P. Woźniak Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu

Transkrypt

1 P. Woźniak Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu "Zarządzanie zapasami w warunkach pokryzysowych na przykładzie przedsiębiorstwa z branży inżynierii lądowej i wodnej." "Post - Crisis Inventory Mnagement in Polish Civil Engineering Firms." Working paper JEL Classification: A42 Słowa kluczowe: finanse przedsiębiorstw, zarządzanie zapasami, model EOQ i VBEOQ Streszczenie: Główny obszar zainteresowania autora niniejszego raportu stanowi zarządzanie zapasami w warunkach pokryzysowych na przykładzie lokalnego przedsiębiorstwa średniej wielkości. Materiałami, jakimi się posłużono są sprawozdania finansowe firmy z lat 2009, 2010, 2011 oraz badanie diagnostyczne przeprowadzone z przedstawicielem przedsiębiorstwa. W raporcie zawarto metody gospodarowania zapasami w warunkach pokryzysowych w danej firmie. Summary: The focus of the author the report is inventory management Polish Civil Engineering Firms. This report was written by the example of a local medium companies. The materials which were used in this is financial statements of the year 2009, 2010, 2011 and diagnostic test. This test conducted with a representative of the company. The report includes inventory management methods after the crisis In this Company. Wstęp: Zapasem w przedsiębiorstwach nazywamy określoną ilość dóbr znajdującą się w rozpatrywanym systemie logistycznym, która nie jest bieżąco wykorzystywana, a przeznaczona do późniejszego przetworzenia, bądź sprzedaży. Zapasy mogą być utrzymywane w różnych fazach przepływu, począwszy od zapasów surowców i nieprzetworzonych materiałów, poprzez tzw. zapasy w toku produkcji (już nie materiał, a jeszcze nie wyrób), aż do zapasów, będących wyrobami gotowymi, które składowane są w jednym punkcie (centralnie) lub w wielu miejscach składowania (sieć dystrybucji). Lokalizacja głównego zapasu zależy od wielu czynników, takich jak: branża, charakter produktu, otoczenie rynkowe (konkurencja, klienci). 1 Ważną zasadą klasyfikacji zapasów jest również ich ekonomiczna celowość. Możemy tu wyróżnić zapasy bieżące, czyli takie, które występują w wielkościach niezbędnych dla utrzymania procesu 1 W. Pluta, Planowanie finansowe w przedsiębiorstwie, Warszawa 2003, s. 88.

2 produkcyjnego oraz obrotu. Następna grupa to zapasy sezonowe, które występują okresowo w wyniku sezonowych wahań wielkości produkcji, sprzedaży itp. Istnieją również zapasy rezerwowe, które są gromadzone w wyniku decyzji władz przedsiębiorstwa, w sprawie utworzenia odpowiednich rezerw. 2 W analizowanym przedsiębiorstwie X mamy do czynienia z zapasami będącymi w toku produkcji, wyrobami gotowymi oraz z tzw. zapasami bieżącymi. Model VBEOQ: Podstawowymi modelami stosowanymi w zarządzaniu zapasami, są modele oparte na EOQ (optymalnej wielkości zamówienia). Skupiają się one na zminimalizowaniu kosztów całkowitych utrzymywania zapasów. Problemem jednak jest to, że nie koniecznie idzie to w parze z maksymalizacją wartości przedsiębiorstwa. Dlatego zaproponowany model VBEOQ jest optymalny z punktu widzenia maksymalizacji przedsiębiorstwa i wskazuje "odpowiednią" wielkość zamówienia zapasów. Model VBEOQ na przykładzie przedsiębiorstwa "X": Z przeprowadzonej z przedstawicielem firmy ankiety wynika, że przedsiębiorstwo charakteryzuje się umiarkowanym podejściem do cyklu konwersji zapasów i spływu należności. Posiada podobny cykl operacyjny jak przedsiębiorstwa z tej samej branży, a zmienność cyklu konwersji zapasów jest umiarkowanie zmienna. Podczas planowania poziomu zapasów i zarządzania zapasami wykorzystywany jest model VBEOQ. Przedstawiciel firmy X mówi o tym, że celem podstawowym działania przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku i wartości przedsiębiorstwa. Dlatego też zarządzanie zapasami odbywa się tu w sposób przemyślany, nie narażając firmy na jakiekolwiek straty Optymalną wielkość zapasów z punktu widzenia maksymalizacji przedsiębiorstwa wyraża wzór: VBEOQ = ( ) ( ( )) gdzie: k - koszt kapitału finansującego przedsiębiorstwo; - koszty tworzenia zapasów; P - roczne zapotrzebowanie na dany rodzaj zapasów; v - jednostkowy koszt(cena) zamówionych zapasów; C - procentowy udział kosztu utrzymania zapasów; T - efektywna stopa opodatkowania; Optymalna wielkość zamówienia: EOQ = Zapas alarmowy: gdzie: - przeciętny okres realizacji zamówienia (dni); - współczynnik bezpieczeństwa (%); - poziom zapasu bezpieczeństwa (kg); - prognoza średniego błędu prognozy (%) 2 P. Karpuś, Finanse przedsiębiorstwa, Lublin 2006, s. 23.

3 Całkowite koszty zapasów: ( ) Przy założeniach, że: Roczne zapotrzebowanie na surowiec wynosi kg, koszty zamawiania wynoszą 27zł, cena 1 kg wynosi 2zł przy procentowym udziale kosztu utrzymania zapasów równym 20%, a czas realizacji to 4 dni. Efektywna stopa przedsiębiorstwa "X" wynosi 20%. Koszt kapitału finansującego przedsiębiorstwo wynosi 10%. Poziom zapasu bezpieczeństwa został ustalony na poziomie 450 kg, a współczynnik bezpieczeństwa to 80kg. Dane umieszczone w tabeli. Roczne zapotrzebowanie na dany surowiec P [kg] Koszt tworzenia zapasów (zamawiania) Kz 27 [zł] Procentowy udział kosztu utrzymania zapasów C 20% [%] Jednostkowy koszt zamówionych zapasów v 2 [zł/kg] Koszt kapitału finansującego k 10% [%] Poziom zapasu bezpieczeństwa 450 [kg] Przeciętny okres realizacji zamówienia t r 4 [dni] Współczynnik bezpieczeństwa u s 2% [%] Prognoza średniego błędu prognozy ŝ 80 kg] Efektywna stopa opodatkowania T 20% [%] Tabela 1. Opracowanie własne Zatem optymalna wielkość zamówienia: MODEL VBEOQ EOQ = = 6037, kg jedostka wynika stąd, że: N = = 44,72 45 dostawy w ciągu roku przeciętny stan zapasów: = 3468, kg; co odpowiada 3468*2 = 6936 zł zamrożonym w zapasach surowca do produkcji zatem całkowite koszty zapasów kształtują się na poziomie: TCI = *27+ ( )*2*0,2 = 2594, zł

4 zapas alarmowy: AI = *4 +0,02*80* +450 = 3452, kg koszt utrzymania zapasów oraz poziom zapasów w przypadku zakupu surowca w partii 6500 kg = *27+( )*2*0,2 = 2601, zł całkowite koszty zapasów są większe. Do sprawdzenia wpływu odchyleń zamówień od optymalnego poziomu na rynkową wartość przedsiębiorstwa, należy oszacować wielkość przyrostu kosztów: = = 8 zł oszacowanie zaangażowania kapitału przedsiębiorstwa w zapasy surowca: = 2* ( ) = 7400 zł w celu sprawdzenia wpływu odchyleń zamówień od optymalnego poziomu na rynkową wartość przedsiębiorstwa, należy oszacować wielkość przyrostu środków zamrożonych w zapasach: = = 464 zł szacujemy przyrost wartości przedsiębiorstwa dla partii 6500 kg: = ( ) = 400 zł Model EOQ nie jest modelem wyznaczającym optymalnej wielkości dostawy z punktu widzenia maksymalizacji bogactwa właścicieli. Optymalna wielkość zapasów z punktu widzenia maksymalizacji przedsiębiorstwa: ( ) ( ( )) dokonanie obliczeń dla zamówienia 4736 kg pokaże, że jest to najbardziej korzystny z punktu widzenia głównego celu zarządzania finansami przedsiębiorstwa poziom zamówień: N= = 57,01 57 dostawy w ciągu roku przeciętny stan zapasów: +450 = 2818 kg; co odpowiada 2818*2 = 5636 zł zamrożonym w zapasach surowca do produkcji:

5 zatem całkowite koszty zapasów kształtują się na poziomie: = *27+( )*2*0,2 = 2666,47 zł oszacowanie wielkości przyrostu kosztów: =2666, = 72,47 zł Zaangażowanie kapitału przedsiębiorstwa w zapasy surowca: = 2*( )= 5636 zł Oszacowanie zaangażowanego kapitału przedsiębiorstwa w zapasy surowca: = = zł Przyrost wartości przedsiębiorstwa: = ( ) = 702,24 zł Przyrost wartości przedsiębiorstwa wyznaczony przez model EOQ wynosi 400 zł, natomiast korzystając z modelu VBEOQ wynosi on 702,24 zł. Obliczenia te udowadniają, że szacowany przyrost jaki zapowiada model VBEOQ jest korzystniejszy z punktu widzenia maksymalizacji przedsiębiorstwa, co prowadzi do bogactwa właścicieli. Wartość przedsiębiorstwa: NWC = AAR + AIN +C AAP gdzie: NWC-kapitał pracujący netto; AAR należności; AIN zapasy; C środki pieniężne i ich ekwiwalenty; AAP krótkoterminowe zobowiązania FCFF = (CR D) (1 T) + D ΔNWC gdzie: CRt przychody ze sprzedaży koszty stałe bez uwzględnienia amortyzacji, koszty zmienne w okresie t; D amortyzacja; T efektywna stopa podatkowa; ΔNWC przyrost kapitału pracującego netto. V = ( ) gdzie: V wartość przedsiębiorstwa; FCFF wolne przepływy pieniężne generowane przez przedsiębiorstwo w okresie t; k stopa dyskonta reprezentująca koszt kapitału finansującego przedsiębiorstwo.

6 ROK 2009 [zł] 2010 [zł] 2011 [zł] NWC , , ,75 FCFF , , ,04 V , , ,03 Analizując powyższe wyniki można stwierdzić, że jest to przedsiębiorstwo o znaczących rozmiarach i bardzo się rozwija, ponieważ wartość firmy z roku na roku wzrasta. W roku 2010 jest to wzrost o ok. 8 mln, natomiast w roku 2011 jest on bardzo znaczący, ponieważ wartość wzrosła o ok. 20 mln. Podsumowanie: Zapasy w firmie X gwarantują ciągłość dostępu do dóbr w warunkach nieciągłości dostaw, dają możliwości wykorzystywania dóbr w okresach ich niedostępności, zapewniają wymagany poziom obsługi odbiorcy w warunkach losowych zmian popytu, jak również pozwalają osiągnąć wymagany poziom obsługi odbiorcy w warunkach niepewności co do terminowości dostaw. Zarządzanie zapasami jest więc niezwykle ważnym elementem polityki przedsiębiorstwa, bez względu na jego branżę i zasięg oddziaływania. Jednakże podstawowym celem finansowym działania przedsiębiorstwa jest maksymalizacja bogactwa właścicieli. Zarządzanie zapasami powinno przyczyniać się do realizacji tego celu. Model VBEOQ proponuje rozwiązanie najbardziej korzystne z punktu widzenia maksymalizacji wartości przedsiębiorstwa.

7 Bibliografia: 1. Sierpińska M., Wędzki D., Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, Polskie Wydawnictwo Naukowe, ISBN: , Warszawa 2005, s Czermiński A., Czerska M., Nogalski B., Rutka R., Zarządzanie organizacjami, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa Stowarzyszenie Wyższej Użyteczności DOM ORGANIZATORA, ISBN: , Toruń Zbroja T., Zarządzanie produkcją i usługami, temat 5. Zarządzanie zapasami, plik pdf 4. Zbroja T., Zarządzanie produkcją i usługami, temat 6. Systemy sterowania zapasami SCS, plik pdf 5. Pluta W., Planowanie finansowe w przedsiębiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, ISBN: , Warszawa 2003, s Grzybowska K., Gospodarka zapasami i magazynem część 1 Zapasy, Centrum Doradztwa i Inforamcji Difin, ISBN: , Warszawa 2009, Rozdział 1. Wprowadzenie do zarządzania zapasami 7. Monitor Spółdzielczy B - sprawozdanie wybranego przedsiębiorstwa. 8. Wywiad diagnostyczny z wybranym przedsiębiorstwem "X" 9. Andrzejczyk P., Zając J., Zapasy i magazynowanie Przykłady i ćwiczenia, Instytut Logistyki i Magazynowania, ISBN: , Poznań 2009, s. 90, Mendel T., Teoretyczne i praktyczne problemy zarządzania, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Poznaniu, ISBN: , Poznań Michalski G., Leksykon zarządzania finansami, C.H. Beck, ISBN: , Warszawa Michalski G., Podstawy zarządzania finansami przedsiębiorstwa, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania Edukacja, ISBN: , Wrocław 2004, s Piątkowska Karolina,Krótkoterminowe planowanie finansowe na przykładzie przedsiębiorstw z branży wydawniczej, plik pdf korzystano w dn r korzystano w dn r. 16.Michalski G., VBEOQ optymalna z punktu widzenia maksymalizacji wartości przedsiębiorstwa wielkość zamówienia zapasów, plik pdf, 17.Sariusz-Wolski Z., Sterowanie zapasami w przedsiębiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, ISBN: , Warszawa korzystano w dn r korzystano w dn r korzystano w dn r. 21. Maślanka T., Przepływy pieniężne w zarządzaniu finansami przedsiębiorstw, C.H. Beck, ISBN: , Warszawa 2008, s Korzeniowski A., Magazynowanie towarów niebezpiecznych, przemysłowych i spożywczych, Instytut Logistyki i Magazynowania, ISBN: , Poznań 2006.

8 23.Urbańczyk E., Strategie wzrostu wartości przedsiębiorstwa, Szczecin 2007, plik pdf korzystano w dn r korzystano w dn