Pieniądz; polityka pieniężna Joanna Siwińska-Gorzelak
Pieniądz Pieniądz jest zdefiniowany przez swoje funkcje. Jest: Środkiem wymiany powszechnie akceptowany w transakcjach Środkiem przechowywania wartości pieniądz może być używany do międzyokresowego transferu siły nabywczej Jednostką rozrachunkową ceny są wyrażone w pieniądzu Czy Bitcoin to pieniądz? NIE Czy karta kredytowa to pieniądz? NIE, ale ułatwia jego tworzenie
Pieniądz Odróżnienie, co jest pieniądzem, a co nim nie jest, może być czasem trudne Nie istnieje jedna, najlepsza miara pieniądza Miary pieniądza (podaży pieniądza): M1, M2, M3 M1 (wąski pieniądz) pieniądz jako środek wymiany M2 oraz M3 zawiera inne aktywa, które mogą być przekształcone w wąski pieniądz (po poniesieniu kosztu, lub po upływie pewnego czasu)
Pieniądz Płynność łatwość i szybkość z jaką dane aktywo może być użyte do zakupów Płynność pieniądza jest jego największą zaletą Jego wadą jest (prawie) brak oprocentowania
Źródło: wykład dr Brzozowskiego, WNE UW Agregaty pieniężne Definicje agregatów w strefie euro (i Polsce) M1 M2 M3 Gotówka w obiegu Depozyty bieżące Depozyty z terminem pierwotnym do 2 lat Depozyty z terminem wypowiedzenia do 3 miesięcy Operacje z przyrzeczeniem odkupu Jednostki uczestnictwa w funduszach rynku pieniężnego Dłużne papiery wartościowe z terminem pierwotnym do 2 lat
Agregaty pieniężne Jest jeszcze agregat M0 inaczej baza monetarna jest to suma gotówki oraz rezerw banków komercyjnych na trzymanych na rachunku banku centralnego są to więc pasywa (zobowiązania) banku centralnego
M1 w Wielkiej Brytanii
Popyt na pieniądz Decyzje dotyczące całego portfela podejmowane są na podstawie następujących cech aktywów: Oczekiwanego ryzyka Płynności Stopy zwrotu
Popyt na pieniądz Popyt na pieniądz: d M P L Y, i, i, i M d P L Y, i M d = popyt na pieniądz w ujęciu nominalnym M L other P = ogólny poziom cen Y = realny dochód i = nominalne oprocentowanie aktywów (pieniądza i M, pożyczek, i L, innych aktywów, i other ; (nominalne oprocentowanie równe jest sumie realnej stopy procentowej r i oczekiwanej inflacji, e ) L = funkcja uzależniająca popyt na realne zasoby pieniądza od dochodu i stopy procentowej
Inflacja i nominalna stopa procentowa Nominal interest rate (percent, loga rithmic scale) 100 Kenya Uruguay Kazak hstan Armenia 10 France Italy Unite d Kingdom Nige ria Japan Germany Unite d States Singapore 1 1 10 100 1000 Inflation rate (percent, logarithmic scale) slide 10
Popyt na pieniądz Można wyrazić popyt na pieniądz, jako zależność od po pierwsze - dochodu, a po drugie - sumy realnej stopy procentowej oraz oczekiwanej inflacji e : M d P L Y, r e Popyt na realne zasoby pieniądza (real money demand) M P d L Y, r e
Źródło: wykład dr Brzozowskiego, WNE UW Czynniki wpływające na popyt na pieniądz Czynnik Wzrost powoduje Wyjaśnienie Poziom cen Proporcjonalny wzrost Do tych samych transakcji potrzebujemy więcej pieniądza Realny dochód Wzrost Więcej transakcji Realna stopa procentowa Spadek Wyższy koszt alternatywny Oczekiwana inflacja Spadek j.w. Oprocentowanie pieniądza Wzrost Mniejszy koszt alternatywny Bogactwo Wzrost Wartość portfela rośnie Ryzyko Spadek lub wzrost Zależy czy wzrost ryzyka dotyczy innych aktywów, czy pieniądza Płynność innych aktywów Spadek Inne aktywa stają się bardziej atrakcyjne Technologie płatnicze Spadek Mniej pieniądza potrzeba do dokonania wszystkich transakcji.
Elastyczności popytu na pieniądz Dochodowa elastyczność popytu na pieniądz to procentowa zmiana popytu, wynikająca ze wzrostu dochodu o 1%. Półelastyczność popytu na pieniądz względem stopy procentowej to procentowa zmiana popytu wynikająca ze wzrostu stopy oprocentowania innych aktywów
Kreacja pieniądza W nowoczesnej gospodarce kreacja pieniądza odbywa się inaczej, niż przedstawia się to w tradycyjnych podręcznikach do makroekonomii. Zauważmy przede wszystkim, że gdy bank udziela kredytu (na przykład na zakup mieszkania), to na ogół odbywa się to w formie utworzenia nowego depozytu na który bank przelewa daną kwotę. Ten depozyt zwiększa podaż pieniądza. Wniosek: kredyty, których udzielają banki, zwiększają podaż pieniądza
Kredyty i podaż pieniądza Bilans banku A (PLN) Pasywa Aktywa Depozyty 1000 Rezerwy 1000 Bilans banku A Pasywa Aktywa Depozyty 1000 Rezerwy 100 Kredyty 900
Kredyty i podaż pieniądza Kredyt 900 udzielony przez Bank A stanie się depozytem w Banku B Podaż pieniądza wzrośnie z 1000 do 1900, a to jeszcze nie koniec procesu, bo Bank B również udzieli kredytu I tak dalej
Kredyty i podaż pieniądza
Podaż pieniądza Stwierdziliśmy, że kredyty, których udzielają banki, zwiększają podaż pieniądza Podaż pieniądza jest więc znacznie większa niż zasób gotówki M1>M0 Tę zależność często przedstawia się wykorzystując pojęcie mnożnika kreacji pieniądza M1=mnożnik kreacji pieniadza*m0
Podaż pieniądza Każdy bank musi mieć pewną ilość rezerw (czyli gotówki) w stosunku do depozytów Udzielenie pożyczki (kredytu) wiąże się ze zmniejszeniem rezerw Żeby więc udzielić tylu pożyczek, ile bank chce (może), to bank musi mieć źródło rezerw Tym źródłem może być Bank Centralny, który dostarcza gotówki (M0) w zasadzie na żądanie Bank nie jest więc skrępowany ilością depozytów, ani ilością rezerw, tylko jego chęcią i możliwością udzielenia kredytów
Kredyty, rezerwy i podaż pieniądza Bilans banku A (PLN) Pasywa Depozyty 1000 Aktywa Rezerwy 100 Kredyty 900 Bilans banku A Pasywa Depozyty 1000 Pożyczka z Banku Centralnego 300 Aktywa Rezerwy 100 Kredyty 1200
Jak Bank Centralny wpływa na podaż pieniądza (M1)? Bank centralny ustala stopę procentową, po której udostępnia bankom komercyjnym gotówkę Wzrost tej stopy procentowej oznacza, że rezerwy stają się droższe, więc bank będzie musiał podnieść oprocentowanie pożyczki (cenę pożyczki) przez co udzieli ich mniej Z mniejszą ilością rezerw będzie mógł udzielić mniejszych pożyczek i podaż pieniądza spadnie
Jak Bank Centralny wpływa na podaż pieniądza (M1)? Limitem pożyczek nie jest dostępność rezerw (gotówki; M0) te są dostarczane na żądanie przez Bank Centralny Na podaż pożyczek wpływa koszt przyciągania rezerw dla banku komercyjnego i popyt na nie (czyli popyt na kredyty) ze strony reszty podmiotów gospodarczych
Jak Bank Centralny wpływa na podaż pieniądza (M1)? Co więc wpływa na zasób pieniądza w gospodarce? Stopa procentowa banku centralnego! Jest to podstawowy instrument polityki pieniężnej. Wzrost stopy procentowej banku centralnego oznacza większy koszt udzielenia pożyczek dla banku komercyjnego To z kolei oznacza większy koszt pożyczki dla klientów banku i mniejszy popyt na nią..a więc w rezultacie mniej pieniądza na rynku
Co jeszcze wpływa na podaż pieniądza (M1)? Na zasób pieniądza wpływają też warunki zewnętrzne -stan gospodarki, dochodów, itp., które również wpływają na popyt na pieniądz Bank Centralny nigdy nie ma pełnej kontroli nad M1 Zasób M1 jest wypadkową chęci banków komercyjnych by udzielać kredyty oraz chęci podmiotów gospodarczych, by je brać
Podaż pieniądza Szybkie sprawdzenie rozumienia: w jaki sposób na podaż pieniądza wpłynie spłata kredytu? Jeżeli konsument spłaca kredyt, to bank redukuje depozyt konsumenta o spłacaną kwotę i redukuje jednocześnie wartość pożyczki co zmniejsza podaż pieniądza
Kreacja pieniądza Koszt pożyczki z banku centralnego, jaką musi zapłacić bank komercyjny, wyznacza jednocześnie koszt pożyczki, jaką musi zapłacić konsument Szerzej by udzielić kredytów, bank musi mieć rezerwy musi je więc jakoś przyciągnąć (depozyty, pożyczki z innych banków, pożyczki z banku centralnego) Na koszty tych funduszy wpływa stopa procentowa banku centralnego Te koszty wpływają na popyt na pożyczki (ze strony klientów banku) i na podaż pożyczek
Czynniki wpływające na zasób pieniądza Oprocentowanie pożyczek Pożyczkobiorcy Stopa procentowa wyznaczana przez BC Popyt na rezerwy ze strony banków komercyjnych Narzut banku komercyjnego Pożyczki Rezerwy
Polityka pieniężna Powtórzymy: wielkość kredytów przekłada się na wielkość depozytów, a więc na zasób (podaż pieniądza) w gospodarce Co się więc stanie z zasobem pieniądza, jeżeli bank centralny zmniejszy stopę procentową? Wzrośnie ilość kredytów, bo spada cena rezerw, co się przekłada na cenę kredytu dla klientów banku Wzrasta więc podaż pieniądza
Instrumenty polityki pieniężnej Bank centralny udziela pożyczek bankom komercyjnym (oraz może przyjmować depozyty od banków), wpływając w ten sposób na podaż pieniądza rezerwowego. Bank centralny udziela pożyczek oprocentowanych wg stopy dyskontowej. Operacje kredytowo-depozytowe są prowadzone przez bank centralny z bankami komercyjnymi z ich inicjatywy. Zmiany stóp procentowych są najważniejszym sygnałem zmian nastawienia w polityce pieniężnej.
Instrumenty polityki pieniężnej Stopa rezerw obowiązkowych: jest minimalnym odsetkiem depozytów, który musi być zdeponowany przez banki komercyjne w banku centralnym. W praktyce utrzymywana jest ona na w miarę stałym poziomie
Rynek pieniężny Banki komercyjne mogą również pożyczać gotówkę od siebie nawzajem, ale to nie zmieni ilości rezerw w całym systemie bankowym (nie stanowi to dopływu nowej gotówki do systemu bankowego)
Kreacja pieniądza - podsumowanie Punktem wyjścia jest stwierdzenie, że kredyty zwiększają podaż pieniądza Bank, by udzielić kredytu (aktywa banku), musi przyciągnąć gotówkę (zwiększyć pasywa) Przypomnijmy: banki komercyjne są zobowiązane do utrzymywania określonego stosunku rezerw do depozytów Skąd wziąć gotówkę? Bank może przyciągnąć kolejny depozyt ORAZ/LUB pożyczyć gotówkę z Banku Centralnego Dostępność rezerw nie jest limitem dla akcji kredytowej banków komercyjnych, gdyż są one dostarczane w zasadzie na żądanie przez banki centralne
Kreacja pieniądza - podsumowanie Przy danych depozytach, pożyczka z Banku Centralnego pozwala zwiększyć wielkość kredytu Wielkość rezerw w systemie bankowym jest raczej konsekwencją, a nie przyczyną wielkości pożyczek Limitem jest cena rezerw czyli między innymi stopa procentowa, jaką bank centralny żąda za udostępnienie rezerw często nazywana stopą dyskontową Stopa ta jest podstawowym narzędziem banku centralnego, dzięki któremu wpływa on na podaż pieniądza
Polityka pienięzna Powstanie dwuszczeblowego systemu bankowego( ) było niezbędnym warunkiem utworzenia międzybankowego rynku pieniężnego, bez którego niemożliwe jest prowadzenie polityki pieniężnej metodami rynkowymi (Kokoszczyński, Współczesna polityka pieniężna w Polsce, 2004)
Dodatek: jak w praktyce prowadzona jest polityka pieniężna? Operacje otwartego rynku: transakcje dokonywane z inicjatywy banku centralnego z bankami komercyjnymi; obejmują one sprzedaż lub kupno papierów wartościowych lub dewiz, a także emisje własnych papierów dłużnych banku centralnego Jest to najczęściej wykorzystywany instrument polityki pieniężnej, wpływa na popyt i podaż pieniądza rezerwowego. Zakup papierów wartościowych przez bank centralny oznacza zwiększenie bazy monetarnej (wzrost rezerw), a sprzedaż spadek.
Dodatek: Jak w praktyce prowadzona jest polityka pieniężna? - Podstawowe operacje otwartego rynku obejmują transakcje realizowane w celu osiągnięcia założeń polityki pieniężnej. Odbywają się one regularnie, a przy ich przeprowadzaniu wykorzystuje się krótkoterminowe papiery wartościowe, których rentowność wyznacza stopa referencyjna. Za:https://www.nbportal.pl/slownik/pozycjeslownika/operacje-otwartego-rynku
Innymi słowy: aktywa banków komercyjnych to nie tylko kredyty ale też papiery wartościowe Bank oferuje kupno/ sprzedaż krótkoterminowych papierów, przez co wpływa na wielkość rezerw i podaż kredytów. Ich oprocentowanie wyznacza popyt na papiery (a więc na rezerwy) Główne rozumowanie jest niezmienione: wyższe oprocentowanie (papierów NBP) powoduje, że banki udzielą mniej kredytów
Dodatek: podstawowe stopy procentowe NBP Stopa referencyjna (rentowność bonów pieniężnych operacje otwartego rynku) Stopa lombardowa oprocentowanie pożyczek z NBP (dla banków komercyjnych) Stopa depozytowa oprocentowanie depozytów w NBP (banków komercyjnych) W PL stopy procentowe ustala RPP
Stopy procentowe NBP Operacje kredytowo-depozytowe NBP wpływają na wysokość stóp procentowych na rynku pieniężnym, których górną granicę stanowi oprocentowanie kredytu lombardowego, a dolną - oprocentowanie depozytu w NBP. NBP udziela bankom komercyjnym kredytu lombardowego (stopa lombardowa) pod zastaw skarbowych papierów wartościowych. Kredyt ten umożliwia im pokrywanie krótkookresowych niedoborów płynności.
Stopy procentowe NBP http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/dzienne/sto py.htm The European Central Bank held its benchmark refinancing rate at 0 percent for the seventh straight time on December 8th, as widely expected, and extended its programme of quantitative easing until December 2017.