Handel międzynarodowy Wykład 10: Polityka handlowa część 1 (instrumenty taryfowe) Gabriela Grotkowska

Transkrypt

1 Handel międzynarodowy Wykład 10: Polityka handlowa część 1 (instrumenty taryfowe) Gabriela Grotkowska

2 Plan wykładu 10 Polityka handlowa Motywy stosowania polityki handlowej Instrumenty polityki handlowej Mechanizm ekonomiczny stosowania cła: Cło w kraju małym w równowadze cząstkowej i ogólnej Efektywna protekcja celna Cło w kraju dużym w równowadze cząstkowej i ogólnej Optymalna taryfa celna Cło w monopolu 2

3 Skutki handlu w świetle teorii wymiany międzynarodowej Lepsze wykorzystanie dostępnych czynników produkcji: przy tych samych zasobach i technologii można wyprodukować (i skonsumować) więcej Wyższy poziom użyteczności dla konsumentów ALE: Efekty redystrybucyjne wewnątrz gospodarek: jedni zyskują, inni tracą Koszty dostosowawcze Choć przejście od autarkii do wolnego handlu podniesie dobrobyt, samo dostosowanie może być kosztowne (trzeba zamknąć fabrykę ołówków, a otworzyć fabrykę procesorów) Wiąże się to przede wszystkim z faktem, iż w praktyce czynniki produkcji nie są w pełni mobilne (gdyż nie są homogeniczne) 3

4 Polityka handlowa Większość krajów stosuje regulacje w handlu międzynarodowym: wpływa na wielkość i strukturę swojego handlu zagranicznego Ogół takich regulacji nazywamy polityką handlową danego kraju Polityka handlowa = oddziaływanie na eksport i import Polityka wolnego handlu Polityka pełnego protekcjonizmu Rozwiązania pośrednie 4

5 Proste motywy podejmowania polityki handlowej Motywy produkcyjne: Chęć ochrony krajowego przemysłu wytwarzającego dobra, w których kraj nie ma przewagi komparatywnej, a więc konkurującego z importem (i ochrony zatrudnienia) lub stymulowania rozwoju przemysłu wytwarzającego na eksport (i zwiększania zatrudnienia w danej gałęzi) Motywy społeczne i bezpieczeństwa Przyczyny konsumpcyjne: Chęć ograniczenia konsumpcji jakiegoś dobra z powodów zdrowotnych, bezpieczeństwa itd. 5

6 Proste motywy podejmowania polityki handlowej Motyw fiskalny: niektóre instrumenty polityki handlowej (np. cła) generują przychód fiskalny; dziś mało znaczący, historycznie mający większe znaczenie Dla zrównoważenia bilansu płatniczego: np. cła importowe mogą zmniejszyć import i przyczynić się do zmniejszenia deficytu handlowego Z powodów politycznych: embargo Rosji w handlu z Polską 6

7 Instrumenty polityki handlowej Cła Ograniczenia ilościowe (kwoty importowe, dobrowolne ograniczenia eksportowe) Subwencje eksportowe Przepisy domieszkowe Minimalne wymogi eksportowe Bariery techniczne i sanitarne dziś odgrywają coraz większą rolę wobec postępującej liberalizacji w zakresie ceł i tradycyjnych instrumentów Inne 7

8 Cło: podstawowy instrument polityki handlowej Cło podatek pośredni nakładany w momencie przekraczania przez towar granicy celnej Najstarszy instrument celny Wysokość tego podatku jest określona w taryfach celnych

9 Taryfa celna UE 894 strony

10 Rodzaje ceł Z punktu widzenia ruchu towarów: Cła tranzytowe kiedyś często pobierane (myto), dziś bardzo rzadko; większość rządów uznaje, że sam tranzyt przynosi korzyści gospodarce i pobiera dodatkowych opłat Cła eksportowe stosowane rzadko, jeśli to w krajach (szczególnie rozwijających się), gdzie duża część gospodarki oparta jest na eksporcie jakiegoś jednego dobra (mogą zastępować podatki) Cła importowe najczęściej spotykane Z punktu widzenia formy: Cła ad valorem - jako procent wartości jednostkowej towaru, np. 5% od wartości importu cukru Cła specyficzne - określona kwota pieniędzy za import jednostki, np. 10 zł za tonę cementu Cła kombinowane = ad valorem + specyficzne

11 Spadek przeciętnego poziomu ceł 60 Przeciętna taryfa celna jako % średniej taryfy z roku

12 Skutki stosowania ceł (i innych instrumentów): jak je badać? Jaka równowaga? Równowaga cząstkowa patrzymy na skutki tylko dla rynku danego dobra Równowaga ogólna patrzymy na skutki dla całej gospodarki Jaki typ konkurencji? Doskonała konkurencja Niedoskonała konkurencja Jaki kraj? Mały kraj nie mający wpływu na światową cenę dobra Duży kraj mająca wpływ na światową cenę dobra

13 Skutki stosowania cła w kraju małym w ramach równowagi cząstkowej Załóżmy, że w małym kraju obserwujemy doskonale konkurencyjny rynek pewnego dobra (nie patrzymy na konsekwencje cła dla innych rynków) Kraj ten nie ma przewagi komparatywnej w produkcji tego dobra (cena autarkiczna (P A ) jest wyższa niż światowa cena dobra, P w ) Doskonała konkurencja dobro jest homogeniczne; identyczne dobro produkowane jest za granicą Załóżmy, że nie ma kosztów transportu, a wyjściowo także żadnych innych barier dla handlu 13

14 Skutki stosowania cła w kraju małym S P A P w D Wyjściowo (w wolnym handlu): Ceną obowiązującą w tym kraju jest cena Pw (nikt nie kupiłby tego dobra po cenie P A, skoro identyczne dobro można kupić po P W ) Przy cenie P w, wielkość popytu wynosi q 2, zaś krajowi producenci są skłonni dostarczyć q 1 Import wynosi q 1 q 2 q 1 q 3 q 4 q 2

15 Skutki stosowania cła w kraju małym S P A P w + t P w D q 1 q 3 q 4 q 2 Po wprowadzenia cła specyficznego w wysokości t: Ceną obowiązującą w tym kraju jest cena Pw+t (nikt nie kupiłby tego dobra po cenie P A, skoro identyczne dobro można kupić po P W +t < P A ) Przy cenie P w +t, wielkość popytu spada do q 4, zaś krajowi producenci są skłonni dostarczyć q 3 Import spada i wynosi teraz q 3 q 4

16 Dobrobytowe skutki cła S P A P w + t P w A B C D D q 1 q 3 q 4 q 2 Zmiana nadwyżki konsumenta: -(A+B+C+D) Zmiana nadwyżki producenta: +A Przychód fiskalny państwa (zakładamy, że trafia do kieszeni producentów lub konsumentów): +C EFEKT NETTO: - (B+D) < 0 Wprowadzenie cła przez kraj mały obniża dobrobyt społeczny

17 Efekt dobrobytowy cła Efekt reprezentowany przez pole B związany jest ze wzrostem produkcji krajowej na skutek wprowadzenia cła i nazywany jest ujemnym efektem produkcyjnym Czemu ujemnym? Bo cło powoduje, iż zwiększa się produkcja dobra, w którym nie mamy przewagi komparatywnej nieefektywna alokacja zasobów Efekt reprezentowany przez pole D związany jest ze spadkiem konsumpcji krajowej na skutek wprowadzenia cła i nazywany jest ujemnym efektem konsumpcyjnym Czemu ujemnym? Bo spada konsumpcja.

18 Czemu zatem cła są stosowane? Dobrobyt ogólnospołeczny spada Ale są dwie grupy, które na wprowadzenia cła zyskały: rząd producenci Producenci zwykle są małą, dobrze zorganizowaną i sprawnie lobbującą grupą Konsumentów zwykle jest wielu, a jednostkowa strata jest mała (np. kilkanaście złotych rocznie) nie przeciwstawiają się skutecznie takiej polityce Z drugiej strony część konsumentów jest także zainteresowana istnieniem tego systemu (dzięki ochronie celnej ich miejsca pracy są bezpieczne)

19 Skutki cła w ujęciu równowagi ogólnej Zwróć uwagę na kształt ppf: odzwierciedla strukturę przewag komparatywnych Zauważ, iż wprowadzenie cła prowadzi do wzrostu produkcji dobra, w którym kraj nie ma przewagi komparatywnej kosztem produkcji drugiego dobra Spadkowi importu towarzyszy spadek eksportu: trójkąt handlowy zmniejsza się Zmienia się także struktura konsumpcji: względna konsumpcja dobra M spada stało się ono względnie droższe 19

20 A co jeśli występują dobra pośrednie? Wprowadzenia cła importowego na jakieś dobro wpływa na warunki produkcji danego dobra w kraju Ale ma też skutki dla innych sektorów W szczególności dzieje się tak, kiedy dane dobro jest jednocześnie nakładem produkcji przy wytwarzaniu innego dobra Pytanie o skutki cła można sformułować inaczej: jakie są jego skutki dla wartości dodanej wytwarzanej w gospodarce (PKB = suma wartości dodanej)

21 Efektywna protekcja celna Stopa efektywnej protekcji celnej to względny przyrost wartości dodanej wytwarzanej w gospodarce w wyniku wprowadzenia polityki handlowej Przykład: Załóżmy że: Producent wiórków kokosowych używa do produkcji swojego produktu tylko orzechów kokosowych Kg wiórek kokosowych kosztuje 100 zł (krajowych lub importowanych), zaś kg orzechów kokosowych 10 zł (pochodzą tylko z importu) Do wytworzenia kg wiórek potrzeba 5 kg orzechów Wartość dodana wytworzona w tym sektorze wynosi x 10 = 50 zł (na każdym kilogramie wiórek dochód właścicieli czynników produkcji)

22 Efektywna protekcja celna: przykład cd. Jakie będą skutki polityki handlowej? Jeśli rząd wprowadzi 50% cło na importowane wiórki, to wartość dodana wzrośnie do x 10 = 100 zł, a zatem stopa efektywnej protekcji wyniesie 100% Jeśli rząd wprowadzi 50% cło na orzechy, to wartość dodana spadnie do x 15 = 25 zł, a zatem stopa efektywnej protekcji wyniesie -50% Jeśli rząd wprowadzi jednocześnie 50% cło na wiórki i 100% cło na orzechy, to wartość dodana wyniesie x 20 = 50 zł, a zatem stopa efektywnej protekcji wyniesie 0%, czyli z punktu widzenia producenta będzie to równoważne sytuacji, gdyby nie wprowadzać żadnych instrumentów polityki handlowej 22

23 Efektywna taryfa celna Załóżmy, że dobro x może być produkowane lub importowane DO produkcji używa się L, K oraz półproduktów i Wówczas: px wl rk p y i i Wartość dodana wytworzona w danym sektorze: V wl rk px p y i i Załóżmy, że a i to ilość półproduktu i potrzebna do wytworzenia produktu końcowego: yi ai x Wówczas: V ( p pi ai ) x Zaś v p p i ai V x 23

24 Efektywna protekcja celna A zatem: v p p a i i Zaś v ' (1 t) p (1 t i ) piai v tp ti piai gdzie t to stawka celna ad valorem na wyrób gotowy, a t i to stawki celne na poszczególne półprodukty Wówczas: v' v T tp v' v v t i tp p p a i i t i p a i i p a i 1 gdzie c i =(p i a i /p) jest udziałem i-tego półproduktu w produkcji dobra i t t i c c i i 24

25 Syntetyczne ujęcie stopy efektywnej protekcji T ef t 1 N i 1 N c t i i 1 gdzie: T ef stopa efektywnej protekcji w danym sektorze N liczba półproduktów używanych przy wytwarzaniu danego dobra t stawka celna na wyrób finalny c i udział poszczególnych półproduktów w cenie wyrobu finalnego t i stawki celne na poszczególne półprodukty i c i

26 Cło w kraju dużym W opisanym wyżej rozumowaniu zakładaliśmy, iż mamy do czynienia z krajem małym Kraj mały: ma tak mały udział w światowym rynku danego dobra, iż cokolwiek zrobi nie wpłynie to na światową cenę danego dobra Kraj duży: ma na tyle duży udział w światowym rynku danego dobra, iż jeśli np. zmniejszy swoje zakupy danego dobra lub zwiększy jego podaż w sposób istotny wpłynie na ogólnoświatową cenę tego dobra

27 Cło w kraju dużym Wprowadzając cło, kraj zmniejsza import, a zatem zmniejsza swoje zakupy danego dobra na rynku światowym Jeśli jest to kraj duży, zmiana będzie miała skutki dla rynku światowego Spadek światowego popytu przekłada się na spadek ceny tego dobra Czyli wprowadzenie cła na jakieś dobro przez kraj duży obniża światową cenę danego dobra

28 Krzywa popytu na import i krzywa podaży eksportowej 28

29 Krzywa popytu na import i krzywa podaży eksportowej 29

30 Równowaga światowa z krzywą XS i MD 30

31 Skutki wprowadzenia cła 31

32 Cło w kraju dużym S P w +t P w A B C D P w E D q 1 q 3 q 4 q 2 Wprowadzenie cła przez kraj duży powoduje, iż cena światowa spada (do P w ) Cena krajowa = cena światowa (nowa!) plus cło Zmiany konsumpcji, produkcji i importu są podobne, jak w wypadku kraju małego: konsumpcja spada, produkcja rośnie i import spada

33 Cło w kraju dużym S P w +t P w A B C D P w E D Zmiana nadwyżki konsumenta: -(A+B+C+D) Zmiana nadwyżki producenta: +A Przychód fiskalny państwa (zakładamy, że trafia do kieszeni producentów lub konsumentów): +(C+E) EFEKT NETTO: - (B+D)+E q 1 q 3 q 4 q 2 Zmiana dobrobytu społecznego na skutek wprowadzenia cła przez kraj duży nie jest jednoznaczna

34 Efekty dobrobytowe cła w kraju dużym Pole B: strata dobrobytowa ujemny efekt produkcyjny Pole D: strata dobrobytowa ujemny efekt konsumpcyjny Pole E: efekt poprawy terms of trade dodatki efekt dobrobytowy związany z tym, że kraj duży wprowadzając cło obniża cenę, którą płaci za dany towar zagranicznym jego producentom Skąd nazwa? Terms of trade = relacja światowej ceny dobra eksportowanego do światowej ceny dobra importowanego Im wyższe terms of trade, tym bardziej korzystnie dla kraju: drożej sprzedaje, a taniej kupuje Cło w kraju dużym obniża światową cenę dobra importowanego, czyli poprawia terms of trade

35 Cło importowe w kraju dużym: konsekwencje dla kraju i reszty świata Importer Eksporter Renta konsumenta - (A + B + C + D) + e Renta producenta + A - (e + f + g +h) Docohdy fiskalne + (C + G) 0 Krajowy dobrobyt + G - (B + D) - (f + g + h) Światowy dobrobyt - (B + D) - (f + h)

36 Równowaga ogólna: kraj duży: skutki wprowadzenia cła F Slope -(P M /P F ( 1+ t)) t D K t U t Slope -P M /P F(1+ t) E F 1 K f Q t U f F 0 Q f t P W m t Slope (P M /P F ) 0 M 0 M 1 M JJ Michalek

37 Paradoks Metzlera Możliwość wskazana przez Lloyda Metzlera (1949) przy analizie modelu HO Metzler pokazał, iż wprowadzenie cła w kraju dużym może obniżyć krajową cenę importowanego dobra Stanie się tak jeśli wprowadzenie cła doprowadzi do obniżki światowej ceny importowanego dobra w stopniu większym niż wynosi cło To z kolei byłoby możliwe, gdyby zagraniczny popyt na import na dobro eksportowanie przez nasz kraj był nieelastyczny 37

38 Optymalna taryfa celna Skutki wprowadzenia cła w kraju małym i w dużym: Cło w kraju małym nie wpływa na TOT, obniża dobrobyt krajowy optymalna taryfa celna wynosi zero Cło w kraju dużym poprawia TOT i może prowadzić do wzrostu dobrobytu problem optymalnej taryfy celnej, która może być różna od zera 38

39 Graficzne wyprowadzenie optymalnej taryfy celnej Krzywa oferowania Przy danym wyposażeniu w czynniki produkcji, przy danej technologii i preferencjach dla każdego TOT możemy wyznaczyć trójkąt handlowy, więc pożądaną wielkość eksportu i importu danego kraju 39

40 Wyprowadzenie krzywej oferowania Y p x /p y 2 0 X

41 Wyprowadzenie krzywej oferowania Y p x /p y 1 C 1 imp 1 exp 1 pr 1 0 X

42 Wyprowadzenie krzywej oferowania Y p x /p y 0 C 0 imp 0 exp 0 pr 0 0 X

43 Wyprowadzenie krzywej oferowania Y Przy px/py 2 gospodarka w ogóle nie handluje Przy px/py 1 gospodarka oferuje exp1 w zamian za imp1 p x /p y 0 Przy px/py 0 gospodarka oferuje exp0 w zamian za imp0 imp 1 imp 0 p x /p y 1 Połączenie kolejnych punktów opisujących potencjalną wymianą daje krzywą oferowania p x /p y 2 exp 1 exp 0 X

44 Wyznaczenie TOT za pomocą krzywych oferowania 3 import FoodA ; export FoodB 2 1 offer B offer A trade equilibrium export Manufactures A ; import Manufactures B 44

45 Wpływ ceł na równowagę z krzywymi oferowania 3 offer A tariff offer A no tariff offer B import FoodA ; export FoodB 2 1 D C export Manufactures A ; import Manufactures B 45

46 Krzywe oferowania a optymalna taryfa Założenia: Dwa kraje, kraj całkowicie specjalizuje się w produkcji C, w której ma przewagę komparatywną Q t JJ Michalek F R R Q R * A U t* U f Import F D Konsumpcja F 0 T Eksport C Konsumpcja C O K 46

47 Wojna celna JJ Michalek F f F t F R t T t R T R * F r R *t T r t F 0 0 C 0 C 1 C r C t C f C 47

48 Cło w warunkach monopolu 51

49 Cło w warunkach monopolu 52

50 Cło a krzywa podaży monopolisty P w +t P M P P P W 0 Q Q f Q M Q P JJ Michalek 53

51 Podsumowanie Cło wprowadza klin pomiędzy zagraniczną a krajową cenę, podnosząc cenę krajową, ale o mniej niż wynosi wielkość stawki celnej. Ważnym i szczególnym przypadkiem jest kraj mały, który nie może istotnie wpłynąć na ceny zagraniczne. W kraju małym cło w pełni przenosi się na ceny krajowe. Koszty i korzyści z cła lub innego instrumentu polityki handlowej mogą być mierzone przy użyciu pojęcia nadwyżki konsumenta i nadwyżki producenta. Wykorzystując te pojęcia możemy pokazać, że krajowi producenci danego dobra zyskują, ponieważ cło podnosi cenę, jaką otrzymują. Zaś krajowi konsumenci tracą z tego samego powodu. Istnieje także korzyść dla rządu w postaci wzrostu jego przychodów. Jeśli dodamy do siebie koszty i korzyści z wprowadzenia cła, okaże się, że efekt netto dla społecznego dobrobytu można podzielić na dwie części. Z jednej strony mamy do czynienia ze stratą efektywnościową, a z drugiej, istnieje efekt w postaci poprawy terms of trade, który odzwierciedla efekt cła, polegający na obniżaniu zagranicznej ceny eksportowej. W przypadku kraju małego, który nie oddziałuje na zagraniczne ceny, drugi efekt nie występuje, a zatem many do czynienia z jednoznaczną stratą dobrobytową 54

52 Zapraszam w Nowym Roku! 55