Wyposażenie w czynniki produkcji a handel międzynarodowy WYKŁAD 2 Z MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH, CE UW

Transkrypt

1 Wyposażenie w czynniki produkcji a handel międzynarodowy WYKŁAD 2 Z MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH, CE UW

2 Wprowadzenie Gdyby praca była jedynym czynnikiem produkcji, przewaga komparatywna mogłaby powstać tylko na skutek występowania międzynarodowych różnic w wydajności pracy. W praktyce handel jest nie tylko wyjaśniany istnieniem różnic w wydajności pracy, lecz także odzwierciedla różnice w zasobach krajowych. W celu wyjaśnienia wpływu różnic w wyposażeniu w zasoby na handel dziś analizujemy model, w którym różnice pod względem zasobów są jedynym źródłem handlu. Model ten pokazuje, że przewaga komparatywna może być kształtowana przez interakcje między zasobami krajów (względna obfitość czynników produkcji) a technologiami produkcji (które wpływają na względną intensywność wykorzystania różnych czynników produkcji w procesie wytwarzania różnych dóbr). Teoria ta nazywana jest teorią Heckschera Ohlina (HO) lub teorią względnej obfitości (proporcji) czynników produkcji.

3 Plan wykładu 2 Założenia modelu HO Równowaga w warunkach autarkii Równowaga w warunkach handlu Twierdzenie Rybczyńskiego Kitki handlu dla wyposażenia w czynniki produkcji (Twierdzenie Stolpera Samuelsona)

4 Model Heckschera-Ohlina w wersji P. Samuelsona (2x2x2) 1. Istnieją dwa kraje Kraj i Zagranica 2. Istnieją dwa dobra: ubrania (cloth) oraz żywność (food) 3. Istnieją dwa czynniki produkcji praca i ziemia (jednorodne, mobilne między sektorami, niemobilne miedzy krajami) 4. Obfitość pracy i ziemi jest zróżnicowana między krajami 5. Kraje stosują te same technologie (te same jednostkowe nakłady pracy) 6. Produkcja obu dóbr różni się czynnikointensywnością 7. Występuje doskonała konkurencja na rynku dóbr i czynników produkcji 8. Konsumenci w obu krajach mają identyczne preferencje (chcą konsumować oba dobra)

5 Możliwości produkcyjne Obecność 2 czynników produkcji sprawia, że PPF nie jest już linią prostą Przyjmijmy następujące oznaczenia: a TC = ilość ziemi potrzebna do wytworzenia jednostki ubrań a LC = ilość pracy potrzebna do wytworzenia jednostki ubrań a TF = ilość ziemi potrzebna do wytworzenia jednostki żywności a LF = ilość pracy potrzebna do wytworzenia jednostki żywności L = całkowity zasób pracy T = całkowity zasób ziemi Załóżmy, że: a LC /a TC > a LF /a TF Oznacza to, że do produkcji ubrań wykorzystuje się intensywnie pracę, zaś do produkcji żywności ziemię.

6 Możliwości produkcyjne Q F Ograniczenie pracy L/a LF Ograniczenie ziemi T/a TF L/a LC T/a TC Q C

7 Możliwości produkcyjne Możliwości produkcyjne zależą od dostępności obu czynników produkcji: a TF Q F + a TC Q C T Całkowity zasób ziemi Nakład ziemi potrzebny na każdą jednostkę żywności Wielkość produkcji żywności Nakład ziemi potrzebny na każdą jednostkę ubrań Wielkość produkcji ubrań a LF Q F + a LC Q C L Całkowity zasób pracy Nakład pracy potrzebny na każdą jednostkę żywności Nakład pracy potrzebny na każdą jednostkę ubrań

8 Możliwości produkcyjne Zakładamy, że do produkcji ubrań wykorzystuje się intensywnie pracę, zaś do produkcji żywności ziemię: a LC /a TC > a LF /a TF Zauważmy, że jest to równoważne: a LC /a LF > a TC /a TF Lub jeszcze inaczej możemy porównać całkowite zasoby ziemi i pracy wykorzystywane w obu gałęziach gospodarki. Produkcja ubrań jest pracointensywna a produkcja żywności jest ziemiointensywna jeśli L C /T C > L F /T F Założenie o względnej czynnikointensywności produkcji wpływa na kształt zbioru możliwości produkcyjnych

9 Możliwości produkcyjne: uwaga poboczna Dlaczego kształt linii PPF jest właśnie taki? Stałe nakłady jednostkowe Jeśli możliwa jest substytucja między czynnikami, wówczas PPF jest gładką krzywą Działa prawo malejących przychodów krańcowych Proporcja czynników produkcji w przypadku obu dóbr nie jest wtedy stała

10 Możliwości produkcyjne: uwaga poboczna Q F Q C

11 Równowaga produkcyjna? Możliwości produkcyjne pokazują co konkretnie gospodarka może produkować W naszym uproszczonym modelu przy założeniu pełnego wykorzystania czynników produkcji, gospodarka może produkować jednak jedynie z góry określoną strukturę produkcji Punkt spełniający warunek pełnego wykorzystania zasobów znajduje się na przecięciu linii ograniczeń zasobów.

12 Optymalna produkcja w autarkii Q F Ograniczenie pracy L/a LF Równowaga produkcyjna T/a TF F 0 P Ograniczenie ziemi C 0 L/a LC T/a TC Q C

13 Dwa kraje różnice się wyposażeniem: ten sam zasób ziemi, ale Kraj ma większy zasób pracy Kraj Zagranica Q F Q* F L/a LF L*/a LF T/a TF T*/a TF P* F* 0 F 0 P C 0 L/a LC T/a TC Q C C* 0 L*/a LC T*/a TC Q* C

14 Twierdzenie Rybczyńskiego Q F Ograniczenie pracy L /a LF L/a LF Optymalna produkcja T/a TF F 0 P P Ograniczenie ziemi F 1 L/a LC C 0 C 1 L /a LC T/a TC Q C

15 Twierdzenie Rybczyńskiego

16 Twierdzenie Rybczyńskiego W warunkach handlu, zwiększenie się zasobu danego czynnika produkcji spowoduje wzrost produkcji tego dobra, które wykorzystuje ów czynnik intensywnie oraz zmniejszenie się produkcji drugiego dobra Oznacza to, że powiększenie zasobów pracy w kraju, który jest eksporterem dóbr pracointensywnych zwiększy eksport dóbr pracointensywnych wzrost wymiany handlowej Zmiana zasobów może nawet spowodować zmianę struktury specjalizacji

17 Równowaga handlowa p C /p F Kraj RS RS* Zagranica EXP p* 0 p 0 C IMP RD RD* Q C /Q F Q* C /Q* F

18 Twierdzenie H-O W autarkii: Kraj względnie obficie wyposażony w pracę, będzie produkował względnie więcej dóbr pracointensywnych. W naszym modelu, jeśli Kraj jest względnie obfity w pracę, to będzie produkował więcej ubrań w proporcji do żywności niż Zagranica. W efekcie, przy takim samym popycie, w autarkii ubrania będą względnie (tzw. w porównaniu do żywności) tańsze w Kraju niż Zagranicą. W warunkach handlu oznacza to, że Kraj stanie się eksporterem ubrań oraz importerem żywności.

19 Przykład Kraj A: 400 jednostek pracy i 600 jednostek ziemi Kraj B: 800 jednostek pracy i 300 jednostek ziemi Oba kraje produkują dobro F (żywność) i C (ubrania) Do wyprodukowania jednostki ubrań potrzeba: 10 jednostek pracy i 5 jednostek ziemi Do wyprodukowania jednostki żywności potrzeba: 4 jednostek pracy i 8 jednostek ziemi Określamy (względną) czynnikointensywność produkcji obu dóbr: żywność: nakład pracy/nakład ziemi = 4/8=1/2 ubrania: nakład pracy/nakład ziemi = 10/5 = 2 żywność jest względnie ziemiointensywna, a ubrania pracointensywne Określamy (względną) obfitość wyposażenia krajów w czynniki produkcji Kraj A: L/T = 400/600 = 2/3 Kraj B: L/T = 800/300 = 2,67 kraj A jest względnie obficie wyposażony w ziemię, a kraj B w pracę A zatem: Po otwarciu tych krajów na wymianę kraj A będzie eksportował żywność, a kraj B ubrania

20 Mechanizm handlu Dlaczego kraj A eksportuje żywność, a kraj B ubrania? Skoro w kraju (L/T) A < (L/T) B to możemy oczekiwać, że relacja płac do wynagrodzenia ziemi w kraju A będzie wyższa niż w B: (w/r) A > (w/r) B ( jak jest czegoś mało, to jest to drogie ) A zatem skoro ziemia jest względnie tania w kraju A, a względnie droga w kraju B, to możemy się spodziewać, że żywność, jako dobro wymagające zastosowania względnie dużo ziemi będzie tańsza w kraju A, zaś ubrania wymagające zastosowania względnie więcej pracy będą tańsze w kraju B A skoro dwa dobra mają różne ceny w dwóch krajach motyw dla handlu

21 Skutki handlu Wyrównanie cen dóbr (relacja cen dóbr zmienia się w obu krajach w obu krajach dobro eksportowane staje się względnie droższe, a importowane względnie tańsze) Wzrost użyteczności społecznej Wyrównywanie się cen czynników produkcji Redystrybucja dochodów w kraju (handel korzystny dla całego społeczeństwa, ale są pewne grupy, które zyskują i są pewne grupy, które tracą) twierdzenie Stolpera-Samuelsona

22 Twierdzenie Stolpera-Samuelsona Handel powoduje zmianę relacji cen dóbr. Rynek dóbr i rynek czynników produkcji są ze sobą powiązane. Wzrost ceny pewnego dobra, powoduje wzrost jego produkcji, a zatem wzrost względnego popytu na czynnik produkcji wykorzystywany intensywnie do jego produkcji. To z kolei powoduje wzrost względnego wynagrodzenia tego czynnika produkcji Twierdzenie: Wzrost względnej ceny dobra pracointensywnego (kapitałointensywnego) powoduje względny wzrost wynagrodzenia pracy (kapitału)

23 Twierdzenie Stolpera-Samuelsona Warunki doskonałej konkurencji: a TF r T + a LF w = p F Cena żywności Nakład ziemi potrzebny na każdą jednostkę żywności Koszt wynajęcia ziemi Nakład ziemi potrzebny na każdą jednostkę ubrań Koszt pracy a TC r T + a LC w = p C Cena ubrań

24 Twierdzenie Stolpera-Samuelsona w p F /a LF Żywność p C /a LC Ubrania w 0 r T r 0 p F /a TF p C /a TC

25 Twierdzenie Stolpera-Samuelsona w p F /a LF Żywność p C /a LC p C /a LC w 1 Ubrania w 0 r T r 1 r 0 p F /a TF p C /a TC p C /a TC

26 Twierdzenie Stolpera- Samuelsona

27 Wnioski z twierdzenia Stolpera- Samuelsona Ponieważ handel powoduje zmianę względnych cen produktów, to pociąga to za sobą również zmianę względnych wynagrodzeń czynników produkcji Czynniki produkcji wykorzystywane intensywnie w sektorze eksportującym zyskują, zaś czynniki produkcji wykorzystywane intensywnie w sektorze konkurującym z importem tracą Następuje redystrybucja dochodu wewnątrz kraju Wyrównywanie się cen czynników produkcji w skali międzynarodowej Handel jest substytutem mobilności czynników produkcji

28 Zmiany w sytuacji pracowników w USA: handel przyczyną? Dane dot. gospodarki USA 28

29 Czemu w praktyce płace na świecie się nie wyrównują W celu zrozumienia, dlaczego model nie dostarcza przewidywań zgodnych z rzeczywistością, musimy się przyjrzeć jego założeniom. Trzy z nich, mające zasadnicze znaczenie dla hipotezy o wyrównywaniu się cen czynników produkcji, w rzeczywistości nie są na pewno spełnione: (1) technologia produkcji jest jednakowa w obydwu krajach; (2) bezkosztowy handel rzeczywiście wyrównuje ceny dóbr finalnych w obydwu krajach; (3) obydwa kraje produkują oba dobra.

30 Empiryczna weryfikacja modelu HO Umiarkowane sukcesy Głównie ze względu na problem założeń Specyfika USA od czasów II wojny światowej znaczące zasoby kapitału Pradoks Leontiefa

31 Podsumowanie Model HO postuluje, że handel jest konsekwencją zróżnicowania obfitości zasobów między krajami Kraje są eksporterami dóbr, do produkcji których używają intensywnie czynników względnie obficie występujących Handel powoduje zmiany relacji cen i również zmiany wynagrodzeń Korzyści odnoszą czynniki intensywnie wykorzystywane w produkcji dóbr eksportowanych, zaś straty ponoszą czynniki intensywnie wykorzystywane w produkcji dóbr konkurujących z importem Handel nie musi prowadzić do pełnej specjalizacji