Zeszyt Nauowy Warszawsej Wyższej Szoły Informaty Nr 9, Ro 7, 2013, s. 119-137 Mode motywacj nauczycea studentów podczas nabywana ompetencj Emma Kusztna, Oeg Zan, Andrzej Żyławs, Ryszard Tadeusewcz Streszczene Artyuł prezentuje pomysł na opracowane modeu motywacj, mający na ceu wsperane atywnośc zarówno studentów, ja nauczyce przy wdrażanu wyorzystanu systemu otwartego nauczana na odegłość. Opsano struturę modeu motywacj formane założene zadana. Zaproponowane podejśce do rozwązana zadana bazuje na teor ger modeowanu symuacyjnym. Słowa uczowe: mode motywacj, otwarte systemy nauczana na odegłość (ODL), repozytorum zadań, mode symuacyjny 1 Wprowadzene Wdrożene otwartego systemu nauczana na odegłość (ang. Open Dstance Learnng, ODL) przewduje zmanę całego paradygmatu organzacj procesu eduacyjnego na uczenach wyższych, a co za tym dze zmanę ro stosunów pomędzy wszystm uczestnam procesu nauczana przy zachowanu status quo odnośne do tradycyjnej msj szoły wyższej, jaą jest przygotowane wysoo wywafowanej adry. W tradycyjnym nauczanu pozom ompetencj, tóry zdobywał student na uczen, zaeżał od weu czynnów, wśród tórych głównym są: Stargardza Wyższa Szoła STARGARDINUM. Warszawsa Wyższa Szoła Informaty. Aadema Górnczo-Hutncza m. Stansława Staszca w Kraowe. 119
Emma Kusztna, Oeg Zan, Andrzej Żyławs, Ryszard Tadeusewcz organzacja procesu nauczana na wszystch pozomach procesu eduacyjnego (od przygotowana sate programów nauczana do prowadzena onretnych zajęć), wyposażene sprzętowe programowe, warun ergonomczne, a co najważnejsze adra nauczyce. Pozycja ażdej uczen wśród nnych ocenana jest według ranngu uwzgędnającego podstawowe czynnośc ażdego nauczycea uczen w całośc: dydatyczną, badawczą wychowawczą. ODL można rozpatrywać jao nową technoogę nauczana, jest ona na tye dobra, na e rozszerza możwośc uczena sę ażdego w ażdej sytuacj życowej, pratyczne bez ogranczeń, jedna charyzma nauczycea, jao jeden z ważnejszych czynnów motywacj, zostaje utracona. Otwarte nauczane połączone z trybem nauczana na odegłość sprawa, że studenc muszą stać atywnym, prawe równorzędnym z nauczyceam uczestnam systemu nauczana. Spowodowane jest to dwoma czynnam: 1. W warunach ODL preferencje studentów mają duży wpływ na pozycję rynową uczen. 2. Bra bezpośrednego ontatu z nauczyceem wymaga od studenta śwadomego, w znacznym stopnu samodzenego reowana własnego procesu poznawczego. Pod wpływem tych czynnów system zarządzana organzacją eduacyjną pownen uwzgędnać nową pozycję studenta ująć ją w ramach odpowednego modeu motywacj. Kwesta motywacj jest jednym z ważnejszych zagadneń badawczych psychoog pedagog. Istneje wee defncj tego pojęca [1, 2], z tórych wyna, że motywacja jao zjawso może być postrzegana jao: a) system fatorów (zapotrzebowana, motywy, cee, zamerzena tp.) determnujących postępowane człowea; b) proces, tóry wspera atywność człowea na oreśonym pozome. Przy opracowanu modeu motywacj jao sładowego eementu systemu nformacyjnego przeznaczonego do zarządzana organzacją eduacyjną w warunach ODL trzeba oreść mejsce tego modeu w systeme, jego funcję ryteraną metodę rozwązana. 2 Uerunowana procesu ODL na atywną współpracę studentów nauczycea W warunach brau bezpośrednego ontatu nauczycea ze studentam zares sposób wyonana wymenonych czynnośc (dydatyczna, badawcza, wychowawcza) znaczne sę zmenają, ja poazano w [3]. Różnca wyna z przyczyn obetywnych: proces nauczana, gdze aumuowane zasobów wedzy gwarantujących zawodową arerę ma dość dług ores, obecne coraz częścej sę ne sprawdza. Przyładam tego są następujące dzedzny: nformatya, energetya, oprogramowane, banowość, pografa tp. [4]. 120
Mode motywacj nauczycea studentów podczas nabywana ompetencj W tradycyjnym systeme nauczana osoba ucząca sę odgrywa pasywną roę występuje jao nośn nabywanej wedzy. Osobowe cechy mogą być ujęte tyo podczas bezpośrednego ontatu z nauczyceem. Motywacja odbywa sę za pomocą puntowego ocenana nabytej wedzy (testowane, egzamny tp.). Materały dydatyczne odgrywają wtórną roę w porównanu z nauczyceem, tóry występuje jao pośredn pomędzy źródłem nformacj a sterowanym przez nego procesem poznawczym studenta. Jao obet zarządzana proces poznawczy studenta charateryzuje sę wysoą entropą, ae przez bezpośredn ontat, przez wymanę nformacj nauczyce na podstawe własnej ompetencj cąge zmnejsza entropę, czy eruje w pewnych grancach procesem poznawczym. Efetywność erowana w znacznym stopnu zaeży od ntensywnośc bezpośrednej wymany nformacj pomędzy nauczyceem a studentem oraz od przejawana mocy charyzmatycznej nauczycea. W [5] poazano, że roa materałów dydatycznych w warunach ODL weorotne wzrasta wywodz sę z założena, że wedza jest ustruturowaną nformacją zgodne z ceem pozomem nauczana. Przetwarzane odberanej przez człowea nformacj do postac wedzy odbywa sę za pomocą jej wewnętrznej struturyzacj odowana asteryzacj oraz tworzena pewnego rodzaju wewnętrznych sec semantycznych, tóre możemy uznać za subetywne ontooge. Aby materał dydatyczny w jaowe sposób mógł wyonać roę pośredna pomędzy źródłem nformacj a procesem poznawczym studenta, pownen zawerać opracowaną przez nauczycea ontoogę przedmotu nauczana (bardzej detaczne onstruowane materałów dydatycznych oparte na modeu ontoogcznym dzedzny opsano w [6]). Pracochłonność przygotowana udostępnana materałów dydatycznych ODL przez odpowedne środowso nformatyczne (repozytorum) wymaga dużego wysłu nteetuanego oraz pośwęcena czasu przez nauczycea (nformatyczne aspety repozytorum zostały poruszone w [7]). Z tego wyna oneczność motywacj nauczycea do uzupełnena swoch tradycyjnych obowązów opracowanem montorngem stanu repozytorum. Drugą trudnoścą jest oneczność motywacj studenta do dość mocnego zaangażowana w proces samodzenego uczena sę, tóry będze gwarantował zdobywane pozomu ompetencj porównywanych z tradycyjnym nauczanem. Tradycyjne testowane na beżące, prowadzone w trybe na odegłość trac swoje znaczene jao nstrument motywacj, datego że zostaje pozbawone wszystch pochodnych bezpośrednego ontatu z nauczyceem (poznawczych, emocjonanych tp.). Unwersanym sposobom podnesena atywnej pozycj osoby uczącej sę jest gra, rozumana jao atywna współpraca, tórej wyn będze obetem zanteresowań zarówno nauczycea, ja studentów (graczy) [8]. W sense nformatycznym oznacza to, że zanteresowana ażdego z współpracujących uczestnów pownny być opsane jao osobne funcje motywacj, tóre sładają sę na jedną funcję ceową [9]. Repozytorum jest postacą wynu tej współpracy, z puntu wdzena dydatycznego jest on otwartą da wszystch przechowaną materałów dydatycznych, obejmujących ontooge, 121
Emma Kusztna, Oeg Zan, Andrzej Żyławs, Ryszard Tadeusewcz zadana, przyłady ch rozwązań tp.; z puntu wdzena nauowo-badawczego to zasób wedzy uczen, w tórym są zastrzeżone prawa autorse; natomast z puntu wdzena programowo-techncznego to system nformatyczny, oparty na odpowednej patforme secowej. 3 Interpretacja modeu motywacj w onteśce sytuacj eduacyjnej Motyw (przyczyna dzałana) jest śwadome rozumanym zapotrzebowanem na oreśony przedmot, pozycję, sytuację tp., czy możemy stwerdzć, że motyw wywodz sę z zapotrzebowana, staje sę jego atuanym stanem prowadz to do pewnego postępowana. W trace reazacj wymenonego łańcucha: zapotrzebowane motyw dzałane, na ażdym jego odcnu mamy do czynena z sytuacją wyboru, a manowce: do onretnego dzałana może prowadzć a motywów, wee potrzeb słada sę na jeden motyw, z jednego zapotrzebowana wywodzą sę różne motywy. Doonane wyboru jest procesem ogntywnym, tóry do bezpośrednej obserwacj sę ne nadaje. Oznacza to, że oścowe zaeżnośc pomędzy parametram wyboru możwe są do utworzena tyo przez zewnętrzną rejestrację wynów wyboru. Mode motywacj może być opracowany w postac pewnego scenarusza gry, w tórym atywność nauczycea studenta będze wsperana ch własnym zanteresowanam. Stworzene modeu motywacj w onretnej sytuacj eduacyjnej (przedmot, ce pozom nauczana) możwe jest przy następnych założenach: zestaw eementów wyżej wymenonego łańcucha jest oreśony zawera aternatywy, proces wyboru zadana doonuje sę w onretnej sytuacj eduacyjnej, ażde zadane ma doładne oreśoną pozycję w ontoog przedmotu oznaczony stopeń złożonośc, wynem weorotnego wyboru wg łańcucha jest nabyta ompetencja, wyn może być zarejestrowany, stneje system oceny wynów wyboru, studenc nauczyce mają dostęp do obserwacj oceny wynów doonanych wyborów, wyn wyboru mus zostać ocenony przez studenta jao potrzebny pożądany (użyteczność wynu), student mus być przeonany, że pożądany wyn można w danej sytuacj eduacyjnej osągnąć z prawdopodobeństwem wyższym od zera (subetywne prawdopodobeństwo osągnęca wynu). 4 Probem motywacj w onretnej sytuacj eduacyjnej ODL Za mode motywacj w warunach ODL będzemy uważa scenarusz gry (wzajemnego oddzaływana) nauczycea studentów podczas wyonana zadań w onretnej sytuacj eduacyjnej mającej na ceu podnesene stopna zaangażowana studenta w temace zadana oraz rozszerzene repozytorum o nowe zadana sposoby ch rozwązana. 122
Mode motywacj nauczycea studentów podczas nabywana ompetencj Proces nauczana w ażdej sytuacj eduacyjnej obejmuje aspet dydatyczny, badawczy wychowawczy odbywa sę na pozomach: ntegentnym, nformacyjnym nformatycznym, na ażdym z tórych nauczyce student mają własne roe stopeń zaangażowana. Na pozome ntegentnym wyonuje sę założena rozwązywane zadań, na pozome nformacyjnym odbywa sę wymana nformacj pomędzy uczestnam procesu nauczana, pozom nformatyczny charateryzuje sę organzacją repozytorum umejętnoścą jego wyorzystana. Roa nauczycea poega na opracowanu modeu ontoogcznego odpowadającego tematow sytuacj eduacyjnej, uazanu źródłowej nformacj, sformułowanu zadań przedstawenu metod przyładów ch rozwązana w repozytorum. Zadana są tworzone na podstawe ontoog różną sę od sebe stopnem złożonośc. Roa studenta poega na wyborze zadana jego rozwązanu. Końcowa ocena zaeży od prawdłowego rozwązana stopna złożonośc zadana. Wyonane przez studenta wysoo ocenone przez nauczycea zadane staje sę umeszczone w repozytorum będze służyć przyładem da nnych studentów. Wszyste materały umeszczone w repozytorum mają zastrzeżone prawa autorse. W ta sposób student berze udzał w dzałanośc dydatycznej załadamy, że będze to służyło podnesenu jego samooceny, co ma pozytywny wpływ na atywność w nauczanu, czy będze sładało sę na funcję motywacj studenta. Równocześne wypełnene repozytorum szerom spetrum rozwązanych przez studentów zadań stanow satysfację da nauczycea za pracochłonny, wymagający dużych wysłów etap perwotnego przygotowana repozytorum. To równeż będze sładało sę na funcję motywacj nauczycea. Praca z repozytorum nauczycea studenta może meć charater badawczy. Załadamy, że tematyczne treść repozytorum porywa sę z zanteresowanem nauowo-badawczym nauczycea, co spowoduje pojawene sę w repozytorum zadań, tóre różną sę złożonoścą od typowych zadań. Możemy uznać, że da pewnej częśc studentów uczestnctwo we wspónych badanach nauowych jest wyzwanem, możwość udzału w wynach nauowych tym bardzej. Aspet wychowawczy zostane ujęty w ten sposób, że zwęszene repozytorum jest wspónym sucesem wszystch uczestnów procesu nauczana. Zastrzeżene praw autorsch zarówno nauczyce, ja studentów wzuazuje atywny udzał ażdego uczestna, uazując ch wspóny suces. Odczuce efetu synerg motywuje do rozwoju umejętnośc współpracy toerancj. Współpraca na odegłość wymaga bardzej ogcznego formułowana zapytań odpowedz. Wszysto to odpowada zanteresowanom nauczycea studentów. Sytuacja eduacyjna może być scharateryzowana odpowedną ontoogą przedmotu, tórej pewna część porywa sę z ontoogą zadana (w sense czby stopna sompowana używanych pojęć). Zanteresowane nauczycea poega na masymanym wypełnenu repozytorum rozwązanym zadanam o różnym stopnu złożonośc. 123
Emma Kusztna, Oeg Zan, Andrzej Żyławs, Ryszard Tadeusewcz Kryterum umeszczena zadana w repozytorum oreśa nauczyce: stopeń złożonośc zadana jego atuaność da nauczycea, jaość grafczna, poprawność języowa tp. Możwość reazacj zanteresowań nauczycea jest ogranczona jego zasobam: czasowym w wymarze oścowym aendarzowym oraz nnym nesformazowanym preferencjam. Ceowa funcja nauczycea poega na masymazacj poryca sytuacj eduacyjnej zadanam (przygotowanym rozwązanym) przy oreśonych: atuanośc tematu zadana da nauczycea oraz jego własnych zasobach, jae jest gotowy przydzeć studentow da wyonana oreśonego zadana (czas onsutacj, dostęp do autorsch materałów nauowych, sprzęt tp.). Nauczyce oreśa swoją funcję motywacj zanm studenc uzysają możwość wyboru zadań funcja ta mus bowem być m znana. Zanteresowana studentów zaeżą od ch ndywduanych preferencj, według tórych mogą on być podzeen na dwe grupy. Perwsza grupa studentów zanteresowana jest osągnęcem mnmanego sucesu, co oznacza spełnene mnmanych wymagań da zaczena zadań (ns stopeń złożonośc zadana, mnmane dopuszczana ocena za jego rozwązane) przy masymanej oszczędnośc swojego czasu. Tae rozwązana zadań ne trafą w repozytorum. Druga grupa studentów zaangażowana jest w wypełnene repozytorum by osągnąć możwe najwęszy suces, a manowce: rozwązane przez nch zadana zostaną umeszczone w repozytorum jao ch autorsa część materałów dydatycznych. Funcja motywacj studenta poega na masymanym spełnenu swoch zanteresowań podczas wyboru wyonana zadań przy oreśonych ogranczenach zasobów czasowych (własnych nauczycea) sposobu ocenana ch rozwązań. Z przytoczonych powyżej sformułowań wdać, że obe funcje motywacj zaeżą od stopna złożonośc zadań, mają wspóne ogranczena wzgędem zasobów czasowych. Uzupełnene repozytorum nowym rozwązanym zadanam możemy nterpretować jao przyrost zasobu wedzy. Podnesene motywacj zarówno studentów, ja nauczyce zwęsza przyspesza przyrost tego zasobu. Z tego wyna, że mode motywacj w systeme ODL (daej mode motywacj) pownen obejmować parametry opsujące czynnośc ażdej z zanteresowanych stron: studenta nauczycea. Marą sutecznośc ch współpracy będze przyrost wedzy w repozytorum, tóry może być ocenony przez ntensywność jego wypełnena sutecznym rozwązanam zadań. Przy opracowanu modeu motywacj trzeba uwzgędnć bardzo ważny czynn: stochastyczny charater przybyca studentów probabstyczny charater wyonana zadań, tóry wyna główne z ndywduanego trybu nauczana probabstyczny charater parametrów motywacj studentów. Mode motywacj reguuje proces wyboru przez studenta zadań do wyonana z zaresu pewnego przedmotu na podstawe jego własnej funcj motywacj z uwzgędnenem wymagań preferencj nauczycea. Cały proces, od momentu sformułowana zadań, do momentu ch oceny, umeszczena w repozytorum oraz utworzena nowych zadań oczeujących na oejną grupę studentów gotowych je wyonać opsujemy za pomocą scenarusza gry. Przedstawony scenarusz jest unwersany da ażdej sytuacj eduacyjnej, mającej na ceu nabywane ne 124
Mode motywacj nauczycea studentów podczas nabywana ompetencj tyo porcj wedzy, a raczej ompetencj na nej bazującej. Modeowane scenarusza gry potrzebuje formułowana funcj motywacj ceowych funcj uczestnów gry w odnesenu do uzupełnena repozytorum. 5 Formazacja probemu motywacj Formany ops sytuacj eduacyjnej, uwzgędnającej motywacje uczestnów, przedstawa sę następująco: 5.1 Sytuacja eduacyjna a) uczestncy procesu nauczana N nauczyce (prowadzący przedmot, dysponent repozytorum przedmotu), U uczeń, gdze =1,,* ndes studenta, π ( U ) = { χ, λ} proces przybyca studentów, gdze χ rozład, λ ntensywność udzału b) G D = (W D, S D ) graf ontoogczny przedmotu nauczana, gdze W D werzchoł grafu (oncepty/ obety nauczana), S D rawędze grafu (reacje pomędzy onceptam/ obetam) c) R = { r } repozytorum zadań, gdze =1,, * ndes zadana, cy nauczana uczena sę zorentowany na -porcję ompetencj d) Π( r ) = { Q( r ), A( r )}- parametry zadana r, gdze Q( r ) stopeń złożonośc zadana, tóry może być wyrażony w sa czbowej czba onceptów/ obetów ze zboru W D, wchodzących w zadane), A( r ) atuaność zadana charaterystya zadana, wyznaczona przez nauczycea, tóra może być wyrażona w sa bnarnej 1, jes zadane r jest atuane da rozmeszczena w repozytorum A( r ) = 0, w przecwnym przypadu Atuane, prawdłowo wyonane zadane nauczyce umeszcza w repozytorum zadań R. 125
Emma Kusztna, Oeg Zan, Andrzej Żyławs, Ryszard Tadeusewcz 5.2 Strutura modeu motywacj uczestnów procesu nauczana a) Funcja motywacj nauczycea gdze σn ( r ) = F F N N ( H( r ), X ( r )), 2-argumentowa funcja motywacj, H ( r ) czba puntów przydzeonych za prawdłowo wyonane zadane _ X ( r ) zasoby czasowe wydzeone na wyonane zadana rozumane jao czas onsutacj (harmonogram onsutacj) wyznaczony da danego zadana. b) Funcja motywacj (preferencj) studenta σu ( r ) = F ( W ( U ), C( r ), P( U )), gdze F 3-argumentowa funcja motywacj, W ( U ) wedza bazowa (wstępna) studenta U, C( r ) zasoby czasowe wyorzystane przez studenta na wyonane zadana, P( U ) stopeń ndywduanego zanteresowana studenta wyonanem zadana (wewnętrzna motywacja studenta). c) Sumaryczna funcja motywacj studenta przy wyborze zadana: gdze sumaryczna funcja motywacj, r zadane sładające sę na porcję ompetencj, K porcja ompetencj, =1,, *. 5.3 Mode współpracy uczestnów procesu nauczana _ ( U, r ) = σ( N, r ) + σ( U, r ) = FN ( H( r, X( r )) + F ( W( U ), C( r ), P( U )), Mode współpracy nauczycea studenta oznacza zachowane studenta przy wyborze wyonanu zadana. Fat wyboru zadana przez studenta możemy oznaczyć jao funcję bnarną γ ( U, r 1, jes student U wybera zadane r ) = 0, w przecwnym przypadu _ r r, 126
Mode motywacj nauczycea studentów podczas nabywana ompetencj Dwa srajne przypad ształtowana sę motywacj nauczycea studenta przedstawają rysun 1 2. Motywacja studenta, da uproszczena, została w obu przypadach opsana pod postacą nowej funcj motywacj. W zaeżnośc od tego, czy uazana jest motywacja ucznów ambtnych czy też neambtnych, funcja ta jest odpowedno rosnąca ub maejąca. ( U, r ) Sumaryczna funcja motywacj (funcja zachowana) studenta Funcja motywacj nauczycea σn(r ) Funcja motywacjstudenta σu (r ) * r : ( U, r ) = max Q( r ) Rysune 1. Kształt funcj motywacj podczas reazacj procesu dydatycznego z grupą neambtnych studentów ( U, r ) Sumaryczna funcja motywacj (funcja zachowana) studenta Funcja motywacj nauczycea σn(r ) Funcja motywacjstudenta σu (r ) * r : ( U, r ) = max Optymany pozom złożonośc zadana Q( r ) Rysune 2. Kształt funcj motywacj podczas reazacj procesu dydatycznego z grupą ambtnych studentów 127
Emma Kusztna, Oeg Zan, Andrzej Żyławs, Ryszard Tadeusewcz Etap dentyfowana motywacj nauczycea załada, że funcja odzwercedająca tę motywację będze budowana da ażdej grupy studentów. Jej ształt zaeży od tego, z jaą grupą studentów pracuje w danej chw nauczyce. Krzywa opsująca motywację nauczycea w ogónym przypadu ma postać nenową wypułą. W przypadu studentów neambtnych funcja motywacj nauczycea jest funcją rosnącą z uwag na potrzebę cągłego motywowana studentów do rozwązywana zadań trudnejszych wymagających pośwęcena węszej ośc czasu. Natomast, gdy studenc są ambtn sne zdetermnowan, by osągnąć wyso wyn, funcja jest maejąca, gdyż z uwag na stnejące ogranczena nauczyce mus ontroować, hamować zapał/ motywację studentów, chocażby ze wzgędu na ogranczena czasowe, jae zostały wprowadzone na rzecz reazacj procesu dydatycznego. Natura funcj zachowana wsazuje, ż jest to funcja nenowa. Kształt nenowośc wyna z reguł sładana funcj, w tym przypadu funcj motywacj nauczycea studenta. Obydwa sładowe eementy ceowej funcj zaeżą od tego samego argumentu w sposób przecwstawny. Sumaryczna funcja zachowana studenta osąga masymaną wartość przy doonanu optymanego wyboru zadana r ( Q( r * ) optymany pozom złożonośc zadana). 5.4 Ceowe funcje nauczycea studenta a) Ceowa funcja studenta Ceem studenta jest wzrost jego ndywduanych ompetencj w rezutace wyonana zadań, co zostaje odzwercedone w postac puntów (ocen) za nabyte porcje ompetencj. Stąd też ceowa funcja studenta może być wyrażona funcjonałem: Φ( U ) = H ( r ) γ ( U, r ) = max, gdze Φ( U ) wartość funcj da studenta przedmotu/ ompetencj, po zaończenu wszystch cy nauczana H ( r ) suma puntów przydzeonych za prawdłowo wyonane zadane, =1,, * ndes ompetencj, =1,, * ndes zadana, =1,, * ndes studenta, γ ( u,, r ) bnarna funcja wyboru zadana, H ( r ) γ ( U, r ) sumaryczna czba puntów otrzymanych przez studenta U po wszystch porcjach ompetencj/ ze wszystch porcj ompetencj U r r 128
Mode motywacj nauczycea studentów podczas nabywana ompetencj b) Ceem nauczycea jest zwęszene grupowej ompetencj wyrażone czbą nowych zadań w repozytorum. Kryterum wyboru zadań do umeszczena w repozytorum wyna z preferencj nauczycea, tóra jest wyznaczana przez nego na beżąco w ramach ażdej porcj ompetencj ={1,, * } przez atuaność wyonanego zadana A( ). Stąd też ceowa funcja nauczycea może być wyrażona funcjonałem: Φ( N) = γ ( U, r ) A( r ) = max, gdze γ ( U, r ) fat wyboru zadana przez studenta, γ ( U, r ) A( r ) czba zadań rozmeszczonych w repozytorum po wszystch porcjach ompetencj =1,,* wyonanych z wszystm studentam =1, *. Ceowa funcja nauczycea może być wyrażona w sumarycznej czbe atuanych zadań, wyonanych przez wszystch studentów grupy po wszystch porcjach ompetencj (ze wszystch porcj ompetencj). Przedstawony powyżej mode anatyczny jest modeem złożonym, z uwag na fat, ż opsuje preferencje człowea jego zachowane w procese dydatycznym. Podstawy matematyczne są nezbędne jedna do tego, by scharateryzować naturę tego procesu oraz zaproponować mechanzm wsperający anazę jego przebegu. Z puntu wdzena reazacj procesu dydatycznego uczowym zadanem jest anaza oej studentów, tórych mus obsłużyć nauczyce, oraz anaza stnejących ogranczeń czasowych, tóre naeży uwzgędnć podczas pracy z grupą, a ponadto zestawć ze spodzewaną czbą zadań mających zasć repozytorum. Ogranczenem da modeu jest sumaryczny czas onsutacj udzeony studentom przez nauczycea, tóry ne może przeroczyć łącznego ustaonego przez nauczycea zasobu czasowego. gdze ( r ) γ ( U, r ) X T X ( r ) zasoby czasowe wydzeone na wyonane zadana rozumane jao czas onsutacj (harmonogram onsutacj) wyznaczony da danego zadana, materału, N T łączny zasób czasowy nauczycea. Identyfacja motywacj nauczycea studentów przy uwzgędnenu potrzeby rozbudowy repozytorum opsana w postac modeu anatycznego staje sę podstawą do przeprowadzena esperymentu badawczego (symuacyjnego), tórego ceem jest znaezene baansu pomędzy funcjam motywacj. N, r r 129
Emma Kusztna, Oeg Zan, Andrzej Żyławs, Ryszard Tadeusewcz 6 Mode symuacyjny współdzałana nauczycea ucznów podczas nabywana ompetencj Przenesene modeu matematycznego zdefnowanego probemu w środowso paetu symuacyjnego wymaga jedna szeregu czynnośc. Kuczowe jest oreśene jednost w modeu, czy eementarnego zdarzena pojawającego sę na wejścu systemu. Defnując eementarne zdarzene, poznamy źródło ruchu w sec. Dodatowo naeży oreść wszyste parametry strumena tych zdarzeń, w tym średną ntensywność pojawena sę zdarzeń, czy ch czbę na jednostę czasu oraz ja ma ono charater (stochastyczny czy determnstyczny). Wychodząc z teor dotyczącej esperymentów symuacyjnych, można opracować mode symuacyjny, tórego głównym zadanem będze anaza reazacj procesu dydatycznego zorentowanego na nabywane ompetencj. Prowadzona symuacja [10], poprzez wsazane stopna obcążena zasobów, da możwość wrtuanego badana na tej podstawe przeształcana procesu nauczana uczena sę reazowanego w rzeczywstośc. Na podstawe wyonanych esperymentów symuacyjnych uzysanych wynów dążyć można do wprowadzana zman w modeu współpracy pomędzy nauczyceem ucznem, zmenając tym samym pan rozwoju ompetencj. Ogóny schemat modeu symuacj został przedstawony na rysunu 3. Rysune 3. Ogóna postać modeu symuacj Eementem procesu jest zdarzene, tóre może być nterpretowane jao wpłynęce pracy studenta do oceny, czy też czas przydzeonych studentow onsutacj na potrzeby nabywana ompetencj. Charater przybyca zdarzeń można opsać następująco: nezaeżne od sebe przybyce studentów (prac studentów), zdarzena przychodzą pojedynczo, ażde zdarzene mus być obsłużone, przybyce zdarzena ne zaeży od przybyca nnych zdarzeń. Symuacja jest narzędzem, z tórego bezpośredno orzysta nauczyce. Dzę wynom uzysanych z esperymentów prowadzonych na modeu symuacyjnym, nauczyce może zmenć strategę pracy ze studentam doonać modyfacj swojej funcj motywacj np. zmenć stopeń trudnośc zadań stanowących podstawę nabyca ompetencj dać węcej zadań łatwych, 130
Mode motywacj nauczycea studentów podczas nabywana ompetencj co spowoduje zmnejszene obcążena nauczycea, ae jednocześne zreduuje pozom nabywanych ompetencj. Mode symuacj pozwaa ocenć różne waranty pracy nauczycea, tóry mus brać pod uwagę ogranczena charaterystyczne da sytuacj eduacyjnej (czas, rodzaj grupy studentów tp.). Interpretowane procesu dydatycznego zorentowanego na nabywane ompetencj w termnach modeu symuacyjnego naeży rozpocząć od oreśena łańcucha zaeżnośc poszczegónych sładowych eementów wpływających na jego przebeg (rysune 4). Ce tworzena sec Warun tworzena sec Anaza dzałana sec Graf ontoog przedmotu /ursu Repozytorum Funcja motywacj nauczycea Funcja motywacj studenta Symuacja Pan rozwoju ompetencj Identyfacja motywacj nauczycea studentów Poszuwane baansu podczas rozwoju repozytorum (ompetencj) Ne Sprawdzene przyjętej strateg? Ta Ne Spełnene ceów ształcena? Ta Przyrost ompetencj w repozytorum Rysune 4. Komponenty modeu sec producyjnej nabywana ompetencj w procese dydatycznym uczen 131
Emma Kusztna, Oeg Zan, Andrzej Żyławs, Ryszard Tadeusewcz Głównym ceem ułożena tego łańcucha jest wsazane wpływu poszczegónych jego omponentów na reazację procesu dydatycznego. To bowem te omponenty pozwaają rozpatrywać ształcene jao proces producyjny, tórego wynem ma być przyrost ompetencj wyrażony nowym zasobam repozytorum. Perwszy omponent dotyczy oreśena panu rozwoju ompetencj. Wyna to z anazy ontoog zasobów repozytorum. Zestawene tae pozwaa wyszczegónć, m.n. jae zadana pownny trafć do repozytorum, czbę tych zadań, pozom ch sompowana tp. Ustaene wartośc tych parametrów powoduje, że można rozpocząć proces formułowana funcj motywacj. O e jedna nauczyce może zdefnować swoją funcję motywacj na podstawe czasu, ja pośwęc studentom, sposobu ch obsług czy czbe spodzewanych zadań rozwjających repozytorum, to jedna rozpoznane motywacj studentów, na baze tórej szacowane zostane powodzene przyjętej strateg rozwoju ompetencj, może być trudne. By jedna założyć pewne prawdopodobeństwo powodzena strateg pracy z grupą, można proponować narzędze odrywana potencjału grupy oparte na ngwstycznej baze wedzy. Opracowane jej wymaga wyspecyfowana zestawu cech, tóre na sute stosownych agregacj sładać sę będą na oreśene motywacj studenta. Przyładowy zestaw cech, tórego ceem jest dentyfacja motywacj studentów jest następujący: samoocena własnych zdonośc przyswojena przedmotu, ocena wymagań nauczycea, jaość dostarczonego materału dydatycznego, zanteresowane tematyą przedmotu, ość materału w przedmoce (wynająca m.n. z czby godzn przypadających na przedmot, czby doumentów do przestudowana). Rysune 5. Przyładowy rozład wantyfatorów ngwstycznych da cechy ocena wymagań nauczycea 132
Mode motywacj nauczycea studentów podczas nabywana ompetencj Zgodne z metodą Andrzeja Pegata [11], ażda cecha przyporządowuje odpowednej sa czbowej wantyfatory ngwstyczne. Zadane to zostało zaprezentowane na rysunu 5 na poprzednej strone da cechy ocena wymagań nauczycea. Doonując w oejnych roach częścowej agregacj cech zgodne z przyjętym modeem tworzena ngwstycznej bazy wedzy, można oreść spodzewany pozom motywacj studenta uczestnczącego w procese dydatycznym (rysune 6). Jaość dostarczonego materału Samoocena własnych zdonośc przyswojena przedmotu Ocena wymagań nauczycea Iość materału w przedmoce Zanteresowane tematyą przedmotu Łatwość zrozumena przedmotu Trudność zaczena przedmotu Indywduana motywacja studenta, by otrzymać wyso stopeń z przedmotu zasć repozytorum Rysune 6. Mode ngwstycznej bazy wedzy na potrzeby szacowana motywacj studenta Anazując motywację studentów na podstawe ngwstycznej bazy wedzy można zobrazować, ja będze potencjał grupy ch zanteresowane rozwojem repozytorum (na baze czby osób z sną, słabą, przecętną motywacją). Wyn anazy na podstawe ngwstycznej bazy wedzy mogą zatem posłużyć jao nformacja, tóra stanow fundament do szacowana wstępnych ustaweń symuacj w ceu np. prognozowana czasu obsług studentów, prognozowana czby osób, tóre chcą rozwjać zasoby repozytorum, prognozowana czby osób, tóre będą poprawały zadana. Włączene w proces dydatyczny mechanzmu oceny reazacj tego procesu w reacj ponesone oszty spodzewane orzyśc na podstawe modeu symuacyjnego (rysune 7) pozwaa weryfować wprowadzać orety w ramach strateg pracy nauczycea z grupą studentów. Ogóna postać modeu symuacj załada, że do procesu przybywają studenc, tórzy muszą zostać obsłużen przez nauczycea, mogą nabyć wysoe ompetencje (źródło nowych zasobów repozytorum), zdobyć przecętne ompetencje ub też zostać serowan do poprawy [12]. Podejśce to pozwaa nterpretować pracę nauczycea ze studentam w termnach systemów oejowych, gdze: 133
Emma Kusztna, Oeg Zan, Andrzej Żyławs, Ryszard Tadeusewcz przy oreśonej zawartośc materałów dydatycznych można założyć, że praca nauczycea poega na sprawdzenu zadań studentów, przy onretnym urse, czase grupe, praca na stanowsu nauczycea może być potratowana ja serwer z oreśonym wejścem, wyjścem, średnm czasem ocenana, średn czas ocenana wyna z dośwadczena nauczycea wynów anazy ngwstycznej bazy wedzy, strumeń przepływu studentów jest stochastyczny, studenc obsługwan są na perwszym serwerze, na tórym przewduje sę stnene oej. Rysune 7. Schemat modeu symuacyjnego pracy nauczycea z zadanam grupy studentów wyonany w paece Arena Przeprowadzene esperymentów symuacyjnych może być wyonane w paece symuacyjnym Arena, w tórym zadane współpracy nauczycea ze studentam zostało sprowadzone do postac oszacowana osztów czasowych nauczycea podczas reazacj procesu dydatycznego, przy założonym pozome uzupełnena repozytorum. Przyładowe parametry, jae mogą być anazowane na podstawe modeu symuacj są następujące: oeja na stanowsu nauczycea, średn czas studenta w oejce, 134
Mode motywacj nauczycea studentów podczas nabywana ompetencj czba zadań, tóre zasą repozytorum po zaończonym cyu ształcena przy założonych motywacjach, czba zadań, tóre pozwoą na zaczene przedmotu z wynem przecętnym po zaończonym cyu ształcena przy założonych motywacjach, czba zadań, tóre będą erowane do popraw, przy założonych motywacjach, całowty czas potrzebny do reazacj procesu ształcena przy założonych motywacjach oraz onecznośc zaończena ształcena bez oej. Nazwa czna Osągnęta wartość e wszystch zadań sprawdza nauczyce.czn 60 łączna czba zadań serowanych do orety.czn 18 czba zadań studentów na wejścu.czn 55 repozytorum.czn 8 wyjśce z zaczenem.czn 34 Rysune 8. Wyn esperymentu symuacyjnego będące podstawą oceny przyjętej strateg nauczycea w trace pracy z grupą studentów Wyn osągnęte na podstawe symuacj (rysune 8) są podstawą do zachowana ub zmany strateg pracy ze studentam. Mode symuacyjny w trace prowadzena procesu dydatycznego może być modyfowany odpowedno do potrzeb weorotne wyorzystywany do zbaansowana możwośc obsług przez nauczycea oreśonej grupy studentów. 7 Wyn ońcowe 1. Mode motywacj mus być obowązowym eementem sładowym otwartego systemu nauczana na odegłość. 2. Mode motywacj obejmuje dwe funcje motywacj (nauczycea studenta), tóre opsują ch zanteresowana w wypełnenu repozytorum wedzy. 135
Emma Kusztna, Oeg Zan, Andrzej Żyławs, Ryszard Tadeusewcz 3. Marą sutecznośc współpracy nauczycea ze studentam według przedstawonego scenarusza będze stopeń wypełnena repozytorum za oreśony czas. 4. Zaproponowany mode motywacj może być rozwązany na podstawe jednego ze znanych agorytmów, reazujących neooperacyjną grę z domnującą strategą w równowadze (RDS). Bbografa [1] Barer S., Psychoogy (2 nd ed.), Pearson Educaton, Boston 2004 [2] Snner B.F., Scence and Human Behavor, Free Press, New Yor 1953 [3] e-quaty: Quaty mpementaton n open and dstance earnng n a mutcutura European envronment, Socrates/Mnerva European Unon Project, 2003-2006, http://www.e-quatyeu.org/ [4] Cszczy M., Probematya procesu zarządzana ompetencjam, Metody nformaty stosowanej 2006, nr 10, s. 173-179 [5] Kushtna E., Koncepcja otwartego systemu nformacyjnego nauczana zdanego, Prace Nauowe Potechn Szczecńsej, nr 589 (1), Wydzał Informaty, 2006, s. 1-163 [6] Kushtna E., Zan O., Różews P., On the nowedge repostory desgn and management n E-Learnng, w: E-Servce Integence: Methodooges, Technooges and appcatons, (eds.) Lu J., Ruan D., Zhang G., Studes n Computatona Integence, Vo. 37, Sprnger-Verag Boo 2006, s. 497-517 [7] Coombs C.H., Dawes M., Twersy A., Matematca psychoodge, Engewood Cffs, New Yor 1970 [8] Shub M., Game theory n the soca scences: concepts and soutons, MIT Press, Cambrdge 1991 [9] Gubo M., Novov D., Teora ger zarządzane systemam organzacyjnym, SINTEG Moswa 2002 [10] Manowsa M., Kusztna E., Zan O., Mode sec producyjnej da zadań zarządzana wedzą, EduAcja. Magazyn eduacj eetroncznej 2012, nr 2 (4), s. 80-88 [11] Pegat A., Materały dydatyczne z przedmotu: metody sztucznej ntegencj, Studa Dotorance 2009 [12] Cszczy M., Różews P., Kusztna E., Defncje standardy repozytorum wedzy zbudowanego da potrzeb prowadzena procesu nauczana, w: Studa materały Posego Stowarzyszena Zarządzana Wedzą, nr 18, (red.) Januszews A., Pose Stowarzyszene Zarządzana Wedzą, Bydgoszcz 2009, s. 53-60 136
Mode motywacj nauczycea studentów podczas nabywana ompetencj The motvaton mode of the earnng/ teachng process for the competence formaton n ODL Abstract The artce contans the dea of deveopng a motvaton mode, the goa of whch s to support actvty of both students and teachers durng mpementaton and use of an open system of dstance earnng. The structure of the motvaton mode and the forma defnton of the probem and ts souton were descrbed. An approach based on the games theory and smuaton mode was proposed for sovng the tas. Keywords: motvaton mode, open dstance earnng (ODL), repostory of tass, smuaton mode 137