Wzrost gospodarczy definicje

Transkrypt

1 Wzrost gospodarczy

2 Wzrost gospodarczy definicje Przez wzrost gospodarczy rozumiemy proces powiększania podstawowych wielkości makroekonomicznych w gospodarce, a w szczególności proces powiększania produkcji w skali całej gospodarki. Obok pojęcia wzrostu gospodarczego w literaturze ekonomicznej wyodrębnia się pojęcie rozwoju gospodarczego, które ujmowane jest szerzej.

3 Wzrost gospodarczy definicje Produkcja potencjalna Produkcja faktyczna Agregatowy popyt Agregatowa podaż

4 Wzrost gospodarczy mierniki Stopa wzrostu produkcji między dwoma okresami można zdefiniować jako stosunek przyrostu produkcji między tymi okresami do poziomu produkcji w okresie wyjściowym. g=δy/y0=y1 Y0/Y0 g stopa (tempo) wzrostu produkcji; Yo wartość produkcji (mierzonej PKB bądź też dochodem narodowym) w okresie wyjściowym, Y1 wartość produkcji w okresie końcowym; Δ Y przyrost produkcji między okresem końcowym a okresem wyjściowym.

5 Wzrost gospodarczy mierniki Indeks wzrostu produkcji można zdefiniować jako stosunek poziomu produkcji w okresie końcowym do poziomu produkcji w okresie wyjściowym, co można zapisać: γ=y1/y0

6 Główne stanowiska teoretyczne Ujęcie podażowe rozwinięte na gruncie neoklasycznej teorii ekonomii, kierunku teoretycznego ukształtowanego na przełomie XIX i XX wieku, głównie za sprawą Alfreda Marshalla i Arthura Pigou. Ujęcie popytowe ujęcie popytowe determinantów dochodu narodowego zostało rozwinięte w latach trzydziestych XX wieku przez Johna Maynarda Keynesa. Keynes odrzucił twierdzenie, że mechanizmy rynkowe gwarantują pełne wykorzystanie czynników produkcji.

7 Ujęcie podażowe Naczelna idea ujęcia podażowego jest następująca: produkcja w gospodarce zależy od zdolności wytwórczych gospodarki, a więc możliwości kreowania podaży dóbr. Rozmiary zdolności wytwórczych gospodarki wyznacza poziom dochodu narodowego w gospodarce, a wzrost zdolności wytwórczych decyduje o wielkości przyrostu dochodu narodowego.

8 Ujęcie podażowe

9 Długookresowy wzrost gospodarczy Wzrost zdolności wytwórczych decyduje o wzroście produkcji (dochodu narodowego) w długim okresie. Zdolności wytwórcze gospodarki i związana z nimi produkcja potencjalna zależą od dwóch czynników: 1) wielkości zasobów czynników produkcji istniejących w gospodarce, 2) efektywności wykorzystania tych czynników.

10 Długookresowy wzrost gospodarczy Zasoby siły roboczej (pracy) obejmują osoby w wieku produkcyjnym zdolne do pracy i gotowe do jej podjęcia na warunkach istniejących w gospodarce. Przez kapitał rozumiemy tutaj takie rzeczowe elementy procesu produkcji, jak maszyny, narzędzia i urządzenia produkcyjne, w tym m.in. budynki i hale fabryczne. Aby zwiększyć obecny zasób kapitału w gospodarce, niezbędne jest podjęcie inwestycji w obecnym okresie. Ziemia (włącznie z występującymi w niej surowcami).

11 Długookresowy wzrost gospodarczy Zdolności wytwórcze gospodarki zależą nie tylko od rozmiarów zasobów czynników produkcji, ale również od efektywności wykorzystania tych czynników. Efektywność tę mierzy się ilością produktów, jaką można wytworzyć w gospodarce przy danych zasobach czynników produkcji.

12 Długookresowy wzrost gospodarczy

13 Ujęcie popytowe Według Keynesa, dosyć częstą sytuacją w gospodarce rynkowej jest niepełne wykorzystanie czynników produkcji. W związku z tym produkcja w gospodarce rynkowej wyznaczona jest nie przez rozmiary zdolności wytwórczych istniejących w gospodarce, lecz przez stopień ich wykorzystania. Produkcja (dochód narodowy) faktycznie wytwarzana w gospodarce zależy od łącznego (globalnego) popytu na dobra.

14 Model keynesowski założenia wszystkie ceny i płace są ustalone na danym poziomie są sztywne (lepkie), przy tym poziomie cen i płac w gospodarce istnieją niewykorzystane zasoby bezrobocie przymusowe, analiza w krótkim okresie.

15 Ujęcie popytowe

16 Model keynesowski Równowaga w gospodarce występuje (na rynku towarowym) gdy łączne zamierzone (planowane) wydatki są równe wartości produkcji tych towarów. Y = APp

17 Model uproszczonej gospodarki Y=C+I Gdzie: C wydatki konsumpcyjne I wydatki inwestycyjne Y wielkość produktu Popyt globalny (APp) W gospodarce uproszczonej (G=0, Eksport=0, Import=0), przyjmujemy, że APp = C + I

18 Funkcja konsumpcji Dochody gospodarstw domowych mogą być przeznaczane na wydatki konsumpcyjne lub na oszczędności: Y=C+S 3 hipotezy zależności konsumpcji od dochodu: hipoteza dochodu absolutnego hipoteza dochodu relatywnego hipoteza dochodu permanentnego

19 Funkcja konsumpcji funkcja konsumpcji związek między bieżącymi dochodami a wydatkami konsumpcyjnymi; określa ona poziom zamierzonej konsumpcji przy różnych poziomach dochodów: C = Ca + ksk Y Ca autonomiczny popyt konsumpcyjny; ksk krańcowa skłonność do konsumpcji, określa, jaką część dodatkowego dochodu gospodarstwa domowe przeznaczają na konsumpcję: ksk = C/ Y, gdzie: C zmiana konsumpcji, Y zmiana dochodu.

20

21 Funkcja konsumpcji oszczędności Oszczędności nieskonsumowana część dochodu jest oszczędzana. Funkcja konsumpcji wyznacza więc funkcję oszczędności. S = Ca + kso Y gdzie: Ca = Sa oszczędności autonomiczne kso krańcowa skłonność do oszczędności; kso = S/ Y, gdzie: S zmiana oszczędności, Y zmiana dochodu ksk + kso = 1

22

23 Inwestycje Popyt inwestycyjny (I) zamierzone (planowane) przez przedsiębiorstwa wydatki na powiększenie lub utrzymywanie zasobów kapitału trwałego (fabryki i maszyny) oraz stanu zapasów. Inwestycji wpływają na: zmiany popytu globalnego; wzrost zdolności produkcyjnych i poziomu produkcji potencjalnej. determinanty inwestycji: stopa procentowa; oczekiwania konsumentów i producentów; przewidywana stopa zysku; prognozy co do zmian poziomu popytu konsumpcyjnego; koszty zakupu kapitału rzeczowego; ryzyko.

24 Inwestycje Zakładamy, że inwestycje mają charakter autonomiczny: I = Ia Funkcja agregatowego popytu: APp = Ca + Ia + ksk Y

25

26 Równowaga Równowaga na rynku dóbr sytuacja, w której nabywcy chcą kupić dokładnie taką ilość towarów, jaką producenci chcą wytworzyć; oznacza to, że nie występuje nadwyżkowy popyt ani nadwyżkowa podaż. Punkt równowagi wyznaczany jest przez popyt globalny. Warunek równowagi: planowany popyt globalny = produkcja, czyli: APp = Y

27

28 Nierównowaga procesy dostosowawcze Sytuacja na rynku Y<APp Y=APp Y>APp Zapasy Maleją Brak Rosną Produkcja Rośnie Stała Maleje Nieplanowane zmiany stanu zapasów są sygnałem dla producentów do zmiany poziomu produkcji. W ten sposób gospodarka zmierza do równowagi, choć nawet w punkcie równowagi mogą istnieć niewykorzystane moce produkcyjne i bezrobocie.

29 Równowaga W punkcie równowagi planowany popyt i produkcja są sobie równe; oznacza to, że planowane inwestycje są równe produkcji na poziomie równowagi, pomniejszonej o planowaną konsumpcję. Równowaga zostaje osiągnięta, gdy planowane inwestycje są równe planowanym oszczędnościom. I=S

30

31 Zmiany popytu globalnego i dochodu narodowego Zmiana preferencji konsumentów: krańcowej skłonności do konsumpcji krańcowej skłonności do oszczędności Zmiana wielkości autonomicznych: zmiana konsumpcji autonomicznej zmiana inwestycji

32 Mnożnik Wpływ zmiany wydatków autonomicznych na gospodarkę Mnożnik o ile zwiększy się dochód na skutek zmiany popytu autonomicznego o jednostkę. Formuła mnożnika (m): m = 1/1 ksk = 1/kso Mnożnik jest większy od 1, gdyż każda zmiana popytu autonomicznego wpływa na wielkość produkcji. Zmiana produkcji pociąga za sobą zmianę popytu konsumpcyjnego, co z kolei powoduje dalszą zmianę produkcji.

33

34

35 Paradoks zapobiegliwości Jeśli gospodarstwa domowe decydują się na zwiększenie swoich Sa przy każdej wielkości dochodu, co oznacza, że muszą ograniczyć swoją Ca. To zmniejsza C i APp i, poprzez mechanizm mnożnika, powoduje spadek produkcji w punkcie równowagi. Paradoks zapobiegliwości wzrost planowanych oszczędności nie zmienia wartości oszczędności w punkcie równowagi, a prowadzi jedynie do spadku dochodu.

36

37

38 Model rozszerzonej gospodarki Podmioty: gospodarstwa domowe przedsiębiorstwa budżet państwa zagranica Y=C+I+G+X

39 Wydatki rządowe Wydatki z budżetu państwa (G) na dobra i usługi zwiększają popyt globalny (AD=C+I+G). Zakładamy, że G mają charakter autonomiczny względem wielkości produkcji. Dlatego uwzględnienie wydatków państwa w modelu keynesowskim powoduje zwiększenie popytu globalnego i produktu w punkcie równowagi. Państwo poprzez podatki wypływa na popyt globalny. Zakładam, że podatki są proporcjonalne do dochodu, jako t oznaczamy stawkę podatkową, a T to wielkość wpływów podatkowych do budżetu. Uwzględnienie w analizie podatków sprawia, że dochód rozporządzalny jest mniejszy od wytwarzanego produktu. Tym samym mniejsza jest konsumpcja, gdyż maleje jej część zależna od rozmiarów dochodu.

40 Równowaga: Y = APp C = Ca + ksk Yd I+G=S+T Yd = Y T T = Ta + ty Y = Ca + kskyd + Ia + Ga Y = 1/1 ksk(1 t) (Ca kskta + Ia + Ga) Mnożnik: m = 1/1 ksk(1 t) Mnożnik podatkowy: mt = ksk/1 ksk(1 t)

41 Gospodarka otwarta Y=C+I+G+X Równowaga Y = APp I + G + Ex = S + T + I m I+G+X=S+T+R R transfery płatności dla zagranicy X = Xa ksiy Y = Ca + ksk(y T) + Ia + Ga + Xa ksiy Y = 1/1 ksk(1 t)+ksi (Ca kskta + Ia + Ga + Xa) Mnożnik gospodarki otwartej: m = 1/1 ksk(1 t)+ksi

42 Podsumowanie Model keynesowski dochód i produkcja zależą od popytu globalnego. Zmiany popytu nie powodują dostosowań poziomu cen, ale wpływają na wielkość produkcji i zmiany stanu zapasów. Nawet w punkcie równowagi mogą istnieć niewykorzystane moce produkcyjne.

43 Podsumowanie Państwo jest ważnym podmiotem na rynku, który dokonuje wydatków rządowych, finansowanych z dochodów (głównie podatków). Wpływ rządu poprzez politykę fiskalną na stabilizację koniunktury gospodarczej. Zmiany eksportu i importu mogą znacząco wpłynąć na wielkość produkcji krajowej.