ZARZĄDZANIE RYZYKIEM STOPY PROCENTOWEJ. dr Grzegorz Kotliński; Katedra Bankowości AE w Poznaniu

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "ZARZĄDZANIE RYZYKIEM STOPY PROCENTOWEJ. dr Grzegorz Kotliński; Katedra Bankowości AE w Poznaniu"

Grażyna Bednarek
8 lat temu
Przeglądów:

1 ZARZĄDZANIE RYZYKIEM STOPY PROCENTOWEJ 1

2 DEFINICJA RYZYKA STOPY PROCENTOWEJ Ryzyko stopy procentowej to niebezpieczeństwo negatywnego wpływu zmian rynkowej stopy procentowej na sytuację finansową banku (wynik odsetkowy). Ryzyko stopy procentowej jest to ryzyko wynikające z narażenia aktualnego i przyszłego wyniku finansowego banku oraz jego kapitału na niekorzystny wpływ zmian stóp procentowych. 2

3 Podstawowe pojęcia niedopasowanie terminowe między zapadalnymi aktywami i wymagalnymi pasywami odmienne ustalenie oprocentowania poszczególnych pozycji aktywów i pasywów przedwczesne wypowiadanie umów przez klientów. 3

ustalenie oprocentowania poszczególnych pozycji

4 POZIOM RYZYKA STOPY PROCENTOWEJ ZALEŻY OD: wielkości zmian rynkowej stopy procentowej wolumenu transakcji przeprowadzanych przez bank : czasu, na który transakcje zostały zawarte 4

5 KLASYFIKACJA RYZYKA STOPY PROCENTOWEJ Ryzyko stopy procentowej ryzyko dochodu ryzyko inwestycji Aktywa kredyt 1 rok 22% Pasywa wkłady 3 msc. 14% Aktywa obligacje 10 lat 10% spadek/wzrost rynkowych stóp procentowych wzrost rynkowych stóp procentowych zyski straty spadek ceny rynkowej obligacji 5

14% Aktywa obligacje 10 lat 10% spadek/wzrost rynkowych stóp procentowych

6 Podstawowe pojęcia Marża odsetkowa (spread) - różnica między przychodem odsetkowym uzyskanym z aktywów dochodowych a kosztem odsetkowym płaconym za zobowiązania (dochód odsetkowy netto) przychody odsetkowe koszty odsetkowe przychody odsetkowe koszty odsetkowe aktywa dochodowe 6

odsetkowym płaconym za zobowiązania (dochód odsetkowy netto)

7 Podstawowe pojęcia Rozpiętość procentowa - różnica między stopą procentową uzyskaną z aktywów a stopą procentową płaconą za zobowiązania stopa proc. aktywów stopa proc. pasywów przychody odsetk. _ aktywa dochod. koszty odsetk. fundusze oprocent. 7

płaconą za zobowiązania stopa proc. aktywów stopa proc.

8 Podstawowe pojęcia Pozycje bilansowe i pozabilansowe: niewrażliwe na wahania rynkowych stóp procentowych (gotówka, rezerwa obowiązkowa), wrażliwe na wahania rynkowych stóp procentowych (kredyty, depozyty): o stałej stopie procentowej w danym okresie, o zmiennej stopie procentowej w danym okresie. 8

wrażliwe na wahania rynkowych stóp procentowych (kredyty, depozyty): o

9 Podstawowe pojęcia Krzywa dochodowości - graficzna prezentacja Kształt krzywej odzwierciedla oczekiwania rynkowe dotyczace kształtowania sie poziomu wzajemnych relacji miedzy stopami procentowymi i róznymi terminami zapadalnosci. przyszłych stóp procentowych. 9

kształtowania sie poziomu wzajemnych relacji miedzy stopami

10 Przebieg krzywych dochodowości Przebieg normalny Przebieg inwersyjny stopa procentowa czas (lata) stopa procentowa czas (lata) 10

11 METODA LUKI Metoda luki polega na analizie różnicy między wartością aktywów o stałej stopie procentowej i pasywów o stałej stopie procentowej w tych samych przedziałach czasowych. 11

12 ETAPY WYZNACZANIA LUKI 1. podział pozycji bilansowych na wrażliwe (stała, zmienna stopa procentowa) i niewrażliwe, 2. ustalenie terminów zapadalności lub wymagalności poszczególnych pozycji (terminów przeszacowania), 3. wybór okresów obliczeń (liczba i długość przyjętych okresów powinny zależeć od specyfiki banku i szczegółowości analizy), 4. przyporządkowanie poszczególnych pozycji do ustalonych przedziałów czasowych (na podstawie najbliższego terminu przeszacowania), 5. obliczenie luki niedopasowania. 12

wybór okresów obliczeń (liczba i długość przyjętych okresów powinny zależeć od specyfiki banku i szczegółowości analizy), 4.

13 RODZAJE LUKI luka zerowa (neutralna) aktywa stałe = pasywa stałe luka dodatnia (pozycja długa) aktywa stałe pasywa stałe luka ujemna (pozycja krótka) aktywa stałe pasywa stałe 13

14 KSZTAŁTOWANIE SIĘ SYTUACJI BANKU W ZALEŻNOŚCI OD RODZAJU LUKI Pozycja Długa Krótka Neutralna Wzrost rynkowej stopy procentowej Wzrost dochodu Spadek dochodu Dochód bez zmian Spadek rynkowej stopy procentowej Spadek dochodu Wzrost dochodu Dochód bez zmian 14

Wzrost dochodu Spadek dochodu Dochód bez zmian Spadek rynkowej

15 MIARY RYZYKA STOPY PROCENTOWEJ zmiana dochodu netto z odsetek = luka * zmiana stopy proc. graniczne stopy procentowe - minimalne przy nadwyżce po stronie pasywów - maksymalne przy nadwyżce po stronie aktywów 15

16 Zagrożenie ryzykiem zmniejszenia dochodów netto z odsetek jest tym większe, im: większa luka, niższe przeciętne oprocentowanie nadwyżki po stronie aktywów, wyższe przeciętne oprocentowanie nadwyżki pasywów, po stronie wyższy spadek rynkowej stopy procentowej przy nadwyżce pasywów, wyższy wzrost rynkowej stopy procentowej przy nadwyżce aktywów, wyższy udział nadwyżki pozycji o stałej stopie procentowej w całości aktywów/pasywów. 16

stronie wyższy spadek rynkowej stopy procentowej przy nadwyżce pasywów, wyższy wzrost rynkowej stopy

17 OGRANICZENIA WYKORZYSTANIA ZARZĄDZANIA LUKĄ zmiana wielkości luki możliwa jest po upływie odpowiednio długiego okresu, banki mają ograniczoną zdolność do kreowania wielkości luki, poszczególne pozycje aktywów i pasywów o zmiennej stopie procentowej dopasowują się nierównomiernie do zmian rynkowej stopy procentowej, ze zmianami rynkowej stopy procentowej łączą się przesunięcia w strukturze bilansu. 17

poszczególne pozycje aktywów i pasywów o zmiennej stopie procentowej dopasowują się nierównomiernie

18 METODA BADANIA ELASTYCZNOŚCI STOPY PROCENTOWEJ (ANALIZA WRAŻLIWOŚCI) Elastyczność oprocentowania (E r ) - stosunek zmian stopy procentowej poszczególnych pozycji aktywów lub pasywów do zmian rynkowej stopy procentowej E r = 1 E r = 0 E r > 1 E r < 1 Ryzyko dla i-tej pozycji o zmiennej stopie procentowej = wartość i-tej pozycji x elastyczność x zmiana rynkowej stopy procentowej/100 18

rynkowej stopy procentowej E r = 1 E r = 0 E r > 1 E r < 1 Ryzyko dla i-tej pozycji o zmiennej

19 Jaka może być elastyczność aktywów i pasywów względem siebie? aktywa pas ywa % t aktywa pasywa aktywa pasywa % % t t 19

aktywa pas ywa % 6 4 2 0 1 2 3 4 5 t aktywa

20 ŁĄCZNA ELASTYCZNOŚC AKTYWÓW I PASYWÓW n E A = Σ E A i a i t =1 n E P = Σ E P i p i t =1 E A - przeciętny współcz. elastyczn. aktywów E P - przeciętny współcz. elastyczn. pasywów E a i - współcz. elastyczn. i-tej pozycji aktywów E p i - współcz. elastyczn. i-tej pozycji pasywów a i udział i-tej pozycji aktywów w całości aktywów o zmiennej stopie procentowej p i - udział i-tej pozycji pasywów w całości pasywów o zmiennej stopie procentowej 20

21 METODA ANALIZY CZASU TRWANIA Czas trwania - średni ważny okres oczekiwania na wpływy środków pieniężnych z danego instrumentu finansowego. D n t1 n t t1 PV PV t t D duration n liczba okresów do terminu zapadalności PV t wartość bieżąca strumienia pieniężnego lub instrumentu finansowego 21

22 METODA ANALIZY CZASU TRWANIA PV t n t 1 1 FV t r t FV t wartość przyszła strumienia pieniężnego lub instrumentu finansowego r stopa dyskontowa t czas, t = 1,2...n Wskaźnik czasu trwania jest tym niższy, im:??? wyższa jest nominalna stopa procentowa, wyższa jest rentowność, wcześniej rozpoczynają się płatności. 22

23 STRATEGIE DZIAŁANIA W ZARZĄDZANIU RYZYKIEM STOPY PROCENTOWEJ A. Faza niskiej stopy ograniczyć kredyty o stałej stopie zwiększyć zadłużenie długoterminowe skrócić terminy płatności inwestycji wydłużyć terminy płatności zasobów finansowych B. Faza wysokiej stopy skrócić terminy płatności zasobów finansowych wydłużyć terminy płatności inwestycji rozszerzyć kredyty o stałej stopie 23

24 STRATEGIE DZIAŁANIA W ZARZĄDZANIU RYZYKIEM STOPY PROCENTOWEJ Instrumenty finansowe/ fazy stopy procentowej NISKA Fazy stopy zmian wysokości stopy procentowej ROSNĄCA WYSOKA MALEJĄCA Depozyty o stałym oprocentowaniu Przyjmowanie Przyjmowanie Wypłata depozytów Wypłata depozytów Depozyty o zmiennym oprocentowaniu Spłata Spłata Przyjmowanie Przyjmowanie Kredyty o stałym oprocentowaniu Egzekwowanie spłaty Udzielanie kredytów Udzielanie kredytów Egzekwowanie spłaty Kredyty o zmiennym oprocentowaniu Udzielanie kredytów Egzekwowanie spłaty Egzekwowanie spłaty Udzielanie kredytów Instrumenty rynku kapitałowego Sprzedaż po maksymalnej cenie Wstrzymywanie się z zakupem Zakup po minimalnej cenie Utrzymywanie składu portfela Instrumenty rynku pieniężnego (instrumenty o stałym oprocentowaniu) Sprzedaż Sprzedaż ZAKUP ZAKUP 24

25 PRZEDSIĘWZIĘCIA OGRANICZAJĄCE RYZYKO STOPY PROCENTOWEJ ustalanie i nieprzekraczanie odpowiednich limitów zmiana struktury aktywów i pasywów ze względu na terminy przeszacowania, zawieranie umów z klauzulą zmiany oprocentowania, wykorzystanie instrumentów rynku pieniężnego, wykorzystanie nowych instrumentów finansowych np. Forward Rate Agreement, Interest Rate Futures, swapy odsetkowe, transakcje CAP, FLOOR,COLLAR. 25

26 LIMITY RYZYKA STOPY PROCENTOWEJ udziału pozycji wrażliwych na wahania stóp procentowych w sumie bilansowej udziału pozycji wrażliwych na wahania stóp procentowych w danych przedziałach czasowych udziału papierów wartościowych o stałej stopie procentowej dopuszczalnej wielkości luki w danych przedziałach czasowych dopuszczalnej wielkości luki w relacji do dochodów z odsetek dopuszczalnej wielkości luki w relacji do sumy bilansowej maksymalnej róznicy między duracja aktywów i pasywów 26

27 Transakcja Charakterystyka FRA Umowa, w której zostaje ustalona stopa procentowa od określonej mininalnej wartości kapitału, obowiązująca w uzgodnionym czasie w przyszłości IRF Umowa kupna lub sprzedaży określonego z punktu widzenia oprocentowania i czasu instrumentu finansowego (np.. papieru wartościowego o stałej stopie procentowej) według z góry ustalonego kursu w uzgodnionym standardowym terminie w przyszłości SWAP Wymiana płatności odsetkowych wyrażonych w jednej walucie między dwoma partnerami CAP Umowa, zgodnie z którą w przypadku wzrostu ustalonego w umowie rodzaju stopy procentowej powyżej określonej wartości sprzedający zwróci jego nabywcy różnicę odsetek dla przyjętej w umowie wielkości kapitału FLOOR Umowa, zgodnie z którą w przypadku spadku ustalonego w umowie rodzaju stopy procentowej poniżej określonej wartości sprzedający wypłaci jego nabywcy różnicę odsetek dla przyjętej w umowie wielkości kapitału COLLAR Kombinacja CAP I FLOOR, nazywana Interest Rate Agreement 27

28 28

29 REKOMENDACJA G GINB DOTYCZĄCA ZARZĄDZANIA RYZYKIEM STOPY PROCENTOWEJ W BANKU 1. Nadzór nad zgodnością polityki banku w zakresie podejmowania ryzyka stopy procentowej, ze strategią i planem finansowym banku sprawuje rada nadzorcza. 2. Za zorganizowanie skutecznego procesu zarządzania ryzykiem stopy procentowej oraz nadzór nad efektywnością tego procesu odpowiada zarząd banku. 3. Zarząd banku odpowiada za opracowanie zasad polityki zarządzania ryzykiem stopy procentowej oraz zatwierdza limity, które utrzymują całościowe narażenie banku na ryzyko stopy procentowej. 4. Zarządzanie ryzykiem stopy procentowej powinno mieć całościowy i skonsolidowany charakter. 5. Wprowadzenie w banku nowego produktu finansowego mającego wpływ ryzyko stopy procentowej banku powinno zostać poprzedzone formalnym procesem przygotowawczym. 29

30 Dziękuję 30

Podobne dokumenty

Ryzyko walutowe i zarządzanie nim. dr Grzegorz Kotliński, Katedra Bankowości AE w Poznaniu

1 Ryzyko walutowe i zarządzanie nim 2 Istota ryzyka walutowego Istota ryzyka walutowego sprowadza się do konieczności przewalutowania należności i zobowiązań (pozycji bilansu banku) wyrażonych w walutach