Rachunkowość zarządcza dr Krzysztof Grochowski kgrochowski76@gmail.com
RACHUNKOWOŚĆ RACHUNKOWOŚĆ FINANSOWA RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA
Rachunkowość finansowa stanowi oparty na dokumentach zamknięty system ewidencji operacji gospodarczych. Posługuje się ona miernikiem pieniężnym. Jest ona zorientowana głównie dla użytkowników zewnętrznych. Dostarcza ona na podstawie sprawozdań finansowych dane o sytuacji firmy. Rachunkowość finansowa dostarcza głównie informacji historycznych ( dane ex post).
Rachunkowość zarządcza jest pewnym systemem gromadzenia i opracowywania danych finansowych i niefinansowych dotyczących przyszłych efektów działania. Rachunkowość ta wspomaga decyzję kierownictwa w celu planowania decyzji oraz kontroli wykonania. Rachunkowość zarządcza ma charakter dobrowolny, nie jest uregulowana przepisami prawa. W odróżnieniu od rachunkowości finansowej posługuje się miernikiem pieniężnym, ilościowym i jakościowym. Dostarcza danych ex ante czyli dotyczące przyszłości.
Różnice między rachunkiem kosztów a rachunkowością zarządczą: Rachunek kosztów - orientacja produkcyjna - kalkulacja jako cel obliczeń - oderwanie kosztów od decyzji Rachunkowość zarządcza - orientacja rynkowa, - kalkulacja jako określenie sposobu produkcji - powiązanie kosztów z decyzjami
Klasyfikacja kosztów Należy rozróżnić dwa pojęcia wydatek i koszt. Wydatek oznacza rozchód środków pieniężnych np. na zakup materiałów, wypłatę wynagrodzeń, zapłatę za usługę itp. Warto zwrócić uwagę, że nie każdy wydatek pieniężny jest kosztem, natomiast na pewno każdy koszt musi pociągnąć za sobą wydatek pieniężny np.: -zapłata za zakupione materiały jest wydatkiem, lecz wydatek ten stanie się kosztem dopiero wówczas, gdy materiały te zostaną zużyte w procesie produkcyjnym, -jeśli płacimy czynsz za użytkowanie lokalu z dołu, na koniec roku, to przez cały rok (każdego miesiąca) mamy do czynienia z kosztem, nie będącym jednak wydatkiem aż do momentu zapłaty -mamy także wydatki nie mające charakteru kosztów np. podatek dochodowy czy dywidenda, będące elementem podziału wytworzonego zysku
Mamy następujące układy ewidencyjne kosztów produkcji: -układ kosztów rodzajowych odpowiada na pytanie jakie koszty zostały poniesione Przykłady: amortyzacja, zużycie materiałów i energii, usługi obce, podatki i opłaty, wynagrodzenia, świadczenia na rzecz pracowników, pozostałe koszty rodzajowe, -funkcjonalny układ kosztów (inaczej podmiotowy układ kosztów) odpowiada na pytanie gdzie zostały poniesione koszty. Przykłady: koszty fazy zakupu, koszty fazy produkcji, koszty fazy sprzedaży, koszty ogólnego zarządu tzw. koszty ogólne funkcjonowania przedsiębiorstwa, -kalkulacyjny układ kosztów (inaczej przedmiotowy układ kosztów) odpowiada na pytanie na co zostały poniesione koszty
Koszty dla celów decyzyjnych 1.Koszty utracone (utopione) są to koszty powstałe w wyniku decyzji menedżerskich podjętych w przeszłości, których nie możemy zmienić teraz ani w przyszłości 2.koszty utraconych możliwości są to koszty podjętej decyzji które nie są wydatkami pieniężnymi lecz oznaczają zmniejszenie dotychczasowych wpływów pieniężnych. Są to również utracone dochody z powodu podjętej decyzji, w wyniku której zaniechamy jednego działania na rzecz podjęcia innego działania 3.koszty krańcowe są to koszty związane z zwiększeniem produkcji o jednostkę. Zwiększenie liczby produkowanych wyrobów opłaca się dopóki dodatkowe koszty poniesione na ich wytworzenie nie przewyższają dodatkowych przychodów z tego tytułu 4.koszty relewantne to koszty istotne, są to przyszłe wydatki pieniężne i różnica między dwiema alternatywnymi decyzjami 5.Kształtowanie się kosztów w zależności od wielkości produkcji K = zx + S K koszty całkowite z zmienne koszty jednostkowe S koszty stałe x wielkość produkcji (sprzedaży)
koszty zmienne koszty w różnym stopniu zależą od wielkości produkcji. Wyróżniamy następujące rodzaje kosztów zmiennych: -proporcjonalne wzrastają w tym samym tempie co produkcja np. wynagrodzenia pracowników bezpośrednio produkcyjnych w akordzie prostym, w którym stawka wynagrodzenia jest jednakowa bez względu na wielkość produkcji, -progresywne rosną szybciej niż wzrost produkcji np. wynagrodzenia pracowników bezpośrednio produkcyjnych w akordzie progresywnym, w którym stawka wzrasta wraz ze wzrostem wydajności, -degresywne rosną wolniej niż wzrost produkcji np. wynagrodzenia pracowników bezpośrednio produkcyjnych w akordzie prostym w przypadku nowej, nie opanowanej jeszcze przez nich produkcji, są wyższe niż w przypadku, gdy osiągną docelową wydajność,
Koszty stałe Koszty stałe to te, które nie zależą od wielkości produkcji, np. czynsz za wynajem hali, wynagrodzenia pracowników zarządu, spłata kredytów. Koszty stałe użyteczne wraz ze wzrostem liczby wytworzonych (sprzedanych) produktów koszty te maleją. Najlepsza sytuacja jest wówczas, gdy firma wykorzystuje w pełni zdolności wytwórcze, wtedy bowiem są najniższe. Koszty stałe nieużyteczne występują w takiej sytuacji, w której mamy nie w pełni wykorzystane moce produkcyjne
Zadanie Firma w lutym poniosła koszty: Amortyzacja maszyn produkcyjnych 100 000 Zużycie materiałów bezpośrednich 300 000 Wynagrodzenia pracowników bezpośrednio produkcyjnych 450 000 Czynsz za dzierżawę pomieszczeń hotelowych opłaconych w grudniu za 0,5 roku z góry 600 000 Ubezpieczenie majątkowe w grudniu za cały rok z góry 960 000 Zużyta energia elektryczna na cele zarządu 120 000 Zużyta energia elektryczna na cele działu sprzedaży 70 000 Zużyta energia elektryczna na cele wydziałów produkcyjnych 360 000 w tym do napędu maszyn produkcyjnych 160 000 Na cele wynagrodzeń zarządu 180 000 Amortyzacja budynku zarządu 80 000 Wynagrodzenie pracowników dozoru technicznego 150 000 Prowizja od sprzedanych produktów 90 000 Ustalić wysokość: kosztów bezpośrednich, kosztów pośrednich, kosztów zmiennych, kosztów stałych.
Koszty stałe użyteczne na jednostkę produktu ustalamy wg wzoru: s u S Q s u - jednostkowe koszty stałe użyteczne S koszty stałe całkowite Q zdolności produkcyjne
Całkowite koszty stałe użyteczne zależą od wielkości produkcji (x), czyli stopnia wykorzystania mocy produkcyjnych. Możemy je ustalić wg następującego wzoru: S x u s u S u - całkowite koszty stałe użyteczne x wielkość produkcji
Całkowite koszty stałe nieużyteczne ustalimy wg wzoru S n Q x su S n - całkowite koszty stałe nieużyteczne
Jednostkowe koszty stałe nieużyteczne są różnicą między kosztami stałymi jednostkowymi a kosztami stałymi przy danej wielkości produkcji: s n s x s u s n - jednostkowe koszty stałe nieużyteczne s x - koszty stałe jednostkowe Koszty mieszane obejmują one obydwa elementy kosztów, stałe i zmienne
Zadanie Zdolności produkcyjne fabryki mebli wynoszą 25 000 sztuk. Planowane wielkości produkcji to 10 000, 20 000 oraz 25 000 sztuk. Koszty stałe przedsiębiorstwa wynoszą 100 000 PLN. Oblicz jednostkowe koszty użyteczne i nieużyteczne oraz całkowity koszt jednostkowy, przy każdym z planów produkcyjnych, jeśli koszt zmienny na jednostkę to 8 PLN. Plan produkcji k. zmienny jednostkowy k. stały jednostkowy Razem koszty jednostkowe k. całkowite k. stałe użyteczne jedn. k. stałe nieużyteczne jedn.
Układ kalkulacyjny kosztów przedstawia następujące zestawienie: 1.Koszty bezpośrednie: - materiały - robocizna - pozostałe koszty bezpośrednie. 2. Koszty wydziałowe 3. Techniczny koszt wytworzenia 4. Koszty ogólnego zarządu 5. Zakładowy koszt wytworzenia 6. Koszty sprzedaży 7. Koszt własny sprzedaży
Rachunek zysków i strat wg metody porównawczej W praktyce zawsze jest tak, że w danym okresie sprzedamy mniej lub więcej niż wytworzyliśmy. W pierwszym przypadku wzrasta nam stan zapasów produktów wytworzonych lecz nie sprzedanych, w drugim sprzedajemy zapasy wytworzone w poprzednich okresach. Mamy więc do czynienia z tzw. przyrostem lub ubytkiem stanu na początku okresu. Jeśli tak, to przychody ze sprzedaży nie będą porównywalne, współmierne z kosztami rodzajowymi właśnie o ten przyrost lub ubytek stanu produktów. W sytuacji gdy system ewidencyjny i w konsekwencji rachunek zysków i strat prezentuje koszty rodzajowe wraz z ich korektą do wysokości kosztu własnego, mamy do czynienia z tzw. porównawczym rachunkiem zysków i strat.
1.Przychody ze sprzedaży wyrobów 2.Koszty rodzajowe 3.Przyrost stanu wyrobów gotowych 4.Koszt własny sprzedaży (2-3) 5.Wynik na działalności podstawowej (1-4) 6.Wyniki nadzwyczajne: zyski nadzwyczajne straty nadzwyczajne 7.Wynik finansowy (5-6)
Jeżeli wystąpi Ubytek stanu wyrobów gotowych to postępujemy w następujący sposób: Przychody ze sprzedaży wyrobów 1.Koszty rodzajowe 2.Ubytek stanu wyrobów gotowych 3.Koszt własny sprzedaży (2+3) 4.Wynik na działalności podstawowej (1-4) 5.Wyniki nadzwyczajne: zyski nadzwyczajne straty nadzwyczajne 7. Wynik finansowy (5-6)
Rachunek zysków i strat wg metody kalkulacyjnej Gdy system ewidencyjny dostarcza nam gotowych danych o wysokości kosztu własnego sprzedaży, mówimy, że mamy do czynienia z kalkulacyjnym rachunkiem kosztów. Wówczas nasz rachunek zysków i strat może mieć następującą formę: 1.Przychody ze sprzedaży wyrobów 2.Koszt własny sprzedaży 3.Wynik na działalności podstawowej (1-2) 4.Wyniki nadzwyczajne zyski nadzwyczajne straty nadzwyczajne 5. Wynik finansowy (3-4)
ZADANIA Zad. 1 Sporządź rachunek zysków i strat oraz ustal wynik finansowy przedsiębiorstwa na podstawie podanych niżej informacji: Przychody ze sprzedaży wyrobów 425 000 Zyski nadzwyczajne 500 Koszty rodzajowe 75 000 Stan początkowy wyrobów gotowych 42 000 Stan końcowy wyrobów gotowych 56 000 Straty nadzwyczajne 1 000 Zad 2 Wykorzystując zamieszczone poniżej dane, sporządź rachunek zysków i strat i ustal wynik finansowy Koszt własny sprzedaży 110 000 Przychody ze sprzedaży 200 000 Zyski nadzwyczajne 1 000 Straty nadzwyczajne 1 500
Rachunek kalkulacyjny kosztów
Rachunkiem kalkulacyjnym kosztów nazywamy zespół czynności obliczeniowych, których celem jest ustalenie jednostkowego kosztu wytworzenia wyprodukowanych wyrobów ze wskazaniem wysokości ich poszczególnych elementów wg układu kalkulacyjnego kosztów.
W praktyce mamy do czynienia z jednostkami kalkulacyjnymi indywidualnymi i zbiorczymi. O indywidualnej jednostce kalkulacyjnej mówimy wówczas, gdy produkcja jest jednorodna i można wyrazić w jednostkach naturalnych. Zbiorcze jednostki kalkulacyjne stosujemy natomiast wtedy, gdy przedmiotem kalkulacji są produkty jednorodne pod względem spełnianej funkcji, różniące się jednak rozmiarami.
Kalkulacja może być wykonana dla potrzeb ewidencyjnych w celu wyceny kosztu własnego sprzedanych produktów (w rachunku zysków i strat) oraz wyceny produktów niesprzedanych (i produkcji w toku w bilansie), a więc generalnie na potrzeby rachunkowości finansowej. Produkty wyceniane są wg technicznego kosztu wytworzenia. Kalkulacja ta nazywana jest kalkulacją ewidencyjną.
Kalkulacja sporządzana dla potrzeb decyzyjnych np. w celu ustalenia dolnej granicy cen i polityki cenowej w ogóle, przeprowadzenia własnych produktów i w branży. Wówczas produkty mogą być wyceniane wg kosztów zmiennych, kosztów przerobu, technicznego kosztu wytworzenia, kosztu własnego sprzedaży. Kalkulacja ta jest sporządzana dla potrzeb rachunkowości zarządczej i nazywa się kalkulacją decyzyjną.
Kalkulacje ex ante: planowane są to założenia przyjęte do planu operacyjno finansowego. Koszt planowany wykorzystywany jest do sporządzania budżetów produkcji, służy ocenie rentowności produkowanych lub nowo wprowadzanych produktów. normatywne (standardowe) sporządzana jest w przypadku prowadzenia przez przedsiębiorstwo rachunku kosztów standardowych. Kalkulację tą wykorzystuje się dla ustalenia kosztów jednostkowych normy techniczne zużycia poszczególnych czynników produkcji, w wyniku czego uzyskujemy standardowy koszt jednostkowy. Ten rodzaj kalkulacji wykorzystywany jest w celach kontroli poniesionych kosztów poprzez ewidencje odchyleń od przyjętych norm. Ofertowe sporządzane są w celu ustalenia ceny na oferowany odbiorcom produkt lub odpowiada na ofertę cenową odbiorcy. Cena ustalona w ramach tej kalkulacji ma charakter orientacyjny i jest niezbędna do negocjacji cenowych z odbiorcą produktów.
Kalkulacje ex post: wynikowe sporządzane są dla wewnętrznych celów kontrolnych i decyzyjnych nie związanych ze sprawozdawczością zewnętrzną sprawozdawcze sporządzane są w celu wyceny zapasu produktów do bilansu, produktów sprzedanych w rachunku zysków i strat
Z punktu widzenia zakresu kosztów podlegających kalkulacji rozróżniamy dwie odmiany kalkulacji kosztów: 1.kalkulacja kosztu pełnego obejmuje wszystkie planowane bądź rzeczywiste koszty wytworzenia produktów, a więc koszty bezpośrednie i pośrednie koszty produkcji 2.kalkulacja kosztu częściowego obejmuje jedynie część kosztów działalności gospodarczej, takich, które zależą bezpośrednio od rozmiarów produkcji (i sprzedaży). Są to koszty zmienne produkcji (i sprzedaż).
Z punktu widzenia metod przeprowadzania kalkulacji rozróżniamy dwie podstawowe metody kalkulacji: kalkulacja podziałowa polega na podzieleniu wszystkich kosztów bezpośrednich i pośrednich przez liczbę ustalonych jednostek kalkulacyjnych. W efekcie uzyskujemy przeciętny koszt jednostkowy kalkulacja doliczeniowa polega na odrębnej ewidencji kosztów bezpośrednich dla poszczególnych produktów oraz doliczeniu do nich za pomocą specjalnych kluczy rozliczeniowych odpowiedniej części kosztów pośrednich.
Kalkulację podziałową możemy podzielić na: podziałową prostą podziałową współczynnikową podziałową odjemną podziałową fazową (procesową) Kalkulację doliczeniową możemy podzielić na: zleceniową asortymentową rachunek kosztów działań (ABC Activity Based Costing)
Zadanie Wykonaj kalkulację kosztów jednostkowych A) W minionym okresie przedsiębiorstwo wytworzyło 300 sztuk produktów, ponosząc następujące koszty: 1. Koszty bezpośrednie: - materiały bezpośrednie 2 400,00 - płace bezpośrednie 1 200,00 2. Koszty wydziałowe: - energia elektryczna 1 800,00 - amortyzacja 1 500,00 - pozostałe koszty 1 200,00 Pozycje kalkulacyjne kosztów 1. Koszty bezpośrednie a) materiały bezpośrednie b) płace bezpośrednie 2. Koszty wydziałowe a) energia b) amortyzacja c) pozostałe koszty 3. Razem koszty wytworzenia (tkw) Koszty całkowite Produkcja Koszt jednostkowy
B) przyjmijmy, że przy tych samych kosztach okresu przedsiębiorstwo wytworzyło 250 sztuk wyrobów gotowych oraz 50 sztuk półproduktów, które wyceniane są wg planowanego jednostkowego kosztu wytworzenia kształtującego się następująco: 1. Koszty bezpośrednie: - materiały bezpośrednie 8,00 - płace bezpośrednie 2,00 2. Koszty wydziałowe - energia elektryczna 3,00 - amortyzacja 3,00 - pozostałe koszty 2,00 Pozycje kalkulacyjne kosztów 1. Koszty bezpośrednie a) materiały bezpośrednie b) płace bezpośrednie 2. Koszty wydziałowe a) energia b) amortyzacja c) pozostałe koszty 3. Razem koszty wytworzenia (tkw) Koszty całkowite Koszty wytworzenia produkcji niezakończonej Koszty produkcji zakończonej Produkcja Koszt jednostkowy szt. k K K szt. k
C) Przyjmiemy teraz następną modyfikację w poprzednim przykładzie, a mianowicie załóżmy, że stopień zaawansowania produkcji niezakończonej w stosunku do zakończonej wynosi 70% Pozycje kalkulacyjne kosztów Koszty okresu Produkcja w sztukach Koszty jednostkowego wyrobu gotowego produkcji niezakończonej 1. Koszty bezpośrednie a) materiały bezpośrednie b) płace bezpośrednie 2. Koszty wydziałowe a) energia b) amortyzacja c) pozostałe koszty 3. Razem koszty wytworzenia (tkw)
Zadanie Przedsiębiorstwo wytwarza dwa produkty A i B różniące się wagą i pracochłonnością procesu produkcyjnego. Produkt A waży 15 kg, produkt B- 3 kg. Pracochłonność mierzona liczbą roboczogodzin wynosi odpowiednio: produkt A 10 rh, produkt B 5 rh. W minionym okresie wyprodukowani 1 000 sztuk produktu A i 3 000 produktu B. Produkcji niezakończonej nie było. Na wytworzenie produktów poniesiono następujące koszty: Pozycje kalkulacyjne Koszty okresu 1. Koszty bezpośrednie 150 000,00 a) materiały bezpośrednie b) płace bezpośrednie 70 000,00 80 000,00 2. Koszty wydziałowe 50 000,00 3. Razem koszty wytworzenia (tkw) 200 000,00 Przyjęto założenie, że koszty wydziałowe będą rozliczane tak jak płace.
Jednostki współczynnikowe Materiały Płace Koszty wydziałowe Wyrób A Wyrób B
Współczynniki przeliczeniowe Liczba jednostek współczynnikowych Koszt jednostki współczynnikowej Jednostkowy koszt wytworzenia Koszt wytworzenia Pozycje kalkulacyjne Koszty okresu Produkcja 1 2 3 4 5=3x4 6=2:5 7=6x4 8=7x3 1. Materiały bezpośrednie - - - - Wyrób A Wyrób B - - 2. Płace bezpośrednie - - - - Wyrób A Wyrób B - - 3. Koszty Wydziałowe - - - - Wyrób A Wyrób B 4. Razem TKW Wyrób A Wyrób B - - - - - - - - - - - - - - -
Analiza progu rentowności
Pomiędzy całkowitymi przychodami i całkowitymi kosztami a zyskiem operacyjnym istnieje prosta zależność: Z o P K Z o - zysk operacyjny P całkowite przychody K całkowite koszty
Możemy również założyć, iż całkowite przychody są równe iloczynowi ceny sprzedaży i liczby sprzedanych jednostek: P c cena sprzedaży x liczba sprzedanych jednostek c x
Koszty mogą być podzielone na dwie podstawowe grupy: na koszty stałe w ciągu danego okresu, które nie zależą od wielkości produkcji i koszty zmienne, które od rozmiarów produkcji zależą. Wówczas funkcja kosztów będzie wyglądać następująco: K z x S Stąd Z o c x z x S wzór ostateczny na zysk operacyjny Z o S koszty stałe z koszty zmienne c z x S
Marża jednostkowa brutto oznacza kwotę jaką można uzyskać za każdy sprzedany produkt. mb = c z Próg rentowności oznacza taką liczbę sprzedanych produktów, przy której następuje zrównanie marży całkowitej brutto z kosztami stałymi, co oznacza, że przychody ze sprzedaży zrównają się z poniesionymi kosztami na ich wytworzenie i sprzedaż. x i c S z xi - ilościowy próg rentowności
Próg rentowności można wyrazić również wartościowo, oznacza on wówczas poziom przychodów ze sprzedaży pokrywający wszystkie koszty produkcji. Wartościowy próg rentowności można obliczyć na dwa sposoby: 1. polega na przemnożeniu ilościowego progu rentowności przez cenę produktu: x w c x 2. wykorzystujemy jednostkową marżę brutto wyrażoną w wielkościach względnych (w ułamku lub w procentach), czyli stopę marży brutto wyrażoną relacją jednostkowej marży brutto do ceny, bądź całkowitej marży brutto do przychodów S x w c z c 1 S z c
Wielkość produkcji niezbędną do osiągnięcia założonego zysku operacyjnego, można ustalić wykorzystując następujący wzór: x S c Z z o
Zadanie 1 Firma wytwarza jeden rodzaj produktu. W ciągu roku uzyskała następujące przychody i koszty: Całkowite przychody ze sprzedaży 5 600 000 Całkowite koszty stałe 1 200 000 Całkowite koszty zmienne 3 600 000 Całkowita produkcja i sprzedaż 4 000 szt. Ile wynosi marża jednostkowa? Ile wynosi próg rentowności liczony w sztukach? Ile wynosi próg rentowności wyrażony wartościowo? Ile wynosi zysk operacyjny?
Cena sprzedaży jednostkowa Koszty zmienne jednostkowe Marża brutto Całkowite koszty stałe Próg rentowności ilościowy Próg rentowności wartościowy Zysk operacyjny
Zadanie 2 Przedsiębiorstwo Merkury S. A. wytworzyło i sprzedało w ciągu miesiąca 320 krzeseł biurowych. Poniosło na ich wytworzenie koszty stałe w wysokości 24 350,00 PLN. Cena, jaką otrzymuje na rynku za sztukę wyrobu wynosi 520,00 PLN, natomiast jednostkowy koszt zmienny wynosi 345,00. Ile wynosi jednostkowa marża brutto oraz próg rentowności wyrażony wartościowo i ilościowo? Jaki jest zysk operacyjny? Ile powinna sprzedać firma, żeby jej zysk operacyjny wyniósł 35 000,00?
Analiza wrażliwości zysku
Analiza wrażliwości zysku jest procesem polegającym na pomiarze wpływu zmian poszczególnych, pojedynczych zmiennych lub grupy zmiennych (występujących w progu rentowności) na zysk. Może ona dotyczyć wielu aspektów, a mianowicie: określenie granicznego poziomu poszczególnych składników analizy, gwarantujących osiągnięcie progu rentowności, czyli rentowności na poziomie zerowym, określenia marginesu bezpieczeństwa działania wrażliwości zysku na zmienność poszczególnych składników analizy tzn. dźwignia operacyjna, dźwignia finansowa, dźwignia połączona, mnożniki zysku.
Ustalanie wielkości granicznych W tej analizie zastanawiamy się o ile możemy zmienić poszczególne elementy np. cenę, koszty zmienne, koszty stałe, liczbę sprzedanych produktów, przy niezmienności pozostałych, by osiągnąć nowy próg rentowności czyli sytuację, w której zysk operacyjny będzie równy zeru. Graniczną cenę sprzedaży ustalamy wg wzoru c g zx x S lub c g z S x z koszty zmienne jednostkowe x wielkość sprzedaży S koszty stałe Oznacza to, że cena na dany produkt może zmniejszyć się do poziomu takiego, kiedy sprzedaż nie będzie przynosiła jeszcze strat Stopień wrażliwości zysku na zmianę ceny sprzedaży ustalamy następująco: Zc g c c c g x100 c cena sprzedaży c g - graniczna cena sprzedaży
Graniczną wielkość sprzedaży ustalamy wg wzoru x g S c z Oznacza to że wielkość sprzedaży może zmniejszyć się do poziomu takiego, aby zachować rentowność równą zeru. Stopień wrażliwości zysku na zmianę wielkości sprzedaży ustalamy następująco: Zx g x x x g 100
Graniczną wysokość jednostkowych kosztów zmiennych ustalamy wg wzoru z g cx x S lub z g c S x Oznacza to, że jednostkowe koszty zmienne mogą wzrosnąć do poziomu takiego, aby firma nie ponosiła straty. Wrażliwość na zmianę kosztów zmiennych ustalamy następująco: Zz g z g z z 100
Graniczną wysokość kosztów stałych ustalamy wg wzoru S g c z x Wrażliwość na zmianę kosztów stałych ustalamy następująco ZS g S g S S 100
Zadanie Firma wytwarza jeden produkt. W ciągu roku uzyskała następujące przychody i koszty: Całkowite przychody 9 600 Całkowite koszty stałe 2 200 Całkowite koszty zmienne 4 600 Całkowita produkcja i sprzedaż wynosi 2000 szt. Oblicz próg rentowności ilościowy i wartościowy i przeprowadź analizę wrażliwości zysku na zmianę ceny, na zmianę kosztów zmiennych i stałych, na zmianę wielkości sprzedaży. (Wykorzystaj wielkości graniczne).
ANALIZA WRAŻLIWOŚCI NA PODSTAWIE MNOŻNIKOW ZYSKU
W analizie wrażliwości można wykorzystać mnożniki zysku. Wystarczy określić wpływ poszczególnych czynników na zysk operacyjny, wyliczając mnożnik zysku: Mz = Zo% Mz= y Y% Zo Dynamiczny statyczny gdzie: Zo% - procentowa zmiana zysku operacyjnego Y% - procentowa zmiana czynnika kształtującego zysk Mnożniki zysku są swego rodzaju katalizatorami. % zmiana czynnika X = mnożnik zysku % zmiana zysku operacyjnego Im mnożnik zysku dla danego czynnika jest większy, tym siła oddziaływania tego czynnika na zysk jest większa
Zadanie 1 Otrzymano z działu finansowo księgowego następujące informacje: 1. Sprzedaż 500 szt 2. Cena jednostkowa 700 zł 3. Koszty zmienne jednostkowe 500 materiały 300 wynagrodzenia 200 4. Koszty stałe całkowite 40 000 wydziałowe 25 000 zarządu 10 000 sprzedaży 5 000 Wykorzystaj te dane do określenia wysokości zysku operacyjnego oraz przeprowadzenia analizy wrażliwości zysku za pomocą mnożników zysku (zmiany ceny, jednostkowego kosztu zmiennego, kosztów stałych w granicach: 20 %; +20 %) Zo=(c z)x - S
czynnik % zmiana czynnika -20-15 -10-5 0 5 10 15 20 Cena jed. jed. k. zmienny jed. k. stały
Zadanie 2 Firma Onyks sporządziła rachunek zysków i strat za miesiąc marzec 2012 roku według rachunku kosztów zmiennych. Wybrane pozycje tego rachunku umieszczono poniżej. Wykorzystaj te dane do określenia wysokości zysku operacyjnego oraz przeprowadzenia analizy wrażliwości zysku za pomocą mnożników zysku (zmiany ceny, jednostkowego kosztu zmiennego, kosztów stałych w granicach: 20 %; +20 %). Sprzedaż = 2 500 szt. 1. Przychody ze sprzedaży 1 050 000,00 2. Koszty zmienne - Materiały bezpośrednie 353 000,00 - Płace bezpośrednie 310 750,00 - Koszty wydziałowe 108 000,00 3. Koszty stałe - Wydziałowe 12 200,00 - Zarządu 35 000,00 - Sprzedaży 38 000,00
Dźwignia finansowa i operacyjna
Dźwignia operacyjna informuje nas o ile wzrośnie zysk operacyjny jeżeli nastąpi 1% wzrost sprzedaży. Do = Δ z % / Δ x % w ujęciu dynamicznym Do = P-Kz / Zo w ujęciu statycznym Wzrost zysku operacyjnego Δ Zo % = Do * Δ X %
Dźwignia finansowa informuje o ile wzrośnie zysk brutto czyli zysk przed opodatkowaniem ale po odjęciu kosztów kapitałów obcych, jeżeli zysk operacyjny wzrośnie o jednostkę (1 %) Df = Δ Zb % / Δ Zo % ujęcie dynamiczne Informuje o ile wzrośnie rentowność kapitałów własnych przy wykorzystaniu dofinansowania działalności kapitałów obcych Df = Zo / Zb w ujęciu statycznym ΔZb % = Df * Δzo %