JAKI TO PTAK?. Cezary Wójcik PODSTAWOWE INFORMACJE. Inscenizacje, niezaleŝnie od tematu, spełniają bardzo waŝna rolę w nauczaniu. Przede wszystkim uatrakcyjniają zajęcia, zwiększają zainteresowania daną dziedziną, a przede wszystkim zachęcają dzieci w prosty sposób do zwrócenia uwagi na szeroko pojętą sztukę teatralną, wzbogacają ich język, wymowę, umiejętności czytelnicze. Przygotowanie i przedstawienie inscenizacji doskonale wpływa na współpracę zespołu klasowego, rozwija wyobraźnię twórczą ucznia, ale takŝe wzbogaca warsztat pracy nauczyciela. Inscenizacje przyrodnicze, czy teŝ ekologiczne rozwijają wraŝliwość dziecka na piękno przyrody i pozwalają nierzadko lepiej zrozumieć procesy rządzące naturą. Scenariusz proponowanego przedstawienia oparty jest na wierszykach dla dzieci autorstwa Romana Landowskiego* zawartych w zbiorze pt. Ptasie rozmowy (2000). Wierszyki w dowcipny i przystępny sposób prezentują pospolite gatunki naszych ptaków, omawiają ich zwyczaje i głosy. *Roman Landowski (1937 2007) wybitny regionalista kociewski, pisarz, poeta, księgarz, bibliotekarz i edytor. Kierował redakcją "Kociewskiego Magazynu Regionalnego", był jednym z załoŝycieli Towarzystwa Miłośników Ziemi Tczewskiej, Kociewskiego Kantoru Edytorskiego. Wybrane publikacje ksiąŝkowe: My z drugiej połowy XX wieku (1975), Jasna i Dersław 1981 Tczew. Spacery w czasie i przestrzeni (1996), Dawnych obyczajów rok cały (2000), Nowy bedeker kociewski (2002), Cierpki smak rajskiego jabłka (2005) UCZESTNICY: Uczniowie klasy II lub III CZAS INSCENIZACJI: około 10 minut CEL GŁÓWNY: Poznanie pospolitych gatunków ptaków występujących w naszym kraju oraz ich zwyczajów CELE SZCZEGÓŁOWE Uczeń wymienia nazwy pospolitych ptaków Polski, kojarzy nazwę ptaka z jego wyglądem na obrazku; pogłębia swoje więzi emocjonalną z przyrodą rozwija wyobraźnię; przeczyta tekst ze zrozumieniem; rozwija swoje zainteresowanie teatrem, czytelnicze zapamiętuje wiersz METODY: stymulowanie aktywności twórczej, ćwiczenia praktyczne FORMY PRACY: zbiorowa, grupowa, indywidualna ŚRODKI DYDAKTYCZNE: wiersze, nagrania głosów z CD lub mp3, ilustracje, kostiumy,
JAKI TO PTAK? - 2. PRZYGOTOWANIE DO ZAJĘĆ Nauczyciel wspólnie z uczniami moŝe wcześniej przygotować dekorację inscenizacji oraz stroje dla uczestników. Najprostsze stroje to tzw. dziobki zakładane na głowę jako opaska papierowa (o średnicy odpowiedniej do głowy ucznia) wycięte wg wzoru z załącznika 2. Dla lepszego odbioru przez widza narrator, przed kaŝdą recytującą osobą moŝe pokazywać tablice z nazwami i ilustracjami ptaków. MoŜna je wcześniej przygotować w oparciu np. o ogólnie dostępne przewodniki nt. ptaków W trakcie recytacji poszczególnych wierszyków wskazane jest odtwarzanie w tle nagrań ptasich głosów. ETAPY PRACY ZWIĄZANE Z PRZYGOTOWANIEM INSCENIZACJI 1. Wybór utworu: Planując przygotowanie inscenizacji związanej z ptakami, obok prezentowanej w tym scenariuszu, warto zaznajomić się takŝe z wierszami J. Tuwima: Ptasie plotki, Ptasie radio, Mowa ptaków oraz z wierszykami, które znajdziemy w poniŝszych pozycjach: Chotomska W. Nasze Ptaki. Wydawnictwo Literatura, 2005. Kowalewska M., Kownacka M. 1963. Głos Przyrody. Nasza Księgarnia. 2. Ćwiczenia w czytaniu w celu dobrego zrozumienia treści obejmujące: określenie tematu utworu, sformułowanie głównej myśli, wyodrębnienie kolejności zdarzeń, określenie czasu, miejsca. 3. Ćwiczenia w czytaniu z podziałem na role, umiejętność wyodrębniania dialogów, monologów. 4. Dobór dzieci do poszczególnych ról. 5. Nauka na pamięć tekstów i związane z tym ćwiczenia utrwalające w szkole i w domu. 6. Ćwiczenia kształcące poprawną dykcję, 7. Wybór dzieci techniki wykonywania inscenizacji 8. Projektowanie dekoracji, wykonanie rekwizytów. 10. Przygotowanie części muzycznej. 11. Ewentualne przygotowanie zaproszeń na inscenizację. 12. Przedstawienie inscenizacji. LITERATURA: Awgulowa J., Świętek W. 1985. Inscenizacje w klasach początkowych. Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne; Bajkowska L. 1999. Teatr marzeń: inscenizacje dla dzieci w wieku pięciu do dziesięciu lat/ Lidia. Warszawa: Prószyński i S-ka, 117s. Drzał E., Skibińska I. Czechowicz I. 2000. Inscenizacje w nauczaniu zintegrowanym. Gdańsk: Wydaw. Harmonia, 91s. Landowski. R.2003. Ptasie rozmowy. Bernardinum Pelplin. Pałczyński Z. Głosy ptaków Polski - 2CD Wyd. Zdzisław Pałczyński Sokołowski J. 1988. Ptaki Polski. Atlas. WSiP, Warszawa.
JAKI TO PTAK? - 3. Załącznik 1. DZIECKO 1 NARRATOR WSTĘP Liście w pąkach czekają gotowe Zanim eksplodują, podnieś do góry głowę Spojrzyj na drzewa,szukaj na niebie Pełno jest ptaków wokół Ciebie Wypatruj po cichu - bądź gotowy! MoŜe zrozumiesz ptaków rozmowy DZIECKO 3 (WRÓBEL) Znany jest wszędzie, na całym świecie. Nie odlatuje... I co? JuŜ wiecie? Ćwierka wesoło:- Ćwirrr, ćwirrr tet... Przyjazny ptaszek, polubisz go wnet. Lasu unika: w nim mało ludzi, a bez człowieka szarek się nudzi. I przez rok cały: - Ćwirrr, ćwirrr tet... Ćwierka wróbelek, polubisz go wnet! DZIECKO 5 (GAWRON) Idzie z nami zima zła! Czarne, rozwrzeszczane krąŝą całe stada TuŜ przed zakończeniem dnia Gawron przy gawronie, jak mroczna biesiada Gdzieś przed siebie w jesień gna: DZIECKO 2 (KOS) Cały dzień na cały głos na wierzchołku śpiewa kos w locie miękki i falisty. Elegancki jest to ptak: wdział na koncert czarny frak. Ton ma dźwięczny, bardzo czysty. Trijuli trijuli, tju tju si... GwiŜdŜe sobie na jedlinie, jakoś to wilgotnie brzmi?! Jutro deszcz nas nie ominie! DZIECKO 4 (SKOWRONEK) Tylko legendarny pan skowronek pięknie śpiewa na otwarcie wiosny. Pani skowronkowa ledwie ćwierka, za to jej małŝonek wciąŝ radosny: - Tri tririri, tjurli tjurli... Szary, na bezdrzewnych łąkach, polach słynny śpiewak raczej skromnie Ŝyje, ale na ozdobne długie arie hen, pod niebo się wysoko wzbije:
JAKI TO PTAK? - 4. DZIECKO 5 (SIKORY) Pośrodku stadka sikorek skocznie wydzwania bogatka: Titru, titiwu, pink pink! A przy niej mniejsza modraszka pyta: W karmniku jest kaszka? I wśród nich, przy główkach główki Sycza ruchliwe sosnówki DZIECKO 6 (SIKORY C.D.) Czubatka z czubem na głowie! Ciekawe co nam opowie? Jest mniszka zwana ubogą, błyszczy czapeczka nad drogą: Ostatnia do śpiewu skora Jest czarnogłowa sikora. DZIECKO 7 (SÓJKA) Ptak to bardzo dziwny! Niby beczy, niby miauczy, czasem skrzeczy jak terkotka, a tym swoim głośnym- hije hije hije... wszystkie ptaki w lesie płoszy! I niczego juŝ nie spotkasz. Ptak to bardzo dziwny! Zjada jajka innych ptaków, a jesienią wokół siebie sójka czyni wrzawę: - hije hije hije... Chce za morze się wyprawić! Odlatuje? Sama nie wie! DZIECKO 10 (JASKÓŁKI) RóŜne im nadano nazwy: Jest dymówka i oknówka I ta trzecia, raczej szara Z niepozornym trip! brzegówka Te dwie pierwsze czarno-białe Gdy nad wodą, łąką ładnie W niskim locie łuki kreślą Deszczyk wnet na ziemię spadnie Ciwit,ciwit, wit, wit Będzie padać aŝ po świt? DZIECKO 9 (KUKUŁKA) Wszędzie z tego znana - Ŝe podrzuca jajka do obcego gniazda -jest kukułcza mama, wszędzie, oj, wszędzie! Ale za to tata juŝ od kwietnia kuka gdzieś wysoko w drzewach przyjaciółki szuka - w drzewach wysoko. MoŜe tak donośnie kukać bardzo długo: kuku kuku kuku... zwrotkę pierwszą, drugą... i te następne. Kuka często dłuŝej - a to nie do wiary -kuku kuku kuku... niŝ ten zegar stary w samo południe. DZIECKO 1 To juŝ koniec ptasich opowieści dziękujemy!
JAKI TO PTAK? - 5. Załącznik 2. Wzór dzióbka na głowę. Zgiąć w tym miejscu przez całą długość