O ewolucji interpretacji przewag komparatywnych w gospodarce światowej

Transkrypt

1 O ewolucji interpretacji przewag komparatywnych w gospodarce światowej Jan J. Michałek J.J. Michałek 1 Przewagi komparatywne: koncepcja Ricarda W klasycznej teorii D. Ricarda przewagi względne kraju są określone przez zróżnicowane produktywności siły roboczej w poszczególnych sektorach gospodarki. W tym ujęciu wszyscy pracownicy w danym kraju są identyczni, a różnice w ich sektorowej produktywności są pewnego rodzaju czarną skrzynką i wynikają (w domyśle) z ich różnic technologicznych pomiędzy krajami. Testy empiryczne modelu Ricarda, przeprowadzane przez McDougalla (1947) dały pozytywne wyniki późniejsze badania były już nieco mniej jednoznaczne, Balassa (1963), Stern (1962), Golub i Hsieh (2000) czy Nunn (2007) J.J. Michałek 2 1

2 Pierwszy test teorii Ricarda: McDougall (1951) dla danych USA i W.B. w 1937 r J.J. Michałek 3 Przewagi kpmparatywne w teorii neklasycznej W teorii neoklasycznej Heckschera-Ohina, którą jako pierwszy w literaturze polskiej przedstawił Włodzimierz Siwiński, technologie i czynniki produkcji oraz gusta społeczeństw są identyczne, a sektorowe przewagi komparatywne wynikają z odmiennego wyposażenia krajów w czynniki produkcji. Test teorii H-O od samego początku (V. Leontieff, 1952) nie dawały wsparcia dla tej teorii. Z czasem zaczęto coraz silnie podkreślać znaczenie kapitału lidzkiego w gospodarce. Jednak nawet bardziej wyrafinowane testy (Bowen Leamer i Sveikauskas 1987) tylko w niewielkim stopniu potwierdziły znaczenie teorii neoklasycznej Uwzględnienie równic w produktywności czynników produkcji (Trefler 1995) zwiększa poprawności produkcji do 62% lub do 72% zależności od specyfikacji J.J. Michałek 4 2

3 Bowen, Leamer i Sveikauskas (1987): niewielka zgodność znaków i rankingu obfitości czynników i ich eksportu netto w sektorach analizowanych krajach J.J. Michałek 5 Nowa teoria handlu Krugmana (1979): symetryczność krajów, technologii i firm => brak sektorowych i firmowych przewag Nowa teoria handlu Krugmana (1979) oparta o założenie niedoskonałej konkurencji, korzyści skali oraz umiłowanie dla różnorodności po stronie popytowej pozwalała zrozumieć przyczyny dynamicznego rozwoju handlu wewnątrz-gałęziowego pomiędzy krajami o wysokim poziomie rozwoju gospodarczego. Model Krugmana i jego dalsze rozwinięcia umożliwiały empiryczną weryfikację determinant poziomu handlu wewnątrz-gałęziowego. Jednak model Krugmana, ze względu na założenie symetryczności krajow, firm i technologii raczej nie pozwalał na wyjaśnienie przewag komparatywnych poszczególnych krajów. W tym ujęciu, struktury handlu powinny być coraz bardziej zbliżone do siebie, a charakterystyki krajów, poza poziomem rozwoju gospodarczego i wielkością rynku, mają relatywnie mniejsze znaczenie. J.J. Michałek 6 3

4 Teoria Melitza (2003): Krugman i zróżnicowane firmy Kolejny przełom jak można sądzić - w interpretacji przewag komparatywnych nastąpił dzięki modelowi M. Melitza (2003). Jest on oparty o analogiczne założenia do modelu Krugmana, z wyjątkiem jednego: firmy są zróżnicowane pod względem produktywności siły roboczej. Dzięki temu dokonuje się proces auto-selekcji i tylko najbardziej produktywne firmy są w stanie ponieść koszty wejścia na rynki zagraniczne i eksportować swe produkty W tym ujęciu przewagi komparatywne kształtują się na poziomie firmy, a nie sektora czy gospodarki Teoria Melizta stanowi więc z jednej strony nawiązanie do teorii Ricarda (siła robocza jako jedyny czynnik produkcji), ale z drugiej podważa znaczenie sektorowych przewag komparatywnych. J.J. Michałek 7 Możliwe stany równowagi Notacja: 0: poziomy produktywności * A,, x : wartości graniczne dla Autrkii (wejścia), krajowych dostaw, eksport CES elstyczność substytucji r przychody zyski J.J. Michałek 8 4

5 Determinanty eksportu firm (extensive margins) w poszczególnych krajach (EFIGE, 2011): sektory przemysłowe (group) są statystycznie nieistotne J.J. Michałek 9 Determinanty eksportu krajów i firm w badaniach na podstawie Modelu Melitza Badania empiryczne oparte o model Melitza i dane na poziomie firm potwierdzają znaczenie produktywności siły roboczej, jak w modelu Ricarda Ważne są również inne charakterystyki firm, jako determinanty eksportu firm: Większe firmy (zatrudniające więcej pracowników) Starsze firmy (mające dłuższe doświadczenie w eksporcie) Firmy zagraniczne (głownie filie wielkich korporacji wielonarodowych) Firmy wykorzystujące bardziej kapitał ludzki (udział absolwentów szkół wyższych w całkowitym zatrudnieniu) Mające większy potencjał innowacyjny Wydające więcej na badania i rozwój (BiR) Natomiast charakterystyki sektorowe i krajowe mają w świetle tych badań - relatywnie niewielkie znaczenie. J.J. Michałek 10 5

6 Konsekwencje badań empirycznych opartych o dane jednostkowe firm Z drugiej strony charakterystyki na poziomie krajów mają również znaczenie w badaniach empirycznych opartych o model Melitza. Na przykład zasób kapitału ludzkiego czy udział kraju w ugrupowaniach integracyjnych (strefa euro) oddziałuje na zdolności eksportowe firm por następna strona Badania empiryczne oparte o model Melitza pozwalają lepiej zrozumieć istotę współczesnych przewag konkurencyjnych i sformułować trafniejsze wnioski dla polityki gospodarczej krajów. Nawet w krajach mniej rozwiniętych poszczególne umiędzynarodowione firmy mogą w relatywne krótkim okresie uzyskać wysoką proeksportowość. Może tłumaczyć szybkie sukcesy eksportowe krajów azjatyckich czy państw Europy Środkowo-Wschodniej, do których napływają BIZ Model Helpmana, Melizta i Yeaple a (2005) pozwala z kolei zintegrować teorie handlu firm J.J. i Michałek BIZ 11 Determinanty eksportu firm z EŚW z uwzględnieniem poziomu rozwoju społecznego (HDI) poszczególnych krajów (1) (2) (3) (4) (5) VARIABLES base - lprod log(hdi) HDI HDI HDI lprod ** ** ** *** ( ) ( ) ( ) (0.0154) ( ) luniv *** *** *** *** *** ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) lsk_prod (0.0106) lunsk_prod ( ) lrad *** *** ** *** *** (0.0217) (0.0214) (0.0219) (0.0225) (0.0218) foreign_tech 0.642*** 0.634*** ** (0.0842) (0.0832) (0.0957) (0.0967) (0.0943) foreign_cap *** *** *** *** *** ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) firm_size 0.285*** 0.290*** 0.253*** 0.278*** 0.252*** (0.0157) (0.0136) (0.0140) (0.0144) (0.0140) age *** ** *** *** ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) l_hdi 3.012*** 3.046*** 21.47*** 3.221*** (0.210) (0.215) (2.948) (0.218) Constant *** *** *** 3.589*** ** (0.0976) (0.107) (0.108) (0.847) (0.126) Observations 5,295 5,932 5,931 5,932 5,932 Log likelihood Pseudo R Sectoral effects Cieślik, Michałek i Michałek (2013) J.J. Michałek 12 Country effects Time effects 6