EWA DŻYGAŁA SZKOŁA PODSTAWOWA NR 3 W GŁUSZYCY Nauczanie ortografii w klasach I - III W teorii i praktyce pedagogicznej spotykamy się z różnymi

Transkrypt

1 EWA DŻYGAŁA SZKOŁA PODSTAWOWA NR 3 W GŁUSZYCY Nauczanie ortografii w klasach I - III W teorii i praktyce pedagogicznej spotykamy się z różnymi określeniami terminu ortografia. Kierując się różnymi kryteriami, poszczególni językoznawcy traktują ortografię jako: przyzwyczajenia ortograficzne, poczucie językowe, biegłość ortograficzną, opanowanie nawyków i nałogów ortograficznych, ćwiczenie dobrego wzoru bezbłędną pisownię, poprawność ortograficzną. Z przytoczonych sformułowań wynika, że greckie słowo ortografia (a polskie - pisownia) oznacza przyjęty i obowiązujący system zasad i przepisów dotyczących poprawnego pisania. Podstawowym zadaniem nauczania ortografii jest więc kształcenie umiejętności i nawyków bezbłędnego zapisywania wyrazów. Jest to proces złożony i wymaga szczególnych zabiegów w nauczaniu początkowym. Jedną z podstawowych umiejętności, którą kształtuje się w okresie wczesnoszkolnym, jest umiejętność pisania, rozumiana nie tylko jako czynność polegająca na poprawnym kreśleniu znaków graficznych pisma, ale także wdrażająca do poprawności ortograficznej. O umiejętności pisania można mówić wówczas, gdy uczeń rozumie sens i budowę pisanych słów, zastanawia się nad wyborem właściwej litery i sprawnie posługuje się zasadami ortograficznymi. W wyniku systematycznych ćwiczeń czynności

2 pisania automatyzują się, przechodząc w nawyk ortograficzny, czyli pisanie bezbłędne. Cele nauczania ortografii i właściwości psychofizyczne uczniów klas I-III narzucają konieczność stosowania w nauczaniu ortografii określonych norm - zasad postępowania dydaktycznego. Oto najważniejsze zasady: Zasada systematyczności - wyraża się w planowaniu materiału nauczania ortografii i rytmicznym jego realizowaniu, stosowaniu systematycznej kontroli i oceny. Zasada profilaktyki, czyli zapobieganie błędom, polega na stałej trosce nauczyciela o poprawny zapis nowych i trudnych wyrazów. Zasada integracji ortografii z innymi działami nauczania wskazuje na konieczność łączenia ćwiczeń ortograficznych z innymi ćwiczeniami językowymi. Zasada stopniowania trudności - odnosi się do stopniowego przechodzenia od przepisywania, pisania z pamięci poprzez ćwiczenia ze słuchu jako ćwiczenia utrwalające. Zasada poglądowości - wymaga właściwego doboru i celowego wykorzystania środków dydaktycznych. Zasada aktywności - dotyczy tworzenia takich warunków, które zapewnią wszystkim uczniom aktywny i świadomy udział w lekcji. Zasada kontroli i oceny postępów uczniów stosowana jest w celu likwidowania niedociągnięć i braków w opanowaniu umiejętności ortograficznych. W nauczaniu ortografii występują zasadniczo trzy rodzaje ćwiczeń: przepisywanie to odtwarzanie tekstu podanego za wzór, pisanie z pamięci - występuje w dwóch postaciach: jako doraźne pisanie z pamięci oraz pisanie oparte na pamięci odroczonej, pisanie ze słuchu - inaczej dyktando, jest ćwiczeniem ortograficznym, przy wykonywaniu którego uczniowie nie mają przed oczami tekstu, lecz go słyszą.

3 Dydaktycy ortografii, uznając potrzebę zaangażowania emocjonalnego uczniów i pobudzania ich aktywności, postulują konieczność wykorzystania w nauczaniu ortografii form i metod zabawowych. Za zastosowaniem łamigłówek, rebusów, szachów ortograficznych, loteryjek, zgadywanek i krzyżówek opowiada się J. Malendowicz. Jest on zdania, ze różnego rodzaju gry dydaktyczne, zwłaszcza te, które zostały wykonane przez uczniów samodzielnie, w znacznym stopniu wpływają na podniesienie poziomu sprawności ortograficznej. Każdy materiał ortograficzny winien być najpierw przez uczniów kilkakrotnie przepisywany, następnie uwzględniony w pisaniu z pamięci, a w dalszej kolejności zastosowany w pisaniu ze słuchu (jako ćwiczenie) i pisaniu ze słuchu (jako sprawdzian). Ucząc ortografii należy uwzględnić świadomą pracę uczniów zarówno w trakcie przyswajania wiadomości, jak i w chwili samodzielnego wykonywania ćwiczeń utrwalających. Naukę poprawnej pisowni uczynić pracą ciągłą, systematyczną, uwzględniającą ustawiczną czujność ortograficzną na wszystkich przedmiotach nauczania. Ćwiczenia ortograficzne łączyć z pozostałymi ćwiczeniami w zakresie kształcenia języka ojczystego. Decydującym czynnikiem jest dobra organizacja pracy uwzględniająca ogólne zasady dydaktyki: systematyczności, indywidualizacji, rytmiczności, stopniowania trudności. Przestrzegać zasad profilaktyki. Własne odczucia i refleksje. Trudności w opanowaniu poprawnej pisowni wyrazów wynikają z różnych przyczyn, wśród których najważniejsze to wady i błędy wymowy, wady wzroku i słuchu, słaba zdolność koncentracji uwagi i zapamiętania, a także fragmentaryczne

4 zaburzenia funkcji percepcyjno - motorycznych. Inną grupę przyczyn stanowią przyczyny zewnętrzne, do których należą tzw. zaniedbania pedagogiczne, wynikające z niekorzystnych sytuacji szkolnych lub też złych warunków domowych. Chcąc pomóc uczniom w przezwyciężeniu trudności ortograficznych w swojej pracy dydaktycznej szczególną uwagę zwróciłam na stosowanie podstawowych rodzajów ćwiczeń: przepisywanie, pisanie z pamięci, pisanie ze słuchu. Wykorzystywałam także gry i zabawy dydaktyczne, pamiętając o ogromnej roli środków dydaktycznych. Wprowadzony wyraz utrwalam dobierając atrakcyjne, wywołujące zaciekawienie ucznia ćwiczenia. Przy wprowadzeniu nowego materiału ortograficznego uwzględniłam następujące zasady : 1. nie wolno mi ominąć żadnego etapu przyswajania nowego wyrazu, 2. nie mogę zbyt szybko przechodzić do nowego materiału ortograficznego, dopóki nie będę miała pewności, że poprzedni wyraz został prawidłowo zapamiętany i że każdy uczeń poprawnie, bez żadnego wahania napisze go w różnym kontekście zdaniowym. Pokonywanie wszelkich trudności ortograficznych wymaga więc wielu ćwiczeń i systematycznej pracy zarówno uczniów jak i nauczycieli. LITERATURA CZ. Kupisiewicz, Podstawy dydaktyki ogólnej,pwn,warszawa M. Radwiłowiczowa, Metodyka nauczania początkowego,

5 WSiP,Warszawa G. Kapica, Rozrywki umysłowe w nauczaniu początkowym, WSiP, Warszawa Jedut, A. Pleskot, Nauczanie ortografii w klasach I - III,WSiP, Warszawa J. Malendowicz, Nauczanie ortografii w klasach I - IV szkoły podstawowej,warszawa 1976.