dr Bartłomiej Rokicki Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW

Transkrypt

1 Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego Wydział Nauk Ekonomicznych UW

2 Model klasyczny podstawowe założenia Podstawowe założenia modelu są dokładnie takie same jak w modelu klasycznym gospodarki zamkniętej. Jedyna różnica jest taka, że realna stopa procentowa niekoniecznie musi równoważyć bilans krajowych inwestycji i oszczędności. Ponieważ kraj ma dostęp do międzynarodowych rynków kapitałowych i zakładamy, że jest to mała gospodarka otwarta (a zatem nie ma wpływu na stopę procentową innych krajów) to jego realna stopa procentowa będzie równa światowej stopie procentowej. Poziom produkcji jest zdeterminowany poziomem technologii, zasobem czynników produkcji oraz kształtem funkcji produkcji: Y = AF ( K, L)

3 Model klasyczny podstawowe założenia (2) Konsumpcja jest pozytywnie skorelowana z dochodem do dyspozycji: C = a + c(y T) Inwestycje są ujemnie skorelowane z realną stopą procentową r: I = I(r) Ponadto wiemy, że Y = C + G + I + NX(CA). Rozwiązując dla NX(CA) otrzymujemy: NX ( CA ) = [ Y C G ] I ( r*) = S I ( r*) gdzie Y C G to oszczędności krajowe zaś r* to światowa stopa procentowa

4 Determinanty bilansu obrotów bieżących Mamy że: NX ( CA ) = [ Y C G ] I ( r*) = S I ( r*) Powyższe równanie pokazuje od czego zależą oszczędności i inwestycje, a więc tym samym bilans obrotów bieżących. Oszczędności zależą od polityki fiskalnej niższe wydatki publiczne G lub wyższe wpływy podatkowe T oznaczają wyższe oszczędności krajowe. Inwestycje zależą od realnej stopy procentowej im wyższa światowa stopa procentowa tym niższe inwestycje A zatem bilans obrotów bieżących w równowadze jest zdeterminowany przez różnicę pomiędzy oszczędnościami i inwestycjami krajowymi przy danej światowej stopie procentowej.

5 Inwestycje i oszczędności w małej gospodarce otwartej Rysunek obok pokazuje zależność pomiędzy realną stopą procentową, inwestycjami, oszczędnościami i bilansem obrotów bieżących. W gospodarce zamkniętej stopa procentowa wyznaczona byłaby przez przecięcie krzywej inwestycji i oszczędności (r clo ). W przypadku małej gospodarki otwartej, jeżeli światowa stopa procentowa jest wyższa niż dla gospodarki zamkniętej, to będziemy mieli do czynienia z nadwyżką bilansu obrotów bieżących. Jeżeli jednak światowa stopa procentowa jest niższa, to bilans obrotów bieżących będzie wykazywał deficyt. r S NX r 1 * r clo r 2 * NX I(r) I, S

6 Ekspansywna krajowa polityka fiskalna W sytuacji gdy pierwotnie mamy do czynienia ze zbilansowaną wymianą handlową (NX = 0), polityka fiskalna prowadząca do wzrostu wydatków rządowych lub konsumpcji doprowadzi do wystąpienia deficytu obrotów bieżących i dodatniego salda kapitałowego. Okazuje się, że w rzeczywistości przewidywania modelu sprawdzają się, a zatem deficytowi budżetowemu zwykle towarzyszy deficyt bilansu obrotów bieżących (tzw. twin deficits).

7 Ekspansywna zagraniczna polityka fiskalna Gdy gospodarka danego kraju jest mała, to polityka prowadzona przez jego rząd nie ma wpływu na światowe stopy procentowe. Jeśli jednak duży kraj postanowi prowadzić ekspansywną politykę fiskalną to doprowadzi do spadku światowych oszczędności i wzrostu światowej stopy procentowej. W wyniku takiej polityki w małym kraju wystąpi deficyt salda kapitałowego oraz nadwyżka rachunku obrotów bieżących.

8 Wzrost krajowego popytu inwestycyjnego W sytuacji gdy popyt inwestycyjny w kraju ulegnie zwiększeniu (np. w wyniku działań rządu zachęcających do większych inwestycji) to przy stałej stopie procentowej musi wystąpić deficyt bilansu obrotów bieżących. Zwiększone inwestycje będą finansowane poprzez pożyczki zagraniczne saldo kapitałowe musi zatem wzrosnąć.

9 Nominalny kurs walutowy Nominalny kurs walutowy jest relatywną ceną waluty dwóch różnych krajów. Definiowany jest on następująco: e = P cur /P cur * gdzie e to nominalny kurs walutowy, P cur i P cur * to ceny walut w kraju i zagranicą. Jak wynika z powyższego nominalny kurs walutowy jest definiowany jako cena waluty zagranicznej w walucie krajowej (czyli np. 4 zł za 1 euro).

10 Realny kurs walutowy Bilans płatniczy zależy nie od nominalnego ale od realnego kursu walutowego. Realny kurs walutowy określa relatywne ceny dóbr w dwóch różnych krajach. Ceny te wpływają na konkurencyjność towarów krajowych i zagranicznych, która z kolei ma wpływ zarówno na poziom eksportu towarów krajowych jak i importu towarów zagranicznych. Ponieważ realny kurs walutowy jest relatywną ceną dóbr w dwóch krajach to mamy: q = ep*/p gdzie P i P* to ceny dóbr Wzrost q przy danym e (nominalny kurs walutowy) oznacza, że albo towary zagraniczne stały się droższe albo dobra krajowe stały się tańsze.

11 Wpływ realnego kursu walutowego na eksport netto Realny kurs walutowy wpływa na konkurencyjność dóbr krajowych i zagranicznych. Tym samym wpływa na wielkość eksportu netto. A zatem eksport netto i bilans obrotów bieżących są funkcją realnego kursu walutowego. NX(CA) = NX(q) q NX(q) NX

12 Determinanty realnego kursu walutowego Realny kurs walutowy jest związany z poziomem bilansu obrotów bieżących. Jednocześnie jednak bilans obrotów bieżących musi się równoważyć z saldem kapitałowym, które jest różnicą pomiędzy oszczędnościami i inwestycjami. Ponieważ ani oszczędności ani też inwestycje nie zależą od poziomu realnego kursu walutowego, to krzywa salda kapitałowego będzie pionowa. Jak wynika z wykresu realny kurs walutowy jest determinowany przez przecięcie się krzywych eksportu netto i salda kapitałowego.

13 Wpływ krajowej polityki fiskalnej na realny kurs walutowy Ekspansywna polityka fiskalna powoduje spadek oszczędności krajowych. A zatem krzywa S I przesunie się w lewo, co doprowadzi do spadku realnego kursu walutowego. To z kolei wpłynie na pogorszenie się konkurencyjności dóbr krajowych nastąpi spadek eksportu i wzrost importu. Będziemy mieć zatem do czynienia z deficytem bilansu obrotów bieżących (eksport netto będzie niższy).

14 Wpływ zagranicznej polityki fiskalnej na realny kurs walutowy Prowadzona przez inne kraje ekspansywna polityka fiskalna lub obniżka podatków spowodują wzrost światowej stopy procentowej. To przełoży się na spadek inwestycji krajowych i przesunięcie się krzywej S I w prawo (saldo kapitałowe ulegnie zatem pogorszeniu). Nastąpi zatem wzrost eksportu netto i realnego kursu walutowego.

15 Wpływ zmian popytu inwestycyjnego na realny kurs walutowy Efekty zwiększenia się krajowego popytu inwestycyjnego będą takie same jak efekty zmniejszenia oszczędności krajowych (np. na skutek ekspansywnej polityki fiskalnej). A zatem nastąpi spadek eksportu netto i realnego kursu walutowego.

16 Wpływ ograniczeń importowych na realny kurs walutowy Spadek importu przy danym poziomie realnego kursu walutowego powoduje spadek popytu na walutę zagraniczną. A zatem nastąpi aprecjacja waluty krajowej. Aprecjacja waluty krajowej spowoduje spadek konkurencyjności dóbr krajowych i zmniejszenie eksportu. W nowym punkcie równowagi bilans handlowy pozostanie bez zmian. Ponieważ jednak wolumen handlu jest mniejszy to ten rodzaj polityki powoduje straty dobrobytowe zarówno dla kraju jak i zagranicy.

17 Zadanie 1. Przedstaw graficznie model małej gospodarki otwartej na wykresie zawierającym stopę procentową i poziom S, I oraz na wykresie zawierającym realny kurs walutowy i poziom NX. Dla jakich stóp procentowych w kraju MGO notuje deficyt obrotów bieżących? Dla jakich nadwyżkę? Zadanie 2. W ekonomii można spotkać się z terminem bliźniacze deficyty odnoszącym się do jednoczesnego deficytu budżetowego i deficytu bilansu obrotów bieżących. Wyjaśnij jak oba deficyty są ze sobą powiązane, tak że zmiana jednego powoduje zmianę drugiego. Zadanie 3. Przyjmijmy, że rząd Canibalii (mała gospodarka otwarta) otrzymuje duży transfer z zagranicy. Jak wpłynie to na S, I, q and CA jeśli rząd wydaje całą otrzymaną sumę na konsumpcję publiczną?

18 Zadanie 4. Załóżmy, że Canibalia (mała gospodarka otwarta) ma początkowo zbilansowany budżet oraz bilans obrotów bieżących. Co stanie się z dochodem, oszczędnościami, inwestycjami, stopą procentową i realnym kursem walutowym jeśli nastąpi przełomowe odkrycie w dziedzinie fizyki i tym samym technologia w tym kraju stanie się bardziej zaawansowana? Zadanie 5. Przypuśćmy, że rząd Canibalii (mała gospodarka otwarta) postanowił zmniejszyć wydatki publiczne. Jednocześnie zdecydował obniżyć podatki kwotowe tak aby bilans budżetu pozostał bez zmian. Jak wpłynie to na bilans handlowy, oszczędności, inwestycje i realny kurs walutowy?

19 Zadanie 6. Recesja w USA zmusiła administrację Baracka Obamy do zastosowania ekspansji fiskalnej na bezprecedensową skalę. Jednocześnie z regionu Europy Wschodniej, w tym i z Polski odpływa kapitał obawiając się niewypłacalności niektórych krajów regionu. Korzystając z modelu klasycznego MGO proszę stwierdzić, jak zmiany te wpłyną łącznie na strukturę agregatowego popytu, tzn. C, I, G i NX oraz na kurs walutowy. Załóżmy, że konsumpcja nie jest uzależniona od wysokości realnej stopy procentowej, a saldo bilansu handlowego jest początkowo w Polsce ujemne. Czy i przy pomocy jakiej polityki polski rząd może nie dopuścić do zmiany salda bilansu handlowego? Zadanie 7. Wyobraźmy sobie, że rząd dużej gospodarki otwartej zwiększa emerytury i renty. Jak wpłynie to na S, I, CA oraz q w małej gospodarce otwartej?

20 Zadanie 8. Funkcja produkcji Canibalii (mała gospodarka otwarta) ma 1/ 2 1/ 2 postać Y = AK L gdzie A = 1.25, K = L = PKB mierzony od strony wydatków składa się z konsumpcji, inwestycji, wydatków rządowych i eksportu netto, równych: C = ,75(Y T), T = 80, I = 500 5r, r* = 12, G = 145, NX = q. Korzystając z klasycznego modelu małej gospodarki zamkniętej, oblicz C, I, S, NX, q w równowadze. Teraz przyjmijmy, że gospodarka zostaje otwarta. Ile w tym przypadku wyniosą C, I, S, NX oraz q? Narysuj diagram przedstawiający sytuację na rynku aktywów dla gospodarki zamkniętej i otwartej. Jaka zmiana G byłaby konieczna do zrównoważenia bilansu handlowego? dr Bartłomiej Rokicki