Tradycyjne podejście do kosztów pośrednich Koszty bezpośrednie odniesienie wprost na obiekt kalkulacji Koszty pośrednie alokowanie na różne obiekty kalkulacji na podstawie kluczy rozliczeniowych, charakteryzujących współzależność pomiędzy obiektem a kosztami powstałymi przy jego wytwarzaniu: płace bezpośrednie roboczogodziny maszynogodziny materiały bezpośrednie brak związku przyczynowo - skutkowego pomiędzy kosztami a obiektami
Przepływ kosztów w tradycyjnych metodach kalkulacji materiały bezpośrednie płace bezpośrednie Obiekt kosztów_1 produkt/asortyment/zlecenie Obiekt kosztów_2 produkt/asortyment/zlecenie materiały pośrednie płace pośrednie amortyzacja energia pozostałe koszty wydziałowe Obiekt kosztów Wydział 1 Obiekt kosztów Wydział 2 alokacja kosztów pośrednich produkcyjnych
Geneza rachunku kosztów działań wzrost udziału kosztów pośrednich automatyzacja procesów technologicznych wzrost znaczenia procesów okołoprodukcyjnych (działalność badawcza, zaopatrzeniowa, procesy magazynowania, koordynacji i kontroli) nasilona konkurencja (zróżnicowanie asortymentu) rosnące zapotrzebowanie na informacje o rzeczywistych kosztach dla wsparcia procesów decyzyjnych
Jak obliczać koszty? Tradycyjne modele rachunku kosztów akceptowalne w przypadku niewielkiego udziału kosztów pośrednich w całkowitych kosztach rachunek kosztów pełnych rachunek kosztów zmiennych rachunek kosztów standardowych ZASOBY PRODUKTY 1900 1920 1940 1960 1980 2000 2010 2000 rachunek kosztów celu rachunek cyklu życia rachunek kosztów działań Nowoczesne modele rachunku kosztów - z powodu wzrostu kosztów pośrednich i zniekształcenia kosztów jednostkowych produktu wskutek niedostatków tradycyjnego rachunku kosztów
KOSZTY PRODUKTY nośnik kosztów zasobów rachunek kosztów działań (activity based costing ABC) gospodarka amerykańska R.Cooper, R.S.Kaplan - 1987 DZIAŁANIA nośnik kosztów działań rachunek kosztów procesów (Prozesskostenrechnung RKP) gospodarka niemiecka P.Horvath, R.Mayer - 1989 różnice zakres przedmiotowy: rodzaje uwzględnianych kosztów metodyczne różnice : różnice w poziomach agregacji działań, struktura podmiotów kosztowych, podział na koszty stałe i zmienne
Pierwotny słownik podstawowych terminów. Organizacja prowadząc działalność wykorzystuje (zużywa) czynniki produkcji w celu osiągnięcia określonych korzyści KOSZTY efekt celowego wykorzystania czynników produkcji, wyrażony mierniku pieniężnym DZIAŁANIE - praca wykonywana w ramach organizacji dla wytworzenia produktu lub usługi OBIEKTY KOSZTÓW obiekt, dla którego gromadzi się i liczy koszty np. jednostka produktu, partia produktów, klienci, zlecenia, przedsięwzięcia
Działanie (activity) celowa i zorganizowana czynność lub zespołu powiązanych ze sobą czynności, kompletnych, powtarzalnych wykonywanych w przedsiębiorstwie dla realizacji jego celów wykonywanie działania prowadzi do zużywania zasobów przedsiębiorstwa przypisanie kosztów do działania określenie dla każdego dla każdego działania nośnia kosztów działania pozafinansowa miara wolumenu wykonywanych działań utworzenie słownika działań
Zmodyfikowany słownik podstawowych terminów. KOSZTY efekt celowego wykorzystania czynników produkcji, wyrażony mierniku pieniężnym lub jego ekwiwalentach ZASOBY - składniki ekonomiczne, wykorzystywane lub zużywane w trakcie wykonywania działań np. materiały, pracownicy, maszyny, środki transportu, system informatyczny DZIAŁANIE - praca wykonywana w ramach organizacji dla wytworzenia produktu lub usługi OBIEKTY KOSZTÓW obiekt, dla którego gromadzi się i liczy koszty np. jednostka produktu, partia produktów, klienci, zlecenia, przedsięwzięcia
Struktura rachunku kosztów działań Dane zasilające model: finansowe koszty pośrednie i bezpośrednie pozafinansowe nośniki kosztów zasobów, nośniki kosztów działań Działania: zużywające koszty pośrednie produkcyjne i nieprodukcyjne Przyczynowo-skutkowe rozliczenie kosztów z wszystkich obszarów (koszt pełny)
Konstrukcja modelu rachunku kosztów działań model rachunku sieć powiązań przyczynowo - skutkowych odzwierciedlająca przepływ kosztów identyfikacja finalnych obiektów kalkulacji (obiektów kosztowych) : produktów, klientów, kanałów dystrybucji definiowanie działań wykonywanych na rzecz obiektów kosztowych identyfikacja zasobów ekonomicznych (zasoby elastyczne i zaangażowane) zużywanych podczas wykonywania działań
Przepływ kosztów w modelu rachunku kosztów działań zasilenie przyczynowo-skutkowego modelu informacją finansową i niefinansową zasoby przypisanie pozycji analitycznych kosztów rodzajowych do zasobów ekonomicznych ustalenie kosztów zasobów działania nośnik zasobów miara zużycia danego zasobu przez działanie (kalkulacja kosztów na jednostkę nośnika zasobów) przypisanie zasobów zużywanych podczas wykonywania działania ustalenie kosztów działań obiekty kosztowe Nośnik kosztów działania miara wykonań działania na rzecz obiektu kosztów (kalkulacja kosztów na jednostkę nośnika działań) przypisanie działań do obiektów kosztowych ustalenie kosztu obiektów kosztowych
Etapy rachunku kosztów działań amortyzacja wynagrodzenia usługi obce
Rachunek kosztów zasobów amortyzacja wynagrodzenia usługi obce Rachunek zasobowy grupuje koszty według typów zasobów Do danego zasobu można przypisać różne rodzaje kosztów
Ustalenie kosztu zasobu Koszt zasobu suma kosztów rodzajowych przypisanych do danego zasobu nośnik kosztu zasobu - jednostka miary zużycia zasobu przez działania wolumen nośnika kosztów zasobu miara ilościowa zasobu w przyjętej jednostce łącznik pomiędzy zasobami a działaniami amortyzacja usługi obce wynagrodzenia zasób wyodrębnione: analitycy koszt zasobu suma wszystkich kosztów rodzajowych przypisanych do zasobu: wynagrodzenia, usługi obce nośnik kosztów zasobu dostępny czas pracy zasobu
Łącznik pomiędzy zasobami a działaniami - nośnik kosztów zasobów NOŚNIK KOSZTÓW ZASOBÓW (RESOURCE COST DRIVER) - miara ilości zasobów wykorzystywanych przez działania ustalone koszty zasobów zdefiniowane działania zasoby czas pracy działania 60% przyjmowanie zleceń klientów nośnik kosztów zasobów 40% pracownicy biura obsługi klienta archiwizacja
Nośnik kosztów zasobów zasoby pracownicy maszyny pomieszczenia materiały Nośnik kosztów zasobów liczba roboczogodzin liczba maszynogodzin powierzchnia liczba zużytego materiału odzwierciedlanie przyczynowo - skutkowego powiązania pomiędzy kosztem zasobów a działaniem (przyczyna powstania kosztów - wykonywanie działań) dla powiązania zasobów z działaniami lepiej jest mniej więcej mieć rację, niż dokładnie się mylić (nie są konieczne dogłębne analizy) dla danego działania każdy zasób może być alokowany innym nośnikiem kosztu zasobu ustalenie nośników kosztów zasobów zamiana ujęcia funkcjonalnego kosztów na ujęcie procesowe
Rachunek kosztów działań Resource Consumption Accounting Rachunek kosztów działań grupuje zasoby w ujęciu działań Dane działanie może zużywać wiele zasobów
Ustalenie kosztu działania Koszt działania suma kosztów zasobów zużytych na wykonanie tego działania na podstawie ilości nośników kosztów zasobów nośnik kosztu działania jednostka miary wykorzystania działania przez obiekty kosztowe wolumen nośnika kosztów działań - ilościowa miara działania działanie wyodrębnione: wydawanie zezwoleń koszt działania koszt wszystkich zasobów zużywanych podczas wykonywania: referenci, system informatyczny, powierzchnia biurowa.
Łącznik pomiędzy działaniami a obiektami kosztów - nośnik kosztów działań NOŚNIK KOSZTÓW DZIAŁAŃ (ACTIVITY COST DRIVER) - miara częstotliwości i wielkości zapotrzebowania na dane działanie generowana przez obiekty kosztów ustalone koszty działań zdefiniowane obiekty kosztowe: produkty, klienci, usługi działania obiekty kosztowe liczba zamówień 10% mikroskop przyjmowanie zleceń klientów nośnik kosztów działań 90% żarówka
Nośnik kosztów działań działanie przygotowanie maszyn transport załadunek zużycie materiałów montaż magazynowanie nośnik kosztów działań liczba uruchomień, liczba serii produkcyjnych liczba dostaw, odległość ciężar załadunku, ilość palet ilość zużytych materiałów czas pracy urządzeń powierzchnia odzwierciedlanie przyczynowo - skutkowego powiązania pomiędzy kosztem działania a zapotrzebowaniem obiektu kosztowego na to działanie na dany obiekt kosztowy każde działanie może być alokowane innym nośnikiem zrozumiałość i łatwość do zmierzenia kompromis pomiędzy dokładnością a kosztem pomiaru
Nośnik kosztów działań - czasu nośniki czasu trwania długość czasu potrzebna na wykonanie działania : czas przygotowania linii produkcyjnej, czas trwania kontroli jakości warunek stosowania występowanie dużych różnic u udziale danego działania na rzecz różnych obiektów kosztów trudniejsze do pozyskania niż ilość wykonań, kosztowniejszy pomiar nośnika
Nośnik kosztów działań - intensywności nośniki intensywności bezpośredni rzeczywisty koszt zasobów dla każdorazowego wykonania działania: koszty pracy inżynierów przy każdorazowej zmianie produkcyjnej, koszt kontroli jakości warunek stosowania dla wykonania działania na rzecz różnych obiektów kosztowych zmieniają się koszty zasobów najdokładniejsze nośniki najkosztowniejsze pozyskanie nośników
Wybór nośnika kosztów działań Kompromis pomiędzy kosztem pozyskania nośnika a dokładnością wysoki koszt koszt błędów wysokie koszty błędnych decyzji z powodu małej dokładności wyników rachunku kosztów przy niskich kosztach pomiaru koszt pomiaru nośnika koszt błędów niskie koszty błędnych decyzji z powodu wysokiej dokładności wyników rachunku kosztów przy wysokich kosztach pomiaru niski mała optymalna dokładność wysoka
Rachunek kosztów obiektów kosztowych Rachunek kosztów obiektów kosztowych grupuje działania w ujęciu obiektów kosztowych Na rzecz danego obiektu kosztowego mogą być wykonywane różne działania
Ustalenie kosztu obiektu kosztowego Koszt obiektu kosztowego ( produktu, usługi, klienta) suma kosztów wszystkich działań zrealizowanych na jego rzecz na podstawie ilości nośników kosztów działań obiekt kosztowy jednostka terytorialna( gmina, powiat) koszt obiektu kosztowego suma kosztów wszystkich działań realizowanych w jednostce: wydanie paszportu, przetwarzanie zapytań, wydanie zaświadczeń, odpowiedzi na zapytania