TERAPII CZASZKOWO-KRZYŻOWEJ

Transkrypt

1 ZASTOSOWANIE TERAPII CZASZKOWO-KRZYŻOWEJ U DZIECKA Z TIKAMI Danil Rozbrg & Ilona Rozbrg dr n. md. Mark Wichć Krzysztof Pycko Trapia czaszkowo-krzyżowa wywodząca się z ostopatii czaszkowj okazuj się skutczną formą pomocy u osób z tikami, czyli mimowolnymi, okrsowymi ruchami ciała, których przyczyny występowania ni zostały do końca poznan. W artykul opisano przypadk sidmioltnigo chłopca, u którgo zastosowani trapii czaszkowo-krzyżowj zmnijszyło liczbę i częstość pojawiania się tików. Tiki są nagłymi, okrsowymi, mimowolnymi ruchami, któr są wykonywan różnymi częściami ciała, np. mrugani powikami, marszczni czoła, odchylani głowy, drgani ust, zaciskani pięści. Etiologia tików ni jst do końca znana, jdnak coraz więcj danych przmawia za uwarunkowanim gntycznym oraz psychicznym, w tym uszkodzniami ośrodkowgo układu nrwowgo powstałymi w okrsi prnatalnym i postnatalnym, istnij równiż powiązani ruchów mimowolnych z przbytym zakażnim paciorkowcowym [13, 14]. Tik moż przjść w tik utrwalony, zwykl ni wymaga lcznia. Trapia tików uciążliwych wymaga stosowania nurolptyków. Czasami tik jst objawm uszkodznia układu pozapiramidowgo. Liczn, nasilon tiki pojawiają się w zspol Tourtt a. Bardzo często występowani tików jst rodzinn. Aby ustalić prawidłow rozpoznani, nalży zdobyć dokładn informacj na tmat mimowolnych ruchów jaki jst ich charaktr, kidy się zaczęły, jaka jst częstość ich występowania, jaki czynniki j nasilają. Następni potrzbn są badania nurologiczn, tomografia komputrowa, rzonans magntyczny oraz badani radiologiczn (RTG) głowy. Po diagnostyc można rozpocząć odpowidnią trapię. Będzi ona zalżć od rodzaju nasilnia tików, ich przyczyny oraz stopnia, w jakim utrudniają normaln funkcjonowani chorgo. Łagodn tiki u dzici zwykl ustępują i ni wymagają lcznia. Tiki można podzilić na ruchow i głosow, prost i złożon, przmijając i przwlkł. 1. Przykłady tików ruchowych prostych [13]: marszczni czoła, mrugani oczami, otwirani ust, wytrzszczani oczu, grymasy śmichu lub płaczu, unoszni brwi, ruchy żucia, ściągani warg w ryjk, wysuwani języka z ust, potrząsani głową, ruchy przypominając przczni lub potakiwani, wzruszani ramionami, zaciskani pięści. 2. Przykłady tików ruchowych złożonych [13]: mogąc sprawiać wrażni clowych: dotykani nosa, dotykani innych ludzi, wąchani innych przdmiotów, wąchani swoich rąk, podskakiwani, zagryzani warg, kopropraksja (wykonywani obscnicznych, wulgarnych gstów), 66

2 Z praktyki gabintu chopraksja (powtarzani gstów lub ruchów wykonywanych przz inn osoby); mogąc sprawiać wrażni niclowych: potrząsani głową, połączon z wzruszanim ramionami, skwncyjny układ ruchów w obrębi twarzy, lizani sibi lub innych, całowani przdmiotów, wsuwani sobi palca do gardła. 3. Przykłady tików wokalnych prostych [13]: głośn wdchy lub wydchy, chrząkani, pogwizdywani, wąchani, mlaskani, cmokani, czkawka, krztuszni się, mruczni, jęczni. 4. Przykłady tików wokalnych złożonych [13]: złożon skwncj tików prostych, cholalia (powtarzani zasłyszanych sylab, zgłosk lub słów), palilalia (powtarzani przz sibi sylab, zgłosk lub słów), koprolalia (wypowiadani trści wulgarnych). 5. Przykłady tików czuciowych [13]: uczuci mrowinia skóry, swędzni, łaskotani, uczuci napięcia, drętwini, uczucia gorąca, pobolwani. PRZYCZYNY ZABURZEŃ TIKOWYCH Przz wil lat przyczyny zaburzń tikowych były wiązan przd wszystkim z czynnikami psychologicznymi. Znalazło to swoj odzwircidlni w często i powszchni używanym okrślniu tiki nrwow, któr występowały z takimi zaburzniami nrwicowymi, których przyczynę stanowią: przżywani trudnych mocjonalni sytuacji przkraczających możliwości adaptacyjn dzicka, atmosfra zastraszania, lęku i napięć, konflikty wwnątrzrodzinn, problmy szkoln i w rlacjach z rówiśnikami. Sytuacja ta często prowadziła do szukania winnych, przżywania uczucia wstydu przz rodziców, a co za tym idzi takż bagatlizowania problmu i w konskwncji zanichania poszukiwania pomocy. Istotnym i częstym problmm pojawiającym się u dzici z zaburzniami tikowymi są spcyficzn trudności w uczniu się (dyslksja, dysgrafia, dysortografia, dyskalkulia), któr stwirdza się u blisko 50% dzici z zaburzniami tikowymi. W wilu przypadkach tiki mogą być tż następstwm rakcji organizmu na przbytą infkcję baktryjną [14]. OPIS PRZYPADKU Opisywany pacjnt to sidmioltni chłopic uczęszczający do klasy pirwszj szkoły podstawowj. Jst wychowywany przz oboj rodziców. Okrs nimowlęcy przbigał bz odchylń od stanu prawidłowgo, koljn tapy w normi, od ok. dwóch lat pojawiły się tiki głosow chrząkani, rodzic wiążą tn fakt z narodznim się siostry chłopczyka. Koljn tiki pojawiły się zaraz po upadku na placu zabaw w szkol. Były to gwałtown ruchy, potrząsani głową, zaciskani i otwirani rąk oraz wyginani kończyn dolnych w stawach skokowych. Tiki stały się uciążliw dla chłopca, dzici w szkol dopytywały, dlaczgo wykonuj taki ruchy głową. Stało się to bardzo męcząc dla chłopca, który z czasm zaczął zgłaszać ból odcinka szyjngo. Problm stał się złożony, gdyż doszły ból szyi spowodowan nadwyrężnim mięśni. Tiki utrzymywały się przz koljn misiąc. U chłopczyka zaraz po upadku z zjżdżalni na placu zabaw wykonano RTG i rzonans magntyczny odcinka szyjngo i głowy. Ni stwirdzono uszkodznia rdznia kręgowgo i ośrodkowgo układu nrwowgo. Tiki nasilały się szczgólni w sytuacjach strsowych, takich jak np. porann wyjści do szkoły, niradzni sobi w sytuacjach dnia codzinngo. Po odbyciu konsultacji z licznymi lkarzami ni stwirdzono ubytków zdrowotnych. Chłopic odbył kilkumisięczną trapię u psychologa, który stwirdził, ż pacjnt jst aktywny wrbalni względm rlacji zadaniowj, chętni ralizuj stawian wyzwania z cikawością poznawczą, jst wytrwały z znacznym skupinim uwagi. W trakci konsultacji obsrwowano tiki ruchow głową, któr były nizalżn od kontkstu sytuacyjngo. W obszarz funkcji poznawczych: pamięci, prcpcji, spostrzgania i uwagi, rozwój był prawidłowy. Zakrs funkcji motorycznych oraz koordynacji wzrokowo-przstrznnj ni wykazywały odchylń, intligncja mocjonalna była adkwatna do wiku. Chłopic nalży do dzici wrażliwych, któr odzwircidlają napięcia przz układ nrwowy. Poziom intligncji ogólnj kształtuj się w przdzial przciętngo poziomu intlktualngo/powyżj przciętnj. Obszar rozwoju snsomotoryczngo w zakrsi dotyku, równowagi, ruchu, prcpcji słuchowj oraz w sfrz uwagi w normi rozwojowj w obszarz mocji dominuj nadwrażliwość i poczuci sprawstwa. TERAPIA CZASZKOWO-KRZYŻOWA Trapia czaszkowo-krzyżowa stanowi jdną z mtod ostopatycznych, na którj opracowani wybitny lkarz William Garnr Suthrland poświęcił kilka dzisięciolci. Dopiro po latach doświadczń rozpoczął nauczani tj mtody [2, 5]. listopad

3 Trapia czaszkowo-krzyżowa stosowana jst przy dolgliwościach związanych z ciałm pacjnta. Ni wymaga bzpośrdnigo kontaktu z skórą człowika, tym nimnij zalca się, by odziż pacjnta była miękka, nikrępująca i bzuciskowa. Traputa podczas zabigu, który śrdnio trwa u ludzi dorosłych mnij więcj godzinę, a u malutkich dzici ok. 30 minut, wykonuj konkrtn układy traputyczn. Trapia polga na ułożniu rąk w okrślonych mijscach, np. czaszki, klatki pirsiowj, jamy brzusznj, kończyn dolnych oraz górnych, kości krzyżowj, przpony, midnicy. Podczas tych układów dlikatnym dotykim motylkowym pozwala na rozluźnini tkank miękkich i kostnych w obrębi układu czaszkowo-krzyżowgo (zspół mmbranowy opony twardj mózgu i rdznia kręgowgo i przyczpionych do nij struktur kostnych: czaszki, kręgosłupa, kości krzyżowj). Duża część tchnik czaszkowo-krzyżowych skirowana jst na przywrócni naturalngo, wzajmngo ruchu kości czaszki i lastyczności mmbran otaczających mózgowi. Trapia moż być równiż stosowana lokalni, np. wokół stawu kolanowgo, stopy lub szczęki. W tn sposób zabig uwalnia różn ogranicznia i dysfunkcj w cil i przywraca ruchomość, dając odczuci rozluźninia i dobr samopoczuci. Pacjnt po zabigu jst wypoczęty, a gdy następuj rozwiązani traumatyczngo przżycia, trapii mogą towarzyszyć mimowoln ruchy ciała, drgania, zmiany rytmu oddchowgo, rakcj mocjonaln typu śmich czy płacz. Podczas trapii stosowan są różn tchniki traputyczn. Zasadą przyjętą podczas trapii jst minimalna ingrncja z strony traputy przy maksymalnj inicjatywi i zaangażowaniu systmu pacjnta w procs lcznia. Traputa znajduj pwin dystans, tzw. granic kontaktu, w odnisiniu do zachodzącgo procsu, który zachodzi w cil pacjnta, natomiast zachowuj status obsrwatora, bz ingrncji w sam procs lcznia. Traputa, obsrwując, ułatwia przjści przz procs, al ni wymusza ani ni przyspisza zmian. Stosuj tchniki zaciszania, wzmacniając zasoby własn organizmu, trakcję opony twardj, dkomprsję kości krzyżowj czy tż odblokowując szwy czaszkow. Podczas wykonywania układów traputycznych jst w stani cofnąć objawy lokalnj nidyspozycji tkanki, oddziaływać na odlgł narządy i cały układ homostazy organizmu [1, 3, 4, 8, 9]. Trapia kranio-sakralna składa się z pięciu podstawowych lmntów systmu czaszkowo-krzyżowgo: 1. Wrodzona fluktuacja płynu mózgowo-rdzniowgo odpowiada za ośrodkowy układ nrwowy, który przpływa przz cntrum mózgowia i rdznia kręgowgo. Odpowiada za prawidłowy obig w całym systmi czaszkowo-krzyżowym. 2. Ruchomość ośrodkowgo układu nrwowgo ma ogromn znaczni dla jgo funkcjonowania. Ruchomość ta jst pulsacją wwnątrzkomórkową (gdy rucho- mość ośrodkowgo układu wraz z jgo pulsacją poruszają wszystki jgo komórki). 3. Wzajmn napięcia układu oponowgo napięcia powstając wzdłuż opony, któr odwzajmniają fluktuację płynu mózgowo-rdzniowgo. Opona twarda funkcjonuj jak opona wzajmngo napięcia. 4. Ruchomość kości czaszki jst ważnym lmntm całj trapii czaszkowo-krzyżowj. Ustawini oraz rodzaj poruszania się kości stanowią bardzo ważn źródło informacji dla fizjotraputy. Za pomocą odpowidnich układów traputa moż ocnić stan pacjnta i rozpocząć poszczgóln tapy trapii. 5. Mimowolny ruch kości krzyżowj występuj pomiędzy kośćmi midnicy. Tn ruch jst możliwy dzięki fluktuacji płynu mózgowo-rdzniowgo oraz napięcia opony twardj. Przy unoszniu się płynu w kirunku do czaszki opona twarda ciągni z sobą kość krzyżową, która ustawia się w pioni. Gdy zachodzi odwrotny procs, kość krzyżowa porusza się ku dołowi i do przodu i ustawia się w poziomi [1]. PROTOKÓŁ ZBIORCZY TERAPEUTY Trapię rozpoczyna się od stóp. 1. Nalży ustalić punkty podporu, nutraln, objąć biosfrę pacjnta, ustalić linię środka. 2. Nalży włączyć się w punkty odnisinia. 3. Praca przy kości krzyżowj fluktuacja podłużna (zdj. 1). 4. Otworzni przpon w cil: midnica, jama brzuszna, klatka pirsiowa, kość gnykowa, podstawa czaszki (zdj. 2). Otwory jarzmow V, skirowani pływu, przstrzń rozluźniani (zdj. 3). 5. Praca przy głowi: w chwyci sklpiniowym nalży ocnić fluktuację podłużną, poprzczną, moc płynu mózgowo-rdzniowgo, zasoby, symtrię układu, wntualn przsunięcia (zdj. 4), drnowani zatok żylnych, chwyt potylicowy lub sklpiniowy płyn w dół i odpływm (wydch), wzmocnić zasoby zaproś ciszę CV3 lub CV4, odwijani kości czaszki. 6. Pompa dra Ston a (zdj. 5). 7. Polyvagal (zdj. 6). 8. Zaiskrznia (zdj. 7). 9. Nalży wykonać zaciszni przy kości krzyżowj lub potylicy, co utrwala fkt trapii (zdj. 8). 10. Nalży wykonać chwyt dwubigunowy: kość krzyżowa potylica, kość krzyżowa kość sitowa. 11. Na konic trzba zadbać, aby pacjnt pozostał na lżanc lub matracu i dzięki tmu odczuł komfort po trapii, gdyż podczas zachodznia głębokich procsów rakcj pacjntów mogą być różn: płacz, uczuci zimna, pocni się. Warto pamiętać, aby pacjnt zaraz po zakończniu sansu zabigowgo uzupłnił płyny, najlpij wodą [11]. 68

4 Z praktyki gabintu Zdj. 1. Praca z kością krzyżową chwyt krzyżowy Zdj. 2. Odblokowani przpony brzusznj listopad

5 Zdj. 3. Otwirani otworów jarzmowych Zdj. 4. Chwyt sklpiniowy Suthrlanda CV3 Zdj. 5. Pompa dra Ston a Zdj. 6. Chwyt Polyvagal Zdj. 1. Praca z kością krzyżową chwyt krzyżowy Zdj. 7. Zaiskrzni w trzcij komorz 70

6 Z praktyki gabintu Zdj. 8. Zaciszni chwyt dwubigunowy: kość krzyżowa potylica PODSUMOWANIE Po przprowadzniu cztromisięcznj trapii czaszkowo-krzyżowj dwa razy w tygodniu uzyskano znaczną poprawę. Tiki się zmnijszyły. Częstotliwość ich występowania ograniczyła się do minimum. Najlpszy fkt można było zaobsrwować po zakończniu szkoły, kidy rozpoczął się okrs wakacyjny. W tym czasi tiki ni występowały i dzicko stało się stabiln mocjonalni. Trapia czaszkowo-krzyżowa okazała się bardzo fktywna i pomocna w niwlowaniu tików nrwowych, al wpłynęła równiż pozytywni na zmiany w zachowywaniu się dzicka. Trapia czaszkowo-krzyżowa w swojj historii przszła duż zmiany. Wywodzi się z ostopatii czaszkowj, która opira się na trapii mchanicznj, aż do oddziaływania na krążni płynu mózgowo-rdzniowgo oraz somatomocjonaln rozluźnini związan z urazami psychicznymi człowika, w tym tikami. Wyczuwani rytmu krążnia płynu mózgowo-rdzniowgo jst podstawową umijętnością potrzbną do prowadznia trapii kranio- -sakralnj. Umijętność prawidłowgo odczytania rytmu krążnia tgo płynu daj możliwość znalzinia zakłócń oraz przywrócnia prawidłowj funkcji i kontroli fktów lcznia [6, 7]. r PIŚMIENNICTWO: 1. Gilchrist R. Podstawy trapii czaszkowo-krzyżowj. Ujęci Biodynamiczn. Virgo, Warszawa Tchniki ostopatyczn. Lim T., Doblr T.K. (rd.). Mularczyk M. (rd. wyd. pol.). Tom 3. Munchn Krn M. Mądrość ciała czaszkowo-krzyżow podjści do istoty zdrowia. Virgo, Warszawa Schultz L., Fitis R. Niskończona sić. Anatomia powięzi w działaniu. Virgo, Warszawa Pirsmann N., Pirsmann E. Trapia czaszkowo-krzyżowa u dzici i nimowląt. Virgo, Warszawa Miszwski W.J., Miszwska A. Nowoczsn mtody fizjotrapii. Trapia czaszkowo-krzyżowa. Mdycyna Rodzinna 2014; 3: Bogusz-Tomczak A. Trapia czaszkowo-krzyżowa w lczniu zaburzń psychosomatycznych. Praktyczna Fizjotrapia i Rhabilitacja 2017; 83: Sills F. Foundations in Craniosacral Biodynamics. Tom 2. North Atlantic Books, Brkly, California Upldgr J.E. CranioSacral thrapy What it is, how it works. North Atlantic Books, Brkly, California Upldgr J.E. Your innr physician and you. Craniosacral thrapy and somatomotion rlas. North Atlantic Books, Brkly, California and UI Entrpriss Palm Bach Gardns, Florida Sadowska J. Skrypt z kursu Kurs trapii czaszkowo-krzyżowj. Katowic Skrzypulc A., Sgit S., Szuścik A. i wsp. Rola czynników psychologicznych w przbigu zspołu tików u dwudzistoltnigo mężczyzny opis przypadku. Postępy Psychiatrii i Nurologii 2011; 20 (1): Bryńska A., Wolańczyk T. Dzicko z zaburzniami tikowymi w szkol i przdszkolu informacj dla pdagogów i opikunów. Ośrodk Rozwoju Edukacji, Warszawa Fonbrg E. Przsądy a nauka. Państwow wydawnictwo Widza powszchna, Warszawa Danil Rozbrg magistr fizjotrapii, Gabint Rhabilitacji i Trapii Manualnj REHROZ w Mrągowi Ilona Rozbrg licncjat pdagogiki, Gabint Rhabilitacji i Trapii Manualnj REHROZ w Mrągowi dr n. md. Mark Wichć spcjalista fizjotrapii, Cntrum Rhabilitacji MARKMED w Ostrowcu Świętokrzyskim, kirownik Katdry Fizjotrapii w WSBiP w Ostrowcu Świętokrzyskim Krzysztof Pycko spcjalista fizjotrapii, Wojwódzki Szpital Rhabilitacyjny dla Dzici w Amryc listopad