Pieniądz. M1 = gotówka w obiegu + depozyty na żądanie M2, M3 zawierają M1 i mniej płynne rodzaje środków np.. obligacje

Transkrypt

1 Pieniądz

2 Główne pytania Dlaczego ludzie potrzebują pieniędzy? Dlaczego państwo chce wpływać na podaż pieniądza? Jak rynki finansowe są powiązane z realną gospodarką? Jaka jest zależność między pieniądzem i stopą procentową?

3 Pieniądz Powszechnie akceptowane środki płatności za dostarczone dobra lub spłatę zadłużenia Pieniądz gotówkowy - banknoty i monety Pieniądz bezgotówkowy (ang.iou money) bazujący na wierzytelności prywatnej np. depozyt bankowy Dobro publiczne powszechna akceptacja wartość (złoto) lub wiarygodność Korzyść społeczna przewyższa koszty prywatne M1 = gotówka w obiegu + depozyty na żądanie M2, M3 zawierają M1 i mniej płynne rodzaje środków np.. obligacje

4 Pieniądz jest Podejście bilansowe aktywa i pasywa aktywem dla posiadaczy pasywem dla emitenta Gotówka jest zobowiązaniem banku centralnego Depozyty na żądanie są zobowiązaniem banków komercyjnych

5 Funkcje pieniądza Środek wymiany Pieniądz pośredniczy w wymianie dóbr i usług usuwając podstawową niedogodność barteru Jednostka rozrachunkowa Jednostka, w której wyrażone są ceny i prowadzone są rozliczenia Środek przechowywania wartości Pieniądz może być użyty do zakupów w przyszłości Miernik odroczonych płatności Jednostka rozrachunkowa w dłuższym okresie: umożliwia udzielanie i zaciąganie pożyczek

6 Popyt na pieniądz Kosztem alternatywnym trzymania pieniądza są odsetki tracone przy trzymaniu pieniądza a nie obligacji. Ludzie będą trzymać pieniądze jeśli to przynosi korzyść równoważną temu kosztowi alternatywnemu.

7 Popyt na pieniądz: Zależy od: realnego dochodu Y (zależność dodatnia) nominalnej stopy procentowej czyli kosztu alternatywnego trzymania pieniądza i (zależność ujemna) poziomu cen P (zależność dodatnia) kosztu transakcyjnego c Znaczenie ma popyt na realny pieniądz M/P=L(Y, i, c)

8 Inflacja i stopy procentowe HIPOTEZA FISHERA wzrostowi inflacji o 1% towarzyszy wzrost stóp procentowych o 1% REALNA STOPA PROCENTOWA to nominalna stopa procentowa minus stopa inflacji czyli hipoteza Fishera mówi, że realna stopa procentowa nie zmienia się znacznie ale nominalna stopa procentowa jest kosztem alternatywnym trzymania pieniądza Zatem zmiana nominalnej stopy procentowej wpływa na realny popyt na pieniądz.

9 Nominalna stopa procentowa Równowaga rynku pieniądza (dostosowanie stopy procentowej) rys 3.01 Podaż i Popyt L(Y, i, c) Ceteris paribus 0 Realny zasób pieniądza

10 rys 3.02 Równowaga rynku pieniężnego i 0 Podaż Popyt L(Y, i, c) Przy innych czynnikach bez zmian popyt na realny zasób pieniądza będzie niższy, gdy koszt alternatywny (stopa procentowa) jest stosunkowo wysoka. Ceteris paribus Położenie linii popytu zależy od realnego dochodu i kosztu transakcyjnego. L 0 Realna podaż pieniądza Gdy podaż jest L 0, równowaga rynku pieniądza ma miejsce, gdy stopa procentowa jest i 0.

11 Nominalna stopa procentowa rys 3.03 Ekspansywna polityka pieniężna Podaż i i A A Popyt L(Y, i, c) 0 Realna podaż pieniądza

12 Nominalna stopa procentowa rys 3.04 Wzrost aktywności gospodarczej (Y rośnie) Podaż i i A A Popyt: L(Y, i, c) Popyt: L(Y, i, c) 0 Realny zasób pieniądza

13 Osiąganie równowagi rynku pieniądza rys 3.05 Gdy stopa procentowa jest poniżej stopy równowagi powiedzmy i 1 i 0 i 1 A L 0 B LL Realna podaż pieniądza wystąpi nadwyżka popytu na pieniądz (odcinek AB). To wywoła dodatkową podaż obligacji co obniży cenę obligacji i podniesie stopę procentową aż do osiągnięcia równowagi.

14 Nominalna stopa procentowa Nierównowaga rynku pieniądza (nadwyżka popytu przy stopie procentowej i) rys 3.06 podaż i B i A A popyt 0 C Realna podaż pieniądza

15 Nowoczesna bankowość Pośrednik finansowy instytucja wyspecjalizowana w pośrednictwie między pożyczkodawcami i pożyczkobiorcami np. bank komercyjny, posiadający uprawnienia do udzielania pożyczek i przyjmowania depozytów włącznie z depozytami, które mogą być wykorzystane przez wystawienie czeków lub użycie karty System clearingowy Zespół porozumień, na mocy których należności i zobowiązania między bankami są rozliczane w wartości netto

16 Krótki przewodnik po rynkach finansowych Aktywa finansowe papierowe (lub wirtualne) świadectwa uprawniające właściciela do określonego strumienia płatności odsetek przez konkretny okres Gotówka banknoty i monety, nie przynoszą odsetek najbardziej płynne ze wszystkich aktywów Weksle aktywa finansowe o krótszym niż jeden rok terminie, w którym będą wykupione przez pierwotnego właściciela wysoce płynne

17 Krótki przewodnik po rynkach Obligacje finansowych (ciąg dalszy) aktywa finansowe o dłuższym terminie mniej płynne z powodu większej niepewności co do przyszłego strumienia odsetek Obligacje skarbu państwa obligacje rządowe w Polsce Akcje przedsiębiorstw Papiery wartościowe potwierdzające własność części kapitału spółek i dające prawo do dywidendy Mało płynne

18 Kreacja kredytów przez banki Banki komercyjne utrzymują jedynie część aktywów jako rezerwy gotówki to umożliwia im kreowanie kredytów przez udzielanie pożyczek PRZYKŁAD przypuśćmy, że ludzie nie utrzymują gotówki a banki komercyjne utrzymują 10% rezerw gotówkowych

19 Przykład kreacji kredytu c.d. - Pan Szczęściarz otrzymał od ciotki z Ameryki 5000 zł w formie przekazu na jego konto w Banku Morskim Bank Morski Aktywa (przyrost rezerw) +500 zł (przyrost kredytów) zł Pasywa zł (przyrost depozytów) 5000 zł 5000 zł Bank Morski udzielił kredytu innemu klientowi, Panu Kibicowi dopisując 4500 zł na jego koncie

20 Przykład kreacji kredytu c.d. Pan Kibic zakupił telewizor cyfrowy wpłacając 4500 zł na konto sprzedawcy w Banku Górskim Pani Modna kupiła nową kreację wpłacając 4050 zł na konto sprzedawcy w Banku Rzecznym Bank Górski Bank Rzeczny Aktywa Pasywa Aktywa Pasywa (R) +450 zł zł (D) (R) +405 zł zł (D) (K) zł (K) zł 4500 zł 4500 zł 4050 zł 4050 zł Bank Górski udzielił kredytu innemu klientowi, Pani Modnej dopisując 4050 zł na jej koncie Ten proces kreacji kredytów, będzie toczył się dalej, zmierzając do pewnej granicy, danej jako granica ciągu geometrycznego

21 Bank centralny Działa jako bank dla banków komercyjnych w danym kraju i odpowiada za ustalanie stóp procentowych. W Polsce rolę tę pełni NBP, w strefie euro Europejski Bank Centralny. Dwa główne zadania: emisja monet i banknotów bank dla systemu bankowego i rządu

22 Bank centralny i podaż pieniądza Trzy sposoby oddziaływania banku centralnego na podaż pieniądza: Rezerwy obowiązkowe bank centralny ustala minimalną stopę rezerw gotówki do depozytów, której muszą przestrzegać banki komercyjne Stopa dyskontowa Stopa procentowa pobierana przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym Ustalenie jej na karnym poziomie może zachęcić banki komercyjne do utrzymywania większej nadwyżki rezerw Operacje otwartego rynku Działania wpływające na rozmiary bazy monetarnej przez kupno lub sprzedaż papierów wartościowych na otwartym rynku

23 Rynek repo Transakcja repo jest porozumieniem sprzedaży z odkupem np bank sprzedaje komuś papier wartościowy z równoczesnym porozumieniem o jego odkupieniu po określonej cenie w określonym momencie przyszłości. Można to uznać za zaciągnięcie pożyczki pod zastaw zmniejszające w krótkim okresie środki płynne u kontrahentów Stosowane przez NBP w operacjach otwartego rynku

24 Baza monetarna i mnożnik pieniężny Baza monetarna czyli zasób pieniądza wielkiej mocy Łączna ilość banknotów i bilonu w obiegu pozabankowym oraz ilość utrzymywana w systemie bankowym Mnożnik pieniężny Zmiana ilości pieniądza wywołana zmianą bazy monetarnej o jednostkę ( np. o 1 zł)

25 Mnożnik pieniężny Mnożnik= Załóżmy, że banki chcą utrzymywać rezerwy gotówki R jako ułamek (rr) depozytów (D), a sektor pozabankowy chce trzymać gotówkę (CU) jako ułamek (cc) agregatu M1). Zatem R = rrd i CU = cc M1 Baza monetarna M0 = CU + R = ccm1 + rr D Podaż pieniądza M1= CU + D = ccm1+ D M1 /M0 = 1 [cc + rr(1-cc)] M1 = mnożnik pieniężny baza monetarna

26 rys 3.07 Baza monetarna i podaż pieniądza (mnożnik pieniężny) M0 Gotówka Rezerwy Zmiana rezerw M1 Gotówka Depozyty Zmiana depozytów

27 Inne funkcje NBP Pożyczkodawca ostatniej instancji bank jest gotów udzielić pożyczki bankom komercyjnym w razie paniki finansowej Bank rządu bank zapewnia, że rząd dokona wydatków w przypadku deficytu budżetowego Prowadzenie polityki pieniężnej w celu stabilizowania poziomu cen (inflacji) szerzej o tym później

28 rys 3.08 Kontrola pieniężna Przy danej linii popytu na pieniądz: bank centralny może... i 0 ALBO ustalić stopę procentową na i 0 i pozwolić na dostosowanie podaży pieniądza do L 0 L 0 LL Realny zasób pieniądza ALBO ustalić podaż pieniądza na L 0 i pozwolić rynkowej stopie procentowej na dostosowanie do i 0 ALE nie może ustalić podaży pieniądza i stopy procentowej równocześnie.

29 Kontrola pieniężna warunki Kontrola pieniężna nie może być precyzyjna jeśli władze nie znają kształtu i położenia linii popytu na pieniądz i nie mogą manipulować mnożnikiem pieniężnym. Kontrola podaży pieniądza jest szczególnie problematyczna dlatego NBP preferuje oddziaływanie przez stopy procentowe to zakłada ustalenie stopy procentowej i dopuszczenie do ukształtowania się podaży pieniądza na poziomie równowagi

30 rys 3.09 Instrumenty bankowe stopy redyskontowe (repo i stopy dyskontowe) kontrola bazy monetarnej przez operacje otwartego rynku obowiązkowa stopa rezerw Oddziaływanie na długoterminowe rynkowe stopy procentowe agregaty pieniężne (M1, M2, M3 ) kursy wymiany walut stopy inflacji Cele stabilność cen (cel główny) wzrost średniookresowy (cel niższego rzędu) stabilny kurs wymiany (cel niższego rzędu)

31 Neutralność pieniądza W długim okresie wzrost podaży pieniądza nie powoduje wzrostu PKB (i innych zmiennych realnych) popyt na pieniądz wynosi M = L(Y*, i*, c)p wielkość popytu na pieniądz jest wprost proporcjonalna do poziomu cen podaż pieniądza jest określana przez bank centralny poziom cen (inflacja) doprowadza rynek pieniężny do równowagi P = M/L(Y*, i*, c) gdy bank centralny zwiększa podaż pieniądza o 10% to poziom cen rośnie również o 10%

32 Rys.3.10 Równowaga rynku pieniądza w LR P podaż Popyt L(Y*, r*, c)p Popyt na pieniądz zależy wprost proporcjonalnie od poziomu cen. Podaż pieniądza jest ustalona przez bank centralny. Poziom cen równowagi to P. P Popyt 2 B Gdy podaż pieniądza wzrasta do M, to poziom cen rośnie w tej samej proporcji do P, M M PC 2 Pieniądz (M) Wzrost Y* zwiększa popyt na pieniądz (obrót krzywej popytu), a poziom cen jest niższy