Krytyka budżetowania i koncepcje alternatywne
Tradycyjne budżety krótkookresowy, zadaniowy, kontrolny charakter szerokie grono pracowników zaangażowane w tworzenie budżetu tradycyjne metody kalkulacji kosztów tradycyjna struktura funkcjonalna przedsiębiorstwa (MPK) koncentracja na zasobach cel: przydzielenie zasobów do MPK w celu kalkulacji kosztów produktów brak skupienia się na działaniach -> brak kreowania wartości
Activity Based Budgeting (ABB) odwrócenie rachunku ABC 1. oszacowanie przewidywanej wielkości sprzedaży i produkcji dla poszczególnych klientów i produktów 2. prognoza zapotrzebowania na działania organizacyjne 3. oszacowanie zapotrzebowania na zasoby potrzebne do przeprowadzenia działań 4. uzgodnienie rzeczywistego zaopatrzenia w zasoby dla realizacji zapotrzebowania 5. ustalenie mocy przerobowej dla działania R.S. Kaplan, R. Cooper, Zarządzanie kosztami i efektywnością, Kraków 2002, Oficyna Ekonomiczna, s. 366
ABC ABB zasoby zasoby nośniki zasobów nośniki zasobów działania działania nośniki kosztów działań nośniki kosztów działań produkt 1 produkt 2 produkt N produkt 1 produkt 2 produkt N R.S. Kaplan, R. Cooper, Zarządzanie kosztami i efektywnością, Kraków 2002, Oficyna Ekonomiczna, s. 366
ABB ad. 1 budżety powinny zawierać nie tylko informacje o ilości i cenie, ale także o procesie produkcyjnym, częstotliwości zamawiania i odbierania materiałów, liczbie zamówień dla poszczególnych klientów itp. ad. 2 zapotrzebowania na działania podstawowe i pomocnicze mogą wystąpić lub nie, w zależności od różnych czynników ad. 3 określenie jak wiele zasobów danego rodzaju trzeba dostarczyć aby wykonać planowaną liczbę działań ad. 4 wielkość dostarczonych zasobów zależy od zachowania się ich kosztów - model kosztów zasobów zaangażowanych zasoby potrzebne do utrzymania zdolności produkcyjnych przez długi czas - model kosztów zasobów elastycznych zasoby można nabyć wtedy, gdy są potrzebne - menedżerowie mogą ograniczyć koszty za pomocą redukcji zasobów potrzebnych do działania lub zwiększyć ilość działań wykonywanych przy użyciu wolnych zasobów G. Świderska (red.), Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów, Warszawa, Difin 2003, s. 11-61 11-63
Koordynacja w ABB koordynacja i zatwierdzanie budżetu rewizja Etap 1 analiza procesu i działań wykonywanych w jego ramach -> pokazanie powiązań między komórkami Etap 2 wewnętrzna rewizja działań wykonywanych w poszczególnych działach w ramach procesu Etap 3 rewizja kierownictwa wyższego szczebla w zakresie procesów G. Świderska (red.), Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów, Warszawa, Difin 2003, s. 11-70
Etap 1 cel: zapewnienie - synchronizacji działań - zrozumienia i zgody z planowanymi wynikami procesu i działań wszystkich przedstawicieli działań - zgodności wyników procesu z celami i strategią przedsiębiorstwa - wprowadzenia kontroli procesów G. Świderska (red.), Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów, Warszawa, Difin 2003, s. 11-70
Etap 2 cel: zapewnienie - zrozumienia obciążeń, które niesie ze sobą konieczność zaspokojenia potrzeb innych procesów - zgrania wszystkich projektów udoskonalenia procesu G. Świderska (red.), Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów, Warszawa, Difin 2003, s. 11-70
Etap 3 cel: ostateczna weryfikacja budżetu przez prezesa, zarządzających podstawowymi i wspomagającymi procesami w przedsiębiorstwie kolejne etapy: wprowadzenie do realizacji, bieżąca kontrola G. Świderska (red.), Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów, Warszawa, Difin 2003, s. 11-71
Budżetowanie oparte na ABC - ABB poprzez efektywne zarządzanie kosztami działań, procesów, klientów i produktów zapewnia kreowanie wartości dodanej osoby odpowiedzialne za osiągnięcie celów to pracownicy zarządzający działaniami i procesami, nie kierownicy -> rozwój inicjatywy pracowników pod kątem tworzenia wartości dodanej przez działania i procesy dostarcza dokładniejszych danych o źródłach odchyleń od budżetów zapewnia większą swobodę decyzyjną dostarcza szerszych i lepszych informacji do zarządzania informacje o planowanych kosztach różnych obiektów mogą służyć do porównania efektów własnej działalności z konkurencją, poszukiwania lepszych rozwiązań alokacji zasobów i sprawniejszego wykonywania działań G. Świderska (red.), Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów, Warszawa, Difin 2003, s. 11-59, 11-71
pozycja jednostka skupienie na budżetowanie tradycyjne podmioty wewnętrzne lub kategorie wydatków wymaganych zasobach wejściowych ABB działania wyjściowych rezultatach działania orientacja historia ciągłe doskonalenia rola dostawców i klientów cele kontroli podstawa budżetowania formalnie nieuwzględniona maksymalizacja dokonań menedżerów podział kosztów na stałe i zmienne koordynacja z dostawcami i uwzględnienie potrzeb klientów synchronizacja działań w firmie wykorzystany i niewykorzystany potencjał E.J. Blocher, K.H. Chen, T.W. Lin, Cost Management. A Strategic Emphasis, Boston 1999, cyt. za: T. Wnuk-Pel, Budżetowanie kosztów, przychodów i wyników [w:] I. Sobańska (red.), Rachunek kosztów. Podejście operacyjne i strategiczne, C.H. Beck, Warszawa 2009, s. 319
Budżetowanie pracochłonne i kosztowne sztywne planowanie brak zdolności dostosowywania się perspektywa krótkookresowa okres 1 roku metoda przyrostowa nierealne dane brak uwzględnienia zmian w strukturze organizacji i procesach odkładanie budżetów do szaf wysoki stopień formalizacji podczas zatwierdzania i kontroli brak rzeczywistej analizy odchyleń brak komunikowania strategii i stopnia jej realizacji krótki okres dążenie do nieefektywności poprzez np. zawyżanie kwot wydatków G. Świderska (red.), Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów, Warszawa, Difin 2003, s. 11-72 11-76
Zarządzanie bez budżetów Beyond Budgeting nie kontrola, a przedsiębiorczość pracowników koncentracja na efektywności strategicznej, działaniach kreujących wartość oraz zarządzaniu kapitałem intelektualnym w firmie przekazywanie strategii na szczeble wykonawcze autonomia dla pracowników pierwszej linii kreowanie wartości tworzenie wielu centrów zysku poczucie kierowania biznesem wśród pracowników analiza kosztów i procesów pod kątem zwiększania wartości systemy motywacyjne wynagrodzenie zależne od wyników firmy poczucie przynależności i odpowiedzialności G. Świderska (red.), Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów, Warszawa, Difin 2003, s. 11-76 11-79
Beyond Budgeting dopasowanie działalności kierowników różnych szczebli do strategii przedsiębiorstwa - myślenie strategiczne: dążenie do poznania sytuacji i badania czynników sukcesu wiele lat w przód brak przywiązania do planów chęć do zmian obszarów i sposobów działania przedsiębiorstwa G. Świderska (red.), Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów, Warszawa, Difin 2003, s. 11-76 11-79
Budżetowanie Beyond Budgeting wizja cele strategiczne plan strategiczny trzymanie się ustalonej ścieżki kontrola kroczące prognozy elastyczne cele rozproszona kontrola relatywne nagrody ograniczona motywacja kultura organizacji: kontrakt, ustępliwość, kontrola kultura organizacji: odpowiedzialność, przedsiębiorczość, inicjatywa, uczenie się J. Hope, R. Fraser, Beyond Budgeting, Strategic Finance, 2000, Oct, 82, 4, cyt za: G. Świderska (red.), Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów, Warszawa, Difin 2003, s. 11-78
Kroczące prognozy prognoza to przewidywanie przyszłych zdarzeń i wyników orientacja na przyszłość ale brak zadań do wykonania nie są sztywne, ani obligatoryjne nie wymagają kontroli nie ma konieczności zachowania hierarchii powiązań mogą dotyczyć wybranych aspektów działalności przedsiębiorstwa (np. klientów, produktów, rynków, konkurentów) prognozy o różnej szczegółowości prognozy na najbliższy okres, najbardziej szczegółowe konieczność określenia zakresu wymaganych informacji prognoza musi bazować na głębokiej analizie, powierzchowne informacje nie wystarczą nie powinno się koncentrować tylko na miernikach finansowych G. Świderska (red.), Rachunkowość zarządcza i rachunek kosztów, Warszawa, Difin 2003, s.11-79 11-83