KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Biomedyczne podstawy rozwoju Biomedical aspects of development Kod Punktacja ECTS* 4 Koordynator Dr hab. Robert Stawarz Zespół dydaktyczny Dr hab. Robert Stawarz Opis kursu (cele kształcenia) Zapoznanie studentów z zasadami zapisu i przekazywania informacji genetycznej, zapoznanie studentów z genetycznymi podstawami zmienności osobniczej człowieka, wyjaśnienie zależności między aberracjami genetycznymi i zmianami fenotypowymi u człowieka, zaprezentowanie najważniejszych chorób genetycznych człowieka, omówienie budowy i fizjologii układu rozrodczego człowieka; zwrócenie uwagi na zależności między trybem życia a zaburzeniami płodności; zwrócenie uwagi na zależności między rozwojem psychofizycznym człowieka a powstawaniem popędu płciowego; zapoznanie studentów z fazami ontogenezy człowieka; omówienie poszczególnych faz rozwoju osobniczego; wskazanie najważniejszych czynników wpływających na rozwój osobniczy człowieka. Warunki wstępne Wiedza Umiejętności Kursy Student zna budowę komórki; prawidłowo definiuje podstawowe pojęcia z genetyki: gen, genom, genotyp, fenotyp, mutacja, rekombinacja; zna przebieg podziałów komórkowych, biosyntezy białka, replikacji DNA; zna podstawy anatomii człowieka; wymienia narządy tworzące poszczególne układy; scharakteryzuje główne funkcje pełnione przez narządy i układy narządów człowieka. Student potrafi wskazać różnice w budowie między komórką roślinną i zwierzęcą; wskazuje różnice dotyczące budowy i funkcji występujące między DNA i RNA; analizuje przebieg podstawowych czynności życiowych; potrafi prawidłowo interpretować zebrane informacje z zakresu biologii, samodzielnie wyszukuje informacje i sporządza na ich podstawie notatki. Kurs biologii na poziomie liceum ogólnokształcącego (profil podstawowy) 1
Efekty kształcenia Efekt kształcenia dla kursu Odniesienie do efektów kierunkowych Wiedza W 01. Prawidłowo definiuje pojęcia z zakresu genetyki; zna cechy kodu genetycznego; wskazuje źródła rekombinacji; wskazuje zagrożenia wynikające z krzyżowania się w grupie rodzinnej; wymienia kryteria klasyfikacji mutacji; charakteryzuje cechy fizjologiczne anatomiczne i psychiczne występujące w najważniejszych chorobach genetycznych człowieka. W 02. Student wymienia poszczególne fazy rozwoju osobniczego człowieka; prawidłowo opisuje przebieg spermatogenezy, oogenezy i cyklu menstruacyjnego; zna metody regulacji poczęć i antykoncepcji; wymienia przyczyny zaburzeń płodności u człowieka; opisuje przebieg rozwoju prenatalnego i postnatalnego; zna funkcje narządów dodatkowych w rozwoju płodowym; wskazuje zagrożenia biologiczne, fizyczne i chemiczne dla rozwoju prenatalnego i postnatalnego człowieka; zna mechanizm powstawania bliźniąt. W 03. Student wymienia najważniejsze choroby zakaźne wieku dziecięcego; prawidłowo charakteryzuje przebieg chorób wieku dziecięcego; zna podstawy etiologii chorób zakaźnych; wskazuje zagrożenia powikłaniami; zna podstawy mechanizmów odpornościowych oraz zasady prowadzenia szczepień ochronnych. K_W02, K_W07, K_W08, K_W02, K_W07, K_W09 K_W02, K_W07, K_W09, K_W11 2
Umiejętności Efekt kształcenia dla kursu U 01. Student interpretuje zależności między zróżnicowaniem osobniczym a ryzykiem nagromadzenia cech recesywnych; potrafi przyporządkować zespół genetyczny do zmian występujących na poziomie genów lub chromosomów; analizuje zmiany w budowie anatomicznej, fizjologii i zmian w zachowaniu w poszczególnych chorobach genetycznych człowieka. U 02. Student analizuje zależności między regulacją hormonalną a zmianami czynnościowymi i morfologicznymi w cyklu menstruacyjnym; objaśnia zasady regulacji poczęć i antykoncepcji; wyszukuje informacji na temat seksualności człowieka i metod zapobiegania ciąży; wyjaśnia przebieg głównych faz rozwoju osobniczego człowieka; wyjaśnia mechanizm powstawania bliźniąt u człowieka; dokonuje oceny zagrożeń dla rozwoju osobniczego ze strony czynników genetycznych, paragenetycznych i niegenetycznych. U 03. Wykorzystuje w życiu codziennym wiedzę na temat zapobiegania chorobom zakaźnym; interpretuje objawy chorób zakaźnych. Odniesienie do efektów kierunkowych K_U02, K_U15 K_U02, K_U15 K_U02, K_U15 Kompetencje społeczne Efekt kształcenia dla kursu K 01. Student uczestniczy w pogadankach z zakresu treści realizowanych na wykładach; K 02. zadaje pytania i proponuje podjęcie dyskusji na wybrane tematy; K 03. ma przekonanie co do celowości stosowania zasad bioetyki Odniesienie do efektów kierunkowych K_K01, K_K02 K_K05, K_K06 K_K10, K_K14 3
Organizacja Forma zajęć Wykład (W) Ćwiczenia w grupach A K L S P E Liczba godzin 10 15 Opis metod prowadzenia zajęć Wykład z prezentacją multimedialną Praca laboratoryjna na podstawie instrukcji i atlasów anatomicznych Dyskusja, Formy sprawdzania efektów kształcenia E learning Gry dydaktyczne Ćwiczenia w szkole Zajęcia terenowe Praca laboratoryjna Projekt indywidualny Projekt grupowy Udział w dyskusji Referat Praca pisemna (esej) Egzamin ustny Egzamin pisemny Inne W01 X X x W02 X X x W03 X X x U01 X X x U02 X X x U03 X X K01 X X x K02 X X K03 X X Kryteria oceny Stopień opanowania następujących zagadnień: Budowa kwasów nukleinowych. Cechy kodu genetycznego. Rekombinacje informacji genetycznej. Fenotyp. Choroby genetyczne człowieka. Etapy ontogenezy człowieka. Rozwój prenatalny i postnatalny. Zaburzenia płodności. Choroby zakaźne wieku dziecięcego. 4
Odporność immunologiczna człowieka. Uwagi Treści merytoryczne (wykaz tematów) I.Podstawowe wiadomości z genetyki człowieka a) Podstawowe pojęcie z zakresu genetyki: gen, genom, genotyp, fenotyp, determinacja genetyczna oraz wpływ środowiska na fenotyp człowieka, inteligencja jako cecha fenotypowa. b) Struktura kwasów nukleinowych. Kod genetyczny. Białko, aminokwasy. Replikacja DNA. c) Budowa chromosomu i struktura chromosomu. Cykl życiowy komórki: mitoza, mejoza, rekombinacja materiału genetycznego. Genetyczna determinacja płci. d) Mutageneza. Pojęcie mutacji, klasyfikacja mutacji, mechanizm powstawania mutacji. e) Choroby genetyczne związane z mutacjami punktowymi: hemoglobinopatie, bloki metaboliczne, wpływ czynników środowiskowych na częstość wybranych chorób genetycznych, izolacja kulturowa a choroby genetyczne. f) Choroby genetyczne wynikające ze zmian w strukturze chromosomów: delecje i mikrodelecje, duplikacje i translokacje. g) Choroby genetyczne związane ze zmianą liczby chromosomów. Poliploidalność w świcie istot żywych i u człowieka, aneuploidalność chromosomów somatycznych, aneuploidalność chromosomów płci. II. Rozwój biologiczny człowieka a) Ontogeneza. b) Rozwój przedzarodkowy (gametogeneza). Czynniki zaburzające gametogenezę c) Cykl płciowy. d) Oogeneza. e) Spermatogeneza. f) Problem bezpłodności u człowieka. g) Zapłodnienie. h) Rozwój zarodkowy. Bliźnięta monozygotyczne i bizygotyczne i) Rozwój pozazarodkowy. j) Genetyczne, para genetyczne i niegenetyczne czynniki wpływające na rozwój prenatalny i postnatalny człowieka. III. Choroby zakaźne wieku dziecięcego a) Typy odporności: odporność nieswoista, odporność swoista, odporność humoralna, odporność komórkowa. b) Szczepienia ochronne. Wybrane choroby zakaźne: grypa, ospa wietrzna, półpasiec, świnka, odra, różyczka, szkarlatyna, zapalenie opon mózgowych, Wykaz literatury podstawowej Gromadzka-Ostrowska J., Włodarek D., Toeplitz Z. Edukacja prozdrowotna. Wydawnictwo SGGW, Warszawa 2003. Connor J.M., Ferguson-Smith., Podstawy genetyki medycznej. PWN 2001. Bartel S. Embriologia. PZWL. 2000. Formicki G., Stawarz R., Zakrzewski M. Biologia człowieka. Revir, Kraków 1995. Skrzypulec V., Lew-Starowicz Z. Podstawy seksuologii. PZWL Warszawa. Wykaz literatury uzupełniającej Wolański N., Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania., PWN 1983 Warszawa. Kuński H. 1997. Promowanie zdrowia. Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego. Ostrowski W., Embriologia ogólna, PWN. Kolarzyk E (red). Wybrane problemy higieny i ekologii człowieka. Wydawnictwo UJ, Kraków 2008. 5
Bilans godzinowy zgodny z CNPS (Całkowity Nakład Pracy Studenta) Ilość godzin w kontakcie z prowadzącymi Wykład 10 Konwersatorium (ćwiczenia, laboratorium itd.) 15 Pozostałe godziny kontaktu studenta z prowadzącym Lektura w ramach przygotowania do zajęć 15 Ilość godzin pracy studenta bez kontaktu z prowadzącymi Przygotowanie krótkiej pracy pisemnej lub referatu po zapoznaniu się z niezbędną literaturą przedmiotu Przygotowanie projektu lub prezentacji na podany temat (praca w grupie) 15 Przygotowanie do egzaminu 25 Ogółem bilans czasu pracy 80 Ilość punktów ECTS w zależności od przyjętego przelicznika 4 6