Banki komercyjne utrzymują rezerwę obowiązkową na rachunkach bieżących w NBP albo na specjalnych rachunkach rezerwy obowiązkowej.

Transkrypt

1 Rezerwa obowiązkowa Rezerwa obowiązkowa stanowi odsetek bilansowych zwrotnych zobowiązań (bieżących i terminowych) banków wobec sektora niefinansowego, która podlega odprowadzeniu i utrzymaniu w postaci środków pieniężnych ulokowanych na rachunkach w banku centralnym lub w postaci innych aktywów (jak gotówka w kasach banków lub określonych rodzajów papierów wartościowych). Rezerwa obowiązkowa obliczana jest, jako ustalony procent od wkładów ulokowanych w banku. Jest to instrument wpływający na strukturalną płynność banków komercyjnych, służący pośrednio do określania możliwości udzielania kredytów Utrzymywanie rezerwy obowiązkowej pełni funkcję stabilizatora stóp procentowych rynku pieniężnego. Jest to możliwe, ponieważ rezerwy gromadzone przez banki utrzymywane są według uśrednionej zasady, co pozwala na łagodzenie skutków krótkotrwałych zmian w poziomie płynności. Zatem banki są zobligowane do takiego zarządzania środkami pieniężnymi, aby średnio w okresie rezerwowym (trwającym jeden miesiąc) kwota rezerw odpowiadała wielkości wymaganej (system rezerwy uśrednionej). W celu wyliczenia podstawy naliczenia rezerwy obowiązkowej, którą banki będą musiały odłożyć w okresie utrzymywania, wykorzystuje się dane bilansowe na koniec bieżącego miesiąca kalendarzowego. Okres utrzymywania rezerwy jest opóźniony w stosunku do czasu objętego procedurą naliczania rezerwy o dwa miesiące. Na przykład podstawa naliczenia rezerwy oszacowana na podstawie bilansu na koniec marca będzie stosowana do obliczania poziomu rezerwy danej instytucji w okresie jej utrzymywania rozpoczynającym się w maju. W Polsce rezerwa obowiązkowa została wprowadzona w 1989 roku, wraz z dwuszczeblowym sektorem bankowym. Banki komercyjne utrzymują rezerwę obowiązkową na rachunkach bieżących w NBP albo na specjalnych rachunkach rezerwy obowiązkowej. Natomiast zrzeszone banki spółdzielcze utrzymują rezerwę obowiązkową w banku zrzeszającym, który lokuje środki rezerwy obowiązkowej na swoim rachunku w NBP. Rezerwę nalicza i przechowuje się w złotych. Od stycznia 1999 roku wprowadzono system naliczania rezerwy obowiązkowej oparty na średniej arytmetycznej ze wszystkich dni roboczych danego miesiąca, jest to tzw. uśredniony system naliczania rezerwy. W Polsce stosuje się, tak jak w Eurosystemie, uśredniony sposób utrzymywania rezerwy obowiązkowej, co oznacza, że średnia suma ze wszystkich dni danego okresu utrzymywania rezerwy musi być równa rezerwie naliczonej.

2 Uśrednienie to nie zobowiązuje banków do utrzymywania na koniec każdego dnia środków pieniężnych równych rezerwie wymaganej. Istotne jest by średni stan środków w okresie utrzymywania rezerwy obowiązkowej równał się wymaganej sumie. Stosowany jest również tzw. opóźniony okres utrzymywania rezerwy. Oznacza to, że od momentu naliczenia rezerwy mija określony czas do momentu, w którym ta rezerwa ma być utrzymana w banku centralnym. Zatem okres utrzymywania rozpoczyna się po zakończeniu okresu naliczania rezerwy. Od 30 września 2003 roku banki pomniejszają kwotę naliczonej rezerwy obowiązkowej o równowartość euro, obliczaną według kursu średniego NBP z ostatniego dnia miesiąca będącego podstawą naliczenia rezerwy obowiązkowej. Rada Polityki Pieniężnej określa poziom stopy rezerwy obowiązkowej. Od 31 października 2003 roku stopa rezerwy obowiązkowej została ustalona na poziomie 3,5 % dla wszystkich rodzajów depozytów z wyłączeniem zobowiązań wynikających z transakcji repo. Stopa ta obowiązywała do czerwca 2009 roku, ponieważ od 30 czerwca tego roku obniżono stopę rezerwy obowiązkowej do poziomu 3%, ze względu na kryzys finansowy w gospodarce światowej. Od 31 grudnia 2010 roku powrócono do stopy rezerwy obowiązkowej równej 3,5%. Dla środków pozyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych z przyrzeczeniem odkupu, od 30 czerwca 2004 roku stopa rezerwy wynosi 0%. Od 1 maja 2004 roku środki rezerwy obowiązkowej zostały oprocentowane. Wysokość tego oprocentowania jest równa 0,9 stopy referencyjnej. Tylko środki do wysokości rezerwy wymaganej podlegają oprocentowaniu. Odsetki należne bankom oblicza się według poniższego wzoru.

3 Rezerwa obowiązkowa w strefie euro: W praktyce odsetki wyliczane są według średniej ważonej stopy podstawowych operacji refinansujących z okresu utrzymywania środków (wagą są dni kalendarzowe), pomnożone przez kwotę rezerwy obowiązkowej w danym okresie, co prezentuje poniższy wzór: Poziom rezerwy obowiązkowej wpływa na zdolność banków komercyjnych do kreacji kredytów. W momencie podwyższenia stopy rezerw obowiązkowych ograniczeniu ulega płynność banków komercyjnych, gdyż są zmuszone do zwiększenia ilości zdeponowanych środków na rachunku banku centralnego. Tym samym zostaje ograniczona zdolność kredytowa banków komercyjnych, co pośrednio może wpłynąć na wzrost oprocentowania kredytów. W systemie opóźnionym banki już od początku okresu utrzymywania wiedzą, jaką kwotę muszą odprowadzić do banku centralnego, co umożliwia im zarządzanie swoją płynnością i eliminuje zmienność rynkowych stóp procentowych. Podobnie system uśrednionej rezerwy wygładza wahania krótkoterminowych stóp procentowych poprzez wpływ na płynność systemu bankowego. Ponieważ banki komercyjne wykorzystują swoje rachunki w banku centralnym do regulowania zobowiązań międzybankowych, to w systemie rezerwy uśrednionej stany na tych rachunkach przejściowo mogą odbiegać od poziomu wymaganej rezerwy, ponieważ w konsekwencji ważny jest jej średni poziom.

4 W przeciwnym przypadku systemu rezerwy nieuśrednionej- banki muszą utrzymywać wymagany poziom rezerw na koniec każdego dnia, wtedy w celu uniknięcia kar nałożonych przez bank centralny za niedotrzymanie obowiązku rezerwy obowiązkowej, banki są zmuszone do pożyczania brakującej kwoty na rynku międzybankowym. W przypadku większej liczby takich banków, na rynku międzybankowym pojawia się zwiększony popyt na pieniądz, co prowadzi do wzrostu stopy procentowej. W przypadku nie dotrzymania obowiązku utrzymywania rezerwy NBP ma prawo nałożyć w postaci odsetek od różnicy pomiędzy kwotą podlegającą utrzymywaniu na rachunkach, a kwotą faktycznie znajdującą się na tych rachunkach. Stawkę tych odsetek uchwala Zarząd NBP w wysokości nie większej niż dwukrotność stopy oprocentowania kredytu lombardowego Stopa rezerwy obowiązkowej w Polsce: W Polsce od środków złotowych i środków w walutach obcych zgromadzonych na rachunkach bankowych, od środków uzyskanych z tytułu emisji papierów wartościowych = 3,5% ( w Polsce od środków uzyskanych z tytułu operacji repo i sell-buy-back= 0% ) Stopa rezerwy obowiązkowej w strefie euro 1%. Reguła Taylora: Odnosi się ona do wysokości krótkoterminowych stóp procentowych, które wiążą się z odchyleniem inflacji od celu inflacyjnego oraz poziomu PKB od docelowego, potencjalnego PKB. Reguła ta dotyczyła początkowo polityki monetarnej Systemu Rezerwy Federalnej po 1986 roku.

5 Przede wszystkim stwierdził (Taylor), że polityka monetarna powinna reagować nie tylko na zmiany aktywności gospodarczej, ale również na poziom inflacji, a podstawowym instrumentem oddziaływania banku centralnego na gospodarkę powinna być nie podaż pieniądza a stopa procentowa. Dodatkowo J. B. Taylor uznał, że dążenie polityki pieniężnej do stabilizacji kursu walutowego może przeszkodzić władzom gospodarczym w osiągnięciu ustabilizowanej stopy inflacji i wysokiego tempa wzrostu PKB. Reguła Taylora jest tzw. regułą elastyczną, a oparta na niej polityka pieniężna nazywana jest polityką zamkniętej pętli (closed loop policy), gdyż bierze pod uwagę najbardziej aktualne informacje i dane o kondycji gospodarki. Reguła opracowana przez J. B. Taylora opiera się na odpowiednim kształtowaniu poziomu stóp procentowych w celu stabilizowania inflacji. Reguła Taylora w wersji opisowej odnosi się do podnoszenia stopy funduszy federalnych o 0,5% wtedy, gdy realny PKB wzrasta o 1% ponad PKB potencjalny (czyt. 1% itd. jako 1 punkt procentowy). Z kolei, jeśli inflacja wzrasta o 1% ponad cel wynoszący 2%, to wtedy stopa funduszy federalnych powinna zostać podniesiona o 0,5%. (czyt. 1% itd.jako 1 punkt procentowy) Natomiast w przypadku, gdy realny PKB jest równy potencjalnemu PKB, a inflacja równa jest celowi, który wynosi 2% to wtedy stopa funduszy federalnych powinna wynosić około 4%, przy realnej stopie funduszy federalnych równej 2%. (czyt. 1% itd. jako 1 punkt procentowy).