PRZYKŁADY ROZWIĄZAŃ MES Piotr Nikiel
Metoda elementów skooczonych Metoda elementów skooczonych jest metodą rozwiązywania zadao brzegowych. MES jest wykorzystywana obecnie praktycznie we wszystkich dziedzinach nauki. Głowna idea MES polega na tym, że dowolną ciągła wartośd (np. temperaturę) można zmienid na model dyskretny, który oparty jest na ograniczonej ilości węzłów, tworzących ograniczona ilośd elementów skooczonych. Algorytm MES (dla wyznaczania temperatury) można przedstawid następująco: 1) W rozpatrywanym ośrodku bierzemy pod uwagę ograniczona ilośd punktów (węzły siatki elementów skooczonych). 2) Wartośd temperatury definiuje się, jako parametr, który należy wyznaczyd. 3) Strefa wyznaczenia temperatury dzieli się na ograniczoną ilośd pod-stref (elementy skooczone), które maja wspólne węzły i w sumie aproksymują kształt ośrodka.
Metoda elementów skooczonych 4) Temperaturę aproksymuje się na każdym elemencie za pomocą wielomianu, który wyznaczony jest za pomocą węzłowych wartości temperatury. Dla każdego elementu wyznaczany jest wielomian i wyznaczany jest on w taki sposób, aby zachowad warunek ciągłości temperatury na granicach elementów. 5) Węzłowe wartości musza byd tak dobrane aby zapewnid najlepsze w stosunku do rzeczywistego przybliżenia pola temperatury. Dobór taki wykonywany jest za pomocą minimalizacji funkcjonału, który odpowiada równaniu przewodzenia ciepła. Minimalizacja może byd wykonywana zarówno przez minimalizację bezpośrednią, jak i na podstawie warunku koniecznego ekstremum funkcji, w tym wypadku wyznaczenie temperatur węzłowych musi byd powiązane za pomocą układu równao algebraicznych. Liczba równao jest równa liczbie niewiadomych wartości węzłowych temperatur.
Metoda elementów skooczonych Przy rozwiązywaniu metodą MES zagadnieo, w których nieznany jest rozkład danej funkcji, wykorzystuje się trzy typy elementów, które można sklasyfikowad na podstawie typu i stopnia wielomianu interpolującego: simpleks, któremu odpowiada wielomian gdzie liczba współczynników jest o jeden większa od liczby współrzędnych przestrzennych, np. dla dwuwymiarowego elementu typu simpleks, zdefiniowanego przez trzy węzły funkcja wygląda następująco: t 1 2x 3y kompleks elementy tego typu mają większą liczbę węzłów niż elementy typu simpleks, funkcje interpolujące mają ilośd współczynników równą liczbie węzłów; multipleks elementy tego typu różnią się od elementów typu kompleks tym, że brzegi elementów są równoległe do osi współrzędnych, a w przypadku elementów trójwymiarowych ściany elementów są równoległe do płaszczyzn wyznaczonych przez osie układu współrzędnych.
Element jednowymiarowy typu simpleks Określenie wartośd temperatury w punkcie b, 2 węzłowego elementu jednowymiarowego typu simpleks: Funkcja aproksymująca dla tego elementu ma postad: Współczynniki a1 i a2 można wyznaczyd za pomocą warunków w punktach węzłowych: Warunki te opisuje układ równao:
Element jednowymiarowy typu simpleks Podstawiając do otrzymuje się:
Dane: ti = 110 ºC, tj = 230 ºC, Xb = 4 mm Obliczenia: Określenie wartości temperatury
Element dwuwymiarowy typu simpleks Określenie wartości temperatury w punkcie b elementu dwuwymiarowego typu simpleks: Wartości współczynników α1 α2 α3 otrzymamy wychodząc z warunków w węzłach elementu: Po rozwiązaniu utrzymujemy:
Element dwuwymiarowy typu simpleks A pole elementu skooczonego, opisujemy wzorem: gdzie:
Dane: Określenie wartości temperatury t i = 400ºC, xi = 0m, yi = 0m, tj = 340ºC, xj = 4m, yj = 0,5m, tk = 460ºC, xk = 2m, yk = 5m, xb = 2m, yb = 1,5m tb=? Obliczenia:
Określenie wartości temperatury Obliczamy wyznacznik 2A: Obliczamy funkcję kształtu:
Określenie wartości naprężenia Określenie wartości naprężenia w punkcie b elementu dwuwymiarowego typu simpleks: Dane: σi = 40MPa, xi = 0m, yi = 0m, σj = 34MPa, xj = 4m, yj = 0,5m, σk =46MPa, xk = 2m, yk = 5m, xb = 2m, yb = 1,5m σb =? Obliczanie współczynników dla funkcji:
Określenie wartości naprężenia
Określenie wartośd odkształcenia Obliczyd odkształcenia w elemencie skooczonym: Dane: Uxi = 10mm, Uyi = -1mm, Xi = 5mm Yi = 3mm Uxj = 10mm, Uyi = 0mm, Xj = 5mm, Yj = 0 mm Uxk = 15mm, Uyk = 0,5mm, Xk = 10mm, Yk = 2mm εx, εy, εxy =?
Określenie wartośd odkształcenia Obliczanie współczynników: Podstawiając, otrzymujemy: εx = 7,66; εy = 2 εxy = 0,05
Element typu multipleks Obliczenie φ w elemencie skończonym ma postać:
Element typu multipleks
Określenie wartośd naprężenia Określid wartośd naprężenia w zadanym punkcie B Dane: σ1 = 40MPa, X1 = 1mm, Y1 = 1mm σ2 = 34MPa, X2 = 3mm, Y2 = 1mm σ3 = 46MPa, X3 = 4mm, Y3 = 4mm σ4 = 32MPa, X4 = 0,5mm, Y4 = 4mm ξ = 0,5 η = 0,5 σb, XB, YB =? Funkcje kształtu w układzie lokalnym:
Określenie wartośd naprężenia
Określenie wartości naprężenia Określenie wartości naprężenia w punkcie b Dane: σ1 = 40MPa, x1 = 1mm, y1 = 1mm, σ2 = 34MPa, x2 = 3mm, y2 = 1mm, σ3 =46MPa, x3 = 4mm, y3 = 4mm, σ4 =32MPa, x4 = 0,5mm, y4 = 4mm xb = 2,5, yb = 3,25m Obl. σb, ξb, ηb
Określenie wartości naprężenia
η = 0,5 ξ = 0,357 Określenie wartości naprężenia
Określenie wartości naprężenia
Wyznaczenie ustalonego pola temperatury w pręcie Do zamocowanego kooca pręta jest doprowadzony strumieo ciepła q, na wolnym koocu pręta zachodzi wymiana ciepła przez konwekcję. Współczynnik konwekcyjnej wymiany jest równy natomiast temperaturze otoczenia t Obliczyd wartości temperatur w pręcie dla punktów T1, T2, T3. Dane: Podstawowe równanie: Warunki brzegowe: Jednostkowy strumieo ciepła q jest dodatni, jeżeli ciepło jest odprowadzone z pręta
Wyznaczenie ustalonego pola temperatury w pręcie Funkcjonał dla rozpatrywanego przypadku można zapisad w następujący sposób:
Wyznaczenie ustalonego pola temperatury w pręcie Obliczenie składowych funkcjonału:
Wyznaczenie ustalonego pola temperatury w pręcie Podstawiając otrzymujemy funkcjonał: Minimalizacja funkcjonału sprowadza się do obliczenia pochodnych cząstkowych tego funkcjonału względem wartości węzłowych temperatury:
Wyznaczenie ustalonego pola temperatury w pręcie Obliczenia: C(1) = 75/3,75=20=C(2) αs = 10 -qs = 150 αst = 10*40 = 400 t1 = 70ºC t2 = 62,5ºC t3 = 55ºC
Ważniejsze zalety MES własności materiału elementów niekoniecznie muszą byd jednakowe co daje możliwośd wykorzystania MES do materiałów wielofazowych, jak również do materiałów, których własności są funkcją temperatury ośrodek o skomplikowanym kształcie może byd zaproksymowana z dużą dokładnością za pomocą elementów krzywoliniowych wymiary elementów mogą byd objętościowo rożne, to daje możliwośd powiększania lub zmniejszania wymiarów elementów w pewnych strefach rozpatrywanej objętości za pomocą MES można uwzględniad nieliniowe warunki brzegowe
Literatura A. Milenin Podstawy metody elementów skooczonych, Kraków 2010 Zienkiewicz O.C., Metoda elementów skooczonych, Warszawa 1972