factors affecting the consumtion of fruit and vegetables by children can hel to increase the effectiveness of health romotion activities conducted both at school and at home. Aim. To determine the factors affecting the consumtion of fruit and vegetables in school-aged children. Material & Methods. The study was conducted in the school year of 2010/2011 in 38 rimary schools in urban and rural areas of the five selected rovinces reresenting the northern, southern, eastern and central regions. The evaluation was erformed among 1255 students aged nine years on the basis of anonymous questionnaires and the 3-day food record method. Results. The average daily intake of vegetables in boys was 164 g, in girls 155 g. The average consumtion of fruit in boys was 194 g, in girls 185 g. The total fruit and vegetable intake was significantly higher in boys. The availability of various fruit and vegetables at home every day or most days, giving children fruit and vegetables to school, and encouraging consumtion by arents significantly affected their average consumtion by children. A significantly higher intake of vegetables was recorded in the urban area, the lowest fruit and vegetable intake in children of arents with rimary education. Conclusions. A higher consumtion of fruit and vegetables by children is determined rimarily by the availability of fruit and vegetables at home, getting children fruit and vegetables for school, nutritional habits of arents. The education of arents is integral in the develoment of healthy eating habits in children. Key words: fruit and vegetable consumtion, children, nutrition habits Adres do koresondencji / Address for corresondence dr inż. Katarzyna Wolnicka Instytut Żywności i Żywienia ul. Powsińska 61/63, Warszawa tel , fax , kwolnick@izz.waw.l Wstę Warzywa i owoce owinny być stałym składnikiem codziennej diety dzieci ze względu na korzyści zdrowotne wynikające z ich sożycia. Produkty te stanowią główne źródło witamin, składników mineralnych, błonnika oraz naturalnych rzeciwutleniaczy. Sożywanie warzyw i owoców zmniejsza ryzyko wielu chorób, w tym m. in. cukrzycy, otyłości, nadciśnienia,
2 390 Probl Hig Eidemiol 2014, 95(2): niedokrwiennej choroby serca, niektórych nowotworów [1, 2]. Określanie czynników wływających na sożycie warzyw i owoców w rzyadku dzieci jest ważnym elementem rofilaktyki żywieniowej związanej z efektywnością odejmowanych działań w tym zakresie. Badania wielu autorów wskazują na czynniki wływające na zwiększenie sożycie warzyw i owoców u dzieci takie jak wiek, łeć, miejsce zamieszkania, sytuacja materialna rodziny, zachowania żywieniowe rodziców. Cel badań Analiza czynników wływających istotnie na sożycie warzyw i owoców rzez dzieci w wieku szkolnym. Materiał i metody Dane zostały zebrane w aździerniku 2010 roku w ramach ewaluacji rogramu Owoce w szkole na zlecenie Agencji Rynku Rolnego. Badanie obejmowało 38 szkół odstawowych, wybranych losowo, z terenu ięciu województw: mazowieckiego, odkarackiego, oolskiego, omorskiego i wielkoolskiego. Badaniem ankietowym objęto 1255 uczniów w wieku 9 lat (627 dziewcząt i 628 chłoców). W badanej gruie 54,5% stanowiły dzieci ze szkół miejskich, a 45,5% z wiejskich. Proorcje omiędzy dziećmi uczącymi się w szkołach wiejskich i miejskich badanej gruy były zbliżone do rozkładu demograficznego w Polsce (GUS 2009/2010 dla dzieci urodzonych w roczniku 2001), według którego 59,4% uczniów uczęszczało do szkół miejskich, a 40,6% do szkół wiejskich. Narzędziem badawczym były ankiety wyełniane rzez dzieci zawierające ytania dotyczące nawyków żywieniowych, częstotliwości sożycia różnych roduktów w tym warzyw i owoców, wiedzy dzieci na temat zdrowego żywienia oraz referencji żywieniowych. Dzieci wraz z rodzicami wyełniały także 3-dniowy dzienniczek sożycia. Na rzerowadzenie badania uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej działającej rzy Instytucie Żywności i Żywienia. Analizę statystyczną uzyskanych danych rzerowadzono rzy użyciu akietu Statistica 7. Normalność rozkładu zmiennych ciągłych weryfikowano rzy omocy testu Shairo-Wilka. Z uwagi na normalność rozkładu analizowanych arametrów, ich charakterystyki statystyczne rzedstawiono jako średnie arytmetyczne i odchylenia standardowe. Porównań międzygruowych wartości zmiennych ciągłych dokonano rzy omocy jednoczynnikowej analizy wariancji ANOVA z bezośrednimi orównaniami testem osthoc Tukeya. Jako granicę istotności różnic rzyjęto =0,05. Wyniki Średnie dzienne sożycie warzyw u chłoców wynosiło 164 g, a u dziewczynek 155 g. Średnie sożycie owoców u chłoców wyniosło 194 g, a u dziewczynek 185 g. Łączne sożycie owoców i warzyw było istotnie wyższe u chłoców (tab. I). Dostęność różnego rodzaju owoców w domu codziennie lub rzez większość dni wływała istotnie na średnie sożycie owoców rzez dzieci. Dzieci mające dostę do owoców w domu codziennie lub rawie codziennie sożywały 195 g owoców, odczas gdy dzieci mające dostę do owoców rzadziej sożywały ich istotnie mniej 164 g. Dawanie rzez rodziców dzieciom rzygotowanych do zjedzenia, krojonych owoców między osiłkami codziennie lub rawie codziennie wływało istotnie na zwiększenie sożycia owoców rzez dzieci (odowiednio 200 g vs 182 g). Przynoszenie owoców do szkoły rzez dzieci codziennie lub rawie codziennie również istotnie zwiększało sożycie owoców (tab. II). Możliwość kuienia owoców w skleiku szkolnym nie zwiększała istotnie statystycznie średniego sożycia owoców rzez dzieci. Na odstawie tej analizy nie można jednak wnioskować o braku wływu dostęności owoców w skleikach na ich sożycie rzez dzieci onieważ w badanej gruie dostę do owoców w skleikach szkolnych miała zbyt mała grua dzieci (tab. II). Dostęność różnego rodzaju warzyw w domu codziennie lub rzez większość dni wływała istotnie na średnie sożycie warzyw rzez dzieci. Dzieci mające dostę do warzyw w domu codziennie lub rawie codziennie sożywały 162 g warzyw, odczas gdy dzieci mające dostę do warzyw rzadziej sożywały ich istotnie mniej 149 g. Przynoszenie do szkoły rzez dzieci warzyw codziennie lub rawie codziennie również istotnie zwiększało ich sożycie (tab. III). Możliwość kuienia warzyw w skleiku szkolnym nie zwiększała istotnie średniego sożycia warzyw rzez dzieci. Wynikało to rawdoodobnie z faktu, że w badanej gruie dostę do warzyw w skleikach szkolnych miała zbyt mała grua dzieci (jeszcze mniejsza niż w rzyadku owoców) (tab. III). Asortyment skleików szkolnych ozostawia wiele do życzenia. Nieokojącym zjawiskiem jest ograniczony dostę do warzyw i owoców w skleikach szkolnych. Łączne sożycie warzyw i owoców nie różniło się istotnie w miastach i na wsi. Istotnie wyższe sożycie samych warzyw odnotowano w miastach (tab. IV). W niniejszym badaniu wykazano, że najniższe sożycie owoców i warzyw łącznie zaobserwowano u dzieci rodziców z wykształceniem odstawowym. Natomiast największe sożycie warzyw oraz warzyw i owoców łącznie było w gruie dzieci, których rodzi-
3 Wolnicka K i ws. Analiza czynników wływających na sożycie warzyw i owoców rzez dzieci w wieku szkolnym 391 ce deklarowali wykształcenie wyższe (bez istotności statystycznej) (tab. V). Dochód netto rodziców na jednego członka rodziny nie wływał istotnie na średnie sożycie warzyw i owoców rzez dzieci (tab. VI). W tabelach I-VI znajdują się wyniki średniego sożycia warzyw i owoców badanych dzieci w oszczególnych kategoriach. Dyskusja WHO zaleca sożywanie minimum 400 g warzyw i owoców dziennie [3]. Wyniki niniejszego badania wskazują na nie wystarczającą ilość sożywanych warzyw i owoców w orównaniu do zaleceń. Ponadto w tej samej gruie stwierdzono, że tylko 23% badanych dzieci sożywało warzywa i owoce 4-5 razy dziennie, a więc zgodnie z zaleceniami, w każdym osiłku. Badania Wolnickiej, Jaczewskiej-Schuetz rzerowadzone na gruie 380 uczniów szkół warszawskich wykazały, że warzywa i owoce nie są sożywane codziennie rzez 35,8% uczniów [4]. Z raortu Instytutu Matki i Dziecka wynika, że tylko co szósty 13-latek sożywa owoce 2 razy dziennie lub częściej. Wśród uczniów wiejskich odsetek sożywających owoce soradycznie (nigdy lub najwyżej 1 raz w tygodniu) był 2-krotnie większy niż wśród uczniów z miast. Zależność między częstością sożywania warzyw a masą ciała nastolatków była istotna statystycznie u chłoców. Tabela I. Średnie sożycie warzyw i owoców rzez dzieci w zależności od łci Table I. Average consumtion of fruit and vegetables by children according to gender Sożycie Dziewczęta Chłocy Średnia SD Średnia SD owoce 185,2 112,7 194,4 120,8 0,168 warzywa 155,2 78,2 163,8 81,6 0,057 razem 335,4 149,4 353,0 159,4 0,045 W gruie chłoców i dziewcząt sożywających warzywa co najmniej 2 razy dziennie, nadmiar masy ciała wystęował najrzadziej [5]. Podobnie wyniki badania Wolnickiej, Jaczewskiej-Schuetz mogą sugerować, że rzed wystąieniem otyłości może chronić sożywanie warzyw i owoców rzynajmniej 1-2 razy dziennie, a jeszcze silniejszym czynnikiem ochronnym może być sożywanie warzyw i owoców 3-5 razy dziennie [4]. Na częstotliwość sożycia warzyw i owoców rzez dzieci wływa wiele czynników, rzede wszystkim dostęność w domu rzygotowanych do sożycia warzyw i owoców, zachowania żywieniowe rodziców/oiekunów. Z licznych badań wynika, że czynnikami wływającymi na sożycie warzyw i owoców są także sytuacja materialna rodziny oraz wykształcenie rodziców. W metaanalizie oceniającej 98 badań nad czynnikami warunkującymi sożycie warzyw i owoców wśród dzieci i młodych dorosłych (wiek 6-18 lat) (ierwsze badanie z 1958 roku; najnowsze badania 2005) stwierdzono, że czynnikami, wływającymi na sożycie warzyw i owoców, leiej oisanymi i oartymi licznymi dowodami są: wiek, łeć, status sołeczno-ekonomiczny, referencje, sożycie warzyw i owoców rzez rodziców, dostęność warzyw i owoców w domu [6]. Z rzerowadzonego badania wynika, że na ilość sożycia warzyw i owoców ma wływ rzede wszystkim dostęność tych roduktów w domu. Dzieci, które otrzymywały okrojone i rzygotowane do sożycia owoce istotnie zwiększały sożycie tych roduktów. Podobnie wyglądała zależność między dostęnością a ilością sożycia w rzyadku warzyw. Dzieci mające dostę do różnych rodzajów warzyw w domu zwiększały wielkość ich sożycia. Kolejnym czynnikiem zwiększającym sożycie warzyw i owoców było dawanie dziecku rzygotowanych warzyw i owoców do szkoły. Dzieci, które zabierały do szkoły II śniadanie z dodatkiem warzywa lub owocu wy- Tabela II. Średnie sożycie owoców rzez dzieci w zależności od wybranych zmiennych Table II. Average fruit consumtion by children according to selected variables Zachowania żywieniowe owoce Codziennie/rzez większość dni Rzadziej Średnie sożycie SD Średnie sożycie SD Czy w domu masz dostę do różnych rodzajów owoców? 194,8 118,9 163,7 101,9 0,001 Czy rodzice dają ci rzygotowane do zjedzenia, krojone 200,5 120,5 181,7 113,4 0,005 owoce między osiłkami? Czy rzynosisz owoce ze sobą do szkoły? 215,7 116,6 181,6 115,8 0,000 Czy możesz kuić owoce w skleiku szkolnym? 196,3 112,3 188,6 117,7 0,407 Tabela III. Średnie sożycie warzyw rzez dzieci w zależności od wybranych zmiennych Table III. Average vegetable consumtion by children according to selected variables Zachowania żywieniowe warzywa Codziennie/rzez większość dni Rzadziej Średnie sożycie SD Średnie sożycie SD Czy w domu masz dostę do różnych rodzajów warzyw? 162,1 80,9 149,5 75,9 0,025 Czy rzynosisz warzywa ze sobą do szkoły? 171,9 82,8 157,6 79,5 0,042 Czy możesz kuić warzywa w skleiku szkolnym? 166,1 73,9 158,9 80,5 0,403
4 392 Probl Hig Eidemiol 2014, 95(2): Tabela IV. Średnie sożycie warzyw i owoców rzez dzieci w zależności od miejsca zamieszkania Table IV. Average consumtion of fruit and vegetables by children according to lace of living (urban/rural) Sożycie Miasto Wieś Średnia SD Średnia SD owoce 188,5 115,1 191,4 118,6 0,661 warzywa 164,3 79,4 154,5 80,3 0,030 razem 347,1 152,0 341,5 157,2 0,522 kazywały większe sożycie tych roduktów. W asekcie wyników niniejszego badania konieczna staje się edukacja rodziców w zakresie rzygotowywania II śniadania dla dziecka do szkoły. Prawidłowo rzygotowane II śniadanie wływa ozytywnie na jakość diety zwiększając odaż warzyw i owoców w codziennym jadłosisie. Czynnikami zwiększającymi sożycie warzyw i owoców u dzieci są także zachowania żywieniowe rodziców: zachęcanie dzieci do sożywania warzyw i owoców oraz dawanie dobrego rzykładu czyli sożywanie tych roduktów rzez rodziców. Zależność tą otwierdzają także inne badania, według których konsumcja warzyw i owoców może wzrastać, jeśli rodzice dają dzieciom dobry rzykład i zachęcają je do jedzenia warzyw i owoców [7, 8]. Czynnikiem wływającym na zachowania żywieniowe w tym na sożycie warzyw i owoców może być miejsce zamieszkania, jednak wyniki badań w tym zakresie nie są jednoznaczne. W niniejszym badaniu nie było statystycznych różnic w sożyciu owoców i warzyw ogółem omiędzy dziećmi mieszkającymi na wsi a dziećmi mieszkającymi w mieście, jednak w rzyadku warzyw zaobserwowano istotnie wyższe sożycie u dzieci mieszkających w miastach. W badaniu Pieszko-Klejnowskiej i ws. rzerowadzonym na gruie 308 uczniów gimnazjów, w tym 260 uczniów z miasta i 48 ze wsi zaobserwowano, że łącznie tylko 50% uczniów sożywa codziennie warzywa. Ponad 30% badanych sożywała warzywa 3-4 razy w tygodniu. Większy rocent uczniów z miasta niż ze wsi deklarowało codzienne i 1-2 razy w tygodniu sożywanie warzyw. Wywnioskowano, iż miejsce zamieszkania ma wływ na sożywanie warzyw [9]. W licznych badaniach zaobserwowano różnice w sożyciu warzyw i owoców w zależności od łci dziecka. W niniejszym badaniu chłocy sożywali częściej łącznie owoce i warzywa jednak nie było statystycznie istotnych różnic w sożyciu samych owoców czy samych warzyw między chłocami a dziewczętami. Może się to wiązać z nieco większą wartością energetyczną diety chłoców, na którą złożyło się jedynie roorcjonalnie więcej warzyw i owoców. Wływ łci na wielkość sożycia warzyw i owoców rzez dzieci badano w 49 badaniach zebranych rzez Rasmussena i ws. W 27 badaniach wykazano, że dziewczęta mają większe/częstsze sożycie warzyw i owoców niż chłocy. W osiemnastu badaniach nie zaobserwowano żadnych różnic między sożyciem warzyw i owoców u chłoców i dziewcząt, natomiast w czterech badaniach zaobserwowano najwyższe lub najbardziej częste sożycie wśród chłoców. Wykazano, że dziewczynki i młodsze dzieci charakteryzują się na ogół większym sożyciem warzyw i owoców niż chłocy i dzieci starsze jednak cześć rac nie wykazało różnic a kilka wskazywała na wyższe sożycie u chłoców [6]. W badaniu Pieszko-Klejnowskiej i ws. ołowa badanych gimnazjalistów sożywa codziennie warzywa. Co czwarty uczeń odał, że jada warzywa 3-4 razy w tygodniu. Pozostali rzyznali, że w ich jadłosisie warzywa ojawiają się rzadziej. Codziennie warzywa częściej sożywały dziewczęta, natomiast 3-4 razy w tygodniu chłocy. Jednak nie zaobserwowano różnic istotnych statystycznie. Ponad ołowa badanych deklarowała sożywanie owoców raz dziennie. Ogółem częściej sożywali owoce chłocy (o 10%), natomiast Tabela V. Średnie sożycie warzyw i owoców rzez dzieci w zależności od wykształcenia rodziców Table V. Average consumtion of fruit and vegetables by children according to arental education Sożycie Wykształcenie odstawowe Wykształcenie średnie Wykształcenie zasadnicze zawodowe Wykształcenie wyższe Średnia SD Średnia SD Średnia SD Średnia SD owoce 156,4 97,2 189,4 117,5 198,2 117,0 190,0 117,7 0,068 warzywa 148,2 72,5 157,8 80,6 153,8 78,5 167,2 81,2 0,083 razem 304,5 126,9 342,9 151,0 345,2 154,5 350,8 161,7 0,149 Tabela VI. Średnie sożycie warzyw i owoców rzez dzieci w zależności od dochodów rodziców Table VI. Average consumtion of fruit and vegetables by children according to arental income Sożycie do 250 Średnia SD do 500 do 1000 do 1500 do 2000 do 2500 do 3000 owyżej 3000 R Searmana Średnia SD R owoce 187,0 121,8 188,6 112,7 196,1 116,2 183,9 127,2 188,9 115,6 194,7 86,8 117,9 88,2 225,5 129,1 0,157 0,000 0,877 warzywa 150,4 76,0 163,0 80,6 156,8 81,2 154,7 72,5 171,4 84,8 154,2 80,7 140,3 67,0 183,7 90,7 0,206 0,030 0,380 razem 334,6 154,8 347,6 149,1 347,3 151,9 330,8 165,9 352,6 156,2 337,1 134,9 258,2 132,8 409,2 175,5 0,060 0,000 0,976
5 Wolnicka K i ws. Analiza czynników wływających na sożycie warzyw i owoców rzez dzieci w wieku szkolnym 393 dwa razy dziennie statystycznie częściej owoce sożywały dziewczęta (o 13%) [10]. Z badania Dzielskiej, Kołoło, Mazur także wynika, że częstość sożywania wybranych roduktów sożywczych jest związana z łcią badanych. Zaobserwowano, że dziewczęta częściej sożywają warzywa niż chłocy. Codzienne sożycie owoców w 2002 roku deklarowało 70% dziewcząt i 61% chłoców, w 2006 r. odsetek ten wynosił jedynie 63% w gruie dziewcząt i tylko 48% w gruie chłoców. Wśród 13-latków taki sam odsetek dziewcząt (o 58%) jadał owoce w 2002 oraz 2006 roku, zaś odsetek chłoców obniżył się z 67% w 2002 roku, do 48% w roku W gruie 11-latkow wykazano, iż dziewczęta częściej jedzą warzywa niż chłocy [11]. Wyniki cytowanych badań mogą wskazywać na fakt, że wływ łci na sożycie warzyw i owoców może się ujawniać w óźniejszym wieku niż w objętej niniejszym badaniem gruie trzecioklasistów. W niniejszym badaniu wykazano, że najniższe sożycie warzyw i owoców było w gruie dzieci, których rodzice deklarowali wykształcenie odstawowe. Wiele badań otwierdza, że czynnikiem istotnie wływającym na sożycie warzyw i owoców rzez dzieci jest wykształcenie rodziców [6, 8]. Na średnie sożycie warzyw i owoców wływ może także mieć sytuacja materialna rodziny. W niniejszym badaniu nie zaobserwowano istotnie statystycznej zależności omiędzy dochodem rodziców a ilością sożytych warzyw i owoców rzez dzieci. W badaniu Dzielskiej, Kołoło, Mazur wykazano, że zamożność rodziny jest czynnikiem kształtującym zachowania zdrowotne młodzieży związane z odżywianiem. Dzieci i młodzież z rodzin mniej zamożnych rzadziej sożywały warzywa i owoce. Stwierdzono także istotny statystycznie sadek częstości sożywania roduktów korzystnych dla zdrowia (warzywa, owoce) na rzełomie lat omimo wzrostu zamożności rodzin [11]. Wływ warunków bytowych na częstotliwość sożycia warzyw i owoców otwierdzają także inne badania, w których wykazano, że istotnie statystycznie więcej surowych warzyw i surówek sożywają dzieci w gruie gdzie warunki ekonomiczno-bytowe rodziny są dobre [5, 12, 13]. Wnioski 1. Wływ na większe sożycie owoców i warzyw rzez dzieci ma dostęność rzygotowanych, okrojonych owoców i warzyw w domu. 2. Większe sożycie warzyw i owoców rzez dzieci obserwuje się, u tych dzieci, które dostają te rodukty do szkoły (n. jako dodatek do II śniadania). 3. Czynnikami decydującymi o sożyciu warzyw i owoców są także zachowania rodziców olegające na zachęcaniu dzieci do sożywania warzyw i owoców. 4. Edukacja rodziców jest nieodłącznym elementem kształtowania rawidłowych nawyków żywieniowych u dzieci. Piśmiennictwo / References 1. Cullen KW, Baranowski T, Owens E, et al. Availability accessibility and references for fruit, 100% fruit juice and vegetables influence children s dietary behavior. Health Educ Behav 2003, 30(5): Resondek W. Etioatogeneza otyłości. Szkoła Interny dla Lekarza Rodzinnego 2010, 17, 5: WHO Euroean Action Plan for Food and Nutrition WHO, Coenhagen Wolnicka K, Jaczewska-Schuetz J. Weight status related to eating behaviors of school aged children in Warsaw. Post Nauk Med 2011, 9: Mikiel-Kostyra K, Oblacińska A. Czynniki biologiczne, behawioralne i sychosołeczne kształtujące masę ciała (BMI) 13-latków. IMiD, Warszawa Rasmussen M, Krølner R, Kle KI, et al. Determinants of fruit and vegetable consumtion among children and adolescents: a review of the literature. Part I: Quantitative studies. Int J Behav Nutr Phys Act 2006, 11(3): Pearson N, Biddle SJ, Gorely T. Family correlates of fruit and vegetable consumtion in children and adolescents: a systematic review. Publ Health Nutr 2009, 12: Elfhag K, Tholin S, Rasmussen F. Consumtion of fruit, vegetables, sweets and soft drinks are associated with sychological dimensions of eating behaviour in arents and their 12-year-old children. Publ Health Nutr 2008, 11(9): Pieszko-Klejnowska M, Stankiewicz M, Niedoszytko M i ws. Ocena sosobu odżywiania się gimnazjalnej młodzieży zamieszkującej wieś i miasto. Pediatr Wsółcz Gastroenterol Heatol Żyw Dziecka 2007, 9(1): Pieszko-Klejnowska M, Pęgiel-Kamrat J, Zarzeczna- Baran M i ws. Różnice w sosobie odżywania się młodzieży gimnazjalnej w województwie omorskim w zależności od łci. Probl Hig Eidemiol 2006, 87(4): Dzielska A, Kołoło H, Mazur J. Zachowania zdrowotne młodzieży związane z odżywianiem w kontekście czynników sołeczno-ekonomicznych kierunek zmian w latach Probl Hig Eidemiol 2008, 89(2): Kamhuis CB, Van Lenthe FJ, Giskes K, et al. Perceived environmental determinants of hysical activity and fruit and vegetable consumtion among high and low socioeconomic grous in the Netherlands. Health Place 2007, 13(2): Dibsdall LA, lambert N, Bobbin RF, et al. Low-income consumers attitudes and behaviour towards access, availability and motivation to eat fruit and vegetables. Publ Health Nutr 2002, 6(2):
Program Owoce w szkole i jego ocena
Program Owoce w szkole i jego ocena Warszawa, marzec 2012 Od roku szkolnego 2009/2010 Agencja Rynku Rolnego administruje programem Wspólnej Polityki Rolnej Owoce w szkole Obecnie trwa trzeci rok szkolny
Bardziej szczegółowoMałgorzata Jasińska LUBELSKI ROCZNIK PEDAGOGICZNY T. XXXII 2013
LUBELSKI ROCZNIK PEDAGOGICZNY T. XXXII 2013 Nawyki żywieniowe młodzieży gimnazjalnej ze środowiska miejskiego i wiejskiego Abstrakt: Racjonalne żywienie to jeden z ważniejszych czynników warunkujących
Bardziej szczegółowoSPOŁECZNE UWARUNKOWANIA ZDROWIA MŁODZIEŻY SZKOLNEJ (NA PODSTAWIE WYNIKÓW BADAŃ HBSC) Joanna Mazur Instytut Matki i Dziecka
SPOŁECZNE UWARUNKOWANIA ZDROWIA MŁODZIEŻY SZKOLNEJ (NA PODSTAWIE WYNIKÓW BADAŃ HBSC) Joanna Mazur Instytut Matki i Dziecka Informacje o badaniach HBSC 213/14 44 kraje członkowskie sieci HBSC (Health Behaviour
Bardziej szczegółowoZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Bardziej szczegółowokształtującym zdrowe nawyki żywieniowe dzieci Wyniki oceny programu
Program Owoce w szkole skutecznym narzędziem kształtującym zdrowe nawyki żywieniowe dzieci Wyniki oceny programu Warszawa, 2012 OCENA SKUTECZNOŚCI PROGRAMU I. Podstawa prawna Przeprowadzanie regularnej
Bardziej szczegółowoZachowania żywieniowe i aktywność fizyczna młodzieży w świetle badań HBSC. (Health Behaviour in School-aged Children)
Zachowania żywieniowe i aktywność fizyczna młodzieży w świetle badań HBSC (Health Behaviour in School-aged Children) Cyklicznie powtarzane międzynarodowe badania ankietowe nad zachowaniami zdrowotnymi
Bardziej szczegółowoDuŜo wiem, zdrowo jem
DuŜo wiem, zdrowo jem Projekt edukacyjny: Pogadanki do dzieci w przedszkolach, szkołach podstawowych i gimnazjach oraz prezentacje do ich rodziców Cel projektu: Podniesienie świadomości na temat odżywiania
Bardziej szczegółowoZachowania zdrowotne młodzieży związane z odżywianiem w kontekście czynników społeczno-ekonomicznych kierunek zmian w latach 2002-2006
222 Probl Hig Epidemiol 2008, 89(2): 222-229 Zachowania zdrowotne młodzieży związane z odżywianiem w kontekście czynników społeczno-ekonomicznych kierunek zmian w latach 2002-2006 Health behaviours of
Bardziej szczegółowoKamil Barański 1, Ewelina Szuba 2, Magdalena Olszanecka-Glinianowicz 3, Jerzy Chudek 1 STRESZCZENIE WPROWADZENIE
Czynniki socjodemograficzne wpływające na poziom wiedzy dotyczącej dróg szerzenia się zakażenia w kontaktach niezwiązanych z procedurami medycznymi wśród pacjentów z WZW typu C Kamil Barański 1, Ewelina
Bardziej szczegółowoOCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 718 722 Ewa Stefańska, Lucyna Ostrowska, Danuta Czapska, Jan Karczewski OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA KOBIET O ZRÓŻNICOWANYM STOPNIU ODŻYWIENIA Zakład Higieny i Epidemiologii
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 318 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 318 SECTIO D 2005 Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie Academy of Physical Education, Krakow URSZULA MIĄZEK, MIROSŁAW
Bardziej szczegółowoRAPORT Z EWALUACJI PROGRAMU OWOCE W SZKOLE. zrealizowany przez Instytut Żywności i Żywienia na zlecenie Agencji Rynku Rolnego
RAPORT Z EWALUACJI PROGRAMU OWOCE W SZKOLE zrealizowany przez Instytut Żywności i Żywienia na zlecenie Agencji Rynku Rolnego Warszawa 2011 1. WPROWADZENIE 1.1 Wstęp... 1 1.2. Cel ewaluacji programu Owoce
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 317 SECTIO D 2005
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LX, SUPPL. XVI, 317 SECTIO D 2005 Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie Academy of Physical Education, Krakow URSZULA MIĄZEK, MARIA
Bardziej szczegółowoOcena programu Owoce i warzywa w szkole, czyli jak skutecznie kształtować nawyki żywieniowe dzieci
Ocena programu Owoce i warzywa w szkole, czyli jak skutecznie kształtować nawyki żywieniowe dzieci - Wyniki pięcioletniej oceny programu w latach szkolnych 2011/2012 2015/2016 - Program Owoce i warzywa
Bardziej szczegółowoUczestnictwo uczniów w lekcjach wychowania fizycznego w szkołach w Polsce
Woynarowska Hygeia Public Health B i ws. 2015, Uczestnictwo 50(1): 183-190 uczniów w lekcjach wychowania fizycznego w szkołach w Polsce 183 Uczestnictwo uczniów w lekcjach wychowania fizycznego w szkołach
Bardziej szczegółowoChrupmy zdrowo warzywnie i owocowo".
Burmistrz Dzielnicy Targówek m.st. Warszawy, już po raz szósty zaprasza wszystkich, którzy chcieliby pochwalić się swoją kulinarną pasją i odsłonić tajemnice rodzinnych przepisów, do udziału w konkursie
Bardziej szczegółowoPIRAMIDA ZDROWEGO ŻYWIENIA I STYLU ŻYCIA
PIRAMIDA ZDROWEGO ŻYWIENIA I STYLU ŻYCIA Wraz z postępem cywilizacyjnym nasz styl życia dorosłych, dzieci, młodzieży zmienia się niestety nie zawsze na lepsze, co ma swoje konsekwencje również w odniesieniu
Bardziej szczegółowoWYBRANE ZACHOWANIA ZDROWOTNE STUDENTÓW WYŻSZEJ SZKOŁY WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I TURYSTYKI - ZACHOWANIA ŻYWIENIOWE
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIV, 2011, 3, str. 409-414 Robert Szczerbiński 1), Jan Karczewski, Joanna Maksymowicz-Jaroszuk WYBRANE ZACHOWANIA ZDROWOTNE STUDENTÓW WYŻSZEJ SZKOŁY WYCHOWANIA FIZYCZNEGO I TURYSTYKI
Bardziej szczegółowoAktywność fizyczna, sposób odżywiania się i zawartość tkanki tłuszczowej u chłopców trenujących i nietrenujących w wieku lat
Artykuł oryginalny Original Paper Aktywność Fizyczna i Zdrowie Physical Activity and Health 13:21-25, 2018 www.afiz-pah.pl Aktywność fizyczna, sposób odżywiania się i zawartość tkanki tłuszczowej u chłopców
Bardziej szczegółowoGraj na zdrowie! ale i ciekawe!
Graj na zdrowie! Zastanawiasz się jak zachęcić swoje dziecko do prawidłowej diety i aktywności fizycznej? Poznaj nową aplikację Zdrowice, dzięki której jedzenie warzyw i owoców, picie wody czy aktywność
Bardziej szczegółowoRealizacja Ogólnopolskiego Programu Edukacyjnego Trzymaj Formę! wnioski z ewaluacji. Dr n. med. PRZEMYSŁAW BILIŃSKI GŁÓWNY INSPEKTOR SANITARNY
Realizacja Ogólnopolskiego Programu Edukacyjnego Trzymaj Formę! wnioski z ewaluacji Dr n. med. PRZEMYSŁAW BILIŃSKI GŁÓWNY INSPEKTOR SANITARNY 1 Partnerzy programu: Agencja Rynku Rolnego Instytut Żywności
Bardziej szczegółowoZACHOWANIA ŻYWIENIOWE I PREFERENCJE DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM
Joanna Newerli-Guz, Katarzyna Kulwikowska Akademia Morska w Gdyni ZACHOWANIA ŻYWIENIOWE I PREFERENCJE DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM Dzieci w wieku przedszkolnym kształtują nawyki żywieniowe, na które rodzice/opiekunowie
Bardziej szczegółowoProfilaktyka otyłości w działaniach Ministra Zdrowia. Dagmara Korbasińska Wanda Szelachowska-Kluza Departament Matki i Dziecka
Profilaktyka otyłości w działaniach Ministra Zdrowia Dagmara Korbasińska Wanda Szelachowska-Kluza Departament Matki i Dziecka KIERUNKI DZIAŁAŃ tworzenie prawa realizacja programów polityki zdrowotnej współpraca
Bardziej szczegółowoBadanie używania substancji psychoaktywnych oraz postaw prozdrowotnych wśród studentów uczelni z Suwałk, Białegostoku i Grodna
748 Probl Hig Eidemiol 2011, 92(4): 748-753 Badanie używania substancji sychoaktywnych oraz ostaw rozdrowotnych wśród studentów uczelni z Suwałk, Białegostoku i Grodna The study of sychoactive substance
Bardziej szczegółowoRuch i zdrowe żywienie w szkole
Ruch i zdrowe żywienie w szkole Inicjatorzy projektu HEPS Koordynacja: Netherlands Institute for Health Promotion (NIGZ) Ośrodki współpracujące: Free University of Brussels, Belgia Welsh Ministers, Walia
Bardziej szczegółowoAkcja 5 razy dziennie warzywa i owoce. 31 marca 2007r.
Akcja 5 razy dziennie warzywa i owoce 31 marca 2007r. Cele akcji: wzrost spożycia warzyw i owoców do co najmniej 5 porcji dziennie uprawianie aktywności fizycznej utrzymywanie prawidłowej masy ciała Hasło
Bardziej szczegółowoOCENA WIEDZY ŻYWIENIOWEJ STUDENTÓW PWSZ W NYSIE*
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVIII, 2015, 3, str. 457 462 Marta Misiarz 1, Elżbieta Grochowska-Niedworok 1, Lechosław Dul 2, Joanna Wyka 1, Ewa Malczyk 1, Beata Całyniuk 1 OCENA WIEDZY ŻYWIENIOWEJ STUDENTÓW
Bardziej szczegółowoPRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW
PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE NASTOLATKÓW Młody organizm, aby mógł prawidłowo się rozwijać potrzebuje wielu różnorodnych składników odżywczych, które powinny być nieodłączną częścią diety każdego dojrzewającego
Bardziej szczegółowoOcena wiedzy i świadomości osób po 50. roku życia w zakresie czynników ryzyka raka jelita grubego
Family Medicine & Primary Care Review ; 7, : doi:./fmcr/ PRACE ORYGINALNE ORIGINAL PAPERS Ocena wiedzy i świadomości osób o. roku życia w zakresie czynników ryzyka raka jelita grubego Coyright by Wydawnictwo
Bardziej szczegółowoDZIECI WIEJSKICH THE FREQUENCY OF THE CONSUMPTION OF THE FIRST AND THE SECOND BREAKFAST AMONG RURAL CHILDREN
ROCZN. PZH, 2003, 54, NR 2, 213 220 EDYTA SULIGA CZĘSTOŚĆ SPOŻYCIA PIERWSZYCH I DRUGICH ŚNIADAŃ WŚRÓD DZIECI WIEJSKICH THE FREQUENCY OF THE CONSUMPTION OF THE FIRST AND THE SECOND BREAKFAST AMONG RURAL
Bardziej szczegółowoWPŁYW STATUSU SPOŁECZNEGO NA SPOSÓB ŻYWIENIA I STYL ŻYCIA MIESZKAŃCÓW WARSZAWY W ŚREDNIM WIEKU BADANIE POL-MONICA BIS
Nowiny Lekarskie 6, 75, 5, 443 448 ANNA WAŚKIEWICZ, ELŻBIETA SYGNOWSKA WPŁYW STATUSU SPOŁECZNEGO NA SPOSÓB ŻYWIENIA I STYL ŻYCIA MIESZKAŃCÓW WARSZAWY W ŚREDNIM WIEKU BADANIE POL-MONICA BIS SOCIOECONOMIC
Bardziej szczegółowoZnaczenie funkcjonowania rodziny dla zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży z otyłością
Znaczenie funkcjonowania rodziny dla zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży z otyłością dr n. hum. Izabela Tabak Zakład Zdrowia Dzieci i Młodzieży Instytut Matki i Dziecka Dlaczego warto zajmować się
Bardziej szczegółowoSprawozdanie z realizacji programu pt. Trzymaj Formę w Gimnazjum Nr 1 w Żywcu w roku szkolnym 2011/2012
Sprawozdanie z realizacji programu pt. Trzymaj Formę w Gimnazjum Nr 1 w Żywcu w roku szkolnym 11/12 Celem programu była promocja zasad aktywnego stylu życia z wykorzystaniem zbilansowanej diety, a także
Bardziej szczegółowoAlicja Drohomirecka, Katarzyna Kotarska
ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECIŃSKIEGO NR 384 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR 20 2003 ALICJA DROHOMIRECKA KATARZYNA KOTARSKA SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA DZIECI PRZEDSZKOLNYCH ZE STARGARDU SZCZECIŃSKIEGO
Bardziej szczegółowoKuratorium Oświaty w Kielcach
Programy z zakresu profilaktyki zdrowotnej, bezpieczeństwa i higieny w środowisku szkolnym rekomendowane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej Bożena Kropisz starszy wizytator Kuratorium Oświaty w Kielcach
Bardziej szczegółowoZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA W OKRESIE
ZASADY PRAWIDŁOWEGO ŻYWIENIA W OKRESIE SZKOLNYM Opracowała: Iwona Konowalska Prawidłowe żywienie powinno stanowić bardzo istotny element promocji zdrowia. Tworząc szkolne programy prozdrowotne należy koncentrować
Bardziej szczegółowoWIEDZA ŻYWIENIOWA RODZICÓW DZIECI PRZEDSZKOLNYCH Z NOWEGO SĄCZA I OKOLIC. 4. ROLA SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH I BILANSOWANIE DIETY
ROCZN. PZH 2010, 61, Nr 4, 379-383 WIEDZA ŻYWIENIOWA RODZICÓW DZIECI PRZEDSZKOLNYCH Z NOWEGO SĄCZA I OKOLIC. 4. ROLA SKŁADNIKÓW POKARMOWYCH I BILANSOWANIE DIETY NUTRITIONAL KNOWLEDGE OF PARENTS OF PRESCHOOL
Bardziej szczegółowoWpływ masażu leczniczego na zmiany parametrów ciśnienia i tętna
Chrzan Hygeia Public S i ws. Health Wływ 204, masażu 49(3): leczniczego 07- na zmiany arametrów ciśnienia i tętna 07 Wływ masażu leczniczego na zmiany arametrów ciśnienia i tętna Imact of theraeutic massage
Bardziej szczegółowoZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY. Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r
ZALECENIA ŻYWIENIOWE DLA DZIECI I MŁODZIEŻY Gimnazjum nr 1 w Piastowie Lidia Kaczor, 2011r PRAWIDŁOWE ODŻYWIANIE - definicja Prawidłowe odżywianie to nie tylko dostarczenie organizmowi energii, ale także
Bardziej szczegółowoAKTUALNE TRENDY UCZNIÓW W GIMNAZJUM W ŚWIETLE BADAŃ HBSC. Joanna Mazur Instytut Matki i Dziecka
AKTUALNE TRENDY OTYŁOŚCI I AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ UCZNIÓW W GIMNAZJUM W ŚWIETLE BADAŃ HBSC Joanna Mazur Instytut Matki i Dziecka Informacja o badaniach HBSC Sieć HBSC obejmuje 43 kraje/regiony Europy i Ameryki
Bardziej szczegółowoCelem badania jest opisanie nawyków żywieniowych uczniów szkół w Sieradzu.
Spis treści Wstęp... 3 Cel badania... 3 Wykorzystana metoda i technika badawcza... 3 Struktura społeczno- demograficzna badanych... 4 Prezentacja wyników badań... 8 Body Mass Index...20 Wnioski końcowe...22
Bardziej szczegółowoŻYWIENIE DZIECI W WIEKU PONIEMOWLĘCYM Z TRÓJMIASTA I OKOLIC
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVIII, 2015, 3, str. 412 417 Witold Kozirok, Beata Mroczkowska ŻYWIENIE DZIECI W WIEKU PONIEMOWLĘCYM Z TRÓJMIASTA I OKOLIC I. CZĘSTOŚĆ SPOŻYCIA WYBRANYCH PRODUKTÓW SPOŻYWCZYCH
Bardziej szczegółowoWystępowanie nadwagi, otyłości oraz niedoboru masy ciała wśród uczniów klas III szkół podstawowych z uwzględnieniem różnic regionalnych
P R A C A O R Y G I N A L N A ISSN 1734 3321 Katarzyna Wolnicka, Anna Taraszewska, Joanna Jaczewska-Schuetz Pracownia Żywienia Dzieci i Młodzieży, Zakład Żywienia i Dietetyki z Kliniką Chorób Metabolicznych
Bardziej szczegółowoZachowania zdrowotne młodzieży gimnazjalnej i ich wybrane uwarunkowania. Cz. IV. Sposób żywienia
Świderska-Kopacz Probl Hig Epidemiol J i 2008, wsp. Zachowania 89(2): 241-245 zdrowotne młodzieży gimnazjalnej i ich wybrane uwarunkowania. Cz. IV.... 241 Zachowania zdrowotne młodzieży gimnazjalnej i
Bardziej szczegółowootyłości, jako choroby nie tylko groźnej samej w sobie, lecz sprzyjającej rozwojowi wielu innych schorzeń skracających życie współczesnemu
Informacja o Szwajcarsko-Polskim Programie Współpracy ( KIK/34) pt. Zapobieganie nadwadze i otyłości oraz chorobom przewlekłym poprzez edukację społeczeństwa w zakresie żywienia i aktywności fizycznej
Bardziej szczegółowoModuł I - Zdrowe odżywianie
HARMONOGRAM ZADAŃ WYZNACZONYCH DO REALIZACJI W RAMACH PROGRAMU Zdrowie w mojej głowie NA ROK SZKOLNY 2015/2016 Moduł I - Zdrowe odżywianie Treści/Zadania Opracowanie harmonogramu zadań Uświadomienie pozytywnego
Bardziej szczegółowoSytuacja społeczno-ekonomiczna rodzin a zachowania żywieniowe uczniów szkół gimnazjalnych w Bytomiu
Medycyna Środowiskowa - Environmental Medicine 2013, Vol. 16, No. 4, 43-51 www.medycynasrodowiskowa.pl www.environmental-medicine-journal.eu Sytuacja społeczno-ekonomiczna rodzin a zachowania żywieniowe
Bardziej szczegółowoWybrane nawyki żywieniowe a stan odżywienia dzieci i młodzieży regionu Podlasia
Roszko-Kirpsza Probl Hig Epidemiol I i wsp. 211, Wybrane 92(4): nawyki 799-85 żywieniowe a stan odżywienia dzieci i młodzieży regionu Podlasia 799 Wybrane nawyki żywieniowe a stan odżywienia dzieci i młodzieży
Bardziej szczegółowoŻYWIENIOWE ZACHOWANIA ZDROWOTNE MŁODZIEŻY GIMNAZJALNEJ ZAMIESZKAŁEJ W BIAŁYMSTOKU I OKOLICACH
Nowiny Lekarskie 26, 75, 1, 31 36 JOLANTA USTYMOWICZ FARBISZEWSKA, BARBARA SMORCZEWSKA-CZUPRYŃSKA, JAN K. KARCZEWSKI, JOANNA LACH ŻYWIENIOWE ZACHOWANIA ZDROWOTNE MŁODZIEŻY GIMNAZJALNEJ ZAMIESZKAŁEJ W BIAŁYMSTOKU
Bardziej szczegółowoDOŻYWIANIE UCZNIÓW W SZKOŁACH PODSTAWOWYCH I GIMNAZJACH W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM W LATACH
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 683 687 Jan Karczewski, Robert Szczerbiński 1), Alicja Gabrylewska 2) DOŻYWIANIE UCZNIÓW W SZKOŁACH PODSTAWOWYCH I GIMNAZJACH W WOJEWÓDZTWIE PODLASKIM W LATACH
Bardziej szczegółowoPodaż wybranych witamin rozpuszczalnych w tłuszczach w całodziennych racjach pokarmowych młodzieży
Raczkowska Probl Hig Eidemiol E i ws. 2016, Podaż wybranych 97(1): 71-75 witamin rozuszczalnych w tłuszczach w całodziennych racjach okarmowych młodzieży 71 Podaż wybranych witamin rozuszczalnych w tłuszczach
Bardziej szczegółowoJoanna Rodziewicz-Gruhn Charakterystyka wysokości i proporcji wagowo-wzrostowych kobiet między 20 a 75 rokiem życia
Joanna Rodziewicz-Gruhn Charakterystyka wysokości i proporcji wagowo-wzrostowych kobiet między 20 a 75 rokiem życia Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Kultura Fizyczna 7, 89-93 2007
Bardziej szczegółowoZACHOWAJ RÓWNOWAGĘ. Kierownik Projektu prof. dr hab. Mirosław Jarosz
Projekt KIK/34: Zapobieganie nadwadze i otyłości oraz chorobom przewlekłym poprzez edukację społeczeństwa w zakresie żywienia i aktywności fizycznej ZACHOWAJ RÓWNOWAGĘ Kierownik Projektu prof. dr hab.
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowokształtującym zdrowe nawyki żywieniowe dzieci Informacja prasowa
Program Owoce w szkole skutecznym narzędziem kształtującym zdrowe nawyki żywieniowe dzieci Informacja prasowa Warszawa, marzec 2012 PROGRAM OWOCE W SZKOLE Rok szkolny 2011/2012 jest trzecim rokiem szkolnym
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 98 SECTIO D 2004 Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Faculty
Bardziej szczegółowo2. Młodzież szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych Miasta Rzeszowa wobec problematyki przemocy w szkole
17 2. Młodzież szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych Miasta Rzeszowa wobec problematyki przemocy w szkole 2.1. Zjawisko przemocy w szkołach w opiniach badanych uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych
Bardziej szczegółowoAnalysis of Internet access and dietary habits during computer use by students from Bialystok and Grodno a comparative survey
Kleszczewska Probl Hig Eidemiol E i ws. 2010, Analiza 91(3): dostęu 381-387 do Internetu oraz zwyczaje żywieniowe w trakcie racy z komuterem studentów... 381 Analiza dostęu do Internetu oraz zwyczaje żywieniowe
Bardziej szczegółowoKleszczewska Hygeia Public Health E i wsp. 2010, Analiza 45(1): dostępu 49-55 do Internetu oraz zwyczaje żywieniowe w trakcie pracy z komputerem...
Kleszczewska Hygeia Public Health E i ws. 2010, Analiza 45(1): dostęu 49-55 do Internetu oraz zwyczaje żywieniowe w trakcie racy z komuterem... 49 Analiza dostęu do Internetu oraz zwyczaje żywieniowe w
Bardziej szczegółowoCHARAKTERYSTYKA SPOSOBU ŻYWIENIA MŁODYCH KOBIET Z NIEDOBOREM MASY CIAŁA THE CHARACTERISTICS OF NUTRITION OF UNDERWEIGHT YOUNG WOMEN
Nowiny Lekarskie 26, 75, 6, 538 542 ELŻBIETA TRAFALSKA, ANDRZEJ GRZYBOWSKI CHARAKTERYSTYKA SPOSOBU ŻYWIENIA MŁODYCH KOBIET Z NIEDOBOREM MASY CIAŁA THE CHARACTERISTICS OF NUTRITION OF UNDERWEIGHT YOUNG
Bardziej szczegółowoNawyki żywieniowe oraz częstość spożycia wybranych produktów przez dzieci w wieku 10 13 lat zamieszkałe na terenach miejskich i wiejskich
PRACA ORYGINALNA Nawyki żywieniowe oraz częstość spożycia wybranych produktów przez dzieci w wieku 10 13 lat zamieszkałe na terenach miejskich i wiejskich Eating habits and frequency of consumption of
Bardziej szczegółowoPoziom wybranych cech somatycznych, subiektywnej oceny zdrowia i sprawności fizycznej u studentów Instytutu Kultury Fizycznej
PRACE NAUKOWE Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie Kultura Fizyczna 214, t. XIII, nr 2, s. 197 212 http://dx.doi.org/1.16926/kf.214.13.13 Joanna RODZIEWICZ-GRUHN * Joanna POŁACIK ** Poziom wybranych
Bardziej szczegółowoSWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny. Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu. Karolina Horodyska
SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny Wydział Zamiejscowy we Wrocławiu Karolina Horodyska Warunki skutecznego promowania zdrowej diety i aktywności fizycznej: dobre praktyki w interwencjach psychospołecznych
Bardziej szczegółowoWYNIKI ANKIET I TESTÓW KLAUDIA KRZYŻAŃSKA, KL.IIIF GIMNAZJUM NR14 BYTOM
. WYNIKI ANKIET I TESTÓW KLAUDIA KRZYŻAŃSKA, KL.IIIF GIMNAZJUM NR14 BYTOM TESTY TESTY ROZWIĄZAŁO 140 UCZNIÓW 1.Co dostarcza organizmowi najwięcej energii? A)WĘGLOWODANY, TŁUSZCZE I BIAŁKA B)MAGNEZ,POTAS
Bardziej szczegółowoOCENA CZĘSTOŚCI SPOŻYCIA WYBRANYCH PRODUKTÓW I POTRAW ORAZ POZIOMU WIEDZY NA TEMAT ZDROWEGO ODŻYWIANIA WŚRÓD STUDENTÓW ŁÓDZKICH SZKÓŁ WYŻSZYCH
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVII, 2014, 1, str. 25 31 Agnieszka Szczodrowska, Wiesława Krysiak 1) OCENA CZĘSTOŚCI SPOŻYCIA WYBRANYCH PRODUKTÓW I POTRAW ORAZ POZIOMU WIEDZY NA TEMAT ZDROWEGO ODŻYWIANIA WŚRÓD
Bardziej szczegółowopożycie alkoholu przez uczniów po 18. roku życia uczęszczających do warszawskich szkół ponadgimnazjalnych
P R A C A O R Y G I N A L N A Mariola Joanna Pietrzak, Zofia Sienkiewicz, Jacek Imiela Zakład Pielęgniarstwa Społecznego, Warszawski Uniwersytet Medyczny S pożycie przez uczniów po. roku życia uczęszczających
Bardziej szczegółowoKOMUNIKATzBADAŃ. Odpoczynek czy praca zarobkowa? Wakacje dzieci i młodzieży NR 134/2015 ISSN
KOMUNIKATzBADAŃ NR 134/2015 ISSN 2353-5822 Odpoczynek czy praca zarobkowa? Wakacje dzieci i młodzieży Przedruk i rozpowszechnianie tej publikacji w całości dozwolone wyłącznie za zgodą CBOS. Wykorzystanie
Bardziej szczegółowoZADANIA WYKONANE W RAMACH PROGRAMU SZKOŁA PROMUJĄCA ZDROWIE W ROKU SZKOLNYM 2014/2015
ZADANIA WYKONANE W RAMACH PROGRAMU SZKOŁA PROMUJĄCA ZDROWIE W ROKU SZKOLNYM 2014/2015 WARSZTATY 10.2014 Warsztaty w klasach II i III, przeprowadziła pani Lilianna Mitana. Uczniowie mieli okazję oglądnąć
Bardziej szczegółowoŻyjmy zdrowo kolorowo
Żyjmy zdrowo kolorowo Publiczna Szkoła Podstawowa u Ujeździe już od lat promuje zdrowy tryb życia pod hasłem Żyjmy zdrowo kolorowo. Podejmowane w ramach tego przedsięwzięcia działania mają na celu wypracowanie
Bardziej szczegółowoURZĄD STATYSTYCZNY W BIAŁYMSTOKU
URZĄD STATYSTYCZNY W BIAŁYMSTOKU Opracowania sygnalne Białystok, marzec 2013 r. Kontakt: e-mail: SekretariatUSBST@stat.gov.pl tel. 85 749 77 00, fax 85 749 77 79 Internet: www.stat.gov.pl/urzedy/bialystok
Bardziej szczegółowoOCENA SPOŻYCIA WITAMIN ORAZ WSKAŹNIK DIETY ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ W DIETACH OSÓB ZE STWARDNIENIEM ROZSIANYM
OCENA SPOŻYCIA WITAMIN ORAZ WSKAŹNIK DIETY ŚRÓDZIEMNOMORSKIEJ W DIETACH OSÓB ZE STWARDNIENIEM ROZSIANYM Elżbieta Karpińska*, Katarzyna Socha, Maria H. Borawska Zakład Bromatologii Uniwersytetu Medycznego
Bardziej szczegółowoPREFERENCJE ŻYWIENIOWE STUDENTÓW KIERUNKU PIELĘGNIARSTWO
PREFERENCJE ŻYWIENIOWE STUDENTÓW KIERUNKU PIELĘGNIARSTWO Food preferences of nursing faculty students MONIKA SANDER GRABOWSKA 1, BEATA PRZYSTAŚ 1, ELŻBIETA SZUDY 1, BEATA HAOR 2 1Studenckie Koło Naukowe
Bardziej szczegółowoRaport z realizacji program zapobieganie nadwadze i otyłości oraz innym zaburzeniom okresu rozwojowego u dzieci i młodzieży szkolnej w latach
Raport z realizacji program zapobieganie nadwadze i otyłości oraz innym zaburzeniom okresu rozwojowego u dzieci i młodzieży szkolnej w latach 2012-2017 realizowanego wspólnie z Wydziałem Zdrowia Urzędu
Bardziej szczegółowoEkonomiczne i społeczno-demograficzne czynniki zgonów osób w wieku produkcyjnym w Polsce w latach
UNIWERSTYTET EKONOMICZNY W POZNANIU WYDZIAŁ EKONOMII Mgr Marta Majtkowska Ekonomiczne i społeczno-demograficzne czynniki zgonów osób w wieku produkcyjnym w Polsce w latach 2002-2013 Streszczenie rozprawy
Bardziej szczegółowo138 Forum Bibl. Med. 2011 R. 4 nr 1 (7)
Dr Tomasz Milewicz, Barbara Latała, Iga Liińska, dr Tomasz Sacha, dr Ewa Stochmal, Dorota Pach, dr Danuta Galicka-Latała, rof. dr hab. Józef Krzysiek Kraków - CM UJ rola szkoleń w nabywaniu umiejętności
Bardziej szczegółowoSzkoła Promująca Zdrowie koncepcja i strategia
Szkoła Podstawowa nr 2 w Gostyniu od września 2010 roku realizuje projekt Szkoły Promującej Zdrowie. 14 listopada 2012 roku otrzymała certyfikat Wielkopolskiej Sieci Szkół Promujących Zdrowie. Szkoła Promująca
Bardziej szczegółowoWarszawa, grudzień 2012 BS/161/2012 CENY I ZAKUPY
Warszawa, grudzień 2012 BS/161/2012 CENY I ZAKUPY Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 11 stycznia 2012 roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej ul. Żurawia
Bardziej szczegółowoPROBLEM NADWAGI I OTYŁOŚCI W POLSCE WŚRÓD OSÓB DOROSŁYCH - DANE EPIDEMIOLOGICZNE -
PROBLEM NADWAGI I OTYŁOŚCI W POLSCE WŚRÓD OSÓB DOROSŁYCH - DANE EPIDEMIOLOGICZNE - Wg raportu GUS Stan zdrowia ludności w 2009 r. Otyłość jest chorobą przewlekłą spowodowaną nadmierną podażą energii zawartej
Bardziej szczegółowoZWYCZAJE ŻYWIENIOWE STUDENTEK UMB W ZALEŻNOŚCI OD SYTUACJI EKONOMICZNO-SPOŁECZNEJ
ROCZN. PZH 2011, 62, Nr 1, 59-63 ZWYCZAJE ŻYWIENIOWE STUDENTEK UMB W ZALEŻNOŚCI OD SYTUACJI EKONOMICZNO-SPOŁECZNEJ NUTRITIONAL HABITS OF FEMALE STUDENTS OF THE MEDICAL UNIVERSITY OF BIALYSTOK DEPENDING
Bardziej szczegółowoANALIZA WYBRANYCH ZWYCZAJÓW ŻYWIENIOWYCH STUDENTÓW ŁÓDZKICH UCZELNI
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVI, 2013, 2, str. 186 193 Agnieszka Szczodrowska, Wiesława Krysiak 1) ANALIZA WYBRANYCH ZWYCZAJÓW ŻYWIENIOWYCH STUDENTÓW ŁÓDZKICH UCZELNI Zespół Analityki Żywności i Środowiska,
Bardziej szczegółowoŚniadanie jeść czy nie jeść? To nie jest trudne pytanie.
Katedra Żywienia Człowieka Uniwersytet Warmińsko-Mazurski Komitet Nauki o Żywieniu Człowieka Wydział V Nauk Medycznych Polska Akademia Nauk Polskie Towarzystwo Nauk Żywieniowych Śniadanie jeść czy nie
Bardziej szczegółowoZachowania zdrowotne związane z żywieniem osób dorosłych i starszych
44 Artykuły oryginalne Hygeia Public / original Health 2010, 45(1): papers 44-48 Zachowania zdrowotne związane z żywieniem osób dorosłych i starszych Health behaviours related to the nutrition of adults
Bardziej szczegółowoPrace oryginalne Original papers
INNE PRACE Borgis Zachowania żywieniowe rodziców dzieci przedszkolnych zamieszkałych na terenie Górnego Śląska Prace oryginalne Original papers *Elżbieta Szczepańska 1, Karolina Janion 2, Beata Stanuch
Bardziej szczegółowoCo z kwasami tłuszczowymi nasyconymi? Ograniczać czy nie?
Co z kwasami tłuszczowymi nasyconymi? Ograniczać czy nie? Dorota Szostak-Węgierek Zakład Dietetyki Klinicznej Warszawski Uniwersytet Medyczny Zalecenia dla osób dorosłych, które mogą odnieść korzyść z
Bardziej szczegółowoŻywność. zapewnia prawidłowe funkcjonowanie. poprawia samopoczucie
Warsztaty żywieniowe Żywność buduje i regeneruje dostarcza energii zapewnia prawidłowe funkcjonowanie poprawia samopoczucie Żaden pojedynczy produkt nie dostarczy Ci wszystkiego, czego potrzebujesz dlatego
Bardziej szczegółowoUnit of Social Gerontology, Institute of Labour and Social Studies ageing and its consequences for society
Prof. Piotr Bledowski, Ph.D. Institute of Social Economy, Warsaw School of Economics local policy, social security, labour market Unit of Social Gerontology, Institute of Labour and Social Studies ageing
Bardziej szczegółowoJerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski 2, Jan Pilch 2, Brunon Zemła 3, Włodzimierz Dziubdziela 4, Wirginia Likus 5, Grzegorz Bajor 5 STRESZCZENIE
Czynniki ryzyka związane ze stylem i jakością życia a częstość zachorowań na nowotwory złośliwe górnych dróg oddechowych w mikroregionie Mysłowice, Imielin i Chełm Śląski Jerzy Stockfisch 1, Jarosław Markowski
Bardziej szczegółowoSzkoła Podstawowa nr 3 Rogoźno, 12 stycznia 2015 r. im. Powstańców Wielkopolskich 64 610 Rogoźno Wlkp. ul. Seminarialna 16 Jury Konkursu
Szkoła Podstawowa nr 3 Rogoźno, 12 stycznia 2015 r. im. Powstańców Wielkopolskich 64 610 Rogoźno Wlkp. ul. Seminarialna 16 Jury Konkursu Aktywna Szkoła Aktywny Uczeń Al. Jerozolimskie 151, lokal 2222 02-326
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoWrocławskich Gimnazjów i Szkół Podstawowych
Sprawozdanie z badań przesiewowych realizowanych w latach 2015-2018 wśród uczniów klas pierwszych gimnazjów i klas czwartych szkół podstawowych Wrocławskich Gimnazjów i Szkół Podstawowych w ramach Ogólnopolskiego
Bardziej szczegółowoZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO. Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka
ZBILANSOWANA DIETA TALERZ ZDROWIA SMACZNIE, ZDROWO, KOLOROWO Anna Oblacińska Instytut Matki i Dziecka TALERZ CZY PIRAMIDA? Przedstawione w modelach zdrowego żywienia zalecenia żywieniowe to sugestie ogólne,
Bardziej szczegółowoWnioski z badań przeprowadzonych w 2007 roku
Wnioski z badań przeprowadzonych w 2007 roku 1. Problemy związane z piciem alkoholu, używaniem narkotyków i przemocą rówieśniczą w szkole w ocenie uczniów. Palenie papierosów: Wśród uczniów klas szóstych
Bardziej szczegółowoOCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTEK SZKOŁY GŁÓWNEJ GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 610 614 Anna Harton, Joanna Myszkowska-Ryciak OCENA SPOSOBU ŻYWIENIA STUDENTEK SZKOŁY GŁÓWNEJ GOSPODARSTWA WIEJSKIEGO W WARSZAWIE Katedra Dietetyki Wydziału
Bardziej szczegółowoWarszawa, listopad 2010 BS/147/2010 WYDATKI RODZICÓW NA EDUKACJĘ DZIECI
Warszawa, listopad 2010 BS/147/2010 WYDATKI RODZICÓW NA EDUKACJĘ DZIECI Znak jakości przyznany CBOS przez Organizację Firm Badania Opinii i Rynku 4 lutego 2010 roku Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej
Bardziej szczegółowoRozumienie zaleceń żywieniowych zawartych w piramidzie żywienia przez dzieci w wieku szkolnym
Górnicka robl Hig M Epidemiol i wsp. Rozumienie 2014, 95(1): zaleceń 81-85żywieniowych zawartych w piramidzie żywienia przez dzieci... 81 Rozumienie zaleceń żywieniowych zawartych w piramidzie żywienia
Bardziej szczegółowoANALIZA SPOŻYCIA WYBRANYCH MONO- I DWUCUKRÓW W GRUPIE MŁODYCH KOBIET
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLIX, 2016, 3, str. 593 597 Joanna Myszkowska-Ryciak, Anna Harton, Danuta Gajewska ANALIZA SPOŻYCIA WYBRANYCH MONO- I DWUCUKRÓW W GRUPIE MŁODYCH KOBIET Katedra Dietetyki, Wydział
Bardziej szczegółowoANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 115 SECTIO D 2004
ANNALES UNIVERSITATIS MARIAE CURIE-SKŁODOWSKA LUBLIN - POLONIA VOL.LIX, SUPPL. XIV, 115 SECTIO D 2004 Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie Academy of Physical Education in Cracow MARIA GACEK, JAROSŁAW
Bardziej szczegółowoBADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI
14 BADANIA ZRÓŻNICOWANIA RYZYKA WYPADKÓW PRZY PRACY NA PRZYKŁADZIE ANALIZY STATYSTYKI WYPADKÓW DLA BRANŻY GÓRNICTWA I POLSKI 14.1 WSTĘP Ogólne wymagania prawne dotyczące przy pracy określają m.in. przepisy
Bardziej szczegółowoOCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH STUDENTÓW UCZELNI MEDYCZNEJ W LATACH 2003/2004 I 2008/2009
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLII, 2009, 3, str. 723 727 Danuta Czapska, Lucyna Ostrowska, Ewa Stefańska, Jan Karczewski OCENA ZAWARTOŚCI WYBRANYCH SKŁADNIKÓW MINERALNYCH W CAŁODZIENNYCH RACJACH POKARMOWYCH
Bardziej szczegółowoRuch i zdrowe żywienie w szkole
Ruch i zdrowe żywienie w szkole Program HEPS (Healthy Eating and Physical Activity in Schools) Co wiemy o programie geneza, analiza zasobów. Program HEPS Projekt był realizowany w latach 2009-2011 przez
Bardziej szczegółowo