KRZYSZTOF JAJUGA Kaedra Inwesycji Finansowych i Zarządzania Ryzykiem Akademia Ekonomiczna we Wrocławiu 25 LAT EKONOMETRII FINANSOWEJ
EKONOMETRIA FINANSOWA OKREŚLENIE Modele ekonomerii finansowej są worzone w odniesieniu do danych w posaci finansowych szeregów czasowych, zaś modele są sosowane: - w celu weryfikacji hipoez worzonych przez eorię finansów - w celu idenyfikacji prawidłowości w danych finansowych Modele ekonomerii finansowej: - Modele ekonomerii dynamicznej, adapowane na porzeby finansowych szeregów czasowych - Modele rozwijane na porzeby finansów
EKONOMETRIA FINANSOWA OKREŚLENIE Campbell, Lo, MacKinlay: raison d ere of financial economerics is he empirical implemenaion and evaluaion of financial models Journal of Financial Economerics: designed o address subsanive saisical issues raised by he remendous growh of he financial indusry. Papers providing or applying new economeric echniques which are paricularly well suied o deal wih financial daa and models fall wihin he scope of his journal
EKONOMETRIA FINANSOWA A EKONOMIA FINANSOWA Ekonomia finansowa (eoria finansów) Modele wywodzące się z eorii ekonomii, odnoszące się głównie do zjawisk i procesów finansowych, przede wszyskim ych, kóre zachodzą na rynkach finansowych. Zazwyczaj modele e są modelami formalnymi (maemaycznymi), ale u ich podsaw są podsawowe kaegorie ekonomiczne: równowaga, racjonalność, ip. Przykład: model wyceny CAPM (Sharpe (1964), Linner (1965), Mossin (1966), Treynor (1961))
EKONOMETRIA FINANSOWA A MATEMATYKA FINANSOWA Maemayka finansowa Modele czyso maemayczne, operujące na absrakcyjnych (z punku widzenia finansów) pojęciach. Modele e poencjalnie mogą być zinerpreowane i zasosowane w finansach, ale wymaga o ich konkreyzacji z punku widzenia finansów i z punku widzenia analizy danych Przykład: eoria wyceny maryngałowej (Harrison, Kreps (1979))
EKONOMETRIA FINANSOWA A INNE DZIEDZINY Tendencja inegracji ekonomii finansowej, maemayki finansowej i ekonomerii finansowej na gruncie rozwiązywania konkrenych problemów finansowych zw. finanse empiryczne Typowym przykładem jes model wyceny opcji
EKONOMETRIA FINANSOWA A STATYSTYKA MATEMATYCZNA Klasyczna ekonomeria finansowa jes zorienowana na badanie dynamiki zjawiska, w mniejszym sopniu zwracając uwagę na właściwości rozkładu (jednowymiarowego lub wielowymiarowego) załoŝenie normalności (jednowymiarowej lub wielowymiarowej) rozkładu składnika losowego Osani okres charakeryzuje się zmianami w ym zakresie właściwości rozkładowe zyskują na znaczeniu Podsawowy model: wielowymiarowy proces sochasyczny
TROCHĘ HISTORII OKRES PRZED 1982 Tryggve Haavelmo laa 40-e XX wieku warości zmiennych ekonomicznych jako realizacje procesu sochasycznego Mandelbro (1963) inne niŝ normalne rozkłady sóp zwrou Box, Jenkins modele ARIMA laa 70-e XX wieku Phillipps (1957), Sargan (1964) model ECM
TROCHĘ HISTORII OKRES PRZED 1982 Granger, Newbold (1974), wcześniej Yule skorelowanie zmiennych dynamicznych w regresji Fuller (1976), Dickey, Fuller (1979, 1981) es pierwiaska jednoskowego Sims (1980) model VAR Granger (1981) koinegracja
POWSTANIE EKONOMETRII FINANSOWEJ Engle (1982) model ARCH (Economerica) Poby w LSE w 1979, rozmowy z Davidem Hendry, Dennisem Sarganem i Jimem Durbinem, badania nad hipoezą Friedmana doyczącą wpływu niemoŝności prognozowania inflacji na cykl koniunkuralny
DALSZY ROZWÓJ EKONOMETRII FINANSOWEJ Bollerslev (1986), Taylor (1986) model GARCH Granger, Weiss (1983) wierdzenie o reprezenacji Engle, Granger (1987) koinegracja meody saysyczne Johansen (1988, 1991) koinegracja Engle, Lilien, Robins (1985) ARCH-in-mean
DALSZY ROZWÓJ EKONOMETRII FINANSOWEJ Engle, Lilien, Robins (1985) ARCH-in-mean Bollerslev, Engle, Wooldridge (1988) MGARCH Engle, Ng, Roschild (1990) facor ARCH Engle, Russell (1998) model ACD Engle (2001) model DCC
NAGRODA IM. NOBLA W DZIEDZINIE NAUK EKONOMICZNYCH 2003 Uzasadnienie: Engle: for mehods of analyzing economic ime series wih ime-varying volailiy (ARCH) Granger: for mehods of analyzing economic ime series wih common rends (coinegraion)
ROBERT ENGLE (UR.1942) CLIVE GRANGER (UR.1934 )
EKONOMETRIA FINANSOWA SIŁY NAPĘDOWE - Inegracja z innymi działami finansów: wycena, analiza ryzyka - Rozwój echnologii kompuerowej - Wzros dosępności danych finansowych (szeregi czasowe) - Rozwój eorii finansów - Rozwój procedur numerycznych
PODSTAWOWE ZASTOSOWANIA - Analiza cen akcji (poziom i zmienność) - Analiza kursów waluowych (poziom i zmienność) - Analiza sóp procenowych (poziom i zmienność) - Analiza cen owarów (poziom i zmienność)
PODSTAWOWE ZASTOSOWANIA Cel prakyczny - Wycena insrumenów finansowych i innych rodzajów akywów - Analiza ryzyka rynkowego - Analiza ryzyka kredyowego - Analiza porfelowa - Srukura erminowa sóp procenowych
KLASYCZNE DZIAŁY EKONOMETRII FINANSOWEJ Modele jednorównaniowe (ARIMA GARCH) a modele wielorównaniowe (VARIMA MGARCH) Modele srukuralne (VAR) a modele zredukowane (ARIMA) Modele poziomu (ARIMA) a modele zmienności (GARCH) Modele liniowe a modele nieliniowe Modele deerminisyczne a modele sochasyczne
KLASYCZNE DZIAŁY EKONOMETRII FINANSOWEJ Ogólny model jednowymiarowy,...) ( ) (,...) ( ) ( ) ( ) ( 1 2 1 1 1 1 1 = = = = + = X X V F h X X E F g F h F g X σ µ ε
KLASYCZNE DZIAŁY EKONOMETRII FINANSOWEJ Ogólny model wielowymiarowy X µ Σ = µ + Σ = E(X X = E(X X 0.5 1 T Z,...) X 1,...)
NOWE (???) OBSZARY EKONOMETRII FINANSOWEJ Modelowanie wielowymiarowe Modelowanie rozkładów Zmienność sochasyczna Modelowanie w czasie ciągłym Modelowanie EV Dane UHF i mikrosrukura rynku
NOWE (???) OBSZARY EKONOMETRII FINANSOWEJ Składnik losowy o rozkładzie innym niŝ normalny Modelowanie bayesowskie Modelowanie skośności i kurozy Długa pamięć Modele przesrzeni sanów Algorymy numeryczne
MODELOWANIE W CZASIE CIĄGŁYM - modele procesów sochasycznych w czasie ciągłym - proponowane w eorii finansów, przejrzysa inerpreacja finansowa - próba odniesienia się do prawidłowości zaobserwowanych w danych finansowych - sanowią podsawę innego określonego modelu ekonomii finansowej, np. modelu sopy procenowej, modelu wyceny opcji - modelowanie procesu w całości, brak oddzielnych modeli dla elemenów składowych procesu (np. wariancji)
WYZWANIA EKONOMETRII FINANSOWEJ Pomos między wyrafinowanymi modelami i zachowaniem rynku Co wynika z eorii finansów dla modeli ekonomerii finansowej Engle 3 obszary
DZIĘKUJĘ BARDZO