Rozdział i. Srukura sekorowa finansowania wydaków na B+R w krajach srefy euro Rober W. Włodarczyk 1 Sreszczenie W arykule podjęo próbę oceny srukury sekorowej (sekor przedsiębiorsw, sekor rządowy, sekor szkolnicwa wyższego, sekor non-profi) finansowania wydaków na badania i rozwój (B+R) w krajach srefy euro (UE-12) w laach 1995-2007. Zasadniczym celem arykułu jes pokazanie sopnia podobieńswa srukury sekorowej wydaków na B+R w krajach srefy euro w ujęciu dynamicznym, a akże przeanalizowanie zmian ej srukury w czasie. W rakcie badań wykorzysano dane z bazy EUROSTAT. Jako meodę badawczą zasosowano miernik podobieńswa srukur według Braya-Curisa oraz wskaźnik dynamicznej zmiany srukury, co pozwoliło pokazać sopień czasowoprzesrzennego zbliżania się lub oddalania rozparywanej srukury. Przeprowadzone badania pokazały, iż kraje srefy euro, poza Finlandią, nie osiągnęły do 2007 roku zakładanego w Sraegii Lizbońskiej minimum 3% nakładów na B+R do PKB. Ponado swierdzono, iż między krajami srefy euro wysępuje bardzo silne spolaryzowanie w ej kwesii, o czym świadczy zakres rozbieżności wydaków na B+R do PKB między Finlandią i Grecją w wysokości ok. 3 punków procenowych. Widoczne zróżnicowanie wysępuje eż w ramach srukury finansowania wydaków na B+R w krajach srefy euro, przy czym dominuje sekor przedsiębiorsw. W laach 1995-2007 zaobserwowano sysemayczne zbliżanie się ej srukury wśród krajów srefy euro, co świadczy o ym, że wspólna walua sprzyja konwergencji w zakresie srukury wydaków na B+R, jednakże rudno jes dosrzec wyraźny przełom w kwesii przyspieszenia działalności badawczo-rozwojowej. 1 dr Rober W. Włodarczyk, Uniweryse Ekonomiczny w Krakowie, Kaedra Teori Ekonomii.
Wprowadzenie Nakłady na badania i rozwój (B+R) sanowią jeden z ważniejszych przedmioów analizy w lieraurze ekonomicznej, szczególnie w zakresie posępu echnologicznego, sopnia zaawansowania echnologii informacyjno-komunikacyjnych (ICT Informaion and Communicaion Technology) oraz wzrosu gospodarczego. Toczący się w ym obszarze dyskurs pokazuje z jednej srony zróżnicowanie poziomu ych nakładów między krajami, najczęściej w relacji do PKB, ale z drugiej srony próbuje wskazać możliwości zwiększenia ych nakładów. Obok ego oczy się szeroka dyskusja na ema docelowego i opymalnego poziomu wydaków na B+R do PKB oraz wynikających z ego yułu korzyści dla kraju. Jednym z kluczowych wyzwań, przed jakimi soi zarówno Unia Europejska (UE), jak i Unia Waluowa i Gospodarcza (UGiW), jes doprowadzenie ych obszarów gospodarczych do wysokiego poziomu konkurencyjności w wymiarze międzynarodowym. Jednym z warunków realizacji ego zadania jes wzmocnienie poencjału badawczego gospodarek krajów Unii Europejskiej na le pozosałych poęg ekonomicznych, jak Sany Zjednoczone Ameryki czy Japonia. Temu celowi - między innymi służyło wprowadzenie na erenie Unii Europejskiej Sraegii Lizbońskiej, kórej kluczowym założeniem było zmniejszenie dysansu ekonomicznego i echnologicznego między Unią Europejską i Sanami Zjednoczonymi Ameryki, głównie poprzez zwiększenie innowacyjności i konkurencyjności europejskich gospodarek. Analiza konkurencyjności międzynarodowej gospodarek europejskich wskazywała na silną porzebę skoordynowania w ym obszarze szerszego specrum działań. Przykładowo, znaczną lukę w zakresie konkurencyjności eksporu UE w świaowym handlu podkreślają J.W. Bossak i W. Bieńkowski (2004, s. 202-204). Przyaczają oni badania, przeprowadzone przez M.J. Radło (2003), kóre powierdzają o, iż Unia Europejska w konfronacji z Japonią i Sanami Zjednoczonymi Ameryki zajmowała 3 miejsce w zakresie udziału eksporu high-ech w całkowiym eksporcie w okresie 1988-2000, a dysans dzielący ją do Sanów Zjadnoczonych Ameryki wynosił 10 punków proc. Z kolei badania doyczące udziału eksporu high-ech w całkowiym eksporcie powierdziły wysoki sopień zróżnicowania pod ym względem krajów srefy euro (Włodarczyk, 2008a, s. 86-98). Ponado w badaniach ych zauważono, iż w większości krajów srefy euro zanoowano w okresie 1999-2006 spadek udziału eksporu wyrobów oparych o zaawansowane echnologie w całkowiym eksporcie, co sanowi niezby korzysny kierunek zmian odnośnie srukury eksporu krajów srefy euro, mając na uwadze sopień zaawansowania echnologicznego procesów produkcyjnych. W związku ze zbliżającym się końcem dziesięcioleniego okresu implemenacji założeń Sraegii Lizbońskiej, w wielu opracowaniach są podejmowane
próby oceny osiąganych efeków na poziomie makroekonomicznym, w ym w zakresie działalności badawczo-rozwojowej i poziomu echnologicznego. Wnioski e nie zawsze były opymisyczne, a niekiedy wręcz dyskwalifikujące adapacyjność ej Sraegii. Jak zauważa W. Kasperkiewicz (2006, s. 232-233), mimo uzasadnionych przesłanek wprowadzenia Sraegii Lizbońskiej w UE oraz dobrze zdefiniowanych jej celów, Sraegia a okazała się w prakyce niewykonalna. Waro zwrócić uwagę, iż konkluzja a jes wciąż akualna, chociaż Sraegia Lizbońska wydaje się być opymalna z punku widzenia eoreycznego i zgodna z unnym podejściem łączenia wzrosu gospodarczego oraz celów społecznych i ochrony środowiska. Jednak z drugiej srony w obecnej syuacji Sraegia a pozosaje nadal jedynym projekem europejskim, kóry wspiera wzmacnianie zdolności innowacyjnej przemysłu i ransfer echnologii między krajami europejskimi. Z ego powodu konieczne jes zmodyfikowanie jej funkcjonowania i zwiększenie skueczności działania, ak aby zwiększyła się jej aplikacyjność i rola w realiach gospodarek srefy euro i UE. Inną bardzo ważną kwesią poruszaną w lieraurze jes srukura podmioowa nakładów na badania i rozwój (B+R). Srukura a decyduje o zdolności gospodarki do przekszałcania wyników działalności B+R w nowe echnologie i produky, kóre cechuje wysoki poziom innowacyjności. Za pożądaną endencję uznaje się obecnie przenoszenie ciężaru finansowania wydaków na B+R z sekora rządowego do sekora przedsiębiorsw, czyli do podmioów, kóre powinny w jak największym sopniu korzysać z efeków wydaków badawczych i rozwojowych. Wzros udziału przedsiębiorsw w finansowaniu badań i rozwoju powinien przyczynić się do lepszego powiązania działalności B+R z rynkiem, co z kolei sprzyja poprawie efekywności gospodarowania (Ciborowski, 2005, s. 303-322). Z ego eż powodu, podsawowym celem arykułu jes ocena srukury sekorowej finansowania wydaków na badania i rozwój (B+R) układ 4 sekorów: przedsiębiorswa, rząd, szkolnicwo wyższe i insyucje non-profi w krajach srefy euro (UE-12) w laach 1995-2007. Ponado w opracowaniu zamierza się pokazać sopień podobieńswa rozważanej srukury w krajach srefy euro w poszczególnych laach badanego okresu, a akże zmiany ej srukury w czasie. W pierwszej części opracowania zosanie przedsawiony poziom nakładów na B+R w relacji do PKB w krajach UE-27, ze szczególnym uwzględnieniem krajów srefy euro. W nasępnej części znajduje się charakerysyka srukury sekorowej finansowania nakładów na B+R w krajach srefy euro. W kolejnej części omówiono wyniki badawcze, uwzględniając meodę i analizę empiryczną. Opracowanie kończy się wnioskami z przeprowadzonej analizy.
i.2. Poziom nakładów na B+R w UE-27, UE-15 i w srefie euro Wykres 1 przedsawia poziom wskaźnika nakładów na B+R w relacji do PKB w ujęciu dynamicznym w krajach Unii Europejskiej (UE-15 i UE-27). Z przebiegu ych wykresów można odczyać, że rozparywany wskaźnik oscylował w laach 1995-2007 w przedziale od ok. 1,75% do blisko 1,95%. Można więc wnioskować, iż isniała przewaga krajów UE-15 nad pozosałymi dwunasoma krajami Unii Europejskiej z Europy Środkowej i Wschodniej (por. Ciborowski, 2005, s. 309-314) czego dowodem jes niższy o około 0,05 punka procenowego poziom ego wskaźnika dla krajów UE-27 w porównaniu z krajami UE-15. Wykres 1. Wydaki na badania i rozwój (wydaki na B+R) w relacji do PKB w laach 1995-2007 (w %) Źródło: opracowanie własne na podsawie danych z bazy EUROSTAT. W abeli 1 pokazane zosały warości średnie relacji wydaków na B+R do PKB w laach 1995-2007 oraz zmiany ego wskaźnika między laami 1995 i 2007 ogółem dla UE-27 i UE-15, a akże w poszczególnych krajach UE-12, czyli srefy euro. Z danych ych wynika, iż średni udział nakładów na B+R do PKB w laach 1995-2007 wyniósł 1,88% w grupie krajów UE-15 oraz 1,82% w przypadku pańsw UE-27. Ogólna endencja zmian ego wskaźnika w analizowanym okresie jes rosnąca, o czym świadczy wzros jego poziomu o 0,06 punka proc. w UE-15 i o 0,03 punka proc. w UE-27. Jednakże należy podkreślić, iż ogólnie
zmiana a nie jes znacząca, jeżeli weźmiemy pod uwagę o, iż analizowany okres obejmuje 13 la. Tabela 1. Zróżnicowanie wysokości wydaków na badania i rozwój (wydaki na B+R) w relacji do PKB w laach 1995-2007 Kraj/Region Warość średnia (w %) Zmiana w laach 1995-2007 (w punkach proc.) UE-27 1,82 0,03 UE-15 1,88 0,06 Belgia 1,87 0,20 Niemcy 2,40 0,34 Irlandia 1,22 0,05 Grecja 0,54 0,14 Hiszpania 0,96 0,48 Francja 2,17-0,20 Włochy 1,07 0,18 Luksemburg 1,69 0,02 Holandia 1,83-0,26 Ausria 2,02 1,02 Porugalia 0,74 0,64 Finlandia 3,11 1,21 Źródło: opracowanie własne na podsawie danych z bazy EUROSTAT. Tabela 2. Wydaki na badania i rozwój w relacji do PKB w 2007r. (w %) Kraj/Region Relacja wydaków B+R do PKB UE-27 1,83 UE-15 1,91 Belgia 1,87 Niemcy 2,53 Irlandia 1,31 Grecja 0,57 Hiszpania 1,27 Francja 2,08 Włochy 1,16 Luksemburg 1,63 Holandia 1,70 Ausria 2,56 Porugalia 1,18 Finlandia 3,47 Źródło: opracowanie własne na podsawie danych z bazy EUROSTAT.
Wykorzysując warości średnie wskaźnika wydaków na B+R w sosunku do PKB w poszczególnych krajach srefy euro abela 1 można swierdzić, iż liderem w ym aspekcie jes Finlandia (3,11%), nasępnie uplasowały się Niemcy (2,4%), Francja (2,17%) i Ausria (2,02%). W grupie krajów, kórych gospodarki w najmniejszym sopniu parycypowały w procesie badawczo-rozwojowym, są Grecja (0,54% PKB), Porugalia (0,74% PKB) i Hiszpania (0,96% PKB). Z kolei, biorąc pod uwagę zmiany wskaźnika wydaków na B+R do PKB w laach 1995-2007 należy swierdzić, iż największe posępy w ym obszarze poczyniły Finlandia (wzros o 1,21 punka proc.) i Ausria (wzros o 1,02 punka proc.). Naomias, działalność a zosała ograniczona jedynie w Holandii (spadek o 0,26 punka proc.) i Francji (spadek o 0,2 punka proc.). Powyższe dane ogólnie wskazują, iż wśród krajów srefy euro przeważała endencja do symulowania działalności badawczo-rozwojowej niż jej hamowania, chociaż dynamika wzrosu w większości ych krajów nie była zadowalająca. Kluczowym momenem dla Sraegii Lizbońskiej jes weryfikacja w 2010 roku założonego celu, kóry zakłada osiągnięcie wysokiego sopnia konkurencyjności Unii Europejskiej w zakresie badawczym, a w szczególności uzyskanie przez wszyskie kraje członkowskie wskaźnika wydaków na B+R do PKB w wysokości 3%. Dane w abeli 2 pokazują ę kwesię raczej w wysoce pejoraywnym świele, gdyż ani region UE-27, ani UE-15 nie spełniał w 2007 roku ego kryerium. W grupie poszczególnych krajów srefy euro wyłącznie Finlandia osiągnęła, zakładany w Sraegii Lizbońskiej, poziom ego wskaźnika, a poza ym jedynie Ausria i Niemcy były najbliżej jego spełnienia (wydaki na B+R ok. 2,5% PKB). Pozosałe kraje nie osiągnęły nawe połowy ego kryerium, a najgorzej wypadły w ym względzie Grecja (0,57% PKB), Włochy (1,16% PKB), Porugalia (1,18% PKB), Hiszpania (1,27% PKB) i Irlandia (1,31% PKB). Waro podkreślić, iż spełnienie założeń Sraegii Lizbońskiej przez e pięć krajów srefy euro wymagałoby zwiększenia nakładów na badania i rozwój ponad dwukronie, co wydaje się być nierealisyczne, biorąc pod uwagę króki już horyzon czasowy do 2010 roku oraz isniejący kryzys finansowy i gospodarczy w Europie. i.3. Srukura sekorowa finansowania nakładów na B+R w srefie euro Isonym elemenem nakładów na B+R w każdej gospodarce jes źródło ich finansowania. W poszczególnych krajach realizacja wydaków na B+R jes prowadzona w różnych układach podmioowych. Jednym z dylemaów pozosaje kwesia rodzaju podmioów, kóre powinny wziąć na siebie odpowiedzialność realizacji wydaków na B+R. W saysykach wielu baz danych podmioy e dzieli się na czery sekory: - sekor przedsiębiorsw;
- sekor rządowy; - sekor szkolnicwa wyższego; - sekor non-profi. Nie bez znaczenia dla gospodarki jes o, kóry z powyższych sekorów odgrywa decydującą rolę w finansowaniu nakładów badawczych. Będzie o wpływało na osaeczny wymiar jakościowy ej gospodarki, głównie poprzez oddziaływanie na poziom jej innowacyjności i sopień wykorzysania wiedzy w działalności podmioów. Tabela 3. Sekorowa srukura finansowania wydaków na B+R w laach 1995-2007 Kraj/Region Sekor przedsiębiorsw Sekor rządowy Sekor szkolnicwa wyższego Sekor nonprofi WŚ ZM WŚ ZM WŚ ZM WŚ ZM UE-27 63,72 1,28 14,09-3,19 21,34 1,71 0,80 0,20 UE-15 64,06 1,59 13,75-3,38 21,31 1,59 0,81 0,20 Belgia 70,60-2,03 6,58 3,49 21,52-0,69 1,18-0,77 Niemcy 68,88 3,68 14,11-1,77 16,95-1,91 0,00 0,00 Irlandia 69,24-3,29 7,57-2,17 22,79 5,99 0,18-0,76 Grecja 28,77-2,54 21,85-4,09 48,39 6,06 0,73 0,57 Hiszpania 52,53 7,64 16,68-1,02 30,02-5,65 0,63-0,96 Francja 62,58 2,20 17,75-4,48 18,24 2,46 1,35-0,18 Włochy 49,51-5,43 18,64-2,92 30,64 4,93 1,04 3,42 Luksemburg 91,19-14,51 6,81 11,69 0,46 2,82 0,00 0,00 Holandia 56,62 8,30 15,02-5,07 27,62-2,26 0,56-0,97 Ausria 65,32 9,84 5,73-0,84 28,36-9,00 0,34 0,00 Porugalia 30,08 30,54 19,12-17,88 36,64-7,18 11,70-5,48 Finlandia 69,00 9,08 11,12-8,18 19,02-0,89 0,57-0,01 Źródło: opracowanie własne na podsawie danych z bazy EUROSTAT. Objaśnienia do abeli 2: WŚ - warość średnia (w %); ZM - zmiana w laach 1995-2007 (w punkach proc.). W abeli 3 zosała przedsawiona srukura badanych wydaków ogółem w UE-27 i UE-15, jak i w poszczególnych krajach srefy euro (UE-12). Dane e pozwalają wyciągnąć nasępujące wnioski: 1. Przyjmując warości średnie dla UE-27 i UE-15, należy swierdzić, iż prawie dwie rzecie nakładów na B+R zosało zrealizowanych w ramach sekora przedsiębiorsw. Drugim z kolei sekorem było szkolnicwo wyższe, gdzie dokonano ponad 20% wszyskich rozważanych nakładów. Nasępnym sekorem było pańswo, kóre sfinalizowało ok. 14% nakładów na B+R. Osani, czwary sekor odgrywał mało znaczącą rolę, gdyż
udział insyucji non-profi w całkowiych nakładach na badania i rozwój nie przekroczył 1%. 2. Srukura finansowania nakładów na B+R w poszczególnych krajach srefy euro charakeryzuje się wyraźnym zróżnicowaniem i odbiega od warości przecięnych dla UE-27 i UE-15. W większości ych krajów wydaki na B+R zrealizowano w sekorze przedsiębiorsw. Wyjąek sanowiły Grecja i Porugalia, kóre średnio w laach 1995-2007 dokonały w ym sekorze odpowiednio 28,77% i 30,08% wydaków na B+R. Zwraca uwagę silny przyros znaczenia ego sekora w laach 1995-2007 w Porugalii, Hiszpanii, Holandii, Finlandii i Ausrii. Całkowicie odwrona syuacja wysąpiła w Luksemburgu, we Włoszech, w Irlandii, Grecji i Belgii, gdzie w analogicznym okresie zaobserwowano zmniejszenie roli przedsiębiorsw w podrzymywaniu nakładów na B+R. 3. Kolejne miejsce z punku widzenia roli w rozwoju działalności badawczorozwojowej w srefie euro zajmował sekor szkolnicwa wyższego. Pomając specyficzną syuację w Luksemburgu, udział ego sekora w finansowaniu nakładów na B+R oscylował od ok. 17% (Niemcy) do ok. 50% (Grecja). Z kolei biorąc pod uwagę zmiany udziału sekora szkolnicwa wyższego należy swierdzić, iż w badanym okresie jego znaczenie wyraźnie zmalało w Ausrii, Porugalii i Hiszpanii, naomias najmocniej zwiększyło się w Grecji, Irlandii i we Włoszech. 4. Sekor rządowy sanowił kolejną grupę podmioową, kóra odgrywała znaczący udział w realizacji wydaków na B+R. Najmniejsze zaangażowanie ego sekora sferze badań i rozwoju w laach 1995-2007 zaobserwowano w Ausrii, Belgii i Luksemburgu (ok. 6%), z kolei największe w Grecji, Porugalii i we Włoszech (ok. 22%). Ponado, w badanym okresie wysąpił spadek udziału ego sekora w realizacji nakładów na B+R w większości krajów srefy euro, poza Belgią i Luksemburgiem. Proces en najsilniej ujawnił się w Porugalii i Finlandii, gdzie nakłady na B+R w sekorze rządowym spadły odpowiednio o ok. 8% i ok. 18%. 5. Najmniejsze znaczenie w finansowaniu nakładów na B+R odgrywał sekor non-profi, kóry poza Porugalią, nie przekraczał średnio 1,6% w laach 1995-2007. Wyjąkiem była uaj wspomniana już Porugalia, gdzie średni udział sekora non-profi w laach 1995-2007 wyniósł 11,7%, przy czym wykazywał on wyraźną endencję spadkową.
i.4. Wyniki badań i.1.1. Meoda W badaniach zosanie wykorzysana srukura, jako charakerysyczny obiek, kóry jes opisywany ciągiem m wskaźników w = {w 1, w 2,, w m }, akich, że m i= 1 i w = 1 (Srahl, 1998, s. 45-46). W ym przypadku, każdy m-y wskaźnik saje się unormowanym udziałem i mierzy względne naężenie określonej cechy w elemenach srukury, a akże może być wykorzysany do kwanyfikacji odległości i podobieńswa z innymi unormowanymi srukurami zarówno w ujęciu przesrzennym, jak i dynamicznym (Włodarczyk, 2008b, s. 285-296). Analiza porównawcza srukur wymaga przeprowadzenia odpowiedniej normalizacji badanych zmiennych oraz doboru prawidłowych miar podobieńswa srukur. Zasadniczą cechą i funkcją normalizacji jes spełnienie posulau addyywności, czyli przekszałcenie warości zmiennych wyrażonych w różnych jednoskach w celu doprowadzenia ich do wzajemnej porównywalności (Malina, 2004, s. 32; Wydymus, 1988, s. 167-170). Jednak, skoro w naszym przypadku m elemenów opisuje srukurę zjawiska dla każdego j-ego obieku oraz wyrażone są one w akich samych jednoskach będących udziałami procenowymi u, sąd można je uznać jako zmienne znormalizowane, przy czym powinny należeć do przedziału <0;1>, ak aby spełniały nasępujące równanie: m u i= 1 = 1, (1) gdzie: i = 1, 2,, m; j = 1, 2,, r. Znormalizowane zmienne możemy zaprezenować w posaci macierzy U o wymiarach m r, złożonej z n elemenów dla -ego momenu czasowego, gdzie n=m r. Macierz ą worzy zbiór i-ych wskaźników udziału rozparywanej srukury j-ego obieku (kraju) wśród r obieków (krajów) i m składników srukury dla -ego punku czasowego (roku), co można opisać poniższym wzorem: u 11 u12... u1 r U = u21 u22... u2r, (2)............. um 1 um2... umr
Nasępny eap o uworzenie symerycznej macierzy kwadraowej ( S ), kórej poszczególne elemeny oznaczają miary braku podobieńswa srukury badanego zjawiska gospodarczego między wszyskimi rozparywanymi r obiekami (krajami) dla -ego z rozparywanych punków czasowych (la) (Chomąowski, Sokołowski, 1978, s. 217-219; Włodarczyk, 2008b, s. 285-296). Wyliczenie elemenów macierzy dla każdego z -ego roku nasąpi oddzielnie przy pomocy miernika Braya-Curisa zgodnie z poniższym wzorem: s m i= 1 jk = m i= 1 u u ji ji u + u ki ki, (3). gdzie: i = 1, 2,, m; j, k = 1, 2,, r. W rezulacie, po obliczeniu wskaźników aksonomicznych odległości srukur między wszyskimi obiekami (krajami) dla każdego -ego roku uzyskano macierz S. Srukura macierzy S dla określonego punku czasowego ma nasępującą posać: s 11 s12... s1 r S = s21 s22... s2r, (4)............. sr1 sr 2... srr Z kolei, dla wszyskich punków czasowych macierz S (gdzie =1, 2,, n) można przedsawić jako ciąg macierzy informacji: 1 1 1 2 2 2 n n n s 11 s12... s1r s11 s12... s1r s11 s12... s1r 1 1 1 2 2 2 n n n S = s21 s22... s2r s21 s22... s2r s21 s22... s2r,,..., (5)..................................... 1 1 1 2 2 2 n n n sr1 sr2... srr sr1 sr2... srr sr1 sr2... srr Nasępnie, wykorzysując macierz S, obliczono średnie wewnąrzgrupowe warości mierników odległości m-elemenowej srukury badanego zjawiska gospodarczego dla -ego roku, wykorzysując nasępującą formułę:
g 2 sgc c= 1 τ g =, (6); r ( r 1) g gdzie: g = 1, 2,, G; = 1, 2,, n; τ - miernik braku podobieńswa w zakresie badanej srukury w ramach g- g ej grupy obieków (krajów) wyliczony na podsawie C g mierników braku podobieńswa wybranej srukury między parami rozparywanych obieków w g-ej grupie obieków (krajów), czyli miernik wewnąrzgrupowego braku podobieńswa określonej srukury (w naszym przypadku g=1, gdyż rozparujemy łącznie cały zbiór 12 krajów srefy euro); C g liczba par porównywanych obieków (krajów), kórą można wyliczyć z relacji: rg ( rg 1) C g =, (7); 2 gdzie: r g liczebność g-ej grupy, przy czym spełniony jes warunek r = r 1 + r 2 + + r G.; r liczba rozparywanych obieków (krajów). Oprócz analizy wewnąrzgrupowego zróżnicowania obieków dla każdego - ego roku zosanie przeprowadzona analiza zmian srukuralnych w czasie, wykorzysująca sopień zróżnicowania określonej srukury w czasie +1 w porównaniu z czasem. Dla każdego j-ego obieku zosanie wyliczony miernik zmian srukuralnych między okresem +1 i według nasępującego wzoru (Wydymus, 1988, s. 180-183): V s C m j j i, + 1 j j, + 1 = si + s j, 1 i ) i= 1 si g (, (8); Nasępnie miernik (8) poddaje się uśrednieniu dla r obieków zgodnie z poniższą formułą (Wydymus, 1988, s. 180-183): V, 1, (9). r Miara (9) będzie oznaczać przecięną zmianę określonej srukury złożonej z m elemenów dla r obieków w okresie +1 w porównaniu z okresem. r j= + = 1 V j, + 1
i.1.2. Analiza empiryczna W przeprowadzonych badaniach wykorzysano dane roczne (wyrażone w walucie EURO) z bazy EUROSTAT z la 1995-2007, doyczące srukury finansowania wydaków na B+R w 12 krajach srefy euro, j. w Belgii, Niemczech, Irlandii, Grecji, Hiszpanii, Francji, we Włoszech, w Luksemburgu, Holandii, Ausrii, Porugalii i Finlandii. Dane doyczące wydaków na B+R zosały podzielone na czery grupy podmioowe: wydaki przedsiębiorsw, rządu, szkolnicwa wyższego oraz insyucji non-profi. Obliczenia przeprowadzono na podsawie zaproponowanych wzorów przy pomocy programu Microsof Office Excel 2007 oraz Eviews 3.1. W abeli 4 zaprezenowano warości miernika Braya-Curisa, korzysając ze wzorów (3)-(7), kóre pokazują dla każdego roku zróżnicowanie srukury finansowania nakładów na B+R między wszyskimi badanymi 12 krajami srefy euro. Im wyższa warość miernika, ym większe zróżnicowanie rozparywanych krajów między sobą, i odwronie, mniejsze warości ej miary wskazują na upodabnianie się rozparywanej srukury między rozważanymi krajami. Tabela 4. Warości miernika Braya-Curisa Laa Warość 1995 0,241 1996 0,244 1997 0,240 1998 0,235 1999 0,234 2000 0,228 2001 0,209 2002 0,202 2003 0,201 2004 0,195 2005 0,190 2006 0,183 2007 0,182 Źródło: opracowanie własne na podsawie danych z bazy EUROSTAT. Z abeli 4 płyną nasępujące wnioski: - warość miernika zróżnicowania srukury finansowania nakładów na B+R w krajach srefy euro wyraźnie spadła w laach 1995-2007, co oznacza, iż badana srukura sawała się w coraz większym sopniu homogeniczna w analizowanej grupie pańsw;
- szczególnego podkreślenia wymaga przyspieszenie procesu upodabniania się srukury źródeł finansowania wydaków na B+R po roku 1999, czyli po powsaniu srefy euro. Tabela 5. Warości współczynnika zmienności srukury finansowania wydaków B+R w laach 1995-2007 w krajach srefy euro Kraj Współczynnik zmienności (w %) Belgia 54,7 Niemcy 62,6 Irlandia 56,4 Grecja 80,5 Hiszpania 57,7 Francja 60,2 Włochy 118,6 Luksemburg 50,9 Holandia 79,9 Ausria 87,8 Porugalia 53,9 Finlandia 54,9 Źródło: opracowanie własne na podsawie danych z bazy EUROSTAT. W abeli 5 pokazano zakres zmienności w czasie srukury finansowania wydaków na B+R w laach 1995-2007 w poszczególnych dwunasu krajach srefy euro. Najsilniejsze zmiany ej srukury mierzone współczynnikiem zmienności wysępowały we Włoszech (118,6%), w Ausrii (87,8%), Grecji (80,5%) oraz w Holandii (79,9%). Srukura a okazała się być najmniej zmienna w czasie w Luksemburgu (50,9%), Porugalii (53,9%) i Belgii (54,7%). Tabela 6. Warość miernika (9) w laach 1995-2007 w krajach srefy euro Zmiana (rok +1/rok ) Warość 1996/1995 0,044 1997/1996 0,043 1998/1997 0,040 1999/1998 0,033 2000/1999 0,055 2001/2000 0,050 2002/2001 0,069 2003/2002 0,035 2004/2003 0,039 2005/2004 0,033 2006/2005 0,049 2007/2006 0,035 Źródło: opracowanie własne na podsawie danych z bazy EUROSTAT.
W abeli 6 zawaro wyniki empiryczne miernika zmian srukuralnych w czasie, obliczonego zgodnie z formułami (8) i (9), dla całej grupy badanych krajów srefy euro. Dane e wskazują, iż najsilniejsze zmiany srukury finansowania wydaków na B+R w srefie euro wysąpiły w laach 2000-2002, gdzie miernik (9) przyjął najwyższe warości od 0,050 do 0,069. Z danych ych płynie wniosek, iż jedynie w pierwszych laach zarówno funkcjonowania srefy euro, jak i działania Sraegii Lizbońskiej zaobserwowano najsilniejsze zmiany badanej srukury, naomias pozosałe laa charakeryzowały się relaywnie niższym empem zmian, przy czym w laach 2003-2007 było ono średnio biorąc nawe niższe niż w okresie 1996-1999. i.5. Zakończenie Przeprowadzone w arykule analizy pozwoliły wyciągnąć kilka końcowych wniosków. Po pierwsze, kraje srefy euro, poza Finlandią, nie osiągnęły do 2007 roku zakładanego w Sraegii Lizbońskiej minimum 3% nakładów na B+R. Po drugie, między krajami srefy euro wysępuje bardzo silne spolaryzowanie pod względem udziału wydaków na B+R w PKB, o czym świadczy zakres rozbieżności ego wskaźnika między Finlandią i Grecją w wysokości ok. 3 punków procenowych. Po rzecie, przecięnie ujmując, w większości krajów srefy euro ok. 65% wydaków na B+R było sfinansowanych przez sekor przedsiębiorsw, ok. 20% - przez sekor szkolnicwa wyższego, ok. 14% - przez sekor rządowy, a jedynie ok. 1% przez sekor non-profi. Od ego modelu finansowania wydaków na B+R, kóry wydawał się być zbliżony do najbardziej pożądanego, dało się zaobserwować widoczne w ramach srefy euro odsępswa. Najbardziej odmienną srukurę finansowania nakładów na B+R zidenyfikowano w Grecji i Porugalii, gdzie w realizacji działalności badawczo-rozwojowej dominował sekor szkolnicwa wyższego. Częściowo odmiennie kszałowała się rozparywana srukura w Hiszpanii, Holandii i we Włoszech, gdzie chociaż dominował sekor przedsiębiorsw, o wyrażną rolę odgrywał również sekor szkolnicwa wyższego. Po czware, w badanym okresie zaobserwowano opymisyczną endencję w srukurze finansowania nakładów na B+R, kórej przejawem był spadek udziału sekora rządowego i wzros udziału sekora przedsiębiorsw. Skuki akich zmian powinny ujawnić się w posaci wzrosu innowacyjności sekora biznesu i podniesienia efekywności gospodarowania. Po piąe, zidenyfikowana w opracowaniu rosnąca homogeniczność srukury finansowania nakładów na B+R wśród krajów srefy euro powierdza, iż kraje wykazywały w coraz większym sopniu ujednolicony model finansowania działalności rozwojowej i badawczej. Świadczy o o zbliżaniu się krajów srefy euro również w jedym z najważniejszych obszarów gospodarki, jaką jes źródło finansowania wydaków związanych z rozwojem, nauką i nowymi echnologiami.
Bibliografia Bossak J.W., Bieńkowski W. (2004), Tendencje zmian w pozycji konkurencyjnej Sanów Zjednoczonych, krajów Unii Europejskiej i Japonii [w:] J.W. Bossak, W. Bieńkowski, Międzynarodowa zdolność konkurencyjna kraju i przedsiębiorsw. Wyzwania dla Polski na progu XXI wieku, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie Oficyna Wydawnicza, Warszawa, s. 173-212. Chomąowski S., A. Sokołowski (1978), Taksonomia srukur, Przegląd saysyczny, R. XXV, Zeszy 2, s. 217-219. Ciborowski R. (2005), Uwarunkowania konwergencji echnologicznej Polski [w:] Z. Dach, A. Pollok, Gospodarka Polski po 15 laach ransformacji, Polskie Towarzyswo Ekonomiczne, Kraków, s. 303-322. EUROSTAT baza danych Unii Europejskiej. Kasperkiewicz W. (2006), Sraegia Lizbońska jako program poprawy innowacyjności gospodarek Unii Europejskiej [w:] S. Krajewski, P. Kaczorowski, Wzros gospodarczy, resrukuryzacja i rynek pracy w Polsce. Ujęcie eoreyczne i empiryczne, Wydawnicwo Uniwersyeu Łódzkiego, Łódź, s. 219-237. Malina A. (2004), Wielowymiarowa analiza przesrzennego zróżnicowania srukury gospodarki Polski według wojewódzw, Wydawnicwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków. Radło M.J. (2003), Międzynarodowa konkurencyjność Unii Europejskiej w świele Sraegii Lizbońskiej, Kolegium Gospodarki Świaowej SGH, Warszawa, niepublikowana rozprawa dokorska. Srahl D. (red.) (1998), Taksonomia srukur w badaniach regionalnych, Wydawnicwo Akademii Ekonomicznej im. Oskara Langego we Wrocławiu, Wrocław, s. 45-46. Włodarczyk R.W. (2008a), Ekspor produków wysokich echnologii przykład krajów srefy euro [w:] S. Pangsy-Kania, K. Piech, Innowacyjność w Polsce w ujęciu regionalnym: nowe eorie, rola funduszy unnych i klasrów, Insyu Wiedzy i Innowacji, Warszawa, s. 86-98. Włodarczyk R.W. (2008b), Sopień homogeniczności srukury warości dodanej bruo w krajach srefy euro [w:] R. Borowiecki, A. Jaki, Zarządzanie resrukuryzacją w procesach inegracji i rozwoju nowej gospodarki, Uniwersye Ekonomiczny w Krakowie, Kraków, s. 285-296. Wydymus S. (1988), Analiza porównawcza srukur gospodarczych [w:] A. Zeliaś, Meody saysyki międzynarodowej, Pańswowe Wydawnicwo Ekonomiczne, Warszawa, s. 162-199.