OSTEOPATIA TRZEWNA WEDŁUG AUTORSKIEJ METODY

OSTEOPATIA TRZEWNA WEDŁUG AUTORSKIEJ METODY JEAN-PIERRE A BARRALA Adam Polański & Mariusz Kurkowski Clm manipulacji trzwnj jst odtworzni, harmonizacja i wzrost komunikacji propriocptywnj w cil, tak by wspomóc jgo wwnętrzny mchanizm dla poprawy zdrowia. Ninijszy artykuł jst jdyni przglądm z koniczności skrótowym podstawowych założń trapii manualnj, zwanj manipulacją trzwną, znanj tż jako mtoda Barrala. Zaintrsowanych pogłębinim widzy tortycznj na tn tmat autorzy odsyłają do litratury zamiszczonj na końcu tkstu, a praktycznj do odpowidnich crtyfikowanych instytucji szkolniowych. Język zna wil powidzń, któr opisują stany mocjonaln w odnisiniu do ralnych struktur organizmu, choćby ścisnąć w żołądku, zalała kogoś żółć czy pęknięt src. Opisuj to prawi tak, jak gdyby na chwilę władzę nad ciałm i racjonalnym zachowanim przjął drugi ośrodk kontroli, który jst głębij położony i całkowici nizalżny od mózgu i tylko w chwilach mocji człowik uświadamia sobi jgo istnini. Wydawać by się mogło, ż taki atawistyczn podjści powinno pozostać pomiędzy ludowymi wirzniami i zwyczajami, jdnak tak ni jst. Na początku XX w. podjęto badania nad właściwościami jlit. Pionirami w tj dzidzini byli William Bayliss i Ernst Starling, dwaj brytyjscy naukowcy, którzy na podstawi badań nad jlitami psów odkryli m.in. istnini pptydów, stworzyli nazwę hormon i zapoczątkowali badania nad nimi. W XX w. odkryto równiż, ż jama brzuszna jst znaczni bardzij unrwiona niż mózg. Dalsz bardzij szczgółow badania przyczyniły się do rozwoju nurogastrontrologii. Nispodziwani więc dla wilu naukowców okazało się, ż trzwia poprzz sić nrwów i splotów nizalżnych od układu nrwowgo są samodzilną jdnostką, która w niświadomy sposób kontroluj cały organizm. Wszystki procsy trawinn i wydzilnicz są całkowici nizalżn od woli. Organizm potrafi odnalźć i utrzymać punkt równowagi i optymalngo stanu, w którym przbig tych procsów wiąż się z jak najmnijszym kosztm nrgtycznym z jgo strony. Jst to dzidzictwo procsów wolucji, któr wytworzyły dwa nizalżn ośrodki. Można powidzić, ż natura wyposażyła człowika w zawór bzpiczństwa w postaci nizalżngo systmu kontroli i podtrzymania życia [3]. Logiczn wydaj się, ż jakikolwik zachwiania równowagi pomiędzy strukturą a funkcją organów będą rzutować na cały systm. Pomijana i lkcważona mdycyna ludowa potrafi w naturalny sposób wpływać na t zachwiania równowagi czy to poprzz zmiany dity, zioła czy tchniki fizykaln lub dotyk. Od stulci mtody 16 www.praktycznafizjotrapia.pl

Nowoczsn mtody fizjotrapii Zdj. 1. Jan-Pirr Barral w trakci wykonywania zabigu manipulacji trzwnj (zdjęci wykorzystan za zgodą Barral Institut) maj 2016 17

trapii manualnych były częścią kultur Europy i Azji. W zbiorach archiwalnych, rysunkach i sztuc z minionych pok można odnalźć ślady i dowody, ż przodkowi potrafili dotykim i tchnikami manualnymi w rjoni jamy brzusznj wpłynąć na stan zdrowia. Współczśni, bazując na badaniach, któr za pomocą nowoczsnych tchnik laboratoryjnych pogłębiły widzę o trzwiach, francuski fizjotraputa i dyplomowany ostopata Jan-Pirr Barral usystmatyzował t tchniki manualn znan traz jako manipulacja trzwna lub mtoda Barrala. Jan-Pirr Barral urodził się w Grnobl w 1944 r., najpirw zdobył wykształcni jako fizjotraputa, a następni uzyskał tytuł dyplomowango ostopaty. W latach 1975 1982 roku wykładał biomchanikę kręgosłupa w Europan School of Ostopathy w Wilkij Brytanii w Maidston. Obcni jst dyrktorm i wykładowcą na Wydzial Manipulacji Ostopatycznych na Uniwrsytci Paryskim, członkim zarządu Wydziału Manipulacji Trzwnj w szkol ostopatii w Grnobl oraz dyrktorm Intrnational Collag of Ostopathy w St. Etinn. Barral rozpoczął pracę nad trapią wiscralną na początku lat 70. XX w. Pracował wtdy z doktorm Gorgss Arnaudm, który spcjalizował się w chorobach płuc i skcjach zwłok, w szpitalu w Grnobl na wydzial chorób płuc. Ta współpraca pozwoliła na głębsz zrozumini wpływu różnych czynników na biomchanikę organizmu. Mając możliwość dokonywania skcji, Barral odkrył, ż bliznowacni i ogranicznia ruchomości płuc powodują znaczn ogranicznia ruchomości sąsiadujących tkank i narządów. Zauważył równiż, ż problmy płuc mogą prowadzić nawt do zmian w strukturz kości karku i całgo kręgosłupa. To naprowadziło go na nowy trop poszukiwań powiązań pomiędzy organami wwnętrznymi a funkcjonowanim szkiltu, nrwów, naczyń krwionośnych i mocji. Wraz z swoim kolgą Pirrm Mrcirm poszukiwali odpowidzi na pytania dotycząc płaszczyzn i wktorów ruchu poszczgólnych organów: w jaki sposób organy ślizgają się względm sibi w trakci ruchu, jaką rolę organy wwnętrzn odgrywają w tworzniu linii napięć w cil. Były to fundamnty dzidziny trapii manualnych, znanych w Francji jako ostopatia płynów lub manipulacj trzwn. Z pomocą innych spcjalistów, takich jak doktor Srg Cohn z Grnobl czy ostopata Alain Croibir, Barral udokumntował zmiany zachodząc w trzwiach po zabigach przz nigo wykonywanych. Aby zobrazować zachodząc zmiany pozycji, ruchomości, wymiany płynów, użyli oni w tym clu promini rntgnogramu (RTG), fluoroskopii i ultradźwięków, skanra Dopplra i czujników prominiowania podczrwongo. Jako ż z wykształcnia Jan-Pirr Barral jst ostopatą, więc i mtoda rozwinięta przz nigo w dużj mirz czrpi z założń twórcy ostopatii Andrw Taylora Stilla, który w późnych latach XIX w. zaproponował now spojrzni na organizm. ZAŁOŻENIA TEORII ANDREW STILLA Główn założnia torii Andrw Stilla to: ciało jst nipodzilną całością traputa musi dostrzgać wszystki jgo lmnty i wpływ, jaki wywira jgo praca na wszystki systmy organizmu. Dotyczy to problmów strukturalnych, układu nrwowgo, mocji, równowagi hormonalnj i chmicznj itd., struktura i funkcja są z sobą powiązan gdy istnij problm strukturalny, będzi on rzutował na funkcj i odwrotni, organizm jst samorgulującym i zdolnym do samonaprawy systmm oznacza to ż, gdy np. skalczymy się, ciało bz ingrncji z zwnątrz rozpoczni procs gojnia, a gdy usuni się źródło napięć w jgo architkturz, samo odnajdzi najbardzij optymalny sposób funkcjonowania, ni nalży przsadzać z intnsywnością ingrncji manualnych trzba odnalźć najbardzij ograniczoną strukturę, następni uwolnić ją od ograniczń i dać czas, aby organizm mógł sam odnalźć nowy, optymalny wzorzc funkcjonowania, krążni krwi i chłonki kluczm dla zdrowia jst właściw zaopatrzni tkank w składniki odżywcz i odprowadzni płynów przmiany. Mając uwadz powyższ z łatwością można dostrzc, ż trapia trzwna jst kontynuacją ostopatii w prcyzyjnym odnisiniu do organów wwnętrznych. DEFINICJA I ZAŁOŻENIA MANIPULACJI TRZEWNEJ W krajach anglojęzycznych manipulacja trzwna zwana jst manipulacją lub ostopatią wiscralną (viscral manipulation VM). W Francji znana jst równiż jako ostopatia płynów, poniważ bzpośrdnio i pośrdnio wykorzystuj właściwości różnych ciśniń płynów w jami brzusznj i poszczgólnych organach. Gil Wtzlr, która jst dyrktorm ds. nauczania w Barral Institut, zaproponowała altrnatywną nazwę spcyficzna dla organów mobilizacja powięziowa. Jst to nazwa bardzij dokładna niż pozostał, jako ż zdcydowana większość tchnik oddziałuj na powięzi okalając i współdziałając z organami wwnętrznymi. Równiż w klarowny sposób opisuj ona spcyfikę tchnik. Zwykl manipulacja kojarzy się z tchnikami ostopatycznymi czy chiropraktycznymi. Tchniki Jan-Pirr a Barrala są zaś łagodn i niinwazyjn, więc mobilizacja jst najbardzij prcyzyjnym słowm na ich okrślni. Trapia manipulacji trzwnych jst tchniką manualną, którj clm jst przywrócni normalngo napięcia i harmoniczngo ruchu samych organów i ruchu pomiędzy nimi i sąsiadującymi strukturami w cil, w którym została zakłócona równowaga. Dodatkowo trapia ta wpływa na napięci powięzi, nrwów i naczyń krwionośnych, jak i wytłumini nadpobudliwości mocjonalnj. 18 www.praktycznafizjotrapia.pl

Nowoczsn mtody fizjotrapii Manipulacja wiscralna bazuj na założniu, ż ruch jst nizbędnym lmntm życia i utrzymania każdgo organizmu w zdrowiu. Wszystki żyw organizmy w przstrzni są w ciągłym ruchu. Nawt pozorni statyczny organizm musi cały czas dostosowywać swoją architkturę do zminiających się warunków zwnętrznych, musi pobirać tln z otocznia, wchłaniać i poddawać procsom trawinnym składniki nizbędn do podtrzymywania życia. Dotyczy to każdgo z narządów wwnętrznych. Aby mogły on sprawni funkcjonować, wymagany jst ruch i mobilność poszczgólnych organów i możliwość ich fizjologiczngo ruchu względm sibi. Organy wwnętrzn są w stałym kontakci z sąsiadującymi strukturami poprzz cinką warstwę tkanki łącznj zwanj powięzią. Jakikolwik ogranicznia tgo ruchu będą rzutowały na funkcjonowani organu i całgo organizmu. W zdrowym cil, gdy powięź jst lastyczna i niczym niograniczona, wszystki lmnty składow mogą poruszać się płynnym i nizakłóconym ruchm w fizjologicznym dla sibi zakrsi i rytmi. Dotyczy to całgo organizmu w skali mikro i makro od pulsowania poszczgólnych komórk, bicia srca, oddychania, po rytmiczn pulsowani lmntów układu nrwowgo. Organy wwnętrzn poruszają się niprzrwani 24 godziny na dobę przz cał życi. W ciągu dnia, gdy ni wymaga się od ciała większgo wysiłku, jak np. podczas bigania czy pracy fizycznj, przpona porusza się śrdnio 24 000 razy. Z pracą przpony związany jst ruch wszystkich organów wwnętrznych. Płuca muszą napłnić się powitrzm, aby chwilę potm skurczyć się. Cl manipulacji trzwnj Przywrócni fizjologicznych ruchów tkank i normalnj funkcji organizmu. Dotyczy to zarówno rlacji pomiędzy strukturami, jak i ich samych. Uwolnini istnijących ograniczń tkank, takich jak blizny czy zrosty. Przyspiszni tmpa naprawy tkank. Przywrócni normalngo krążnia płynów. Przywrócni normalnj funkcji nrwów i mijscow wzbudzni przpływu impulsów nrwowych w części ciała, na którj się pracuj. Poprawa zaopatrznia komórk w hormony i składniki chmiczn. Poprawa komunikacji pomiędzy częściami składowymi organizmu i poprzz to poprawa funkcjonowania układu nrwowgo i oddchowgo oraz krążnia krwi i chłonki. Wspomożni procsów trawinia i usuwania produktów rozpadu. Poprawa nastroju i jakości snu poprzz wzmożon wydzilani srotoniny. Rdukowani stanów zapalnych i bólu. Przywrócni normalnj funkcji zwiraczom i zastawkom organów Przywrócni normalnj ruchomości w stawach. Normalizacja napięcia mięśniowgo i rdukcja spazmów mięśni w okolicach nimi dotkniętych. Dla optymalngo działania systmu klatka pirsiowa i wszystki otaczając ją mięśni, więzadła i powięzi muszą poruszać się bz żadnych ograniczń. Dodatkowym czynnikim jst dostarczani i odprowadzani składników odżywczych oraz przkazywani impulsów nrwowych. Wszystko po to, aby możliw było oddychani. W trakci wymiany gazów ruch ni jst ograniczony jdyni do płuc i klatki pirsiowj. Wszystki narządy wwnętrzn muszą bzpośrdnio współgrać w tj czynności: src, nrki, śldziona, żołądk i jlita. Z każdym ruchm przpony nrki muszą poruszyć się w górę i w dół o ok. 10 cm. W trakci całgo życia pokonają on w tn sposób odlgłość ok. 31 000 km, co równa się prawi długości równika Zimi. Dodatkowo nrki poruszają się na boki i rotują. Można więc sobi wyobrazić, jak drobn zmiany fizjologicznych osi ich ruchu będą wpływały na wydajność całgo organizmu. Trapię stosuj się w: stanach ostrych po urazach jamy brzusznj i klatki pirsiowj, w wyniku wypadków komunikacyjnych (whiplash czy uraz związany z uciskim pasa bzpiczństwa na jamę brzuszna) czy związanych z uprawianą dzidziną sportu, stanach przwlkłych ból dna midnicy, zwłókninia i torbil, nitrzymani moczu, dysfunkcj prostaty, ból jądr, fkty mnopauzy, problmach układu ruchu przwlkł dysfunkcj kręgosłupa, migrny, ból głowy, zwężnia światła nadgarstka, ból stawów obwodowych, rwa kulszowa, problmach z trawinim wzdęcia i zaparcia, nudności, wymioty i zgaga, problmy z przłykanim, pdiatrii kolki, zaparcia, odbijani się i wymioty, przwlkłym bólu problmy związan z bliznami poopracyjnymi i po zakażniach, problmach mocjonalnych lęki i dprsj, syndrom strsu pourazowgo. Koljnym przykładm moż być wątroba. Gdy jj fizjologiczny ruch względm przpony zostani ograniczony, moż to unimożliwić płn napłniani powitrzm prawgo płuca i ograniczyć ruchomość klatki pirsiowj po prawj stroni. Nrki, worczk żółciowy i jlito grub będą zmuszon poruszać się wzdłuż zminionych osi dookoła mijsca o ograniczonj ruchomości, co w fkci moż wywołać zatruci organizmu, jako ż wątroba ni jst w stani działać poprawni. Słab trawini, kidy worczk żółciowy ni jst w stani optymalni wydzilać żółci do trawinia tłuszczów, moż powodować ból żbr po prawj stroni klatki pirsiowj z powodu ogranicznia ich ruchomości, co z koli moż dawać fkt bólowy na prawy bark i ramię itd. Każdy organ ma swój typowy dla sibi ruch wzdłuż fizjologicznych dla sibi trójwymiarowych osi. Tkanki i organy muszą mić możliwość przmiszczania się i ślizgania po powirzchniach stycznych. maj 2016 19

PODSTAWOWE TYPY RUCHU NARZĄDÓW WEWNĘTRZNYCH Trapia trzwna zajmuj się dwoma podstawowymi typami ruchu narządów wwnętrznych mobilnością i ruchomością. Jako ruchomość (mobility) okrśla się zdolność organów do przmiszczania się, popychania i pociągania sąsiadujących struktur w odpowidzi na wpływ sił zwnętrznych, np. to mobilność organów przmiszczających się pozwala wykonać skłon w bok. Drugim typm ruchu jst ruchliwość (motility), czyli cykliczn ndognn i nizalżn od świadomości przmiszczani się organów wwnętrznych wzdłuż spcyficznych dla każdgo organu mbriologiczni uwarunkowanych osi ruchu. Ruchomość wpływa na przpływ przz narządy wwnętrzn płynów i związków odżywczych oraz odprowadzni produktów przmiany matrii. Poprzz poprawę i optymalizację tych dwóch typów ruchu organów wwnętrznych VM pozwala organizmowi na własną korktę istnijących, a nifizjologicznych wzorców i wydajnijsz jgo funkcjonowani. Gdy ogranicznia dotyczą komponntów strukturalnych czy to aparatu ruchu, czy tkank miękkich lub organów wwnętrznych traputa VM odnajduj punkt największych ograniczń ruchu czy największgo napięcia wwnątrz ciała i odpowidnimi tchnikami stara się j uwolnić. ZASTOSOWANIE MANIPULACJI TRZEWNEJ Trapia trzwna jst szrszą mtodą niż prosta manipulacja organów wwnętrznych. Dla przykładu można podać, ż oddziałuj ona równiż na nrwy, naczynia krwionośn i stawy. Wiadomo, ż często wyglądający na czysto mchaniczny problm jdngo stawu, przy bliższym rozpoznaniu okazuj się kompnsacją dysfunkcji z innj części ciała. Barral jst przkonany, ż większość dysfunkcji układu ruchu powiązana jst z dysfunkcjami ruchomości organów wwnętrznych. Często ogranicznia w układzi mięśniowo-kostnym rzutują na funkcjonowani organów (np. problm z biodrm moż wpływać na napięci dna midnicy, a przz to oddziaływać na funkcj pęchrza moczowgo), jak tż i odwrotni organy wwnętrzn mogą rzutować na aparat ruchu (często u osób chorych na astmę zauważa się ogranicznia ruchomości klatki pirsiowj). Manipulacja trzwna jst jdnym z narzędzi używanym do przrwania tgo nizdrowgo cyklu kompnsacji w rlacjach między aparatm mięśniowo-szkiltowym a systmm narządów wwnętrznych. Zdj. 2. Zabig ostopatii trzwnj PRZEBIEG SESJI Traputa VM w trakci trningu w Barral Institut uczony jst szczgólnj wrażliwości dotyku ciała pacjnta w clu lokalizacji mijsc zwiększongo napięcia. Procs tn zwany jst słuchanim ogólnym (gnral listning GL). Można go porównać do wsłuchiwania się i dostrajania do informacji płynących z drugigo organizmu. Jan-Pirr żartobliwi powidział kidyś, ż prfruj rozmowę z tkanką niż rozmową z osobą. Można to wytłumaczyć faktm, ż często objawy dolgliwości zlokalizowan są dalko od ich przyczyn. Pacjnt, ni będąc tgo świadomy, a opowiadając o swoich dolgliwościach, ni daj płngo obrazu sytuacji. Jdyni uważn badani tkank, wsłuchani się i próba lokalizacji ośrodków napięcia pozwala na obiktywny wgląd w istnijącą w danym momnci sytuację. Efkty manipulacji trzwnj Zmiany napięcia i ruchomości tkank i narządów. Wzmożony przpływ płynów. Lokalny i ogólny wzrost nrgii. Efktywnijsza rspiracja. Lokalna i ogólna zmiana tmpratury ciała. Zmiany mocjonaln. Pobudzni układu nrwowgo. Zmiany rytmu cykli organizmu. Tak więc ssję trapii trzwnj rozpoczyna ogóln słuchani. Odbywa się to na stojąco traputa umiszcza swoją dłoń na głowi pacjnta i w dlikatny sposób próbuj zlokalizować linię i ośrodki napięć przbigając przz ciało. Wiadomo, ż poprzz wszchobcność tkank łącznych zwanych powięzią, ciało utrzymuj swoją architkturę i funkcję poszczgólnych lmntów. Traputa potrafi wyczuć dlikatn przbigi napięć wzdłuż tkank. W tn sposób zawęża się obszar jgo zaintrsowania. Dół, góra, przód czy tył ciała aż do momntu jak najdokładnijszj lokalizacji ośrodka napięcia. 20 www.praktycznafizjotrapia.pl

Nowoczsn mtody fizjotrapii Wspomagan jst to tchnikami zwanymi manualną ocną cipłoty (manual thrmal valuation MTE) i bardzij szczgółowym słuchanim mijscowym (local listning LL). Pozostał mtody diagnostyczn w trapii trzwnj to: ocna mobilności i ruchomości narządów, tst porównawczy długości kończyn dolnych, tst napięcia i ocna powłok skórnych. Oczywiści takż inn tchniki waluacyjn mogą być użyt w clu jak najdokładnijszgo zlokalizowania problmatycznych obszarów w cil. Następnym krokim jst próba dokładngo okrślnia, który narząd lub tkanka wymaga uwolninia. Dobra znajomość anatomii jamy brzusznj jst tu kluczowa. Gdy ośrodk napięcia został zidntyfikowany, można przjść do właściwych tchnik uwalniania czy inaczj manipulacji. Głównym założnim jst indukcja fizjologicznych dla danych narządów płaszczyzn, wktorów i jakości ruchów tak mobilności, jak i ruchomości. Sam akt uwalniania jst spcyficzny do każdgo narządu. Tchniki t są łagodn, współgrając z wwnętrznym rytmm rozprężania organów, indukują pirwszy bodzic uwalniający organ i pozwalający organizmowi powrócić do stanu równowagi. Tchniki można podzilić na pośrdni, czyli działając w kirunku napięcia (dirction of as) i bzpośrdni, zwan równiż bzpośrdnim rozciągnięcim (dirct strch). Dodatkowo można równiż wykorzystać dźwigni kończyn (czyli tak dobirać ich ułożni, aby wzmocnić tchnikę, którą się stosuj) czy rolowani skóry i wykorzystani sprężystości organów. Często, gdy organy są nidostępn do bzpośrdnich manipulacji (np. płuca) lub zbyt bolsn, aby j dotknąć, można pracować na organach czy strukturach powiązanych lub sąsiadujących z organm doclowym, aby w tn sposób starać się przywrócić jgo sprawność. SZKOLENIA BARRAL INSTITUTE POLSKA Barral Institut powstał w 1985 r. i jst międzynarodową organizacją z sidzibą w Stanach Zjdnoczonych, zajmującą się prowadznim szkolń dokształcających, jak i płnych programów nauczania zakończonych zdobycim crtyfikatu i uprawniń traputy VM. W części uropjskich szkół ostopatii manipulacj trzwn lub główn zagadninia tj mtody są częścią programu nauczania. W głównj mirz szkolnia instytutu są uzupłninim i kontynuacją nauki dla wilu praktykujących już traputów innych mtod. Wymaganim do podjęcia nauki w Instytuci jst posiadani podstaw i kwalifikacji w którjś z dzidzin ochrony zdrowia. Zwykl studntami są ostopaci, chiropraktycy, fizjotrapuci, trapuci intgracji strukturalnj i masażyści. Szkolnia organizowan są od ponad 25 lat i prowadzon przz praktykujących spcjalistów w wilu krajach Europy. VM3 VM1 VM2 VM5 VM6 VMC VM4 Schmat 1. przdstawia strukturę nauczania kirunku trapii manipulacji trzwnych. W wyniku wzbogacania i rozwoju istnijącj widzy wyodrębniły się następując kirunki nauczania: Manipulacja trzwna (VM) Manipulacja naczyniowo-trzwna (viscral vascular manipulation VVM) Manipulacja nrwów (nural manipulation NM) Now podjści do trapii manualnj stawów (nw manual articular approach NMAA) tchniki powięzi i mmbran (fascial and mmbran tchniqu FMT) Autorzy uważają, ż widza i umijętności przkazywan przz Barral Institut są znakomitym uzupłninim warsztatu pracy traputów manualnych pracujących w modlu holistycznym. Więcj informacji na tmat szkolń można odnalźć na stroni instytutu w USA lub na stroni polskigo przdstawicila instytutu: www.barralinstitut.com.pl. Piśminnictwo: 1. Barral J.P., Mrcir P. Viscral Manipulation. Rvisd Edition. Eastland Prss, Inc 2005. 2. Barral J.P. Undrstanding th Mssags of Your Body. North Atlantic Books 2007. 3. Grshon M. Th Scond Brain. Harpr Collins Publications 1998. 4. Harvy A. A Pathway to Halth. North Atlantic Books 2010. Adam Polański info@rolfing.pl VM1 jama brzuszna, część pirwsza VM2 jama brzuszna, część druga VM3 midnica VM4 klatka pirsiowa VM5 tchniki manualnj ocny cipłoty VM6 zagadninia rlacji mocji i trzwi VMC dyplom traputy Mariusz Kurkowski info@s3publishing.com manipulacji trzwnych Schmat 1. Struktura nauczania kirunku trapii manipulacji trzwnych. Dodatkowo na kirunku manipulacji trzwnych możliw jst uczstnictwo w disskcjach organów maj 2016 21