Szkolny Program Profilaktyki

Szkolny Program Profilaktyki Opracowany przez: mgr Justynę Pawlik mgr Elżbietę Krasoń 1

Spis treści WPROWADZENIE... 3 PODSTAWA PRAWNA... 3 I. DIAGNOZA ŚRODOWISKA SZKOLNEGO... 4 II. CELE I ZAŁOŻENIA DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH... 5 III. METODY REALIZACJI PROGRAMU... 6 IV. SPOSÓB REALIZACJI PROGRAMU... 6 V. ADRESACI PROGRAMU I STRUKTURA ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH... 7 VI. PRZEWIDYWANE EFEKTY PLANOWANYCH DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH... 8 VII. EWALUACJA SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI... 8 2

WPROWADZENIE Profilaktyka jest chronieniem człowieka w rozwoju przed zagrożeniami i reagowaniem na nie. Jej celem jest ochrona człowieka, dziecka, ucznia, wychowanka przed wszelkimi zakłóceniami rozwoju. Człowiek niedojrzały sam dla siebie może być zagrożeniem. Dlatego prowadzenie dziecka ku dojrzałości jest zarówno wychowaniem, jak i profilaktyką. Oddziaływanie profilaktyczne ma szczególne znaczenie w odniesieniu do dzieci i młodzieży w okresie dorastania. Jest to faza rozwoju, w czasie której dokonuje się wiele intensywnych, jakościowych zmian w osobowości człowieka. Fazę tę najczęściej charakteryzuje brak integracji. Dlatego jest to czas podatny na zakłócenia i podejmowanie działań ryzykownych. Czynniki ryzyka to wszystkie elementy (cechy, sytuacje, warunki) zwiększające prawdopodobieństwo pojawienia się niekorzystnych konsekwencji zaburzających prawidłowy rozwój. Należą do nich: Środowisko społeczne i normy w nim obowiązujące, promujące dane wzorce zachowań. Modelowanie takich zachowań w domu i w szkole. Grupy rówieśnicze i występujące w nich zachowania dysfunkcyjne. Słabe wyniki w nauce. Brak celów życiowych. Dostęp do środków i substancji psychoaktywnych. Wczesna inicjacja w zachowaniach ryzykownych. Wychowywanie się w rodzinie niepełnej Wyjazdy rodziców za granice w celach zarobkowych, pozostawianie dzieci pod opieką dalszej rodziny Problemy finansowe rodziców PODSTAWA PRAWNA Podstawą prawną do wprowadzenia działań profilaktycznych w ramach szkolnego programu profilaktyki, stanowią: 1. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej art. 72 2. Konwencja o Prawach Dziecka art. 3,19,33 3. Ustawa z dania 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz. U. Z 1996 r. nr 67, poz.329 z późniejszymi zmianami) 4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dziennik Ustaw z dnia 15 stycznia 2009 r. Nr 4, poz. 17) 5. Rozporządzenia MEN z 27 lutego 2007r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz.U. z 2007 Nr 35 poz.222 ze zm.) 6. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. 2010 nr 228 poz. 1487) 7. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2010 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. 2010 nr 228 poz.1490) 3

I. DIAGNOZA ŚRODOWISKA SZKOLNEGO Od września 2012 roku Szkoła Podstawowa w Zaraszowie jest szkołą, której organem prowadzącym jest Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Zaraszów i Okolic. Szkoła Podstawowa w Zaraszowie jest niewielką szkołą, co w połączeniu z przyjaznym i bezpiecznym otoczeniem sprawia, iż stwarzamy naszym uczniom duże poczucie bezpieczeństwa. Przyczyn zachowań ryzykownych jest jednak wiele. Większość uczniów naszej szkoły mieszka na wsi, a zatem dostęp do korzystania z różnych propozycji ośrodków kulturalnych mają utrudniony. Znaczna część rodziców utrzymuje się z pracy we własnym gospodarstwie rolnym dlatego część dzieci czas wolny od zajęć lekcyjnych przeznacza na pomoc rodzicom w gospodarstwie. Wykształcenie rodziców - najczęściej zawodowe, może być przyczyną braku aspiracji naukowych, ale może również wpływać motywująco. Sytuacja materialna wielu rodzin jest bardzo trudna, dlatego rodzice podejmują pracę zarobkową poza rolnictwem lub wyjeżdżają za granicę. Pojawiło się zjawisko,,eurosieroctwa. Obserwuje się małą aktywność społeczną wśród mieszkańców (brak stowarzyszeń, klubów, kół itp.) Szkoła jest jedynym ośrodkiem kultury w naszej miejscowości, dlatego też pozyskuje środki na działalność pozalekcyjną, pozwalającą rozwijać różne zainteresowania i talenty uczniów. Diagnozy środowiska szkolnego dokonano na podstawie obserwacji zachowania uczniów w sytuacjach szkolnych i pozalekcyjnych, rozmów z uczniami nauczycielami i rodzicami, analizy dokumentacji wychowawców, rozmowy z dyrektorem szkoły. Analiza wyników badań potwierdziła wstępne zidentyfikowanie obszarów zagrożeń występujących w naszej szkole i posłużyła do skonstruowania Szkolnego Programu Profilaktyki w Zaraszowie. Skutecznej realizacji założeń SPP sprzyjać będzie współpraca z różnymi instytucjami (Policja, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna, Komisja ds. zwalczania problemów alkoholowych, Opieka Społeczna, KRUS, Urząd Miejski w Bychawie, Bychawskie Centrum Kultury) i rodzicami. Przeprowadzona diagnoza posłużyła do określenia domniemanych przyczyn zachowań ryzykownych: Rozpoznanie; zachowania ryzykowne Wulgaryzmy, brak kultury osobistej Brak zainteresowania nauką Przyczyny - obyczaj środowiskowy - wzorce wyniesione z domu - chęć zaimponowania, - wyraz buntu, manifestowanie dorosłości - wzorce w mediach - złe relacje nauczyciel uczeń - brak reakcji nauczyciela i innych dorosłych - ubóstwo językowe - niedostosowanie wymagań do poziomu uczniów - niejasne kryteria oceniania uczniów - jakość programów nauczania - lenistwo - nudne lekcje - negatywny wpływ grupy rówieśniczej - brak zainteresowania ze strony rodziców 4

Rozpoznanie; zachowania ryzykowne Palenie papierosów, picie alkoholu Zachowania agresywne Przyczyny - ciekawość, wpływ reklamy w mediach - wzorowanie się na dorosłych - sposób na odreagowanie - moda, szpan - nuda, przekora, bunt - sytuacja domowa - negatywny wpływ grupy rówieśniczej - negatywne wzorce, także nawyków mediach - sposób na odreagowanie stresu i załatwienie sprawy - chęć dominowania, zaistnienia w grupie - moda na agresję w grupie rówieśniczej - nieumiejętność radzenia sobie z problemami - odpowiedź na prowokację II. CELE I ZAŁOŻENIA DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH Szkolny program profilaktyki uwzględnia treści kształcenia dostosowane do potrzeb rozwojowych uczniów naszego środowiska. Jest on zintegrowany ze Statutem Szkoły i Programem Wychowawczym i ma na celu: 1. Przeciwdziałanie zachowaniom ryzykownym. Doskonalenie i kształcenie umiejętności rozwiązywania problemów oraz radzenia sobie z przejawami przemocy eliminowanie zachowań agresywnych. Wdrażanie do prawidłowego pojmowania norm zachowania przyjętych przez społeczeństwo, w miejscach publicznych oraz w środowisku rodzinnym. Dążenie do stworzenia modelu człowieka szczęśliwego wszelkie nałogi są zazwyczaj rekompensatą dyskomfortu psychicznego. 2. Promowanie zdrowego stylu życia. Zachęcanie do aktywnego spędzania czasu wolnego. Wspomaganie zdrowia fizycznego i psychicznego poprzez kształcenie umiejętności i nawyków ruchowych. Stwarzanie możliwości udziału w zajęciach sportowo-rekreacyjnych. Organizacji czasu wolnego. 3. Kształtowanie ważnych psychologicznie i społecznie umiejętności. Rozwijanie umiejętności interpersonalnych, kształcenie umiejętności zachowywania się w różnych sytuacjach, doskonalenie technik asertywnych umiejętność mówienia NIE. 4. Zapobieganie niepowodzeniom dydaktycznym i wzmacnianie poczucia własnej wartości i tożsamości: Uczenie świadomego decydowania o sobie i ponoszenia konsekwencji własnych decyzji. Wyrabianie poczucia własnej wartości, wiary w siebie i odpowiedzialności za swoje czyny. Wyrównywanie szans edukacyjnych i szans rozwoju społecznego. Kształtowanie poczucia przynależności narodowej. 5. Uświadomienie zagrożeń związanych z pracą dzieci w rodzinnych gospodarstwach rolnych. Usuwanie zagrożeń wynikających z oddziaływania szkodliwych czynników środowiska prac rolnych. Przekazania rodzicom informacji dotyczących bezpiecznej pomocy dzieci w gospodarstwie. 5

Kształtowanie wśród dzieci przekonań o konieczności przestrzegania zasad bezpieczeństwa przy wykonywaniu pracy. Dzieci wykorzystują przekazaną wiedzę na temat bezpiecznych sposobów wykonywania pewnych prac. Przekazania dzieciom wiedzy na temat zasad udzielania pierwszej pomocy. 6. Zapobieganie uzależnieniom 7. Wspieranie czynników chroniących: Silna więź z rodzicami. Zainteresowanie nauką i własnych rozwojem. Praktyki religijne. Podtrzymywanie tradycji i kształcenie szacunku dla jej norm. Konstruktywna grupa rówieśnicza, autorytety. III. METODY REALIZACJI PROGRAMU 1. Metody aktywizujące jednostkę i środowisko: quizy, konkursy plastyczne, muzyczne, literackie, apele, teatrzyki, działalność kół zainteresowań pomoc koleżeńska, szkolenia rodziców nauczycieli, dni otwarte, zawody sportowe, wycieczki, kuligi. 2. Metody eksponujące: Impresyjne polegające na wywołaniu u uczniów określonych zachowań i zmian w postawach moralnych, przeżywanie głębokich emocji. Ekspresyjne stwarzanie sytuacji, w których uczeń nie tylko przeżywa, ale i tworzy np. drama, odgrywanie ról, inscenizacje, wystawy prac. 3. Metody podające: mini wykład, pogadanka, rozmowa kierowana, dyskusja. 4. Metoda projektów. IV. SPOSÓB REALIZACJI PROGRAMU Realizacja programu odbywać się będzie w ramach: 1. Zajęć dydaktyczno wychowawczych i opiekuńczych prowadzonych przez wychowawców i nauczycieli przedmiotu, realizacji ścieżek edukacyjnych, a także na wycieczkach, spotkaniach oraz imprezach okolicznościowych. Organizowanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej. 2. Zajęć pozalekcyjnych z dziećmi mających na celu; Możliwość rozwijania przez uczniów własnych zainteresowań. Rozwiązywanie problemów oraz radzenie sobie z przejawami przemocy. Umiejętność otwartego wyrażania myśli, uczuć i przekonań. Praca dydaktyczna z uczniami w ramach zajęć z art.42 KN 3. Realizacja rządowych programów pomocowych: Wyprawka szkolna Szklanka mleka Owoce w szkole 3. Poświęcania szczególnej uwagi wychowawcy na wzmocnienie poczucia własnej wartości wychowanka poprzez: Okazanie zainteresowania każdemu wychowankowi. Badanie środowiska domowego oraz indywidualne rozmowy z rodzicami lub opiekunami. Udzielanie pomocy w rozwiązywaniu problemów osobistych poruszanych przez wychowanków. 6

Wspólne opracowywanie metod postępowania w sytuacjach konfliktowych. Dzielenie się z rodzicami pozytywnymi uwagami o dziecku. 4. Pedagogizacji rodziców w ramach: zebrań ogólnych, spotkań z wychowawcami, korespondencji z rodzicami oraz różnymi członkami społeczności szkolnej i pozaszkolnej. V. ADRESACI PROGRAMU I STRUKTURA ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH Niniejszy program skierowany jest do: uczniów, nauczycieli i rodziców. Praca profilaktyczna w szkole została zaplanowana na trzech związanych ze sobą poziomach: I. Profilaktyka wśród dzieci i dla dzieci. II. Profilaktyka wśród nauczycieli. III. Profilaktyka wśród rodziców. Rada Pedagogiczna: Określa zadania w zakresie profilaktyki. Określa zapotrzebowanie na realizację programów profilaktycznych. Dokonuje analizy działalności profilaktycznej. Nauczyciele: Współpracują z wychowawcami klas w realizacji zadań profilaktycznych. Wykonują zalecenia zawarte w orzeczeniach wydanych przez PPP. Doskonalą kwalifikacje i zdobywają nowe umiejętności w zakresie działań profilaktycznych. Wychowawca klasy: Integruje zespół klasowy. Dba o poczucie bezpieczeństwa i akceptacji ucznia w klasie. Wyposaża uczniów w umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Realizuje zadania w zakresie profilaktyki we współpracy z rodzicami uczniów. Rozpoznaje indywidualne potrzeby uczniów oraz analizuje przyczyny niepowodzeń szkolnych. Określa formy i sposoby udzielania uczniom, w tym uczniom z wybitnymi uzdolnieniami, pomocy psychologiczno-pedagogicznej, odpowiednio do rozpoznanych potrzeb. Organizuje i prowadzi różne formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów, rodziców i nauczycieli. Podejmuje działania profilaktyczno-wychowawcze wynikające z Programu wychowawczego szkoły i Szkolnego programu profilaktyki w stosunku do uczniów, z udziałem rodziców i nauczycieli. Wspiera działania opiekuńczo-wychowawcze nauczycieli, wynikające z Programu profilaktyki szkolnej. Dyrektor: Monitoruje pracę wychowawców klas w zakresie profilaktyki. Diagnozuje oczekiwania uczniów i rodziców w zakresie profilaktyki. Współpracuje z podmiotami szkoły oraz instytucjami wspomagającymi działania z zakresu profilaktyki. Inicjuje i organizuje przedsięwzięcia określone w Szkolnym programie profilaktyki. Rada Rodziców: Uchwala w porozumieniu z Radą Pedagogiczną Szkolny Program Profilaktyki. Analizuje i diagnozuje opinie rodziców na temat profilaktyki. 7

Współpracuje z Radą Pedagogiczną, dyrektorem, Samorządem Uczniowskim. Rodzice: Przedstawiają Radzie Rodziców opinie na temat profilaktyki. Korzystają z pomocy i wsparcia ze strony pedagoga i szkolnej służby zdrowia w zakresie profilaktyki. Wnioskują do odpowiednich organów i instytucji w sprawach kształcenia specjalnego, nauczania indywidualnego, zajęć rewalidacyjno-wychowawczych. Organ prowadzący Stowarzyszenie na Rzecz Rozwoju Wsi Zaraszów i Okolic: Decyduje i finansuje zatrudnianie i wymiar czasu pracy pedagoga, psychologa, logopedy, nauczycieli wspomagających. Współuczestniczy w wyposażaniu szkoły w pomoce dydaktyczne, środki niezbędne do realizacji Programu. VI. PRZEWIDYWANE EFEKTY PLANOWANYCH DZIAŁAŃ PROFILAKTYCZNYCH W wyniku wdrożenia szkolnego programu profilaktyki: UCZNIOWIE: Zmniejszy się wskaźnik występowania agresji i przemocy Posiądą wiedzę na temat uzależnień i ich negatywnych skutków Będą dostrzegali swoje mocne strony Chętnie i aktywnie uczestniczą w promocji zdrowego stylu życia Zmniejszy się wypadkowość wśród uczniów pomagających w rodzinnych gospodarstwach rolnych RODZICE: Usystematyzują swoją wiedzę na temat uzależnień, mechanizmów agresji i przemocy Zwiększy się świadomość zagrożeń występujących z angażowania dzieci do prac w rodzinnych gospodarstwach rolnych; higienicznego trybu życia, racjonalnego odżywiania Korzystają ze wsparcia instytucji specjalistycznych NAUCZYCIELE/ WYCHOWAWCY: Podwyższą swoje kompetencje wychowawcze i profilaktyczne Wychowawca na każdy rok szkolny opracuje na podstawie SPP plan działań profilaktycznych dla swojej klasy, w którym uwzględni zadania, sposoby realizacji, formy i metody pracy. VII. EWALUACJA SZKOLNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI Celem ewaluacji jest określenie, czy dany program realizuje postawione mu zadania. Program profilaktyki jest dokumentem otwartym. Będzie podlegał zmianom wraz ze zmieniającą się rzeczywistością szkolną. Analiza jego skuteczności będzie polegać na bieżącym monitorowaniu oraz cyklicznie dokonywanej ewaluacji. Przez monitorowanie rozumiemy systematyczną i rozciągniętą w czasie obserwację sposobów realizacji przyjętych w programie celów i zadań wychowawczych. Ewaluacja jest natomiast pogłębioną analizą i interpretacją zebranych danych oraz oceną wartości programu. Pozwoli podjąć decyzję, czy ma być dalej realizowany, a jeżeli tak, to czy należy go zmodyfikować. Ewaluacja Programu Profilaktycznego jest więc analizą i oceną: wszelkich efektów jego wdrożenia, szeroko pojętych warunków (środowiskowych, organizacyjnych, materialnych), w jakich jest realizowany, stopnia jego realizacji wobec założonych celów. 8

Podstawową formą ewaluacji będą: - Ankiety skierowane do uczniów, nauczycieli i rodziców, - Arkusze obserwacji, - Wywiad, rozmowa, - Sprawozdania nauczycieli, - Zeszyt obserwacji zachowań uczniów. Wyniki ewaluacji są jawne, prezentowane w postaci raportu. Z jego skróconą wersją dyrektor zapoznaje Radę Pedagogiczną, Radę Rodziców oraz przedstawicieli Samorządu Uczniowskiego. Wnioski z ewaluacji będą przedstawione Radzie Pedagogicznej, a planowane zmiany zatwierdzane uchwałą, po wcześniejszym zaopiniowaniu przez Radę Pedagogiczną i Samorząd Uczniowski. Kryteria ewaluacji Programu Profilaktyki: Kryterium Pytania kluczowe Celowość Czy cele działań profilaktycznych zostały dobrane trafnie z uwzględnieniem potrzeb rozwojowych uczniów? Czy Program ma przejrzystą strukturę? Czy w sposób zrozumiały Komunikatywność dla uczniów i rodziców formułuje cele, zadania i formy oddziaływań profilaktycznych? Realność Czy jest możliwy do realizacji w naszych warunkach? Czy spełnia oczekiwania środowiska lokalnego wobec szkoły? Czy Program pobudza do działania wszystkich członków społeczności Aktywizacja szkolnej? W jakim stopniu umożliwia rodzicom włączanie się w jego realizację? Jawność Czy uczniowie i rodzice znają zawarte w Programie cele i świadomie uczestniczą w ich realizacji? Efektywność Czy da się zaobserwować pozytywne efekty oddziaływań Programu? Czy cele i zadania Programu są spójne z celami oraz zadaniami Spójność wyznaczonymi przez Podstawę programową kształcenia ogólnego i Statut? Czy nauczycielskie plany pracy wychowawczej korelują z Programem Profilaktyki szkoły? Uchwalony przez; Radę Rodziców Uchwałą nr 3/2012/2013 z dnia 26.09.2012 r - porozumienie z Radą Pedagogiczną nastąpiło dnia 24.09.2012 r.(uchwała 7/2012/2013) Kryteria wybrane do ewaluacji w roku szkolnym 2013-2014: 1. Celowość - Czy cele działań profilaktycznych zostały dobrane trafnie z uwzględnieniem potrzeb rozwojowych uczniów? (Zał. 1 Ankieta dla nauczycieli) 2. Efektywność - Czy da się zaobserwować pozytywne efekty oddziaływań Programu? 9

Zał. 1 Ankieta dla nauczycieli Cel ankiety: Poniższa ankieta ma na celu zbadanie Waszych oczekiwań w zakresie działań profilaktycznych. Prosimy o szczere odpowiedzi, ankieta jest anonimowa. Prosimy odnieść się do poniższych twierdzeń, zaznaczając właściwą, Waszym zdaniem, odpowiedź lub wpisując ją w miejsce kropek. Dziękujemy za współpracę. 1. Czy program profilaktyki ma przejrzystą strukturę? 2. Czy w zrozumiały sposób są sformułowane cele i zadania zawarte w programie profilaktyki? 3. Czy cele programu profilaktycznego uwzględniają wszystkie potrzeby rozwojowe ucznia szkoły podstawowej? 4. Czy Twoje plany pracy wychowawczej korelują z programem profilaktyki? 5. Czy Twoim zdaniem jakiś ważny problem zostały pominięty w szkolnym systemie profilaktycznym?...... 6. Czy program profilaktyki jest możliwy do realizacji w aktualnych warunkach? 7. Czy uczniowie i rodzice znają zawarte w programie profilaktyki cele i zadania? 8. Czy program profilaktyki pobudza do działania wszystkich członków społeczności szkolnej? Kogo jeszcze włączyłabyś/włączyłbyś do realizacji programu?. 9. Czy można zaobserwować w szkole pozytywne efekty oddziaływań programu profilaktyki? TAK (jakie?) NIE 10. Jaka jest Twoja opinia na temat aktualnego programu profilaktyki?... 10