Gospodarka zapasami GOSPODARKA ZAPASAMI Stanisław Krzyżaniak

Transkrypt

1 Gospodarka zapasami

2 Program wykładów: Przedmiot Gospodarka zapasami obejmuje następujące zagadnienia: Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami Elementy kosztowe w zarządzaniu zapasami el el el el el Analiza popytu (zapotrzebowania) Prognozowanie popytu Badanie losowej zmienności popytu Zmienność popytu w cyklu uzupełnienia zapasu Poziom obsługi klienta

3 Program wykładów: el el el Zapas zabezpieczający Podstawowe modele systemów zamawiania system oparty na poziomie informacyjnym (kiedy zamawiać?) system przeglądu okresowego (ile zamawiać?) Optymalizacja zapasu cyklicznego: ekonomiczna wielkość zamówienia optymalny cykl przeglądu zapasu Wariantowe systemy zamawiania Zapas zabezpieczający przy rozproszeniu zapasów Wskaźniki oceny zapasów

4 Dostęp do kursu e-learning możliwy jest po zalogowaniu się w

5 Zakładka e-learning Każda osoba zapisana na kurs e-learning będzie widziała informację o kursie (miedzy innymi: dostępny od, do, Prowadzący, kurs w ramach przedmiotu )

6 Serwis e-learning

7

8 ZALICZENIE PRZEDMIOTU Egzamin pisemny. ZAKRES - pełen zakres wykładów FORMA - test wyboru, proste zadania, pytanie otwarte TERMINY I termin - sobota, 7 lutego 2009, godz. 8:00 s. 310 I poprawka - sobota, 21lutego 2009, godz. II poprawka - marzec Warunki zwolnienia z egzaminu: - ocena z ćwiczeń przynajmniej 4,5 - obecność na minimum 2 wykładach

9 Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami

10 Zapas to określona ilość dóbr (surowców, materiałów, wyrobów, towarów) znajdująca się w rozpatrywanym systemie logistycznym (przedsiębiorstwie lub łańcuchu dostaw) bieżąco nie wykorzystywana, a przeznaczona do późniejszego przetworzenie lub sprzedaży.

11 Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami Logistyka to : planowanie, organizacja, realizacja i kontrola przepływu dóbr od ich zakupu, poprzez produkcję i dystrybucję do ostatecznego klienta w celu spełnienia wymagań rynkowych przy minimalnych kosztach i minimalnym zaangażowaniu kapitału [1.1a]

12 Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami Zarządzanie zapasami, jako jedna z podstawowych funkcji logistycznych, to : planowanie, organizacja, realizacja i kontrola tych faz przepływu dóbr - od ich zakupu, poprzez produkcję i dystrybucję do ostatecznego klienta - w których prędkość przepływu jest równa zero, w celu spełnienia wymagań rynkowych przy minimalnych kosztach i minimalnym zaangażowaniu kapitału [1.1b]

13 CZAS PRZEPŁYWU MATERIAŁU Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami 5% wartość użytkowa 95% Tu kryją? się, między innymi ZAPASY [1.2]

14 Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami Uniwersalny cel logistyki: Jest to zatem również główny Koszty cel zarządzania zapasami Poziom obsługi [1.4]

15 Koszty Poziom obsługi

16 Przychody Poziom obsługi

17 Zysk Przychód Koszt Poziom obsługi

18 Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami Wskaźniki poziomu obsługi klienta 1. Czas potwierdzenia zamówienia 2. Wskaźnik dokładności wprowadzania zamówień według zamówień i według pozycji na zamówieniach 3. Czas odpowiedzi na zapytanie o stan realizacji zamówienia 4. Czas informowania klienta o wypadkach nadzwyczajnych 5. Czas realizacji zamówienia 6. Czas cyklu zamówienia

19 Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami Wskaźniki poziomu obsługi klienta 7. Wskaźnik zgodności jakościowej dostaw 8. Wskaźnik zgodności terminowej dostaw 9. Wskaźnik zgodności ilościowej dostaw według liczby dostaw, zamówień, pozycji na zamówieniach, wolumenu dostaw pomiar ilościowy lub wartościowy 10.Wskaźnik zgodności dokumentów 11.Wskaźnik zgodności warunków dostaw

20 Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami Wskaźniki poziomu obsługi klienta 12. Wskaźniki elastyczności dostaw gotowość do realizacji niestandardowych zamówień (czas lub wielkość dostawy) gotowość do modyfikacji złożonego zamówienia według zamówień i według pozycji na zamówieniach 13. Wskaźnik reklamacji według liczby dostaw, zamówień, pozycji na zamówieniach, wolumenu dostaw pomiar ilościowy lub wartościowy

21 Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami Wskaźniki poziomu obsługi klienta 14. Poziom obsługi wynikający z wielkości zapasu według liczby dostaw, zamówień, pozycji na zamówieniach, wolumenu dostaw pomiar ilościowy lub wartościowy Ten wskaźnik będzie szczególnie ważny z punktu widzenia zarządzania zapasami

22 Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami Przykłady konfliktów między funkcyjnych: Spadek kosztów w pewnych sferach działalności Transport może spowodować Wzrost kosztów w innych sferach działalności =====> Zapasy magazynowe Opakowania =====> Straty transportowe Produkcja =====> Zapasy wyrobów

23 Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami Zapas jest skutkiem: braku możliwości zsynchronizowania strumieni dopływu i odpływu

24 Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami Gdy są kłopoty z nawigacją (zarządzaniem) można

25 Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami zwiększyć zapasy, lub...

26 Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami usunąć przeszkody

27 Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami Klasyfikacja zapasów Według przeznaczenia - zapasy surowców i materiałów do produkcji - zapasy produkcji w toku - zapasy wyrobów gotowych - zapasy części zamiennych i materiałów pomocniczych

28 Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami Klasyfikacja zapasów Według powodów tworzenia - zapas bieżący - zapas bezpieczeństwa - zapas sezonowy - zapas spekulacyjny - zapas strategiczny

29 Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami Klasyfikacja zapasów Według szybkości obrotu - zapas szybko rotujący - zapas wolno rotujący - zapas nie wykazujący ruchu - zapas zbędny - zapas awaryjny

30 Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami Struktura zapasów - zapas całkowity - zapas cykliczny ZC ZC ZC - zapas nie rotujący - zapas zabezpieczający - zapas nadmierny ZB ZB ZB ZN

31 Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami Gromadzenie zapasów i ich wielkość wynika z: - niepewności co do rzeczywistego popytu - niepewności co do rzeczywistej wielkości, jakości i terminowości dostaw - sezonowej dostępności dóbr - konieczności zapewnienia pożądanego poziomu obsługi klienta - przewidywanych trudności w dostępie lub oczekiwanego wzrostu cen - możliwości uzyskania niższej ceny przy zakupie większej partii - technicznych i organizacyjnych warunków dostaw

32 Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami Zapas rotujący Zapas zabezpieczający Niepewność co do rzeczywistego popytu niska jakość prognoz Niepewność co do rzeczywistej wielkości, jakości i terminowości dostaw Sezonowa dostępność dóbr Konieczność zapewnienia pożądanego poziomu obsługi klienta Przewidywane trudności w dostępie lub oczekiwany wzrost cen Możliwość uzyskania niższej ceny przy zakupie większej partii Techniczne i organizacyjne warunki dostaw

33 Przyczyny tworzenia i utrzymywania zapasów: Zapas cykliczny: Brak możliwości synchronizacji dopływu i odpływu (dostaw i zużycia). Względy ekonomiczne Zapas zabezpieczający: Losowe wahania popytu, Błędy prognozowania, Długie cykle uzupełniania zapasu, Nieprzewidywalne opóźnienia dostaw, Wymagania związane z poziomem obsługi. Zapas nadmierny: Zła ocena wielkości wpływających na zapas zabezpieczający, Nietrafione oceny wymaganego poziomu obsługi, Zbyt asekuracyjne podejście do ryzyka powstania braków w zapasie.

34 Elementy kosztowe w zarządzaniu zapasami

35 Elementy kosztowe w zarządzaniu zapasami Koszty uzupełniania zapasu (KUzZ) Koszty utrzymania zapasu (KUtZ) Koszty braku zapasu (KBZ) Rozróżniamy: Koszty stałe (niezależne) Koszty zmienne (zależne)

36 Elementy kosztowe w zarządzaniu zapasami Koszty uzupełniania zapasu (KUzZ) koszty stałe (SKUzZ) koszty utrzymania działu zaopatrzenia oraz działów odpowiedzialnych za przyjmowanie dostaw (pomieszczenia, eksploatacja, aparatura badawcza, płace z narzutami) stałe koszty transportu (amortyzacja pojazdów, płace z narzutami)

37 Elementy kosztowe w zarządzaniu zapasami Koszty uzupełniania zapasu (KUzZ) koszty zmienne (zależne od liczby zamówień) ZKUzZ koszty przygotowania i emisji pojedynczego zamówienia (telefon, fax) koszty kontroli jakościowej dostawy (np. odczynniki) koszty transportu (paliwo i remonty, usługi zewnętrzne) manipulacyjne opłaty celne

38 Elementy kosztowe w zarządzaniu zapasami Koszty uzupełniania zapasu (KUzZ) koszt zmienny (zależny od liczby dostaw) ZKUzZ w rozpatrywanym okresie można obliczyć jako iloczyn kosztu związanego z jedną dostawą (k u ) i liczby dostaw (ld) w tym okresie: ZKUzZ k u ld

39 Elementy kosztowe w zarządzaniu zapasami Koszty utrzymania zapasu (KUtZ) koszty stałe (SKUtZ) koszty amortyzacji i eksploatacji budowli magazynowych koszty amortyzacji wyposażenia magazynowego płace z narzutami

40 Elementy kosztowe w zarządzaniu zapasami Koszty utrzymania zapasu (KUtZ) koszty zmienne (zależne od wielkości zapasu) ZKUtZ koszty utrzymania powierzchni pod zapasem (np. specjalne warunki składowania) koszty ubezpieczenia zapasu koszty strat, ubytków i deprecjacji koszty zamrożonego kapitału (odsetki od kredytu lub utracone odsetki od depozytu)

41 Elementy kosztowe w zarządzaniu zapasami Koszty utrzymania zapasu (KUtZ) koszty zmienne (zależne od wielkości zapasu) ZKUtZ jest zależny od czasu składowania i wartości zapasu (np. ceny zakupu): Okresowy zmienny koszt utrzymania zapasu ZKUtZ C uo Z u o współczynnik okresowego kosztu utrzymania zapasu (dla okresu rocznego u r = ) C cena zakupu Z - średni zapas w badanym okresie :

42 Elementy kosztowe w zarządzaniu zapasami Koszty braku zapasu (KBZ) koszty stałe (niezależne od wielkości braku) (SKBZ) koszty awaryjnego zakupu koszty kar umownych koszty trwałej utraty klienta (utrata marży od przewidywanych obrotów) koszty utraty reputacji na rynku (trwała lub przejściowa utrata pewnej grupy klientów) koszty zatrzymania procesu technologicznego

43 Elementy kosztowe w zarządzaniu zapasami Koszty braku zapasu (KBZ) koszty stałe (niezależne od wielkości braku) (SKBZ) SKBZ kb p(bz) ld kb koszt związany z wystąpieniem braku w zapasie p(bz) prawdopodobieństwo wystąpienia braku zapasu w jednym cyklu dostawy ld liczba dostaw w rozpatrywanym okresie

44 Elementy kosztowe w zarządzaniu zapasami Koszty braku zapasu (KBZ) koszty zmienne (zależne od wielkości braku) ZKBZ koszty utraconej marży z niezrealizowanej transakcji koszty zmniejszonej marży poprzez sprzedaż substytutu koszty odroczenia transakcji (przesunięcie płatności w czasie) koszt niewykonanej produkcji koszty awaryjnego zakupu (wyższa cena)

45 Elementy kosztowe w zarządzaniu zapasami Koszty braku zapasu (KBZ) koszty zmienne (zależne od wielkości braku) ZKBZ ZKBZ NB K jbz NB liczba braków w rozpatrywanym okresie K jbz koszt związany z brakiem jednej jednostki w zapasie

46 Elementy kosztowe w zarządzaniu zapasami Przykład szacowania oczekiwanej wartości kosztów stałych braku zapasu (kb) związanych z jednym cyklem dostawy Wiemy, że wystąpienie braku w zapasie może oznaczać, że: nic się nie stało wystarczy awaryjna dostawa krajowa (dodatkowy koszt 100 zł) konieczna jest awaryjna dostawa z zagranicy (dodatkowy koszt 2000 zł) Musimy obliczyć oczekiwaną wartość kosztu

47 Elementy kosztowe w zarządzaniu zapasami Przykład szacowania oczekiwanej wartości kosztów stałych braku zapasu (KB) związanych z jednym cyklem dostawy Pojęcie wartości oczekiwanej: E(x) N i 1 p(x ) i N i 1 X 1 i p(x ) i

48 Elementy kosztowe w zarządzaniu zapasami Pojęcie wartości oczekiwanej: X 1 =1 wypadnie 1 X 2 =2 wypadnie 2 X 3 =3 wypadnie 3 p(x1) p(x2)... p(x6) 1 6 X 4 =4 wypadnie 4 X 5 =5 wypadnie 5 X 6 =6 wypadnie 6 E(x) i N 1 X i p(x ) i ,5

49 Elementy kosztowe w zarządzaniu zapasami Warunki gry: Wpłata 120 zł Rzut kostką Jeśli wypadnie 6 wypłata 360 zł Jeśli wypadnie 1 zwrot wpłaty W pozostałych przypadkach bez wypłaty i bez zwrotu Czy warto ryzykować? Jaka jest oczekiwana wartość wygranej?

50 Elementy kosztowe w zarządzaniu zapasami Warunki gry: Wpłata 120 zł Rzut kostką Jeśli wypadnie 6 wypłata 360 zł Jeśli wypadnie 1 zwrot wpłaty W pozostałych przypadkach bez wypłaty i bez zwrotu Scenariusz Zysk (Z) Prawdopodobieństwo (p) (Z) x (p) Wyrzucamy 6 Wyrzucamy 1 Wyrzucamy 2, 3, 4 albo = / / /3-80 SUMA wartość oczekiwana KB -40

51 Elementy kosztowe w zarządzaniu zapasami Warunki gry: Wpłata 120 zł Rzut kostką Jeśli wypadnie 6 wypłata 480 zł Jeśli wypadnie 1 albo 2 zwrot wpłaty W pozostałych przypadkach bez wypłaty i bez zwrotu

52 Elementy kosztowe w zarządzaniu zapasami Warunki gry: Wpłata 120 zł Rzut kostką Jeśli wypadnie 6 wypłata 480 zł Jeśli wypadnie 1 albo 2 zwrot wpłaty W pozostałych przypadkach bez wypłaty i bez zwrotu Scenariusz Zysk (Z) Prawdopodobieństwo (p) (Z) x (p) Wyrzucamy 6 Wyrzucamy 1 albo 2 Wyrzucamy 3, 4 albo / / /2-60 SUMA wartość oczekiwana KB 0

53 Elementy kosztowe w zarządzaniu zapasami Przykład szacowania oczekiwanej wartości kosztów stałych braku zapasu (kb) związanych z jednym cyklem dostawy Scenariusz Koszt (K) Prawdopodobieństwo (p) (K) x (p) bez konsekwencji 0 0,1 0 awaryjna dostawa krajowa awaryjna dostawa importowa 100 0, ,4 800 SUMA wartość oczekiwana kb 850

54 Punkt rozdzielający zapotrzebowanie zależne i niezależne [4.0]

55 Punkt rozdzielający zapotrzebowanie zależne i niezależne Tradycyjna koncepcja kształtowania zapasów w łańcuchu logistycznym Dostawca Magazyn materiałów Produkcja montaż Magazyn wyrobów Hurtownik przepływ informacji przepływ materiału zapasy Rynek (konsumenci) Detalista [4.1]

56 Punkt rozdzielający zapotrzebowanie zależne i niezależne [4.2a]

57 Punkt rozdzielający zapotrzebowanie zależne i niezależne [4.2b]

58 Punkt rozdzielający zapotrzebowanie zależne i niezależne Typowe położenia punktu rozdzielającego Dostawy Materiały Montaż Wyroby Rynek [4.3]

59 Punkt rozdzielający zapotrzebowanie zależne i niezależne Zarządzanie zapasami w warunkach zapotrzebowania niezależnego zarządzanie popytem (prognozowanie) określenie poziomu obsługi klienta ustalanie kiedy zamawiać zapas bezpieczeństwa zmienność popytu i czasu cyklu zamówień) ustalenie ile zamawiać (zapas obrotowy) Zarządzanie zapasami w warunkach zapotrzebowania zależnego zapas jako nadwyżka zamówienia nad zapotrzebowaniem netto zapas jako zabezpieczenie przy niepewności cyklu dostaw [4.4]

60 Podstawy zarządzania zapasami w warunkach zapotrzebowania niezależnego [5.0]

61 Podstawy zarządzania zapasami w warunkach zapotrzebowania niezależnego Wielkość charakterystyczna zapas bezpieczeństwa na pokrycie zmienności popytu (zapotrzebowania) Elementy konieczne do uwzględnienia: analiza popytu (zapotrzebowania) prognozowanie popytu analiza zmienności popytu czas cyklu uzupełnienia zapasu poziom obsługi klienta koszty utrzymania zapasu [5.1]

62 Podstawy zarządzania zapasami w warunkach zapotrzebowania niezależnego Analiza popytu analiza ABC fluktuacje i trendy popytu analiza trendów krótkookresowych analiza zmian długookresowych analiza sezonowości badanie szybkości rotacji analiza cyklu życia wyrobu identyfikacja dzikiego popytu Prognozowanie popytu (zapotrzebowania) prognozy krótkookresowe prognozy długookresowe prognozy zmian sezonowych [5.2]

63 Podstawy zarządzania zapasami w warunkach zapotrzebowania niezależnego Analiza zmienności popytu (zapotrzebowania) rozkłady empiryczne rozkłady teoretyczne rozkład normalny i jego parametry Czas cyklu zamówienia składniki czasu zmienność czasu cyklu [5.3]

64 Podstawy zarządzania zapasami w warunkach zapotrzebowania niezależnego Poziom obsługi klienta prawdopodobieństwo wystąpienia braku magazynowego oczekiwana liczba (wartość) niezrealizowanych zamówień (potrzeb) Koszty gromadzenia i utrzymania zapasu zapas obrotowy zapas zabezpieczający [5.4]

65 Podstawy zarządzania zapasami w warunkach zapotrzebowania niezależnego D O S T A W C A Zamówienia Decyzje Zapas Zmiany popytu w czasie O D B I O R C A Rozkład wartości czasu realizacji zamówienia Rozkład wielkości popytu [5.5]

66 Podstawy zarządzania zapasami w warunkach zapotrzebowania niezależnego Decyzje w zakresie zarządzania zapasami wybór pozycji, których zapasy powinny być utrzymywane, określenie poziomu zapasów bezpieczeństwa określenie wielkości zamawianych partii, określenie czasu składania zamówień, określenie systemu kontroli zapasów. [5.6]