Negatywne skutki monopolu

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Negatywne skutki monopolu"

Marek Woźniak
7 lat temu
Przeglądów:

Negatywne skutki monopolu Strata dobrobytu społecznego z tytułu: (1) mniejszej produkcji i wyższej ceny (2) kosztów poszukiwania renty, które ponoszą firmy w celu

Brak kontroli właścicieli nad kosztami produkcji zaniedbania oszczędności kosztów produkcji Nawet jeśli π = 0 (zostały rozdysponowane gdzie indziej), to nie

1 Negatywne skutki monopolu Strata dobrobytu społecznego z tytułu: (1) mniejszej produkcji i wyższej ceny (2) kosztów poszukiwania renty, które ponoszą firmy w celu osiągnięcia monopolistycznej pozycji na rynku: nadmierna reklama, koszty lobbingu, koszty przeciwdziałania konkurencji, itd. Brak kontroli właścicieli nad kosztami produkcji zaniedbania oszczędności kosztów produkcji Nawet jeśli π = 0 (zostały rozdysponowane gdzie indziej), to nie oznacza że koszty społeczne monopolizacji są zerowe ponieważ koszty polityki antymonopolowej i koszty egzekucji prawa antymonopolowego są bardzo wysokie ε D lub (p-mc) lub sektor rośnie bezpowrotna strata

2 Strata społeczna z tytułu monopolu p, c p(q * ) CS PS p(q) MC(q) q * MR(q) q

3 Strata społeczna z tytułu monopolu p, c p(q) p(q * ) p(y e ) DWL MC(q) q * q e MR(q) q

4 Pozytywne skutki monopolu Wydatki na badania i rozwój Postęp techniczny sprzyja likwidacji monopoli ponieważ następuje przerzucenie kosztów zmiennych na koszty stale.

5 Monopol naturalny W przypadku monopolu nie zawsze można narzucić P = MC aby osiągnąć efektywność Pareto, gdyż może to doprowadzić do π < 0. Istnienie dwóch lub więcej firm może nie mieć sensu ekonomicznego Jest tak wtedy, gdy technologia charakteryzuje się ogromnymi korzyściami skali produkcji Tendencje do monopolizacji rynku występują tam gdzie MES jest relatywnie duża w odniesieniu do popytu rynkowego. Punkt, gdzie krzywa AC osiąga minimum jest większy niż popyt rynkowy Minimalna efektywna skala produkcji (MES) oznacza minimum kosztów przeciętnych, czyli AC=MC.

6 Monopol naturalny Naturalną postać rynku identyfikujemy wtedy, gdy niezależnie od działań rządowych lub innych firm, rynek przyjmie daną naturalną postać rynkową lub ulega zanikowi. Monopolista na takim rynku nie musi się obawiać konkurencji (chyba, że konkurent posiada lepszą technologię) Warunki monopolizacji rynku: - konieczny: MC < AC (taniej jest wytworzyć jednostkę produktu w ramach jednej firmy na rynku, niż przy większej liczbie firm na rynku) - wystarczający: rosnące korzyści skali (malejące AC w przestrzeni popytu, chociaż niekoniecznie ciągle malejące)

7 p, c p(q M ) AC(q) Monopol naturalny Monopolista nie może ustalać ceny na poziomie doskonale konkurencyjnym p(q e ), gdyż ponosiłby straty p(q) Taką firmę powinno się regulować, aby ustalała cenę na poziomie kosztu przeciętnego AC Idealną regulacja dla monopolu naturalnego, z punktu widzenia efektywności Pareto, jest narzucenie P=AC. Monopolista nie osiąga wtedy zysku. Monopolista ma bodziec do nieujawniania prawdziwych kosztów. p(q MN ) p(q e ) MC(q) Strata q M MR(q) q MN q e q

8 Monopol naturalny Monopol naturalny (MC=MR) struktura rynkowa, w której jedno przedsiębiorstwo wytwarza jeden produkt, którego wytworzenie wiąże się z dużym udziałem kosztów stałych (utopione koszty) w kosztach całkowitych. Np. wodociągi, elektryczność, sieć telefoniczna, metro Rynek kontestowalny (AC = P) rynek, na którym istnienie potencjalnej konkurencji w krótkim okresie czasu skutecznie ogranicza swobodę podejmowania długookresowych decyzji przez firmę monopolistyczną mimo niskich kosztów stałych (czyli firmy które maja zamiar tylko przez krótki czas zaistnieć na rynku i następnie opuścić rynek, działają na szkodę firmie, która ma zamiar istnieć na rynku w długim okresie czasu). W praktyce takie rynki raczej nie występują. Np. Linie lotnicze

9 Poradnik jak zostać monopolistą pięć różnych sposobów 1. Wytwarzaj dobro do którego występuje brak substytutów (technologia umożliwiająca produkowanie dobra nie posiadającego bliskiego substytutu) albo 2. Absolutna przewaga w kosztach (technologia umożliwiająca produkowanie towarów taniej niż inni) albo 3. Ochrona ze strony prawa patentowego (bariery wejścia na rynek) albo 4. Regulacje rządowe ograniczające liczbę firm (lobbying) albo 5. Strategiczne praktyki biznesowe, np. kontrola istotnych nakładów

10 Konkurencja monopolistyczna Firmy maja siłę rynkową: Zróżnicowane produkty Każdy konsument ma swój ulubiony produkt (firmę) Każda firma ustala cenę sama, niezależnie (jak monopol) Muszą jednak pamiętać, że ceny konkurencyjnych produktów wpływają na popyt na ich własny produkt Zyski nadzwyczajne (pow. 0) są nie do utrzymania z powodu swobody wejścia (nowe firmy będą wchodzić dopóki zyski przekraczają normę) Uwaga: cena zawsze powyżej kosztu krańcowego Wyniki i struktura są podobne do doskonałej konkurencji (wiele firm, zerowe zyski w długim okresie), ale zachowanie jak w monopolu (siła rynkowa)

11 Firma dominująca z otoczeniem konkurencyjnym (przywództwo cenowe) Firma dominująca przedsiębiorstwo posiadające relatywnie największą siłę rynkową (zdolność ustalania ceny) w porównaniu z pozostałymi uczestnikami danego rynku Przyczyny dominacji: przewaga technologiczna, pierwszeństwo wejścia na rynek, reputacja, itd. Model z barierami wejścia na rynek (okres krótki) - liczba firm w sektorze jest stała, a jedna z nich jest dominującą firmą (S d ) -każda firma wytwarza produkt homogeniczny (czyli tylko jedna cena na rynku) - firma dominująca zna krzywą popytu rynkowego D(p)= a - bp i krzywą podaży otoczenia konkurencyjnego S k (p) - firma dominująca narzuca cenę otoczeniu konkurencyjnemu i musi brać pod uwagę bierną reakcję pozostałych firm na zmianę ceny (dlatego firma dominująca nie jest monopolistą)

12 Model z barierami wejścia na rynek Otoczenie konkurencyjne: FOC dla każdej firmy: P(Q) = MC Q k (P) = nq k P(Q) = P(Q d + Q k ) = P(Q d + nq k ) Firma dominująca: Ustalenie popytu resztowego: D d (P) = = D(P) S k (P) = a bp P = a (b+1)p max π d = P(Q d )Q d TC d Dwa możliwe rozwiązania: 1. P > MC k > MC d czyli wszystkie firmy na rynku osiągają dodatnie zyski, ale π monopol > π d > π 1 =π 2 =... (firma dominująca traci część rynku na rzecz otoczenia konkurencyjnego, ale obniżenie ceny w celu wypchnięcia z rynku pozostałe firmy spowoduje spadek π d ) 2. MC k > P > MC d (firma dominująca ma znaczną przewagę technologiczną i wypycha z rynku pozostałe firmy)

13 Model bez barier wejścia na rynek (okres długi) - firmy konkurencyjne będą wchodzić na rynek dopóki π > 0, czyli w długim okresie π=0 Otoczenie konkurencyjne: Firma dominująca: P(Q) = MC = AC, czyli TR = TC max π d = P(Q d )Q d -TC d Dwa możliwe rozwiązania: 1. P = MC k > MC d czyli firmy konkurencyjne wyznaczają cenę i osiągają zerowe zyski, a zyski firmy dominującej są niższe niż w krótkim okresie 2. MC k > P > MC d (firma dominująca ma znaczną przewagę technologiczną i wypycha z rynku pozostałe firmy)

14 Firma dominująca z otoczeniem konkurencyjnym Wniosek: Brak barier wejścia na rynek nie sprzyja firmie dominującej, gdyż traci siłę rynkową. Firma dominująca dąży do pewnego wzrostu kosztów w celu podniesienia barier wejścia na rynek. Jeśli koszty firmy dominującej wzrastają w mniejszym stopniu niż koszty firm z otoczenia konkurencyjnego, to firma dominująca zyskuje. Nawet gdy koszty wzrastają proporcjonalnie u wszystkich firm, firma dominująca nadal może mieć bodziec do podnoszenia kosztów (model Rogersona [1984]) - ograniczenia technologiczne - wysokie koszty stałe - patenty - reputacja istniejących firm Bariery wejścia na rynek: - ograniczenia prawne (koncesje) - integracja pionowa - agresywne strategie marketingowe - strategiczne inwestycje zwiększaj kszające pojemność produkcyjną

Podobne dokumenty

Monopol. Założenia. Skąd biorą się monopole? Jedna firma

Monopol. Założenia. Skąd biorą się monopole? Jedna firma Założenia Jedna firma Monopol Siłą rzeczy musi ona sama ustalić cenę Cena rynkowa zależy od ilości sprzedawanej przez firmę Produkt nie posiada substytuty Dużo kupujących (krzywa popytu opadająca) Istnieją