Zarządzanie finansami w małych i średnich przedsiębiorstwach. Wprowadzenie. dr hab. inż. Karolina Mazur, prof. UZ

Transkrypt

1 Zarządzanie finansami w małych i średnich przedsiębiorstwach Wprowadzenie dr hab. inż. Karolina Mazur, prof. UZ

2 Przyczyny niepowodzenia małego przedsiębiorstwa Jedna z 10 podawanych przyczyn to brak zabezpieczenia gotówkowego Nieefektywne zarządzanie kapitałem obrotowym (

3 Podstawowe zagadnienia poruszane podczas zajęć: Jak zarządzać płynnością finansową? Cykl operacyjny kapitału obrotowego netto. Jak oszacować zapotrzebowanie na kapitał obrotowy netto? Polityka kredytowa. Jak zarządzać należnościami? Jak zarządzać zapasami? Jak zarządzać gotówką? Proces inwestycji w małych i średnich przedsiębiorstwach Planowanie zapotrzebowania na finansowanie zewnętrzne Poszukiwanie źródeł finansowania: Kredyt, Leasing, Inne?

4 Bilans

5 Rachunek Zysków i Strat

6

7 Podstawowe pojęcia - powtórka Płynność finansowa Rentowność Zadłużenie Aktywność Sprawozdania finansowe (bilans, rachunek zysków i strat, zestawienie przepływów pieniężnych)

8 Co jest celem działalności przedsiębiorstwa? W długim okresie? Wzrost wartości np. przez wzrost rentowności i zysków zatrzymanych, np. przez wzrost wartości kapitału intelektualnego W krótkim okresie? Utrzymanie płynności finansowej Rentowność

9 Czym jest płynność finansowa? Zdolność przedsiębiorstwa do regulowania zobowiązań krótkoterminowych w wymagalnej wysokości i ustalonym czasie (W. Gabrusewicz, 2014, s.328) Zdolność (możliwość) dokonywania wszelkich zakupów w ramach działań gospodarczych za gotówkę bez kredytu kupieckiego (U. Wojciechowska) Od płynności finansowej należy też odróżnić płynność majątku, czyli zdolność i tempo zamiany poszczególnych jego elementów na środki pieniężne (M. Sierpińska, T. Jachna 2014, s. 146) Długoterminowa płynność finansowa = wypłacalność równowaga dochodowa (M. Sierpińska, T. Jachna 2014, s. 145)

10 Utrzymywanie wysokiej płynności finansowej za i przeciw Za Możliwość oszczędności na kosztach transakcyjnych Dobry wizerunek u kontrahentów Możliwość prowadzenia transakcji terminowych Możliwości inwestycyjne Ryzyko płynności odzwierciedlone w liqidity premium Przeciw Koszty alternatywne (Opracowanie własne na podstawie: Pluta i Michalski 2013, s. 27)

11 Poziom płynności finansowej Określa przede wszystkim poziom dostępnej gotówki oraz zdolność do regulowania bieżących zobowiązań Mierniki: statyczne i dynamiczne

12 Mierniki płynności finansowej wskaźnik bieżącej płynności aktywa bieżące Wsk. bież. pł = pasywa bieżące aktywa obrotowe Wsk. bież. pł = zobowiązania krótkoterminowe Przedział optymalny: (1,2 2,0) w przedsiębiorstwach poza branżą produkcyjną (1,5-2,0) w przedsiębiorstwach o charakterze produkcyjnym (W. Gabrusewicz) Niedopłynność - Przedział optymalny - Nadpłynność

13 Czynniki kształtujące płynność finansową (Grabowska 2012, s. 20) Czynniki Rodzaje: Kapitał Obrotowy Koniunktura Dostępność kredytu Polityka podatkowa Etc. Czynniki zewnętrzne ogólne: Specyfika branży Poziom rozwoju branży Ryzyko branżowe Etc. Czynniki zewnętrzne branżowe: Poziom należności, Poziom zapasów Sposoby pozyskiwania gotówki Polityka zakupów Kształtowanie zadłużenia Czynniki wewnętrzne

14 Czym jest kapitał obrotowy netto? Aktywa trwałe Kapitały własne Zobowiązania długoterminowe Kapitał stały Aktywa obrotowe Zobowiązania krótkoterminowe 14

15 Czym jest kapitał obrotowy netto? Aktywa trwałe Aktywa obrotowe Kap. obr. Kapitały własne Zobowiązania długoterminowe Zobowiązania krótkoterminowe Kapitał stały 15

16 Podstawowe definicje Kapitał stały = kapitały własne + zobowiązania długoterminowe Kapitał obrotowy (pracujący) = = kapitał stały aktywa trwałe Kapitał obrotowy netto= = majątek obrotowy kapitały obce krótkoterminowe Kapitał obrotowy = kapitał pracujący Kapitał obrotowy brutto to aktywa bieżące (aktywa krótkoterminowe), czyli środki spółki służące do finansowania bieżącej działalności. Po odjęciu od kapitału obrotowego brutto krótkoterminowych zobowiązań otrzymujemy kapitał obrotowy netto

17 Istota kapitału obrotowego netto Pojęcie kapitał obrotowy netto wiąże się najczęściej z podejmowaniem krótkoterminowych decyzji finansowych. Kluczowe decyzje: określenie wielkości niezbędnych aktywów obrotowych określenie sposobów ich finansowania.

18 Istota kapitału obrotowego netto W początkowych fazach rozwoju przedsiębiorstwa zwykle brakuje kapitału finansującego aktywa obrotowe Dlatego aktywa obrotowe finansowane są początkowo kapitałem obrotowym w formie zobowiązań: zobowiązań wobec pracowników (gdy wynagrodzenia są płacone z dołu lub gdy są opóźniane), zobowiązań wobec dostawców, zobowiązań wynikających z operacyjnego (manipulacyjnego) odroczenia płatności np. odroczonej płatności faktury Dlatego jest tworzona rezerwa na kapitał obrotowy

19 Zakup Rozliczenie Cykl operacyjny kapitału obrotowego netto Zakup Sprzedaż Rozliczenie Okres utrzymania zapasów Okres spływu należności Cykl operacyjny kapitału obrotowego netto Okres regulowania zobowiązań Okres konwersji gotówki

20 COKON podstawowe wzory Okres utrzymania zapasów Przecietna wartość zapasów OUZ = Koszty materiałów i surowców O Okres spływu należności: Przecietna wartość nalezności OSN = O Sprzedaż kredytowa Okres regulacji zobowiązań Przecietna wartość zobowiązań ORZ = Koszty materiałów i surowców O Gdzie: O- liczba dni w badanym okresie zobowiązania tylko wobec dostawców

21 Strategie kapitału obrotowego netto: Strategia agresywna Strategia konserwatywna Strategia umiarkowana

22 AGRESYWNA STRATEGIA KAPITAŁU OBROTOWEGO NETTO Stosunkowo niski stan aktywów obrotowych: niski stan środków pieniężnych i zapasów, restrykcyjna polityka kredytowania odbiorców. Wysoki stopień wykorzystania zobowiązań krótkoterminowych w finansowaniu działalności przedsiębiorstwa, Niski w stosunku do branży poziom kapitału obrotowego netto Zwiększone ryzyko możliwości utraty sprzedaży (niskie stany zapasów, restrykcyjna polityka kredytu kupieckiego) Zwiększone ryzyko utraty płynności (wskaźnik płynności wysokiej szybkiej jest niższy niż średnia branżowa)

23 KONSERWATYWNA STRATEGIA KAPITAŁU OBROTOWEGO NETTO Stosunkowo wysoki stan aktywów obrotowych : wysoki stan środków pieniężnych i zapasów, liberalna polityka kredytowania odbiorców, Niewielkie wykorzystanie zobowiązań krótkoterminowych Wysoki w stosunku do branży poziom kapitału obrotowego netto Ogranicza ryzyko utraty płynności (wskaźnik płynności wysokiej szybkiej jest wyższy niż średnia branżowa).

24 UMIARKOWANA STRATEGIA KAPITAŁU OBROTOWEGO NETTO Strategia pośrednia: zapasy i należności na przeciętnym poziomie często w sytuacji wysokich stanów środków pieniężnych nabywane są papiery krótkoterminowe łatwo zamieniane na gotówkę

25 Wybrane wskaźniki wykorzystywane w zarządzaniu kapitałem obrotowym: Odpowiada na pytanie, w którym momencie w roku kapitał obrotowy się skończy sprzedaży Odpowiada na pytanie, na ile miesięcy wystarczy kapitał obrotowy

26 Zasada hedgingowa Zasada hedgingowa - zasada samolikwidacji (The Hedging Principle) Łączenie właściwości danego rodzaju aktywu do generowania przepływów gotówkowych w określonym przedziale czasu z takimi źródłami finansowania, których okres istnienia (wymagalność odpowiednich funduszy) pokrywa się z tą właściwością aktywu. Główne kryterium: niedopuszczenie do nadmiaru lub niedoboru płynności. Przykład: sezonowy wzrost zapasów jest finansowany kredytem krótkoterminowym

27 Strategie zarządzania kapitałem obrotowym W ramach zarządzania aktywami bieżącymi: strategia konserwatywna - operowanie strukturą aktywów bieżących przy ustabilizowanej strukturze pasywów bieżących (LR2 jest wysoki w stosunku do średniej branżowej), strategia agresywna - ograniczanie płynnych aktywów (minimalizacja LR2). W ramach zarządzania pasywami bieżącymi: strategia konserwatywna - minimalizacja kredytu krótkoterminowego, strategia agresywna - zwiększanie udziału kredytu krótkoterminowego.

28 Jak obliczyć zapotrzebowanie na kapitał obrotowy? Aby określić zapotrzebowanie na zwiększenie kapitału obrotowego należy: 1) Określić dysponowany poziom kapitału obrotowego 2) Określić zapotrzebowanie na kapitał

29 Obliczyć Obliczyć Jak obliczyć wartość planowanego dysponowanego kapitału obrotowego Kapitał obrotowy = kapitał stały majątek trwały

30 Jak obliczyć wartość planowanego dysponowanego kapitału obrotowego? Kapitał stały= = kapitał właściciela+zysk zatrzymany+zobowiązania długoterminowe Majątek trwały= Majątek trwały (wielkość aktualna) - Amortyzacja (w całym okresie prognozowanym) + Inwestycje (wartość przewidywana w okresie prognozowanym)

31 Jak obliczyć wartość zapotrzebowania na kapitał obrotowy? Wartość zapotrzebowania na kapitał obrotowy= Aktywa bieżące (wartość przewidywana) - Pasywa bieżące (wartość przewidywana)

32 Jak obliczyć wartość zapotrzebowania na kapitał obrotowy? Metoda uproszczona Opiera się na założeniu, że zarówno aktywa bieżące, jak i pasywa bieżące zmieniają stan proporcjonalnie do zmiany sprzedaży Metoda analityczna Polega na szczegółowym określeniu składników aktywów bieżących i pasywów bieżących

33 Przykład spółki B Kapitał akcyjny= zł (nie przewidujemy podwyższenia) Zadłużenie długoterminowe wyniesie zł W bieżącym roku spółka osiągnęła zysk zł (40% przeznaczy na dywidendę, 60% zysk zatrzymany) Dotychczasowa wartość zysku zatrzymanego wynosi zł Obecna wartość majątku trwałego wynosi zł Amortyzacja wynosi 15% rocznie Planowana inwestycja: zł Sprzedaż w minionym roku wynosiła zł Sprzedaż planowana na rok następny wynosi zł Obecne aktywa bieżące (majątek obrotowy) wynoszą: zł Obecne zobowiązania bieżące wynoszą: zł

34 Jaką wartość kapitału obrotowego planujemy? Zysk zatrzymany wyniesie w przyszłym roku: (0,4* )= zł Kapitał stały w przyszłym roku: = zł Majątek trwały w przyszłym roku: (0,15* ) = zł Kapitał obrotowy w przyszłym okresie: = zł

35 A jakie jest zapotrzebowanie? (metoda uproszczona) Odnosimy się do wzrostu sprzedaży: Sprzedaż1/Sprzedaż0 = / =1,1 Planowane aktywa bieżące= = *1,1= zł Planowane pasywa bieżące= = *1,1= zł Zapotrzebowanie = = zł

36 Zapotrzebowanie na dodatkowy kapitał obrotowy Potrzebujemy: zł ko Mamy mieć: zł ko Ile brakuje? = zł I to musimy znaleźć

37 Jak znaleźć? Zaciągnąć kredyt w banku (długoterminowy) Zaciągnąć kredyt krótkoterminowy Wydłużyć okres spłaty zobowiązań (kredyt u dostawcy) Skrócić okres kredytowania odbiorców Podwyższyć kapitał własny

38 Literatura: Sierpińska M., Wędzki D., Zarządzanie płynnością finansową w przedsiębiorstwie, PWN, Warszawa, 1998 W. Gabrusewicz, Analiza finansowa przedsiębiorstwa. Teoria i zastosowanie, PWE, Warszawa, 2014 M. Sierpińska, T. Jachna, Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych, PWE, Warszawa, 2007 W. Pluta, G. Michalski, Krótkoterminowe zarządzanie kapitałem. Jak zachować płynność finansową, CH. Beck, Warszawa, 2013 J. Kowalczyk, A. Kusak, Finanse w decyzjach firmy, ZCO, Zielona Góra, 1995 M. Grabowska, Zarządzanie płynnością finansową, CeDeWu, Warszawa, 2012