Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Wprowadzenie

Transkrypt

1 Międzynarodowe stosunki gospodarcze Wprowadzenie

2 Ekonomia międzynarodowa przedmiot analizy 7 głównych tematów

3 Teorie hz starają się odpowiedzieć na pyt.: Jakie są przyczyny handlu? Co decyduje o strukturze handlu? Na czym polegają korzyści z handlu? Teorie hz odnoszą się do tendencji długookresowych

4 Międzynarodowe stosunki gospodarcze Teorie handlu zagranicznego

5 Wymiana międzynarodowa- przyczyny: kraje różnią się między sobą dążenie do wykorzystania korzyści skali produkcji większa efektywność przy specjalizacji Czynniki naturalne: - wielkość kraju - położenie geograficzne - klimat - zasoby ludzkie - zasoby naturalne Czynniki społeczno gospodarcze: - system społeczno polityczny - poziom rozwoju - struktura gospodarki - polityka handlu zagranicznego - zasoby kapitałowe ( jakościowe i ilościowe) - nowoczesność gospodarki

6 Polska w gospodarce światowej

7 Internacjonalizacja gospodarki - kalendarium 1989 początek przemian gospodarczych w Europie Środkowej 1991 otwarcie Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie 1995 przystąpienie do Światowej Organizacji Handlu (WTO) 1996 przystąpienie do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) 1999 przystąpienie do Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO) 2004 przystąpienie do Unii Europejskiej (UE) 2007 przystąpienie do Strefy Schengen

8 Polski import i eksport towarowy (dane w mld zł)

9

10

11 Podstawowe teorie handlu Nazwa Twórca Baza handlu Model korzyści absolutnych Model korzyści komparatywnych A. Smith Absolutna obfitość zasobów D. Ricardo Różnica w wydajności pracy Teoria proporcji czynników produkcji Handel wewątrzgałęziowy Heckscher, Ohlin, Samuelson Grubel, Lloyd Różnice w relatywnym wyposażeniu krajów w czynniki produkcji Zróżnicowanie dóbr, korzyści skali

12 Teoria luki technologicznej Teoria cyklu życia produktu Posner Vernon Nierównomierne rozłożenie postępu technologicznego miedzy krajami (firmami) Produkcja dóbr znajdujących się w różnych fazach cyklu życia

13 Podział teorii handlu tradycyjne Cel: interpretacja źródeł i kierunków handlu w całej gospodarce światowej; Różnice w warunkach produkcji jako podstawa handlu kraj jako podmiot handlujący współczesne dotyczą różnych specyficznych warunków handlu Cel: wyjaśnienie źródeł i kierunków handlu, gdy kraje dysponują podobnymi warunkami produkcji Kraje dysponują podobnymi warunkami produkcji Przedsiębiorstwa jako podmiot handlujący

14 Tradycyjne teorie hz merkantylizm teoria klasyczna przewaga absolutna przewaga względna teoria proporcji czynników produkcji Współczesne teorie hz handel wewnątrzgałęziowy teoria luki technologicznej teoria cyklu życia produktu

15 MERKANTYLIZM Pieniądz jest miarą bogactwa tzn. posiadanie jak największej ilości kruszców szlachetnych (złota i srebra) decydowało o potędze gospodarczej i politycznej; Eksport stanowił sposób na pomnożenie własnego bogactwa, natomiast import zmniejszał je, wzbogacając zagranicę; Handel zagraniczny warto prowadzić po to, aby zwiększyć zasoby kruszców dodatni bilans handlowy

16 D. Hume krytyka merkantylizmu Odwoływał się do ilościowej teorii pieniądza; Złoto i srebro napływające do kraju mającego nadwyżkę eksportu zwiększają podaż pieniądz i powodują wzrost poziomu cen a zatem pogorszą konkurencyjność towarów tego kraju na rynku międzynarodowym; Merkantyliści mylili się, że jakiś kraj może przez długi okres utrzymać nadwyżkę eksportu oraz gromadzić w ten sposób nadwyżki złota i srebra; Handel międzynarodowy jest grą o sumie zerowej;

17 merkantylizm handel międzynarodowy grą o sumie zerowej teorie klasyczne handel międzynarodowy grą o sumie dodatniej

18 TEORIA KOSZTÓW ABSOLUTNYCH A. Smith (Przewaga absolutna) 1776r. Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów o korzyściach z handlu decydują absolutne różnice w kosztach produkcji między krajami; Za podstawę specjalizacji międzynarodowej i odnoszenia z niej korzyści przyjmuje on absolutne różnice kosztów wytwarzania pomiędzy poszczególnymi krajami Korzyści z międzynarodowego podziału pracy tzn. specjalizacja każdego kraju jedynie w kilku a nie we wszystkich produktach

19 PRZEWAGA ABSOLUTNA Zdolność kraju do wyprodukowania większej ilości produktów z danych zasobów wytwórczych niż w kraju konkurenta, a więc przewaga jednostkowych kosztów produkcji przy wytwarzaniu określonych dóbr Źródło przewagi np. większa obfitość zasobów większa wydajność pracy Jeśli kraj ma przewagę absolutną w wytwarzaniu towaru to będzie odnosił korzyści, specjalizując się i eksportując towary, które produkuje taniej (bardziej wydajnie) od innych krajów oraz importując towary, w których jego koszty są wyższe niż za granicą.

20 ZAŁOŻENIA MODELU: 2 kraje 2 dobra Istnieje jeden czynnik produkcji praca Nakład pracy potrzebny do wytworzenia jednostki towaru określa jednocześnie koszty produkcji Brak mobilności pracy między krajami Brak korzyści skali Brak kosztów transportu Istnieje wolna konkurencja w obu krajach Eksport = Import Brak barier handlowych

21 Polska Czechy Kasza (tona) 5h 9h Piwo (beczka) 4h 2h 1. GOSPODARKA ZAMKNIĘTA Wymiana towarów: Polska 1tona kaszy = 5h pracy i 1 beczka piwa = 4h pracy Czechy 1 tona kaszy = 9 h pracy i 1 beczka piwa = 2h pracy Źródło: Świerkocki J., Zarys ekonomi międzynarodowej, PWE, Warszawa 2011

22 BEZ SPECJALIZACJI (brak wymiany): Polska Czechy Kasza (tona) 1/5 = 9/45 1/9 = 5/45 Piwo (beczka) ¼ ½ =2/4 Źródło: Świerkocki J., Zarys ekonomi międzynarodowej, PWE, Warszawa 2011

23 PO SPECJALIZACJI (wymiana) : Polska Czechy RAZEM Kasza (tona) +1/5 = +9/45-1/9=-5/45 +4/45 Piwo (beczka) -1/4 +½ +1/4 Jeżeli Polska przesunie godzinę pracy wykorzystywaną do produkcji piwa na rzecz produkcji kaszy to cała gospodarka na tym zyska. Odpowiednio w przypadku Czech i produkcji Piwa. Źródło: Świerkocki J., Zarys ekonomi międzynarodowej, PWE, Warszawa 2011

24 Polska Czechy RAZEM Kasza (tona) +1/5 = +9/45-1/9=-5/45 +4/45 Piwo (beczka) -1/4 +½ +1/4 GOSPODARKA OTWARTA Dzięki specjalizacji każda godzina pracy przesunięta od produkcji nieefektywnej do efektywnej w obu krajach pozwoli zwiększyć łączną podaż kaszy o 4/45 tony i łączną podaż piwa o ¼ beczki Źródło: Świerkocki J., Zarys ekonomi międzynarodowej, PWE, Warszawa 2011

25 Korzyści będą tym większe, im więcej pracy zostanie w ten sposób alokowane. ZADANIE: Ile będą wynosiły korzyści jeśli do alokacji będziemy mieli 90h?

26 Model Davida Ricardo Przewaga względna

27 Teoria kosztów względnych (kosztów komparatywnych, porównawczych) (Torrens, Ricardo) Ricardo Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania (1817r) Torrens Traktat na temat handlu zagranicznego zbożem (1808r) ( ) Kraj powinien specjalizować się w produkcji tych dóbr, w produkcji których jego przewaga w kosztach względnych jest największa, albo tych, w stosunku do których jego strata w kosztach względnych jest najmniejsza - podstawą wyboru specjalizacji są względne koszty produkcji

28 Przewaga względna Decydujące znaczenie dla rozwoju handlu ma przewaga względna określana przez stosunek kosztów realnych poszczególnych towarów w obu krajach; Jeśli nie jest on jednakowy, wymiana i specjalizacja przynoszą korzyści niezależnie od tego, czy produkujemy wszystkie towary taniej (drożej) od zagranicy.

29 ZAŁOŻENIA MODELU D. RICARDO D. Ricardo, The Principles of Political Economy and Taxation, 1817 (1) doskonała konkurencja (homogeniczne dobra, brak ograniczeń w dostępie do rynku, doskonała informacja itp.), (2) analizujemy dla uproszenia dwa kraje (kraj, zagranica) oraz dwa dobra (ser, wino), (3) jeden czynnik produkcji (siła robocza) (4) niezmienna technologia (produktywność różni się między krajami, ale jest identyczna na obszarze danego kraju), (5) brak kosztów transportu, (6) brak barier handlowych

30 Nakłady (koszty) ogółem Produkcja Koszt jednostkowy USA Brazylia USA Brazylia USA Brazylia Komputer 1h 1h 6szt 1 szt 10 min 60 min Kawa 1h 1h 4 tony 3 tony 15 min 20 min W USA w ciągu 1h wytworzono 6 komputerów i 5 t kawy. Na rynku wew. Amerykanie otrzymają 0,7 t kawy (4:6=0,7) za 1 komputer. Brazylijczycy za 1 komp. płacą 3 tony kawy. Na jakim poziomie wymiana jest opłacalna dla obu stron? Źródło: Świerkocki J., Zarys ekonomi międzynarodowej, PWE, Warszawa 2011

31 Korzyści z handlu i specjalizacji Kraj TV Radioodbiorniki Zasoby pracy (w godz.) Jednostko wy koszt produkcji (w godz.) Wielkość produkcji (w szt.) Zasoby pracy (w godz.) Jednostko wy koszt produkcji (w godz.) Wielkość produkcji (w szt.) Przed rozpoczęciem handlu Czechy :30 = Polska Razem Po rozpoczęciu handlu Czechy = 3000 Polska = Razem Źródło: Świerkocki J., Zarys ekonomi międzynarodowej, PWE, Warszawa 2011

32 Koszt alternatywny W ekonomii koszt alternatywny danego dobra to ilość innego dobra, z której trzeba zrezygnować, aby możliwe stało się wytworzenie dodatkowej jednostki tego pierwszego. Koszt alternatywny jest to wartość najlepszej z możliwych korzyści, utraconej w wyniku dokonanego wyboru.

33 Teoria kosztów komparatywnych D. Ricardo Wymiana pozostaje korzystna dla wszystkich uczestników, jeśli każdy kraj specjalizuje się w wytwarzaniu tego, w czym ma komparatywną (względną) przewagę kosztową. Kraj odnosi korzyści wytwarzając te dobra, w których produkcji jest najbardziej wydajny.

34 krzywa możliwości produkcyjnych * krzywa możliwości produkcyjnych graficzna prezentacja różnych kombinacji dóbr, które mogą być wytworzone, gdy wszystkie zasoby są efektywnie wykorzystywane kombinacje nieefektywne kombinacje nieosiągalne

35 krzywa możliwości produkcyjnych

36 krzywa możliwości produkcyjnych

37 KRZYWA MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH POLSKA TV 200 Kierując wszystkie zasoby pracy do produkcji TV, wyprodukujemy 200 TV i O radioodbiorników; zmniejszając produkcję o 1 TV, uwalniamy 40h pracy, dzięki czemu możemy wyprodukować 2 radioodbiorniki itd.. kąt α pokazuje krańcową stopę substytucji (koszt alternatywny) obu dóbr tzn. informuje o jaką wielkość musimy zmniejszyć produkcję jednego dobra aby zwiększyć produkcję drugiego dobra o jednostkę. 120 P α Radioodbiorniki punkt P = pożądany wariant struktury produkcji przez konsumentów Źródło: Świerkocki J., Zarys ekonomi międzynarodowej, PWE, Warszawa 2011

38 KRZYWA MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH CZECHY TV Kierując wszystkie zasoby pracy do produkcji TV, wyprodukujemy 100 TV i O radioodbiorników; zmniejszając produkcję o 1 TV, uwalniamy 30h pracy, dzięki czemu możemy wyprodukować 3 radioodbiorniki itd P Radioodbiorniki punkt P = pożądany wariant struktury produkcji przez konsumentów Źródło: Świerkocki J., Zarys ekonomi międzynarodowej, PWE, Warszawa 2011

39 KRZYWA MOŻLIWOŚCI PRODUKCYJNYCH Korzyści z handlu zagranicznego TV rozmiary korzyści 200 W Radioodbiorniki 120 C TV P Rozmiary produkcji pokazuje zacieniony kwadrat, który leży powyżej krzywej transformacji; Jest to dowód, że produkcja i konsumpcja wzrosły ponad poziom możliwy do osiągnięcia w obu krajach przed rozpoczęciem handlu; Źródło: Świerkocki J., Zarys ekonomi międzynarodowej, PWE, Warszawa 2011 W Radioodbiorniki

40 Współczesna gospodarka światowa a handel międzynarodowy - trendy Gospodarki wielu krajów upodabniają się do siebie efekt procesów integracji ekonomicznej, umiędzynarodowienia procesów gospodarczych, ekspansji koncernów wielonarodowych, inwestycji zagranicznych. Wzrost w wielu krajach PKB per capita maleje znaczenie konsumpcji dóbr podstawowych zazwyczaj rolniczych. Upowszechnia się model konsumpcji pochodzący z krajów dobrze rozwiniętych.

41 Współczesna gospodarka światowa a handel międzynarodowy - trendy Znaczna część handlu światowego dokonuje się pomiędzy krajami uprzemysłowionymi, nie różniącymi się znacznie od siebie pod względem czynników produkcji czy technologii. Duża część obrotów dotyczy raczej dóbr substytucyjnych niż komplementarnych. Wymiana na zasadzie surowce za artykuły przetworzone zmienia się.

42 Współczesna gospodarka światowa a handel międzynarodowy - przykłady Francuzi sprzedają Niemcom samochody Renault, kupując w zamian BMW. Polacy piją szwedzką wódkę Absolut, jednocześnie eksportując Wyborową.

43 Na kolejne zajęcia proszę zapoznać się z zagadnieniami: Teoria obfitości zasobów (Heckschera i Ohlina) Paradoks Leontiefa cykl życia produktu teoria luki technologicznej handel wewnątrzgałęziowy

44 Dziękuję za uwagę!