Zajęcia korekcyjno - kompensacyjne
Celem nadrzędnym zajęć korekcyjno- kompensacyjnych jest stworzenie możliwości wszechstronnego rozwoju umysłowego, psychicznego i społecznego dzieciom z trudnościami rozwoju na miarę ich możliwości. Do najważniejszych szczegółowych celów pracy korekcyjno kompensacyjnej zaliczamy: konieczne wszechstronne ćwiczenie zaburzonych funkcji analizatora wzrokowego, słuchowego i kinestetyczno-ruchowego. nagradzanie za prawidłowe czynności, rozbudzanie motywacji do pracy nad wyrównywaniem braków.
Wyjściem do prowadzenia zajęć korekcyjno-kompensacyjnych jest diagnoza i obserwacja pedagogiczna. Diagnoza pedagogiczna zawiera informację w zakresie: społecznym - środowisko rodzinne dziecka (wywiad) medycznym - ogólny rozwój fizyczny dziecka (badania specjalistyczne wzroku, słuchu) psychologicznym - ocena percepcji wzrokowej, słuchowej, motoryki, lateralizacji pedagogicznym - ocena poziomu wiadomości i umiejętności szkolnych
Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne nie przypominają lekcji, nie ma ocen, rywalizacji, współzawodnictwa. Tempo pracy dostosowuje się do możliwości dziecka.
Praca korekcyjno kompensacyjna może odbywać się w formie indywidualnej lub zespołowej. Indywidualna praca korekcyjno-wyrównawcza stosowana w przypadku stwierdzenia dużych niedoborów rozwojowych wymagających bardzo intensywnego treningu. Zespołowa praca korekcyjno-wyrównawcza, którą stosujemy w zespołach tak dobranych, że dzieci uczestniczące w zajęciach wykazują te same niedobory i możliwości poznawcze. Ustalamy wtedy ten sam wspólny program, stosując zasadę pełnej indywidualności
Ramowy indywidualny plan pracy z dzieckiem powinien uwzględniać: - Ćwiczenia korekcyjne zaburzonych funkcji. - Ćwiczenia korekcyjno-kompensacyjne funkcji zaburzonych w koordynacji z bardziej sprawnymi. - Ćwiczenia relaksacyjne i odpoczynkowe. - Oddziaływania terapeutyczne.
Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne muszą uwzględniać następujące zasady pedagogiczne:
Zasada 1: Indywidualizacji środków i metod oddziaływania korekcyjnego - dla każdego dziecka w grupie dobieramy indywidualny program, - dobieramy indywidualne metody dydaktyczne i wychowawcze do możliwości konkretnego dziecka, - pomagamy w przezwyciężaniu trudności, - w toku zajęć kontrolujemy przebieg i wyniki pracy dziecka, - stosujemy indywidualne zabiegi wychowawcze i psychoterapeutyczne.
Zasada indywidualizacji potrzeb dziecka Warunkiem powodzenia terapii jest uwzględnienie indywidualnych potrzeb dziecka, które zależą od rodzaju i stopnia zaburzenia oraz rozwoju emocjonalno motywacyjnego dziecka. Każde dziecko jest inne i wymaga innego oddziaływania dydaktyczno terapeutycznego, polegającego między innymi na kontrolowaniu przebiegu pracy, pomocy przy pokonywaniu trudności, dostosowywaniu tempa pracy na zajęciach do tempa, możliwości i potrzeb dziecka.
Zasada 2: Powolnego stopniowania trudności w nauce czytania i pisania - przechodzimy od ćwiczeń prostych, obejmujących niewielki zakres materiału do złożonych wymagających opracowania dużych partii materiału dydaktycznego, - stosujemy stopniowanie trudności w zakresie objętości i przystępności opracowywanego materiału, - przechodzimy do zadań trudniejszych wtedy, gdy dziecko sprawnie opanuje wcześniejsze, łatwiejsze, - ćwiczymy tak długo daną umiejętność, dopóki nie mamy poczucia, że dziecko wykonuje ją sprawnie, - nie ma czasowych reguł (rygorów) ćwiczenia danej umiejętności.
Zasada stopniowania trudności Zaczynamy od ćwiczeń łatwych, nawet poniżej możliwości dziecka i stopniowo przechodzimy do ćwiczeń trudniejszych. Nie wolno nam przejść do ćwiczeń złożonych, jeżeli dziecko nie potrafi wykonać ćwiczeń na niższym poziomie.
Zasada 3: Korekcji zaburzeń: ćwiczenie przede wszystkim funkcji najgłębiej zaburzonych i najsłabiej opanowanych umiejętności - im głębiej zaburzona dana funkcja tym większa podatność na zmęczenie dziecka, uważamy by do tego nie doszło, - nie ćwiczymy tylko jednej funkcji, bo może dojść do przetrenowania, zniechęcenia i powrotu do złych nawyków, - stosujemy przemienność ćwiczeń - najgłębiej zaburzone funkcje z mniej zaburzonymi, bardziej sprawne z mniej, percepcja słuchowa z wzrokową, - ćwiczenie czytania i pisania - łączenie ich w jednym zadaniu, bazując raz na spostrzeganiu wzrokowym, raz na słuchowym, - stosowanie przerw na odpoczynek.
Zasada korekcji zaburzeń W czasie zajęć usprawniamy przede wszystkim funkcje najbardziej zaburzone, ale uważamy, żeby nie dopuścić do przetrenowania, które może doprowadzić do zniechęcenia dziecka do wykonywania ćwiczeń.
Zasada 4: Kompensacji zaburzeń: łączenie ćwiczeń funkcji zaburzonych z ćwiczeniami funkcji niezaburzonych w celu tworzenia właściwych mechanizmów kompensacyjnych - funkcje sprawniejsze wspierają czynności funkcji zaburzonych,
Zasada kompensacji zaburzeń Ćwiczenia usprawniające, np. analizę i syntezę wzrokową, należy stosować z ćwiczeniami na analizę i syntezę słuchową, ponieważ tworzą się powiązania pomiędzy analizatorami poprawnie funkcjonującymi, a tymi, których funkcja jest zaburzona. Wytwarzają się mechanizmy kompensacyjne, które pozwalają na to, że funkcje sprawniejsze wspomagają funkcje zaburzone.
Zasada 5: Systematyczności - zajęcia powinny odbywać się codziennie; lepiej 3x 20 minut niż 1 długie 60 minut, - przerwy w zajęciach powodują regres, - najbardziej męczące ćwiczenia percepcji słuchowej nie powinny trwać każdorazowo dłużej niż kilka minut. Można jednak do nich kilkakrotnie wracać podczas zajęć, w przerwach stosując inny rodzaj ćwiczeń
Zasada systematyczności i powtarzania ćwiczonych czynności. Zajęcia powinny odbywać się co najmniej dwa, trzy razy w tygodniu, celem utrwalenia zdobytych umiejętności. Dzieci z zaburzeniami fragmentarycznymi mają słabszą pamięć wzrokową, słuchową, czy ruchową szybko zapominają, w związku z tym wymagają ciągłego utrwalania zdobytych wiadomości.
Zasada 6: oddziaływanie psychoterapeutyczne - zajęcia w atmosferze bezpieczeństwa, tolerancji i serdeczności, - nawiązanie więzi opartej na wzajemnej akceptacji, - zaspakajanie potrzeby sukcesu, wzmocnienia poczucia własnej wartości, - zapobieganie zanikaniu motywacji do dalszej nauki, - terapeuta wykazujący się empatią, życzliwością, wyrozumiałością, opanowaniem, konsekwencją w działaniu.
Zasada ciągłego oddziaływania psychoterapeutycznego eliminowanie i zapobieganie sytuacjom stresującym dziecko, Wyrozumiałość, życzliwość, ale i konsekwencja w postępowaniu winny towarzyszyć terapeucie na każdych zajęciach. Przy planowaniu programu i prowadzeniu zajęć należy uwzględnić psychofizyczne cechy dzieci, takie jak: ich własną aktywność, działanie poprzez zabawę, ciekawość i tendencję do naśladownictwa.
Zasada 7: atrakcyjności ćwiczeń Ćwiczenia powinny mieć formę interesującą i ciekawą, taką, aby dziecko chętnie je wykonywało i chciało swoją pracę doprowadzić do końca. Jeżeli stwierdzi się, że ćwiczenie jest zbyt trudne, należy udzielić dyskretnej pomocy. Ważne jest wyrobienie u dziecka wiary we własne siły, co podnosi jego motywację do dalszej pracy.
Bez względu na przyjętą formę prowadzenia zajęć korekcyjno-wyrównawczych pracę realizuje się w postaci jednostek zajęciowych, z których każdą możemy podzielić na trzy części: Wprowadzającą obejmuje ona nawiązanie kontaktu emocjonalnego, Merytoryczną poświęconą intensywnemu treningowi zaburzonych funkcji, a w późniejszym okresie kształtowaniu wiedzy i umiejętności, Końcową obejmującą ćwiczenia uspokajające oraz wzmocnienia mające na celu pobudzenie pozytywnej motywacji.
Jednostka metodyczna zajęć korekcyjnokompensacyjnych powinna zawierać: -ćwiczenia usprawniające najgłębiej zaburzone funkcje i najsłabiej opanowane umiejętności, -ćwiczenia w czytaniu i pisaniu, -ćwiczenia relaksacyjne,
Planując zajęcia korzystamy z ćwiczeń usprawniających: - percepcję słuchową, - spostrzeganie wzrokowe, - sprawność ruchową (w obrębie motoryki małej i dużej), - orientację przestrzenną, - koordynację wzrokowo-ruchową, - grafomotorykę np. na materiale plastycznokonstrukcyjnym, - pamięć słuchową i wzrokową, - koncentrację uwagi.
Przyjmując za kryterium poziom opanowania technik i umiejętności szkolnych, można wydzielić III etapy pracy terapeutycznej, którym odpowiadają określone grupy ćwiczeń. I etap- kształtowanie dojrzałości dziecka do rozpoczęcia nauki czytania i pisania (etap bezliterowy) II etap- ćwiczenie nauki czytania i pisania na materiale obrazkowo literowym (łączenie liter w sylaby i wyrazy), czytanie i pisanie metodą analityczno-syntetyczną. Po zakończeniu tego etapu dziecko umie czytać, rozumie to co czyta, przepisuje, napisze z pamięci proste słowa. III etap- doskonalenia umiejętności czytania i pisania ćwiczenia usprawniające tempo i technikę czytania i czytania ze zrozumieniem. ćwiczenia doskonalące graficzny poziom pisma, płynne pisanie liter, pisanie wg. wzorów, ćwiczenia ortograficzne, ćwiczenia w czytaniu i pisaniu itp.
Metody pracy Metoda H. Metery i I. Majchrzak Metoda ćwiczeń grafomotorycznych H. Tymichowej Metoda Dobrego Startu M.Bogdanowicz Metoda 18 struktur wyrazowych Program Frostig i Horne rozwijający percepcję wzrokową Kinezjologia Edukacyjna Dennisona techniki relaksacyjne specjalistyczne programy komputerowe a także zabawoterapia, arteterapia, muzykoterapia.
Praca korekcyjno-kompensacyjna z dzieckiem jest zazwyczaj procesem długotrwałym, wymagającym dokładnej, wnikliwej analizy możliwości i potrzeb dziecka, a czasem przynoszącym mimo ciężkiej pracy efekty krótkotrwałe i niespełniające oczekiwań. ZAJĘCIA KOREKCYJNO-KOMPENSACYJNE CZĘSTO DAJĄ DZIECIOM SZANSĘ NIE TYLKO NA OSIĄGNIĘCIE SUKCESÓW DYDAKTYCZNYCH, ALE RÓWNIEŻ POPRAWĘ FUNKCJONOWANIA W SFERZE EMOCJONALNEJ I SPOŁECZNEJ.
Dziękuję za uwagę
Pomocna literatura