Zadanie SERPOL. Przedstawienie problemu

Transkrypt

1 Zadanie SERPOL Przedstawienie problemu Firma zajmuje się produkcją sera. W ofercie firmy znajdują się dwa rodzaje produktów: ser długo, ser krótko. Celem zadania jest wyznaczenie okresowych i jednostkowych wytworzenia dla każdego rodzaju sera tzn. sera długo dojrzewającego i sera krótko dojrzewającego oraz niewykorzystanych zasobów, ponieważ w analizowanym okresie jednego miesiąca firma nie wykorzystuje w pełni swoich zdolności produkcyjnych. Do rozliczenia stosowana jest metoda zasobowego rachunku działań. W rozpatrywanym okresie wyprodukowano kg sera długo dojrzewającego i kg sera krótko dojrzewającego. Poniesione w tym okresie koszty wyniosły: koszty bezpośrednie materiałów ,00 zł, w tym zł (5 000 hektolitrów (hl) mleka krowiego, jednostkowy koszt zakupu to 120 zł/hl) i zł (1 000 hektolitrów mleka owczego, cena zakupu 135 zł/hl ); koszty pośrednie produkcyjne i nieprodukcyjne ,00 zł. W tabeli 1 zestawiono poniesione koszty pośrednie w przekroju pozycji rodzajowych. Tabela 1 Koszty pośrednie Koszty rodzajowe amortyzacja ,00 zużycie materiałów pomocniczych ,00 Zużycie energii ,00 usługi obce ,00 wynagrodzenia ,00 ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia ,00 ubezpieczenia majątkowe 6 940,00 zł ,00 Przedsiębiorstwo prowadzi ewidencję w przekroju miejsc powstawania, którymi są wyodrębnione w strukturze organizacyjnej jednostki: Dział Zaopatrzenia, Dział Obróbki Surowca, Dział Produkcji, Dział Sprzedaży, Zarząd. Zgodnie z koncepcją zasobowego rachunku działań ewidencja jest zazwyczaj tak prowadzona, że w księdze głównej systemu finansowo księgowego pozycjom w układzie rodzajowym przyporządkowane są pozycje analityczne odpowiadające wyodrębnionym zasobom. W firmie produkującej ser zidentyfikowano podstawowe zasoby: Działu Zaopatrzenia Działu Obróbki Surowca, Działu Produkcyjnego, Działu Sprzedaży, Zarządu, maszyny Działu Obróbki Surowca, maszyny Działu Produkcji, budynek produkcyjny Działu Obróbki Surowca, budynek Działu Produkcyjnego, budynek biurowy,, wyrobów gotowych, samochody cysterny, system informatyczny W tabeli 2 zebrano informacje o kosztach rodzajowych zagregowane w odniesieniu do zasobów i do wyodrębnionych miejsc powstawania. 1

2 Tabela 2 Koszty rodzajowe odniesione do zasobów amortyzacja maszyny Działu Obróbki Surowców ,00 zł budynki Działu Obróbki Surowców 1 500,00 zł maszyny Działu Produkcji ,00 zł budynki Działu Produkcji 4 000,00 zł budynek biurowy: 2 400,00 zł w tym: Dział Zaopatrzenia 600,00 zł Dział Sprzedaży 600,00 zł Zarząd 1 200,00 zł 5 000,00 zł wyrobów gotowych 3 500,00 zł samochody cysterny zł system informatyczny 2 500,00 zł W tym Dział Sprzedaży 1668,00 zł Zarząd 834,00 zł zużycie energii maszyny Działu Obróbki Surowców ,00 zł budynki Działu Obróbki Surowców 1 000,00 zł maszyny Działu Produkcji ,00 zł budynki Działu Produkcji 2 500,00 zł budynek biurowy 500,00 zł w tym: Dział Zaopatrzenia 125,00 zł Dział Sprzedaży 125,00 zł Zarząd 250,00 zł 1 200,00 zł wyrobów gotowych 1 000,00 zł samochody cysterny 9 500,00 zł system informatyczny 400,00 zł W tym Dział Sprzedaży 267,00 zł Zarząd 133,00 zł zużycie materiałów maszyny Działu Obróbki Surowców 4 000,00 zł maszyny Działu Produkcji ,00 zł budynki Działu Produkcji 2 500,00 zł budynek biurowy 1 200,00 zł w tym: Dział Zaopatrzenia 300,00 zł Dział Sprzedaży 300,00 zł Zarząd 600,00 zł 800,00 zł wyrobów gotowych 700,00 zł samochody cysterny 200,00 zł usługi obce maszyny Działu Obróbki Surowców 2 000,00 zł budynki Działu Obróbki Surowców 1 500,00 zł maszyny Działu Produkcji 4 000,00 zł budynki Działu Produkcji 2 000,00 zł budynek biurowy 400,00 zł w tym: Dział Zaopatrzenia 100,00 zł Dział Sprzedaży 100,00 zł Zarząd 200,00 zł 600,00 zł wyrobów gotowych 1 000,00 zł samochody cysterny 700,00 zł system informatyczny 460,00 zł W tym Dział Sprzedaży 307,00 zł Zarząd 153,00 zł wynagrodzenia Działu Obróbki Surowców ,00 zł Działu Produkcji ,00 zł ,00zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł ,00 zł 2

3 Działu Zaopatrzenia Działu Sprzedaży 6800,00 zł 6 000,00 zł Działu Zarządu ,00 zł ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia Działu Obróbki Surowców Działu Produkcji Działu Zaopatrzenia Działu Sprzedaży Działu Zarządu maszyny Działu Obróbki Surowców maszyny Działu Produkcji budynki Działu Produkcji budynek biurowy wyrobów gotowych samochody cysterny ubezpieczenia majątkowe w tym: Dział Zaopatrzenia Dział Sprzedaży Zarząd 7 000,00 zł ,00 zł 3 000,00 zł 2 960,00 zł 6 400,00 zł 1 000,00 zł 2 000,00 zł 1 000,00 zł 300,00 zł 75,00 zł 75,00 zł 150,00 zł 1 400,00 zł 600,00 zł 640,00 zł ,00 zł 6 940,00 zł Dla każdego zasobu poza miarą finansową należy określić nośnik zasobów, czyli pozafinansową jednostkę miary zużycia zasobu przez i wyrazić w tej jednostce dostępną ilość zasobu. Dla zasobu jako nośnik zasobu przyjęto czas pracy mierzony w godzinach. Pracownicy firmy pracują po 7 godziny dziennie przez 20 dni w miesiącu, stąd dostępność zasobu pracownik w okresie jednego miesiąca wynosi 140 godzin. W Dziale Obróbki Surowców zatrudnionych jest pięciu pracowników, w tym jeden na 1,5 etatu, czyli dostępny łącznie 210 godzin w miesiącu, w Dziale Produkcji odpowiednio jedenastu pracowników, a w Działach: Zaopatrzenia, Sprzedaży i Zarządzie po dwóch pracowników. Działy produkcyjne Obróbki surowca i Produkcji pracują w systemie dwuzmianowym i zdolności produkcyjne maszyn wynoszą 16 godzin dziennie. Dla 20 dni roboczych w miesiącu dostępność linii maszyn produkcyjnych wynosi po 320 godzin w każdym z działów. Dla zasobu budynki produkcyjne i biurowe oraz wyrobów gotowych jako miarę przyjęto rozmiary powierzchni wyrażone w metrach kwadratowych. Powierzchnia pomieszczeń Działu Obróbki Surowca to m 2, a Działu Produkcji m 2, powierzchnia biurowa 200 m 2, a u wyrobów gotowych 400 m 2. Miarą zasobu, na który składają zbiorniki do przechowywania mleka są hektolitry i ich całkowita dostępna objętość wynosi hl. Dostępność samochodów cystern do przewozu mleka od dostawców mierzona jest czasem pracy, który wynosi na jeden samochód 320 godzin, czyli 16 godzin przez 20 dni w miesiącu, przedsiębiorstwo posiada dwa samochody cysterny. System informatyczny zainstalowany jest na dwóch stacjach roboczych w Dziale Sprzedaży dla wsparcia procesów sprzedaży i na jednej stacji roboczej w Zarządzie, gdzie wykorzystywany jest do prowadzenia księgowości i zarządzania organizacją. Każda stacja dostępna jest przez 140 godzin w miesiącu, Działy Sprzedaży, Zarządu i Zaopatrzenia pracują w systemie jednozmianowym. Zasoby wykorzystywane są podczas wykonywania działań. W wyniku obserwacji funkcjonowania firmy i wywiadów przeprowadzonych z jej pracownikami w ramach prowadzonej przez firmę działalności produkcyjnej zdefiniowano następujące. W Dziale Zaopatrzenia dwa : zamawianie i dostarczanie,. Działania wykonywane w ramach procesów zaopatrzenia realizowane są bezpośrednio na rzecz nabywanych, czyli mleka krowiego i mleka owczego. Dla zamawianie i dostarczanie od dostawców do przedsiębiorstwa jako jednostkę nośnika działań przyjęto złożony nośnik będący iloczynem ilości partii i współczynnika złożoności, odwzorowującego większe koszty dostarczenia mleka owczego ze względu na większości odległości od dostawców. Oba rodzaje mleka dostarczane są w partiach liczących po 500 hl mleka, a podczas wykonywania tego dla partii mleka owczego zużywane są trzy razy większe zasoby niż dla partii mleka krowiego. 3

4 Podczas wykonywania zużywane zasoby są proporcjonalne do objętości owanego mleka ( wyraź objętość mleka w tys.hl.) oraz do współczynnika trudności równego 1:3 dla mleka krowiego i owczego odpowiednio. Magazynowanie mleka owczego prowadzi do zużycia większych zasobów ze względu na dłuższy czas przechowywania (zamawiane jest w mniejszej ilości partii) i bardziej rygorystycznymi wymaganiami dotyczącymi warunków owania. W Dziale Obróbki Surowców realizowane są trzy : przygotowanie mleka, ocena jakości surowca, solankowanie oraz neutralne kontrola obróbki surowca. Działanie przygotowania mleka polega na poddaniu mleka trzem procesom obróbki. Pierwszym z nich jest termizacja, co oznacza bardzo krótkie podgrzewanie do temperatury 63 C, ten proces poprawia jakość bakteriologiczną mleka pozostawiając jego dobry smak. Następnie mleko transportowane jest do wirówki, gdzie odpowiednio podnosi się poziom zawartości tłuszczu w mleku w procesie standaryzacji. Kolejny proces to pasteryzacja. Podczas tego procesu mleko ponownie zostaje podgrzewane do temperatury 72 C i gwałtownie ochładzane. Proces ten ma na celu zniszczenie szkodliwych bakterii. Jako nośnik dla przygotowanie mleka przyjęto rozmiary produkcji, czyli całkowita liczba nośników wynosi hl, odpowiednio do produkcji sera długo dojrzewającego zostanie przekazane hl mleka krowiego i mleka owczego, a dla sera krótko dojrzewającego hl mleka krowiego. Działanie ocena jakości surowca polega na bieżącej ocenie jakości i czystości bakteriologicznej wszystkich do produkcji. Jako nośnik dla tego przyjęto czas trwania. W ciągu miesiąca oceny jakości surowca trwały 100 godzin, 45 godzin dla do produkcji sera długo dojrzewającego i 55 godzin dla do produkcji sera krótko dojrzewającego. Podczas krzepnięcia sera do mleka dodawane są kultury bakterii (tzw. zakwas) oraz podpuszczka. Zakwas to specjalnie kultywowane kultury bakterii kwasu mlekowego, które powodują, że laktoza przekształca się w kwas mlekowy. Jest to bardzo ważne dla procesu dojrzewania, smaku oraz terminu ważności sera. Podpuszczka jest dodawana do mleka w celu jego zagęszczenia. Gdy mleko skrzepnie, oddziela się substancje stałe (skrzep) od płynnych (serwatka). Do dalszej produkcji sera przekazywany jest powstały skrzep. Jako nośnik krzepnięcie sera przyjęto całkowitą ilość otrzymanego skrzepu, dla której jako jednostkę miary przyjęto kilogramy. W procesie otrzymano kg skrzepu, do dalszej obróbki dla wytworzenia sera długo dojrzewającego przekazano kg skrzepu i kg dla sera krótko dojrzewającego. W ramach działalności prowadzonej w Dziale Produkcji wyodrębniono : solankowanie sera, dojrzewanie sera, pakowanie oraz neutralne wykonywane na rzecz pozostałych działań produkcyjnych nadzorowanie produkcji. Podczas solankowanie skrzep umieszczany jest w formach serowych nadających serowi ostateczny kształt. Wypełnioną formę umieszcza się pod prasą serową. Po prasowaniu ser umieszcza się w solance. Podczas tego procesu do sera przedostaje się sól, która jest odpowiedzialna za właściwy smak sera i terminy ważności. Nośnik solankowanie jest związany z masą skrzepu poddana działaniu. Całkowita masa skrzepu to kg, z których kg przeznaczono na produkcję sera długo dojrzewającego, a kg krótko dojrzewającego (wagę skrzepu wyraź w tys.kg). Działanie dojrzewanie charakteryzuje się różnymi rodzajami biologicznych przemian zachodzących w serze, które nadają mu specyficzny smak i zapach i może trwać kilka dni, lub nawet 6 lat. Podczas tego etapu należy starannie kontrolować temperaturę oraz wilgotność pomieszczenia, w którym leżakuje ser. Odpowiednia temperatura ma bardzo duże znaczenie dla rozwoju bakterii, którymi zaprawiono mleko. Ich rozwój zapewni wystarczający poziom kwasowości, dzięki któremu ser ulegnie zakonserwowaniu. Dla dojrzewanie przyjęto złożony nośnik, zasoby wykorzystywane podczas wykonywania tego zależą od masy sera i od czasu trwania dojrzewania. W procesie dojrzewania wytworzono kg sera długo dojrzewającego przez 25 dni i kg sera krótko dojrzewającego przez 5 dni (wagę sera wyraź w tys.kg). Dla pakowanie polegającego na pocięciu sera na kawałki i zapakowaniu w foliowe opakowania przyjęto złożony nośnik równy iloczynowi ilości paczek i współczynnika czasu. Współczynnik czasu związanego z tym, ze ser długo krojony jest w plastry i w związku z tym, czas trwania paczkowanie każdej paczki dla sera długo dojrzewającego jest cztery razy większy niż dla sera krótko dojrzewającego. Ser długo pakowany jest w opakowania po 0,20 kg sera i ser jest pokrojony w plastry, a ser krótko pakowany jest w jednym kawałku w opakowania po 0,25 kg. W dziale Sprzedaży zidentyfikowano dwa : realizacja zleceń klientów, wyrobów gotowych. 4

5 Przyjęto, jako nośnik realizacja zleceń klientów liczbę zamówień. W analizowanym okresie przyjęto łącznie 400 zamówień, 300 zamówień dotyczyło sera długo dojrzewającego, a 100 sera krótko dojrzewającego. Zasoby wyrobów gotowych podczas wykonywania tego rozliczane są proporcjonalnie do rozmiarów produkcji, przy czym należy uwzględnić współczynnik wynikający z dwukrotnie większych wymagań związanych z przechowywaniem paczek sera długo dojrzewającego (wyraź masę sera każdego rodzaju w tys. kg). Koszty zasobów zużywanych podczas wykonywania czynności związanych z zarządzaniem całym przedsiębiorstwem rozliczane są za pomocą kalkulacji doliczeniowej proporcjonalnie do łącznych działań zaopatrzenia, produkcji i sprzedaży. Informacje o wielkości poszczególnych zasobów zużywanych na wykonanie zidentyfikowanych i realizowanych działań przedstawiono w tabeli 3. Tabela 3 Wielkość zasobów zużywanych podczas wykonywania działań w ciągu okresu Działanie maszyny budynki produkcyjne 5 budynek biurowy wyrobów gotowych samochody cysterny system informat. godziny godziny m 2 m 2 hl m 2 godziny godziny Dział Zaopatrzenia dostarczanie Dział Obróbki Surowca przygotowanie mleka ocena jakości surowca krzepnięcie kontrola obróbki solankowanie dojrzewanie sera pakowanie nadzór produkcji Dział Produkcji Dział Sprzedaży realizacja zleceń klientów wyrobów gotowych Zarząd zarządzanie Zgodnie z art. 28 ust.4a UoR jednostki zobligowane do badania i ogłaszania sprawozdań finansowych mają obowiązek szacowania normalnego poziomu wykorzystania zdolności produkcyjnych i ustalania kosztu niewykorzystanych zdolności produkcyjnych i nie uwzględniania tych w koszcie wytworzenia produktów. W modelu rachunku działań koszty niewykorzystanych zasobów powinny pozostać na poziomie zasobów i nie powinny być rozliczane na wykonywane. Dla realizacji celu zadania, czyli wyznaczenia okresowych i jednostkowych wytworzenia dla sera długo dojrzewającego i sera krótko dojrzewającego przeprowadź następującą procedurę: przeprowadź kalkulacje niewykorzystanych zasobów, rozlicz na oba rodzaje produktów zgodnie z koncepcją rachunku działań pośrednie koszty produkcyjne uwzględniając koszty niewykorzystanych zasobów, oblicz koszt wytworzenia dla obu rodzajów sera obejmujący poza uzasadnionymi kosztami pośrednimi produkcyjnymi koszty bezpośrednie, czyli koszty materiałów bezpośrednich - mleka. Oblicz pełny koszt wytworzenia obejmujący rozliczenia na wytwarzane produktów procesów sprzedaży przy wykorzystaniu koncepcji rachunku działań i koszty procesów zarządzania stosując kalkulację doliczeniową stosując klucz proporcjonalny do rozliczonych pośrednich produkcyjnych, zaopatrzenia i sprzedaży. Rozwiąż problem przy wykorzystaniu dwóch narzędzi modułu RKP systemu do zarządzania procesami biznesowymi ADONIS.

6 Przygotowanie danych do wprowadzenia do programu RKP systemu ADONIS W tabeli 4 zbierz informacje o zidentyfikowanych ch i przyjętych dla nich nośnikach działań. Rozmiary produkcji wyraź odpowiednio w hektolitrach, tysiącach kilogramów i tysiącach sztuk opakowań. Tabela 4 Działania i odpowiadające im nośniki działań dostarczanie nośnik łączna Działa Zaopatrzenia mleko krowie nośniki działań mleko owcze łączna ser długo dojrzewa jący ser krótko dojrzewa jący Dział Obróbki Surowca przygotowanie mleka ocena jakości surowca krzepnięcie sera kontrola obróbki Dział Produkcji solankowanie dojrzewanie sera pakowanie nadzór produkcji Dział Sprzedaży realizacja zleceń klientów wyrobów gotowych Wyniki obliczeń współczynników wykorzystania dla zidentyfikowanych działań przedstaw w tabelach 5, 6 i 7. Tabela 5 dostarczanie Współczynniki wykorzystania zasobów przez w dziale zaopatrzenia nośniki zasobu budynek samochód cysterna całkowita liczba nośników współczynnik wykorzystania zasobu przez jednostkę budynek samochód cysterna Tabela 6 Współczynniki wykorzystania zasobów przez w działach produkcyjnych nośniki zasobu całkowita współczynnik wykorzystania liczba zasobu przez jednostkę maszyny budynki nośników maszyny budynki Dział Obróbki Surowców przygotowanie mleka ocena jakości surowca krzepnięcie kontrola obróbki 6

7 Dział Produkcji solankowanie dojrzewanie sera pakowanie nadzór produkcji Tabela 7 realizacja zleceń klientów wyrobów gotowych Współczynniki wykorzystania zasobów przez w dziale sprzedaży nośniki zasobu budynek wyrobów gotowych całkowita liczba nośników system informat. budynek współczynnik wykorzystania zasobu przez jednostkę W tabeli 8 przedstaw wyniki obliczeń procentowych udziałów działań na rzecz obiektów kosztowych. Tabela 8 Procentowe udziały działań na rzecz obiektów kosztowych wyrobów gotowych system informat. dostarczanie nośnik łączna Działa Zaopatrzenia % udziały działań na rzecz obiektów ser mleko mleko długo łączna krowie owcze dojrzewa jący ser krótko dojrzewa jący Dział Obróbki Surowca przygotowanie mleka ocena jakości surowca krzepnięcie sera kontrola obróbki Dział Produkcji solankowanie dojrzewanie sera pakowanie nadzór produkcji Dział Sprzedaży realizacja zleceń klientów wyrobów gotowych Dział zaopatrzenia mleko krowie mleko owcze 7

8 Prezentacja wyników kalkulacji Tabela 9 Ustalenie niewykorzystanych zasobów koszt ilość zasobów jednostkowy udostępnionych wykorzystanych na koszt zasobu zasobów maszyny Dział Zaopatrzenia Dział Obróbki Surowców koszt wykorzystanych zasobów koszt niewykorzystanych zasobów Dział Produkcji maszyny samochód cysterna Dział Sprzedaży Tabela 10 Rachunek działań okresowy koszt bez NWC narzut neutralnego (NWC) na koszty okresowe okresowy koszt z narzutem NWC jednostkowy koszt bez NWC narzut neutralnego (NWC) na koszty jednostkowy jednostkowy koszt z narzutem NWC dostarczanie przygotowanie mleka ocena jakości krzepnięcie maszyny dojrzewanie sera pakowanie realizacja zleceń klientów wyrobów gotowych 8

9 Tabela 11 Rozliczenie pośrednich nieprodukcyjnych zaopatrzenia jednostkowy jednostka nośnika koszt nośnik dla obiektu Mleko krowie Mleko owcze Mleko krowie koszty działań zł Mleko owcze dostarczanie Tabela 12 Pośrednie koszty produkcyjne wytworzenia sera długo dojrzewającego i krótko dojrzewającego nośnik koszty działań dla obiektu zł przygotowanie mleka ocena jakości surowca krzepnięcie solankowanie dojrzewane pakowanie jednostkowy jednostka nośnika koszt ser długo ser krótko ser długo ser krótko Tabela 13 Rozliczenie pośrednich nieprodukcyjnych sprzedaży jednostkowy jednostka nośnika koszt nośnik dla obiektu ser długo ser krótko ser długo koszty działań zł ser krótko realizacja zleceń klientów wyrobów gotowych Tabela 14 Rozliczenie zarządu kalkulacja doliczeniowa Ser długo Ser krótko Koszty zaopatrzenia Koszty pośrednie produkcyjne Koszty sprzedaży współczynnik narzutu Koszty zarządu do rozliczenia 9

10 Tabela 15 Koszt wytworzenia i pełny koszt wytworzenia dla sera długo dojrzewającego i sera krótko dojrzewającego okresowe koszty materiałów bezpośrednich okresowe koszty procesów zaopatrzenia rozliczone na produkty okresowe koszty pośrednie produkcyjne całkowity koszt wytworzenia wielkość produkcji jednostkowy koszt wytworzenia, w tym jednostkowy koszt materiałów bezpośrednich w cenach nabycia jednostkowy koszt pośredni produkcyjny okresowy koszt procesów sprzedaży okresowy koszt procesów zarządzania (kalkulacja doliczeniowa) całkowity koszt pełny wytworzenia jednostkowy koszt pełny ser długo ser krótko 10