SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI XL Liceum Ogólnokształcące z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Stefana Żeromskiego w Warszawie na rok szkolny 2015/2016
I. WSTĘP Profilaktyka to proces wspierający zdrowie psychiczne i fizyczne poprzez pomoc i towarzyszenie uczniowi w zdobywaniu wiedzy o zagrożeniach dla zdrowia oraz w nabywaniu umiejętności przeciwdziałania tym zagrożeniom (E. Kosińska, 2002). W rozumieniu potocznym profilaktyka oznacza zapobieganie występowaniu zjawisk niepożądanych. Według W. Okonia profilaktyka to ogół działań zapobiegających niepożądanych zjawiskom w rozwoju i zachowaniu się ludzi. W pedagogice oznacza zapobieganie powstawaniu u dzieci niepożądanych przyzwyczajeń i postaw w uczeniu się lub postawie ciała. W tym znaczeniu profilaktyka oznacza wszelkie pożądane oddziaływanie pedagogiczne, wytwarzając bowiem jakieś wartościowe cechy, jednocześnie zapobiega powstawaniu cech niepożądanych lub ich utrwaleniu się (W. Okoń, 1998). Szkoła jest miejscem profilaktyki pierwszorzędowej. Wynika to z jej zadań, kompetencji kadry pedagogicznej, a przede wszystkim potrzeb młodzieży. Pod pojęciem profilaktyki pierwszorzędowej rozumiane są działania mające na celu, z jednej strony promocję zdrowia i przedłużenie życia człowieka, zaś z drugiej zapobieganie pojawianiu się problemów związanych z zachowaniami dysfunkcjonalnymi. Szczególnie wyraźnie akcentuje się tutaj budowanie i rozwijanie różnorodnych umiejętności radzenia sobie z wymogami życia, albowiem deficyty w tym zakresie są powszechnie spotykane w populacji osób dysfunkcjonalnych. Równie ważne jest dostarczanie rzetelnych informacji, dostosowanych do specyfiki odbiorców (Z. Gaś 1997). Program szkolnej profilaktyki to ogół działań, po pierwsze chroniących młodzież przed zakłóceniami w rozwoju, po drugie interwencyjnych w sytuacji pojawiających się zagrożeń (M. Simm, 2002). Szkolny Program Profilaktyki XL Liceum Ogólnokształcącego z Oddziałami Dwujęzycznymi im. Stefana Żeromskiego w Warszawie nastawiony jest zarówno na eliminację czynników ryzyka (cechy, sytuacje i warunki sprzyjające powstawaniu zachowań ryzykownych), jak i wzmacnianie czynników chroniących (cechy, sytuacje i warunki zwiększające odporność na działanie czynników ryzyka). Opracowany został w oparciu o diagnozę potrzeb uczniów, ich problemów, możliwości oraz uwarunkowań otoczenia. Działania profilaktyczne prowadzone będą przez nauczycieli, wychowawców, pedagoga, psychologa i pielęgniarkę szkolną, przy ścisłej współpracy z różnymi instytucjami, placówkami pomocy społecznej oraz organizacjami pozarządowymi. 2
II. PODSTAWY PRAWNE PROGRAMU Szkolny program profilaktyki opracowano w oparciu o: 1. Konwencję o prawach dziecka, przyjętą przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (Dz.U. 1991 nr 120 poz. 526) 2. Ustawę z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. 1991 nr 95 poz. 425) 3. Ustawę z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz.U. 1982 nr 35 poz. 228) 4. Ustawę z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz.U. 1994 nr 111 poz. 535) 5. Ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz.U. 2005 nr 180 poz. 1493) 6. Ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz.U. 2005 nr 179 poz. 1485) 7. Ustawę z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. 1982 nr 35 poz. 230) 8. Ustawę z dnia 8 kwietnia 2010 r. o zmianie ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych oraz ustawę o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz.U. 2010 nr 81 poz. 529) 9. Rozporządzenie MEN z dnia 27 sierpnia 2012 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. 2012 poz. 977 10. Rozporządzenie MEN z dnia 30 kwietnia 2013 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. 2013 poz. 532) 11. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 sierpnia 2009 r. w sprawie zakresu i organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą (Dz.U. 2009 nr 139 poz. 1133) 12. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 sierpnia 2015 r. w sprawie zakresu i form prowadzenia w szkołach i placówkach systemu oświaty działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej w celu przeciwdziałania narkomanii Dz.U. 2015 poz. 1249) 13. Akty prawne szkoły (statut, regulaminy, Szkolny Program Wychowawczy). 3
III. CELE PROGRAMU PROFILAKTYKI Cel ogólny: Ochrona ucznia przed zagrożeniami rozwoju, zaspokajanie potrzeb psychicznych, pomoc w realizowaniu celów rozwojowych, kształtowanie umiejętności psychologicznych i społecznych oraz uczenie umiejętności radzenia sobie z trudnościami w życiu. Cele szczegółowe: 1. Ukierunkowanie na rozwój osobisty uczniów. 2. Koncentracja na problemach młodzieży; pogłębianie wiedzy o zjawiskach i procesach mogących stanowić zagrożenie dla rozwoju i zdrowia młodego człowieka. 3. Kształtowanie : umiejętności podejmowania decyzji, określania celów, radzenia sobie ze stresem, komunikowania się, obrony swoich praw, respektowania pozytywnych norm społecznych i obyczajowych, rozwiązywania konfliktów. 4. Pomoc w budowaniu systemu wartości, realnego obrazu własnej osoby, poszukiwaniu twórczych zajęć i sposobów spędzania wolnego czasu. 5. Wspieranie relacji rodzic uczeń nauczyciel w celu tworzenia właściwego klimatu szkoły, zapewniającego podmiotowość i bezpieczeństwo. IV. ZADANIA SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI Oddziaływanie na uczniów w celu kształtowania odpowiedzialnej postawy za własne i cudze zdrowie. 1. Pogłębianie wiedzy uczniów na temat zagrożeń cywilizacyjnych, w tym uzależnień od nowych substancji psychoaktywnych (tzw. dopalaczy) oraz środków komunikacji i przekazu, jak telewizja, Internet, telefon. 2. Dostarczanie uczniom wiadomości z zakresu praw człowieka z podkreśleniem praw ucznia i dziecka. 3. Tworzenie klimatu szkolnego sprzyjającego uczeniu się i zainteresowaniu nauką. 4. Umożliwianie uczniom rozwoju własnych umiejętności psychospołecznych. 5. Promowanie i praktykowanie prozdrowotnego stylu życia. 6. Tworzenie środowiska służącego wzrostowi poczucia własnej wartości. 7. Kształtowanie odpowiednich postaw obywatelskich. 4
8. Umacnianie poczucia bezpieczeństwa wśród uczniów poprzez tworzenie odpowiedniego, przyjaznego klimatu szkoły. V. DIAGNOZA PROBLEMÓW WYSTĘPUJĄCYCH W SZKOLE Diagnozy istniejących problemów i zagrożeń dokonywana jest na podstawie: 1. Obserwacji środowiska szkolnego; 2. Przeprowadzonych badań ankietowych; 3. Wniosków wyciąganych z zajęć profilaktycznych i wychowawczych; 4. Analizy dokumentów szkolnych, protokołów z Rady Pedagogicznej; 5. Wywiadów z uczniami, rodzicami, wychowawcami i nauczycielami; 6. Analizy frekwencji uczniów; 7. Kontaktów z Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną, Strażą Miejską, Policją oraz instytucjami prowadzącymi zajęcia profilaktyczne w szkole (m.in. KRA Szkolenia, Stowarzyszenie OPTA, Strefa Młodzieży SWPS, Klub Pracy Warszawa Bielany, PERSONALITAS Interdyscyplinarne Centrum Badań nad Rozwojem i Osobowością). VI. CELE DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH W ROKU SZKOLNYM 2015/2016 1. Kształtowanie i wzmacnianie wśród uczniów akceptowanych społecznie postaw. 2. Przeciwdziałanie postawom i zachowaniom sprzecznym z uniwersalnymi wartościami i normami. 3. Wspomaganie zdrowego rozwoju fizycznego i psychicznego młodzieży. 4. Pomoc uczniom w rozwiązywaniu ich problemów szkolnych i osobistych oraz zapobieganie zagrożeniom dla prawidłowego rozwoju (tj. nadmierny stres, trudności w adaptacji, zagrożenie uzależnieniami, itp.). 5. Systematyczne przeprowadzanie programów profilaktycznych (związanych z profilaktyką uzależnień, w tym również od tzw. dopalaczy; profilaktyką HIV/AIDS; promocją zdrowego stylu życia) oraz zajęć z wychowania do życia w rodzinie. 6. Stwarzanie uczniom możliwości pozytywnego zaistnienia w życiu klasy, szkoły i środowiska lokalnego. 7. Zainteresowanie uczniów różnymi formami aktywności artystycznej, naukowej i sportowej; udział w wolontariacie; działalność w Samorządzie Uczniowskim, itd. 8. Dostarczenie uczniom wiedzy na temat zasad dobrego wychowania. 5
9. Rozwijanie umiejętności psychicznych i społecznych uczniów, takich jak: radzenie sobie ze stresem, komunikacja interpersonalna i umiejętność współpracy w grupie, rozwiązywanie konfliktów, asertywność. 10. Wspomaganie współpracy Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, nauczycieli i rodziców w opiece nad uczniami o szczególnych potrzebach edukacyjnych - zarówno nad uczniami z trudnościami w nauce, jak i wybitnie uzdolnionymi. 11. Wsparcie uczniów w przygotowaniu do wyboru kierunku dalszego kształcenia, zawodu i realizacji kariery zawodowej, przy współpracy doradcy zawodowego z Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej lub specjalistów z innych instytucji. 12. Tworzenie warunków efektywnej współpracy: nauczycieli i uczniów, nauczycieli i rodziców, uczniów i rodziców. 13. Ulepszanie komunikacji interpersonalnej w zakresie relacji dyrektor nauczyciel uczeń - rodzic. 14. Wspieranie rodziców w procesie wychowania poprzez: wspieranie w tworzeniu dobrej komunikacji między rodzicami i dziećmi, przekazywanie fachowej wiedzy na temat procesu rozwojowego młodzieży oraz zagrożeń cywilizacyjnych, pomoc w rozwiązywaniu konfliktów z dziećmi, pomoc i wsparcie w sytuacjach trudnych i kryzysowych. 15. Organizowanie szkoleń dla nauczycieli w celu dostarczenia im wiedzy i umiejętności z zakresu m.in. motywowania uczniów do nauki czy radzenia sobie z trudnościami wychowawczymi. 16. Wspomaganie nauczycieli w ich pracy, dostarczanie im potrzebnych informacji dotyczących problemów młodzieży oraz sposobów ich rozwiązywania. Cele programowe mogą ulegać modyfikacji lub poszerzeniu o zadania wynikające z bieżących potrzeb szkoły. Program profilaktyki powiązany jest z Programem Wychowawczym Szkoły i szkolnym zestawem programów nauczania, a w szczególności z: przedmiotami nauczania; 6
godzinami do dyspozycji dyrektora, wychowawcy, pedagoga, psychologa i pielęgniarki szkolnej oraz kołami zainteresowań. VII. PLAN REALIZACJI DZIAŁAŃ 1. Działania profilaktyczne skierowane do uczniów klas I Cel Zadania Osoba odpowiedzialna Termin realizacji I. Kształtowanie i wzmacnianie poczucia bezpieczeństwa oraz więzi z klasą i szkołą II. Rozwijanie umiejętności skutecznego uczenia się III. Rozwijanie umiejętności komunikacji i pracy w zespole, przeciwdziałanie przemocy - Zapoznanie ze szkołą, Dyrekcją i nauczycielami - Poznanie Statutu Szkoły, Regulaminów, WSO i PSO, procedur szkolnych - Zajęcia integracyjne dla klas I Zajęcia z zakresu: - poznania metod, skutecznego uczenia się - poznania technik pamięciowych - mapy myśli - przeciwdziałania niepowodzeniom szkolnym - Zajęcia z zakresu: - komunikacji interpersonalnej, - współpracy w grupie, - asertywności, - rozpoznawania własnych emocji, - mediacji i negocjacji; - Interwencje w sytuacjach kryzysowych - Konsultacje indywidualne. - Dyrekcja, pedagog - Strefa Młodzieży SWPS I półrocze 7
IV. Dostarczanie wiedzy z zakresu praw człowieka V. Wspieranie uczniów o szczególnych potrzebach edukacyjnych VI. Podejmowanie świadomych i odpowiedzialnych decyzji VII. Kształtowanie pozytywnych wzorców i postaw społecznych. VII. Promocja zdrowia VIII. Pierwsza pomoc Zajęcia na temat: - praw człowieka, - praw i obowiązków ucznia, - tolerancji, - metod ochrony praw człowieka. - Konsultacje doradcze dla uczniów, rodziców i nauczycieli; - Współpraca z poradnią psychologicznopedagogiczną; - Monitorowanie indywidualnego toku nauczania uczniów - Odpowiedzialność prawna nieletnich; - Zachowania - Współpraca z instytucjami zewnętrznymi, uczelniami wyższymi, organizacjami pozarządowymi - Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna - poradnie specjalistyczne - Straż Miejska ryzykowne młodzieży - Funkcje rodziny (znaczenie postaw rodzicielskich, samotne rodzicielstwo) - Specjalista (WDŻ) - Dorastanie do małżeństwa (tworzenie wspólnoty małżeńskiej i rodzinnej) - Zajęcia psychoedukacyjne - Działalność Szkolnego Klubu Wolontariatu - Higiena okresu dojrzewania - Racjonalne odżywianie (zasady prawidłowego żywienia; diety) - Anoreksja i bulimia przyczyny, objawy Nauka udzielania pierwszej pomocy, pedagog - Strefa Młodzieży SWPS - Zawodowi ratownicy medyczni, - Szkoła Promocji Zdrowia II półrocze 8
IX. Profilaktyka uzależnień - Profilaktyka uzależnień (alkohol, narkotyki, dopalacze, leki, tytoń, uzależnienie od Internetu, telefonu, itp.) - PERSONALITAS Interdyscyplinarne Centrum Badań nad Rozwojem i Osobowością - Profilaktyka - Specjalista (WDŻ) HIV/AIDS - Instytucje zewnętrzne 2. Działania profilaktyczne skierowane do uczniów klas II Cel Zadania Osoba odpowiedzialna I. Rozwijanie umiejętności interpersonalnych Zajęcia z zakresu: - komunikacji werbalnej i niewerbalnej, - zachowania asertywne, - budowanie zaufania do innych, - wzmacnianie pozytywnego obrazu siebie - konsultacje indywidualne - KRA Szkolenia, Stowarzyszenie OPTA, Strefa Młodzieży SWPS Termin realizacji II. Dostarczanie wiedzy z zakresu praw człowieka Zajęcia na temat: - praw człowieka, - praw i obowiązków ucznia, - ochrony praw człowieka - tolerancji i zapobiegania mobbingowi klas przedmiotów - Współpraca z instytucjami zewnętrznymi, uczelniami wyższymi, organizacjami pozarządowymi III. Zasady dobrego wychowania Zajęcia z zakresu savoirvivre - Szkoła Dyplomacji dla Licealistów IV. Profilaktyka uzależnień - Profilaktyka uzależnień (alkohol, narkotyki, dopalacze, leki, tytoń, uzależnienie od Internetu, telefonu, itp.), psycholog, pedagog - Specjaliści z instytucji zewnętrznych/instytucji pozarządowych 9
V. Wspieranie uczniów o szczególnych potrzebach edukacyjnych - Konsultacje doradcze dla uczniów, rodziców i nauczycieli; - Współpraca z Poradnią Psychologiczno- Pedagogiczną; - Monitorowanie indywidualnego toku nauczania uczniów - Specjaliści z Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej VI. Wsparcie uczniów w wyborze kierunku dalszego kształcenia i zawodu - warsztaty Doradztwo zawodowe - Pomoc w rozpoznaniu predyspozycji zawodowych, testy psychologiczne, - Warsztaty planowania rozwoju i aktywnego poszukiwanie pracy - Szkolny koordynator doradztwa zawodowego - Klub Pracy, pedagog - Doradca zawodowy z Poradni P-P VII. Kształtowanie odpowiedzialności i dojrzałości w bliskich relacjach - warsztaty dot. bezpieczeństwa w relacjach i sytuacjach ryzykownych - Wychowanie do życia w rodzinie - Specjalista (WDŻ) - Współpraca z organizacjami pozarządowymi, uczelniami wyższymi II półrocze VIII. Profilaktyka problemów emocjonalnych - Zajęcia na temat przeciwdziałania stresowi - Rozwijanie wrażliwości emocjonalnej i społecznej - Konsultacje indywidualne - Klub Pracy - Specjaliści z instytucji zewnętrznych - Strefa Młodzieży SWPS IX. Inicjacja seksualnaodpowiedzialność - Spotkania ze specjalistą, omówienie ryzyka, zagrożeń płynących z przypadkowych związków i ich konsekwencji - Specjalista (WDŻ) X. Promocja zdrowia - Przekazywanie informacji na temat zdrowego stylu życia, zagrożeń dla zdrowia biologii 10
Anoreksja i bulimia - Profilaktyka chorób nowotworowych - Specjaliści z instytucji zewnętrznych 3. Działania profilaktyczne skierowane do uczniów klas III Cel Zadania Osoba odpowiedzialna Termin realizacji I. Przeciwdziałanie sytuacjom stresowym - Rozwijanie i wzmacnianie umiejętności efektywnego radzenia sobie ze stresem -Uświadomienie złudnej skuteczności środków psychoaktywnych - Wspieranie umiejętności działania w sytuacjach stresowych - Zajęcia na temat doskonalenia umiejętności autoprezentacji - KRA Szkolenia I półrocze II. Pomoc w wyborze kierunku dalszego kształcenia, zawodu i realizacji kariery zawodowej - Planowanie rozwoju, - Wybór kierunku studiów, - Aktywne poszukiwanie pracy, - Planowanie kariery zawodowej, - Przygotowywanie dokumentów aplikacyjnych - Klub Pracy, psycholog - Doradca zawodowy (Poradnia PP) I półrocze III. Profilaktyka chorób zakaźnych - Akcje informacyjne - Szczepienia - Instytucje zewnętrzne I półrocze IV. Promocja zdrowia - Akcje informacyjne wśród uczniów na temat zagrożeń dla zdrowia, badania kontrolne 11
4. Działania profilaktyczne skierowane do nauczycieli Cel Zadania Osoba odpowiedzialna Termin realizacji I. Wspomaganie nauczycieli w pracy wychowawczej II. Dostarczenie wiedzy z zakresu rozpoznawania talentów u uczniów - Dostarczenie nauczycielom informacji związanych problemami młodzieży (m.in. uzależnieniami w tym od dopalaczy, zagrożeniami w Internecie, problemami wieku dojrzewania) szkolenia, akcje informacyjne - Opracowanie szkolnych procedur postępowania w określonych sytuacjach kryzysowych - Wzajemna pomoc nauczycieli w rozwiązywaniu trudnych sytuacji wychowawczych - Opracowanie zestawu filmów edukacyjnych do wykorzystania na godzinach wychowawczych - Wspomaganie nowych nauczycieli - Konsultacje doradcze dla nauczycieli - Konsultacje indywidualne z zakresu rozpoznawania zdolności wśród młodzieży - Dyrekcja - Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna - Specjaliści z instytucji zewnętrznych (Państwowa Inspekcja Sanitarna, Policja), pedagog 12
III. Zapewnienie doskonalenia wiedzy i umiejętności zawodowych - Organizowanie szkoleń dla nauczycieli na temat m.in. motywowania uczniów do nauki, problemów młodzieży i sposobów ich rozwiązywania - Dyrekcja - Trenerzy zewnętrzni II półrocze IV. Wspieranie w promocji szkoły - Szkolenia z zakresu promocji szkoły i ewaluacji wewnętrznej i zewnętrznej pracy szkoły - Trenerzy zewnętrzni I półrocze V. Higiena pracy głosem -Szkolenie z emisji głosu - Firma zewnętrzna II półrocze 5. Działania profilaktyczne skierowane do rodziców Cel Zadania Osoba odpowiedzialna Termin realizacji I. Budowanie współpracy rodziców ze szkołą - Zapoznanie rodziców ze Statutem Szkoły, szkolnymi regulaminami oraz procedurami - Systematyczne spotkania wychowawców klas z rodzicami - Konsultacje nauczycieli - Dni Otwarte - Dyrekcja 13
II. Wspomaganie rodziców w pełnieniu roli wychowawczej III. Dostarczanie rodzicom informacji na temat instytucji wspierających rodzinę - Dostarczenie rodzicom informacji związanych problemami młodzieży (m.in. uzależnieniami w tym od dopalaczy, problemami wieku dojrzewania) szkolenia, akcje informacyjne - Pomoc w rozwiązywaniu trudnych sytuacji wychowawczych - Dni Otwarte - Spotkania wychowawców klas z rodzicami - Konsultacje doradcze dla rodziców - Współpraca z instytucjami świadczącymi pomoc rodzinie - Przekazywanie informacji na temat możliwości uzyskiwania pomocy i odpowiednich instytucji świadczących pomoc rodzinie - Dyrekcja - Specjaliści z instytucji zewnętrznych (Państwowa Inspekcja Sanitarna, Policja) - Dyrekcja Wchodzi w życie z dniem podpisania: 09-09-2015 r. (-) Dyrektor Szkoły (-) Rada Pedagogiczna (-) Rada Rodziców 14