Słabość teorii klasycznej: nie tłumaczy, dlaczego w jednych krajach wydajności pracy są wyższe, a w innych niższe; nie tłumaczy, dlaczego kraje produkujące drożej nie zastosują bardziej wydajnych metod (technologii) znanych za granicą;
Teoria obfitości zasobów Teoria Heckschera - Ohlina
Teoria obfitości zasobów (teoria H-O) teoria wyjaśnia czy kraje dysponujące tymi samymi technologiami mają podstawy do handlu i specjalizacji; stworzona przez: Eli Hechschera i Bertila Ohlina W ich ujęciu różnice w cenach rynkowych w kraju i za granicą biorą się z różnic w realnych kosztach produkcji czynniki wytwórcze: praca i kapitał
Teoria H-O różnice w realnych kosztach produkcji wynikają z różnic w krańcowych produktywnościach obu czynników; różnice w produktywnościach są spowodowane względną obfitością czynników w poszczególnych krajach;
Teoria H-O zgodnie z teorią H-O, kraje stosujące jednakowe technologie (tzn. zużywające kapitał i pracę w identycznych proporcach w produkcji danego towaru) mają możliwość handlu i specjalizacji pod warunkiem, że nie dysponują jednakowymi zasobami czynników produkcji;
Teorematy teorii H-O: baza handlu międzynarodowego relacja wyposażenia krajów w czynniki produkcji oraz relacja cen czynników produkcji między krajami wyrównywanie się cen czynników produkcji
Założenia: 2 kraje 2 produkty 2 czynniki produkcji (kapitał K i praca P) Konkurencja doskonała brak barier i ograniczeń w wymianie międzynarodowej (warunki wolnego handlu) brak kosztów transportu wymiana międzynarodowa ogranicza się tylko do dóbr
Założenia c.d.: poszczególne kraje różnią się stopniem wyposażenia w czynniki produkcji, a więc ich relatywną obfitością i rzadkością (czynnik produkcji relatywnie obfity w kraju 1 jest jednocześnie relatywnie rzadki w kraju 2 i na odwrót) oba wytwarzane dobra wymagają różnych proporcji nakładów czynników produkcji
Zakładamy: kraj1 - jest relatywnie lepiej wyposażony w kapitał niż w pracę, kraj2 odwrotnie (K/L) I > (K/L) II czynnik obfity jest relatywnie tańszy niż rzadki (P K /P L ) I < (P K /P L ) II P K(I,II) cena kapitału P L(II) cena pracy
Kraje produkują 2 dobra (A,B), które różnią się stopniem kapitałochłonności (k/l) lub stopniem pracochłonności (l/k) Zakładamy: dobro A jest bardziej kapitałochłonne niż B (k/l) A > (k/l) B lub (l/k) A < (l/k) B k nakład kapitału potrzebny do wytworzenia jednostki dobra A lub B l- nakład pracy potrzebny do wytworzenia jednostki dobra A lub B
Zgodnie z zał. H-O kraje różnią się relacjami cen czynników produkcji Relacje cen czynników produkcji decydują o relatywnych kosztach wytwarzania różnych dóbr, a więc i o relacjach cenowych dóbr A i B Przyjmując wcześniejsze zał. (patrz slajd 5 i 6) : kraj 1 może wytworzyć dobro A relatywnie taniej niż kraj 2 (P A /P B ) I < (P A /P B ) II
Twierdzenie H-O: Kraj będzie eksportował dobra których wytworzenie wymaga intensywniejszego wykorzystania czynnika produkcji relatywnie obfitego, a więc tańszego Importował dobra, których produkcja krajowa wymaga intensywniejszego wykorzystania czynnika produkcji rzadszego (droższego)
Wpływ handlu na podział dochodów: wyszczególnienie Kraj1 (obfity w pracę) Kraj2 (obfity w kapitał) Przed rozpoczęciem wymiany handlowej Ceny towarów 1) Zegarki drogie 2) Garnitury tanie 1) Zegarki tanie 2) Garnitury drogie Po rozpoczęciu wymiany handlowej Zmiany cen towarów Zmiany produkcji Kierunek handlu Zmiany popytu na czynniki produkcji Zmiany cen czynników Źródło: Zarys międzynarodowych stosunków gospodarczych, J. Świerkocki, Warszawa 2004
Wpływ handlu na podział dochodów: Wyszczególnienie Kraj1 (obfity w pracę) Kraj2 (obfity w kapitał) Przed rozpoczęciem wymiany handlowej Ceny towarów 1) Zegarki drogie 2) Garnitury tanie 1) Zegarki tanie 2) Garnitury drogie Po rozpoczęciu wymiany handlowej Zmiany cen towarów 1) Zegarki tanieją 2) Garnitury drożeją Zmiany produkcji 1) wzrost produkcji garniturów 2) Spadek produkcji zegarków Kierunek handlu 1) Eksport garniturów 2) Import zegarków Zmiany popytu na czynniki produkcji 1) Popyt na pracę rośnie 2) Popyt na kapitał maleje Zmiany cen czynników 1) Praca drożeje 2) Kapitał tanieje 1) Zegarki drożeją 2) Garnitury tanieją 1) Wzrost produkcji zegarków 2) Spadek produkcji garniturów 1) Eksport zegarków 2) Import garniturów 1) Popyt na pracę maleje 2) Popyt na kapitał rośnie 1) Praca tanieje 2) Kapitał drożeje Źródło: Zarys międzynarodowych stosunków gospodarczych, J. Świerkocki, Warszawa 2004
Twierdzenie Stolpera-Samuelsona: W następstwie handlu wynagrodzenie czynnika produkcji obfitego w danym kraju rośnie, natomiast wynagrodzenie czynnika rzadkiego maleje.
Interpretacja geometryczna
możliwości produkcyjne kraju kraj obfity w pracę kraj obfity w kapitał H1 krzywa transformacji Z
produkcja konsumpcja Korzyści z handlu w modelu H-O Garnitury W G G2 G1 P1 A Z1 eksport P import I POLSKA I1 C1 W Z Z2 Zegarki GZ krzywa transformacji I,I1-mapa krzywych obojętności Produkcja i konsumpcja obu dóbr osiągają identyczne rozmiary, określone w punkcie P przez relację wymienną garniturów na zegarki; po zniesieniu ograniczeń w handlu, producenci i konsumenci będą mieli do czynienia z nową relacją WW z rynku światowego; Garnitury są na nim droższe w stosunku do zegarków; Przedsiębiorstwa zachęcone korzystniejszą relacja wymienną wyprodukują więcej garniturów i mniej zegarków (punkt P1); Wzrost produkcji dobra pracochłonnego kosztem kapitałochłonnego doprowadzi do zmiany relacji cen czynników wytwórczych (wzrośnie cena pracy w stosunku do ceny kapitału) oraz spowoduje, że technologie staną się bardziej kapitałochłonne; W odpowiedzi na relację WW konsumenci zaczną kupować więcej obu dóbr (dobrobyt w Polsce wzrośnie), a społeczeństwo przejdzie na nową krzywą obojętności I1; Pod wpływem nowej ceny relatywnej zmieni się struktura konsumpcji (C1); Dobrobyt zwiększy się dzięki hz; Produkcja zegarków (OZ1) < od konsumpcji (OZ2) uzupełniana jest przez import (AC1) produkcja konsumpcja Źródło: Świerkocki J., Zarys ekonomi międzynarodowej, PWE, Warszawa 2011
Paradoks Leontiefa Przedmiot badań: gospodarka USA podzielona na 142 sektory 1947 r. Cel badania: czy prawdą jest, że USA eksportują towary, których krajowa produkcja absorbuje relatywnie duże ilości kapitału i małe ilości pracy, oraz importuje zagraniczne dobra i usługi, których wytwarzanie w kraju wymagałoby zaangażowania dużej ilości pracy i małej ilości krajowego kapitału
Paradoks Leontiefa Opinia ekonomistów: USA są relatywnie lepiej wyposażone w kapitał niż kraje partnerskie, natomiast praca jest tam relatywnie rzadsza Jeśli teoremat H-O jest słuszny to w amerykańskim eksporcie powinny znajdować się dobra relatywnie wysokiej relacji kapitału do pracy
Paradoks Leontiefa Leontief obliczył ile w USA zużywa się kapitału (K) i pracy (L), aby wyprodukować towary eksportowe o wartości 1 mln USD oraz towary zastępujące import o tej samej wartości; zgodnie z teorią H-O należało oczekiwać, że: (K/L) towary eksportowe > (K/L) towary importowe
Paradoks Leontiefa Nie potwierdziła założeń stąd paradoks USA eksportowały głównie produkty pracochłonne w zamian za import dóbr kapitałochłonnych; dalsze badania na danych z lat 1951, 1962 potwierdziły wnioski Leontiefa; badania na danych z 1972 potwierdzały zgodność teorii H-O; stąd badania empiryczne nadal są prowadzone;
Teoria luki technologicznej Posnera Teoria luki technologicznej Posnera
Teoria luki technologicznej 1961 r. Posnera Zwraca uwagę na różnice w potencjale technologicznym krajów, wpływające na warunki ich handlu międzynarodowego Technologia nie jest czynnikiem powszechnie dostępnym w gospodarce światowej niektóre kraje charakteryzują się większym dynamizmem technologicznym niż pozostałe, co daje im przewagę w produkcji i eksporcie dóbr wymagających dużego nasycenia wiedzą
Dynamizm technologiczny Zdolność kraju do tworzenia własnych innowacji oraz szybkości naśladowania innowacji powstałych w innych krajach Różnice w dynamizmie wynikają zależą od: Wyjściowego potencjału innowacyjnego każdego kraju, czyli od początkowej przewagi lub luki technologicznej Zdolności krajów opóźnionych do naśladowania innowacji kraju przodującego, czyli od warunków i czasu zamykania luki technologicznej
Luka technologiczna Na wyjściowy potencjał innowacyjny ma wpływ: Baza naukowo-badawcza kraju Wielkość nakładów na badania i technologie Efektywność procesów badawczych Szybkość wdrażania nowych rozwiązań do działalności gospodarczej Liczebność i kwalifikacje kadry naukowej Zaangażowanie sektora prywatnego w prace badawcze i wdrożeniowe Liczebność i dynamizm liderów technologicznych wśród ogółu przedsiębiorstw
Luka technologiczna Do opisani sytuacji luki technologicznej można wykorzystać pojęcia: Opóźnienie reakcji w kraju przodującym, czyli niedostateczna szybkość z jaką krajowi importerzy naśladują rozwiązania firm wiodących, Zagraniczne opóźnienie imitacyjne, czyli okres w jakim wiodący producenci w kraju opóźnionym podejmują się zadania naśladowania wzorów tworzonych przez dostawców z kraju wiodącego technologicznie Opóźnienie popytu w kraju importera, czyli okres niezbędny dla pojawienia się krajowego popytu wystarczająco dużego by zapewnić opłacalną produkcję i zbyt nowych produktów
Luka technologiczna Okres pierwszy przed rozpoczęciem procesu naśladowczego w kraju importera Wyłącznym producentem i eksporterem jest nowych dóbr jest kraj przodujący technologicznie Kraj opóźniony jest importerem nowych dóbr Okres drugi Kraj imitator podejmuje próbę uruchomienia własnej produkcji nowego dobra Ograniczenie importu Kraj przodujący musi ograniczyć eksport nowego dobra do kraju imitatora Okres trzeci Znika eksport nowych dóbr z kraju przodującego i ich import przez kraj imitatora Koniec handlu wywołanego luką technologiczną
Luka technologiczna Wyjaśnia istnienie wymiany między krajami różniącymi się potencjałem naukowo-badawczym i technologicznym, czyli między krajami lepiej i słabiej rozwiniętymi