Agresji w Przedszkolu mówimy NIE

Transkrypt

1 Agresji w Przedszkolu mówimy NIE Opracowała: Mgr Aleksandra Myszka Dorota Sporysz

2 Spis treści Wstęp 1. Formy agresji 2. Przyczyny powstawania agresji 3. Cel i zadania programu 4. Sposób realizacji programu 5. Sposoby realizacji treści kształcenia 6. Ewaluacja programu 7. Bibliografia

3 Wstęp Agresja i przemoc we współczesnym świecie stają się zjawiskami coraz bardziej powszechnymi. Z przejawami agresji spotykamy się codziennie na ulicy, w pracy, w domu, w szkole. Ważnymi czynnikami mogącymi mieć wpływ na zachowanie agresywne są często media, głównie telewizja, Internet czy gry komputerowe. Agresja stanowi bardzo istotny problem społeczny, dotyka ludzi niemalże w każdym wieku - niezależnie od miejsca zamieszkania czy statusu majątkowego. Agresja przeniknęła do codziennego życia. Obniżający się wiek osób agresywnych sprawił, że ma ona miejsce nie tylko wśród dorosłych czy młodzieży. Coraz częściej można zaobserwować przejaw agresji u tych najmłodszych przedszkolaków. Agresja to działanie skierowane przeciwko ludziom lub przedmiotom wywołującym u człowieka niezadowolenie lub gniew. Celem agresji jest wyrządzenie szkody przedmiotowi agresji. Owe szkody mogą mieć charakter materialny (np. uszkodzenie ciała, zniszczenie jakiegoś przedmiotu) lub moralny (np. poniżenie godności osoby będącej przedmiotem agresji, wzbudzenie w niej poczucia lęku, zagrożenia, poczucia niższości).

4 1. Formy agresji Agresja jest zbiorczym określeniem różnych sposobów zachowań. Spotykamy się z następującymi różnymi formami wyrażania agresji, które dzieli się na: - aktywne lub pasywne, - bezpośrednie lub pośrednie, - fizyczno cielesne lub werbalne, - skierowane na zewnątrz lub do wewnątrz (autoagresja) 1. Agresja fizyczna, to między innymi: - kopanie innych, - uderzanie innych, - rzucanie przedmiotami, - wyrywanie innym przedmiotów, - szarpanie innych. Agresja werbalna: - używanie wulgarnych słów, - obrażanie innych, - przedrzeźnianie innych, - prowokowanie kłótni, - kłócenie się. Autoagresja: - uderzanie siebie, 1 C. Hillenbrand, Pedagogika zaburzeń zachowania, Gdańsk 2007, s. 148.

5 - uderzanie rękoma w stół, - uderzanie o coś głową. Niedostosowywanie się do wymagań: - czynna odmowa wykonania zadania. Przeszkadzanie na zajęciach: - głośne zachowywanie się przeszkadzające w przeprowadzaniu zajęć, np. śpiewanie, klaskanie, stukanie. - kładzenie nóg na stół, - leżenie na stole, na podłodze, - bujanie się na krześle, - powtarzanie za nauczycielem, - pisanie po ręce, - gryzienie książki, - robienie min, - podnoszenie ławki, - marudzenie Przyczyny powstawania agresji Każde zachowanie agresywne ma swoją przyczynę. Możliwe jest wyodrębnienie pięciu głównych hipotez dotyczących przyczyn pojawiania się zachowań niepożądanych. 2 M. Zielińska, Jak reagować na agresję uczniów, Gdańsk 2012, s

6 Do danych hipotez zaliczamy: 1) Zachowania niepożądane, jako zachowania wyuczone będące kontrolą wzmocnień pozytywnych, 2) Zachowania niepożądane, jako zachowania nabyte będące wynikiem uniknięcia bodźca awersyjnego, czyli pod kontrolą wzmocnień negatywnych, 3) Zachowania niepożądane, jako sposób dostarczenia sobie bodźców, 4) Zachowania niepożądane, jako wynik nieprawidłowego funkcjonowania w zakresie procesów fizjologicznych, 5) Zachowania niepożądane, jako wynik kilku wcześniej wymienionych powodów. Pierwsza hipoteza opiera się na założeniu, że zachowania trudne są wyuczonym zachowaniem powstałym na skutek systematycznego pozytywnego wzmacniania, na przykład przez uwagę otoczenia lub konkretnej nagrody (słodycze, zabawki, aktywności). Gdy dziecko przejawia formy agresji zostaje obdarowane czymś co sprawia mu przyjemność 3. Druga hipoteza opiera się na założeniu, że zachowania trudne są wzmacnianie negatywnie przez to, że dziecko angażując się w nie, unika jakiejś awersyjnej sytuacji. Dla przykładu, jeśli matka prosi dziecko, aby pozbierało zabawki, a ono zaczyna uderzać się w głowę, przez co matka wycofuje się z polecenia, dziecko nauczy się, że dzięki zachowaniom autoagresywnym uniknie zadania 4. Trzecia z kolei hipoteza opiera się na założeniu, iż zachowania trudne przynoszą automatyczne wzmocnienie w postaci doznań pochodzących ze wszystkich zmysłów. Najczęściej pojawią się ono, gdy dziecko jest same lub nikt się nim nie zajmuje. Dzieje się tak, ponieważ następuje mniejsze pobudzenie niż w sytuacji zabawy. Przez zabawki i uwagę innych osób dostarczane są różnorodne bodźce 5. Następna z kolei hipoteza organiczna związana jest z wpływem zmiennych biologicznych na zachowania trudne dzieci. Do zmiennych biologicznych zaliczamy 3 M. Zielińska, op. cit., s Tamże, s Tamże, s. 45.

7 między innymi: choroby, ból, lekarstwa, nieprawidłowości genetyczne 6. Wymienione przyczyny również mają wpływ na to, że w dziecku budzi się agresja. Ostatnia z kolei to hipoteza łącząca kilka wyjaśnień o połączonym wpływie kilku czynników na zachowanie autoagresywne. Dla przykładu kila przypadków wskazujących na zachowanie autoagresywne, które było sterowane przez kilka zmiennych: uwaga (np. zwrócenie uwagi) i ucieczka, uwaga i stymulacja sensoryczna (reakcja organizmu), ucieczka i stymulacja sensoryczna 7. Przyczyn agresji dziecka jest bardzo wiele i to, w jaki sposób podejmuje pewne działania zależy również od wzorców jakie posiada. Dzieci bronią swoich zabawek, walczą o przyjęcie do grupy rówieśniczej, o przyłączenie do zabawy, gdy koledzy mu jej odmawiają. Agresja pojawia się przede wszystkim, gdy dziecko czuje się zagrożone, niepewne, nie ma zaspokojonych swoich podstawowych potrzeb, gdy nie wierzy we własne siły. 3. Cel i zadania programu Głównym celem programu profilaktyczno pedagogicznego Agresji w przedszkolu mówimy NIE jest rozwijanie i realizowanie własnych potrzeb dziecka bez użycia agresji i przemocy. Cele szczegółowe Dziecko: rozumie pojęcie i formy agresji, rozumie znaczenie bezpieczeństwa w przedszkolu, stosuje poznane metody rozwiązywania konfliktów, umiejętnie radzi sobie z przejawami agresji w grupie rówieśniczej, zna ustalone zasady dotyczące zgodnego współżycia z innymi dziećmi, 6 Tamże, s M. Zielińska, op. cit., s. 49.

8 przestrzega zasady kodeksu grupowego, buduje poczucie własnej wartości, tworzy przyjazną atmosferę w grupie wszyscy mamy takie same prawa i obowiązki, nazywa swoje uczucia, rozpoznaje uczucia innych osób, używa zwrotów grzecznościowych. Zadania programu: zmniejszenie tendencji do ryzykownych zachowań, kształcenie umiejętności rozładowania napięć bez użycia agresji. 4. Sposób realizacji programu Program: Agresji w przedszkolu mówimy NIE ukierunkowany jest na przeciwdziałanie zachowaniom agresywnym wśród dzieci w wieku przedszkolnym. Został stworzony na potrzeby pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym przejawiającymi zachowania agresywne w grupie rówieśniczej. Realizację niniejszego programu zaplanowano na okres od listopada 2014 do czerwca 2015 roku. Program skierowany jest do dzieci czteroletnich (grupa Smyki). W tym czasie w oparciu o scenariusze zostaną przeprowadzone zajęcia z całą grupą. Na realizację programu przeznaczyć należy dwa dni w miesiącu. Składają się one z dwóch modułów. Podczas zajęć w pierwszym module wykorzystywane będą różnorodne metody, m.in.: zabawy integracyjne, zabawy i gry ruchowe, ćwiczenia relaksacyjne, ćwiczenia przy muzyce, zabawy i ćwiczenia przeciwko agresji R. Portmann

9 W module drugim będą wykorzystywane metody, takie jak: muzykoterapia, bajkoterapia, prace plastyczne, elementy metody ruchu rozwijającego W. Sherborne, Drugie zajęcia w miesiącu będą także pełniły funkcję przypominającą oraz utrwalającą dzieciom wcześniej zdobytą wiedzę. Warunkiem realizacji wyżej przedstawionego programu jest akceptacja dziecka, stworzenie bezpiecznej atmosfery oraz indywidualne traktowanie dzieci. 5. Sposoby realizacji treści kształcenia Tematyka zajęć 1. Agresja co to? Poznajemy rodzaje agresji tworzymy kodeks grupowy 2. Dostrzegamy agresywne uczucia i ich wyrażanie Sposób realizacji - zabawa integracyjna Kłębek przyjaźni, - burza mózgów na temat co to agresja, rozmowa kierowana przypomnienie co to agresja, - praca plastyczna tworzenie kodeksu grupowego, - zabawa integracyjna Symbole agresji. - zabawa i ćwiczenie przeciwko agresji R. Portmann Kiedy jestem Termin realizacji Listopad Listopad I Grudzień

10 3. Rozpoznajemy przyczyny wściekłości i agresji 4. Uczymy się lepiej rozumieć siebie i innych ludzi wściekły, - Zabawa i gra ruchowa Jak przekazać wiadomość bez słów, - praca plastyczna Malowanie uczuć, - ćwiczenie relaksacyjne Podróż oddechu. - zabawa i ćwiczenie przeciwko agresji R. Portmann Dziura w murze, - zabawa i gra ruchowa Wściekłe pary, - bajko terapia Chłopiec o złym charakterze, - burza mózgów na temat co możemy zrobić, kiedy czasem rozpiera nas złość, - ćwiczenia relaksacyjne metodą W. Sherborne - Zabawa integracyjna Która to mina?, - Oglądamy portrety różnych ludzi próby określenia uczuć na podstawie mimiki twarzy, - Zabawa integracyjna Kto lubi, Grudzień I Styczeń Styczeń I Luty

11 5. Uczymy się opanowania i przezwyciężania złości i agresji - muzykoterapia Usłysz mnie zabawa przy muzyce wyciszająca grupę, - praca plastyczna wykonanie kukiełki przedstawiającej samego siebie. - Zabawa integracyjna Ja i Ty, - zabawa i ćwiczenie przeciwko agresji R. Portmann Pojedynek na kciuki, - zabawa ruchowa Start rakiet - Papierowa wojna zabawa mająca na celu rozładowanie napięcia, - Napinanie/rozluźnianie mięśni rąk i nóg ćwiczenie z elementami Metody Ruchu Rozwijającego, - Praca plastyczna - Drzewo emocji. - Na wiejskim podwórku - bajka terapeutyczna, - Odegranie scenki dramowej na podst. bajki. Luty I Marzec Marzec I

12 6. Budujemy poczucie własnej wartości 7. Nawiązujemy nieagresywne kontakty - zabawa i ćwiczenie przeciwko agresji R. Portmann Taki sam i inny, - ćwiczenia relaksacyjne masaż pleców partnera W zoo, - Dziecko w studni zabawa budująca poczucie własnej wartości, - zabawa integracyjna Wolne miejsce, - Bajka o pszczółce bajka terapeutyczna - Lubię siebie praca plastyczna - Zabawa ruchowa Budowle z naszych ciał, - zabawa i ćwiczenie przeciwko agresji R. Portmann Przysuńmy się do siebie nawzajem, -Zabawa relaksacyjna Czar przeciwko złości. - ćwiczenie z elementami Metody Ruchu Rozwijającego Trampolina - opowiadanie relaksacyjne Kwiecień Kwiecień I Maj Maj I

13 - bajka terapeutyczna Bajka o pajączku, - praca plastyczna Grupowy obrazek. 8. Rozwiązujemy pokojowo konflikty - zabawa integracyjna Imię i nastrój, - zabawa i ćwiczenie przeciwko agresji R. Portmann o dziecku, które pokonało złość, - burza mózgów na temat jak pokojowo rozwiązywać konflikty - Załagodzenie konfliktów, - Ćwiczenie relaksacyjne - Technika relaksacji według Jacobsona. - zabawa integracyjna z chustą animacyjną Kogo brakuje?. - burza mózgów Jak rozwiązujemy konflikty - lew Drapuś bajka terapeutyczna, - Odegranie scenki dramowej na podst. bajki. Czerwiec Czerwiec I

14 6. Ewaluacja programu Sprawdzenie czy opracowany program przyniósł oczekiwane rezultaty będzie oparte na przeprowadzeniu ankiet (w listopadzie 2014 i czerwcu 2015), obserwacji zachowań dzieci, ich reakcji, postaw społecznych oraz stopnia zainteresowania zajęciami. W ten sposób sprawdzimy, czy wytyczone w programie cele zostały osiągnięte. Po ukończeniu realizacji programu dzieci powinny: posiadać poczucie własnej wartości, potrafić nawiązywać właściwe relacje z innymi, radzić sobie w sytuacjach trudnych, nie reagować na nie agresywnie, odmawiać, gdy widzą, że proponowane zachowania są złe, niewłaściwe ze społecznego punktu widzenia, wiedzieć, że mają swoje prawa które powinny być respektowane przez rówieśników i dorosłych, potrafić we właściwy sposób rozwiązywać sytuacje konfliktowe.

15 6. Bibliografia: 1. Borecka Biernat D., Zachowania agresywne dzieci i młodzieży, Warszawa Hillenbrand C., Pedagogika zaburzeń zachowania, Gdańsk 2007, 3. Okoń W., Słownik Pedagogiczny, Warszawa 1984, 4. Portmann R., Gry i zabawy przeciwko agresji, Kielce 1999, 5. Zielińska M., Jak reagować na agresję uczniów, Gdańsk 2012.