METODY OCENY STOPNIA ZAAWANSOWANIA TELEINFORMATYCZNEGO POLSKICH PRZEDSI BIORSTW

Transkrypt

1 METODY OCENY STOPNIA ZAAWANSOWANIA TELEINFORMATYCZNEGO POLSKICH PRZEDSI BIORSTW ANETA BECKER, Aadema Rolncza w Szczecne JAROSŁAW BECKER Poltechna Szczec sa Streszczene W artyule scharateryzowano wyorzystane technolog telenformatycznych w polsch przeds borstwach, w 2006 r. Za pomoc tasonomcznego merna rozwoju uporz dowano podmoty (zgrupowane według prowadzonej dzałalno c gospodarczej) ze wzgl du na stope wyorzystana omawanych technolog. W badanach wyorzystano dwe metody: bezwzorcow wzorcow, tóre dały zbl one wyn. Słowa luczowe: tasonomczny mern rozwoju, syntetyczny mern rozwoju, metoda bezwzorcowa wzorcowa, technologe nformacyjno-teleomunacyjne, technologe telenformatyczne, rozwój technolog nternetowych w frmach 1. Wprowadzene Funcjonowane przeds borstwa zale y od welu czynnów, tóre maj wpływ na sposób prowadzena dzałalno c. Do nch nale m dzy nnym technologe telenformatyczne, tóre pozwalaj na dodatow omunacj z lentam partneram bznesowym. Jest to szczególne wa ne w przypadu podmotów prowadz cych handel eletronczny, dla tórych globalna se stanow zasadncz przestrze dzałana. Zastosowane technolog telenformatycznych oraz nadej ce ery Internetu sprawło, e w zas gu przeds borstw znalazły s narz dza o welej sle oddzaływana. Technologe te wywarły znaczny wpływ na ształtowane s gospodar. Wywołały gł boe zmany w funcjonowanu wewn trznym frm, w ch organzacj pracy wymogach dotycz cych walfacj pracownczych oraz w stosunach ł cz cych przeds borstwa partnerów w nteresach [1]. Post puj cy rozwój technolog nternetowych oraz wzrost lczby frm osób prywatnych orzystaj cych z mo lwo c, jae daje dost p do sec powoduje, e coraz w cej podmotów jest zmuszonych do zmany swojego modelu bznesu. Zatem standardem staje s bznes oparty na orzystanu z Internetu. A pozom wyposa ena w nowoczesne technologe w poszczególnych bran ach polsej gospodar mo na ore l za pomoc na przyład tasonomcznych mernów rozwoju (TMR). TMR zwane s równe syntetycznym mernam rozwoju stosowane główne do lnowego porz dowana obetów welocechowych ze wzgl du na rozwój wyró nonego zjawsa. Charaterystyczne dla mernów syntetycznych jest zast pene macerzy cech zmennym syntetycznym, tóre opsuj obety badana za pomoc jednej mary agregatowej, b d cej wypadow poszczególnych cech dagnostycznych. Umo lwaj ta e onstruowane globalnych wsa nów, charateryzuj cych wyró none zjawsa gospodarcze opartych na cechach dagnostycznych wyra onych w naturalnych jednostach mary.[2]

2 6 Aneta Becer, Jarosław Becer Metody oceny stopna zaawansowana telenformatycznego polsch przeds borstw Celem artyułu jest uporz dowane za pomoc tasonomcznego merna rozwoju polsch przeds borstw, zgrupowanych w odpowednch dzałach przez Pols Klasyfacj Dzałalno c (PKD), pod wzgl dem wyorzystana technolog telenformatycznych w 2006 r. 2. Wyorzystane ICT w przeds borstwach W publacj dotycz cej społecze stwa nformacyjnego Główny Urz d Statystyczny (GUS) poj ce technolog nformacyjnych omunacyjnych, zwanych w tym opracowanu ta e technologam nformacyjno-teleomunacyjnym, telenformatycznym lub technam nformacyjnym (ICT, z ang. Informaton and Communcaton Technology) odnos do rodzny technolog, tóre przetwarzaj, gromadz przesyłaj nformacje w forme eletroncznej.[3] W 2006 rou, podobne ja w latach , GUS przeprowadzł badane wyorzystana ICT w przeds borstwach na reprezentatywnej próbe 14 tys cy przeds borstw, w tórych lczba pracuj cych wynosła 10 w cej osób.[3] Prowadzona dzałalno gospodarcza zalasyfowana była według PKD do nast puj cych secj: D (przetwórstwo przemysłowe), F (budownctwo), G (handel naprawy), H (hotele restauracje), I (transport, magazynowane ł czno ), K (obsługa neruchomo c, nformatya, naua), O (dzałalno flmowa, radowa telewzyjna). Badanem obj to ta e setor fnansowy (secja J po rednctwo fnansowe), tóry reprezentowało780 podmotów. Najw szy wzrost odseta przeds borstw z dost pem do Internetu odnotowano w ród frm budowlanych, neco n szy w hotelarstwe turystyce. Przy czym w tych bran ach było najmnej podmotów orzystaj cych z Internetu. Z ole najbardzej zaawansowanym pod tym wzgl dem dzałem gospodar w Polsce oazał s setor fnansowy, w tórym wszyste przeds borstwa bor ce udzał w badanu (w 2006 r.) dysponowały sec globaln. Odnotowano wzrost orzystana z poł cze szeroopasmowych, tórych w 2006 r. u ywała prawe połowa przeds borstw w Polsce. Szeroopasmowym dost pem do Internetu, podobne ja poł czenam bezprzewodowym, dysponowały przede wszystm frmy zajmuj ce s nformaty, a ta e przeds borstwa reprezentuj ce bran flmowo-radowo-telewzyjn oraz po rednctwo fnansowe. Dwurotne rzadzej z szybego Internetu orzystały frmy zajmuj ce s budownctwem przetwórstwem przemysłowym oraz hotelarso-turystyczne. Do najpopularnejszych zabezpecze stosowanych przez przeds borstwa nale ały programy antywrusowe oraz systemy zaporowe. Mnejszym uznanem ceszyły s serwery szyfruj ce poł czena nternetowe oraz szyfrowane nformacj w celu zapewnena poufno c. W 2006 r. na omputerach z dost pem do sec globalnej pracowało 28% pracuj cych, a 6% frm zatrudnało osoby w systeme telepracy. W ród podmotów gospodarczych domnowały przeds borstwa wyorzystuj ce Internet do ontatowana s z admnstracj publczn (61%), 49% frm za pomoc sec montorowało ryne, 25% w ten sposób szolło pracownów, a 23 % doonywało zaupów. Natomast 7% podmotów prowadzło sprzeda on-lne, 66% orzystało z usług banowych, a 53% posadało własn stron nternetow. 3. Konstrucja tasonomcznych mernów rozwoju Doonuj c porz dowana obetów welocechowych, nezale ne od przyj tej mary syntetycznej stotne znaczene ma podzał cech na stymulanty, destymulanty nomnanty. Je l du e warto c pewnych cech wadcz o wy szym rozwoju badanej sfery, np. wy szy dochód narodowy przemawa za wy szym pozomem rozwoju gospodarczego, to taa cecha jest nazywana stymulan-

3 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Sera: Studa Materały, nr 17, t rozwoju. Cechy, tórych nat ene jest neorzystne dla analzowanej sfery, np. współczynn zgonów nemowl t, ore la s manem destymulant. Wyró na s te zmenne, zwane nomnantam, tórych pewen pozom jest uwa any za optymalny, natomast zbyt du e odchylena zarówno w dół, ja w gór s uznawane za neorzystne.[4] Konstrucj TMR nale y rozpocz od zapsana macerzy X zaweraj cej obserwacje cech dagnostycznych X, X, , X K, tór przeształca s w wetor z maj cy posta : z = [ z1, z2,..., z N ], gdze: z ( = 1, 2,..., N) to TMR obetu O. Przy onstruowanu TMR sumuje s cechy dagnostyczne. Nale y w c przeształc zmenne destymulanty na stymulanty, aby w sze warto c przeształconych cech wadczyły o wy szym pozome rozwoju zjawsa. Przeształce tach mo na doona na wele sposobów, np.: załadaj c, e cecha X ma charater destymulanty, to cecha x = c x, gdze: x stymulanta, x destymulanta, X b dze stymulant po przeształcenu: x = max x, c stała, przy czym c max{ x }. x = 1, x W przypadu onstrucj TMR opartej na zestandaryzowanych warto cach cech dagnostycznych stosuje s nast puj ce przeształcene zestandaryzowanej destymulanty w zestandaryzowan stymulant : z : = z.[2][7] Procedury wyznaczana merna syntetycznego mo na podzel na dwe grupy. Metody bezwzorcowe, tóre sprowadzaj s do wyznaczena zmennej syntetycznej b d cej funcj znormalzowanych cech zboru wyj cowego. W metodach tych onstrucja zmennych syntetycznych zale y od sposobu normalzacj. Cechy przeształca s zwyle zgodne ze wzorem: z c x a = ( 1, 2,..., K, = 1, 2,..., N) b =, (1) gdze: a, b, c to parametry normalzacj. W pratyce najcz cej stosowanym sposobem doprowadzana do porównywalno c cech o ró nych manach jest ch: standaryzacja ( a = x, b = s, c = 1) z x x =, (2) s 1 N 1 N 2 przy czym x = x, s = ( x x ), otrzymuje s macerz cech standaryzowanych postac: Z = z ] o wymarach [ N K], dla wyznaczonej w ten sposób N = 1 N = 1 zmennej: 2 s 1, x = 0. = [ normalzacja ( a = 0, b = max x, c = 1) : z x =, (3) max x

4 8 Aneta Becer, Jarosław Becer Metody oceny stopna zaawansowana telenformatycznego polsch przeds borstw tóra powoduje zachowane zró ncowanej warancj proporcj m dzy warto cam znormalzowanym a perwotnym. Załadaj c, e dana jest macerz obserwacj, a cechy zostały odpowedno znormalzowane, prostym maram syntetycznym s redne arytmetyczne znormalzowanych cech: 1 K z = K = 1 z, (4) gdze: z wyznacza s ze poprzez np. normalzacj. Mara ta przyjmuje warto c z przedzału [0, 1]. Obet os ga tym wy sz pozycj, m wy sz warto os ga mara syntetyczna.[2][7] Metody wzorcowe, w tórych załada s stnene tzw. obetu modelowego (wzorcowego) w stosunu, do tórego wyznacza s odległo c tasonomczne badanych obetów. Współrz dne obetu wzorcowego mo na ore l na podstawe oceny espertów, ogólne przyj tych norm lub operaj c s na danych emprycznych. Proponowane w lteraturze przedmotu mary syntetyczne ró n s ore lenem puntu odnesena, czyl współrz dnych wzorca, sposobem normalzacj cech oraz ore lenem funcj agreguj cej. Najcz cej warto c zmennej syntetycznej otrzymuje s dz oblczenu odległo c poszczególnych obetów od wzorca. Metoda wzorca rozwoju przewduje przede wszystm zdefnowane puntu wzorca. Jego współrz dne ustala s najcz cej na pozome masymalnych warto c poszczególnych cech. Warto c te znajduje s po standaryzacj przeształcenu destymulant w stymulanty. Nast pne oblcza s odległo a dego obetu od wzorca. Na podstawe tych warto c (lub ch odwrotno- c) porz duje s obety od najbardzej do najmnej rozwn tych.[4] Najcz cej stosowan zmenn syntetyczn jest mara Hellwga (zwana mar rozwoju). Z macerzy danych wyznacza s obet (wzorzec) P 0, o zestandaryzowanych współrz dnych: z, z,...,. Współrz dne tego puntu ore la s za pomoc nast puj cych relacj: z0k max z dla X S, z0 = (5) mn z dla X S, gdze: S oznacza standaryzowany zbór stymulant. Najcz cej stosowanym sposobem doprowadzana do porównywalno c cech o ró nych manach jest ch standaryzacja, równoznaczna z przypsanem a dej cesze jednaowej wag. Po wyonanu tych czynno c syntetyczn mar rozwoju mo na zapsa jao: gdze: d = K d z = 1 ( = 1, 2,..., N), (6) d 0 2 ( z z (odległo tasonomczna a dego obetu badana od wzorca), = 1 ) 0 1 N 1 N 2 d0 = d + 2s d, przy czym d = d, sd = ( d d ). N = 1 N = 1 Im mnejsza jest odległo d tym wy szy pozom rozwoju os ga dany obet. Otrzymane odległo c pozwalaj uporz dowa poszczególne obety od najwy szego do najn szego pozomu

5 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Sera: Studa Materały, nr 17, badanego zjawsa oraz stanow podstaw do wyznaczena z. Mern z przyjmuje zazwyczaj warto z przedzału [0, 1]. Im warto merna bl sza jest jedno c tym obet w mnejszym stopnu ró n s od wzorca rozwoju (os ga wy szy pozom rozwoju).[2] [7] 4. Pozom rozwoju technolog nternetowych w frmach Materał statystyczny wyorzystany do lnowego uporz dowana przeds borstw (zgrupowanych według prowadzonej dzałalno c) ze wzgl du na wyorzystane technolog nformacyjnoteleomunacyjnych pochodzł z GUS dotyczył 2006 rou.[5] Dane obejmowały podmoty o lczbe pracuj cych co najmnej 10 osób, tóre prowadz dzałalno gospodarcz zalasyfowan według PKD do dzałów: D, F, G, H, I, J, K O. Lsta potencjalnych zmennych obejmowała ladzes t cech, spo ród tórych postanowono wyłon dzes coelementowy zbór wsa nów, tóre najlepej charateryzowały omawane zjawso, manowce: X 1 lczba pracuj cych wyorzystuj cych omputery z dost pem do Internetu, X 2 lczba przeds borstw posadaj cych dost p do Internetu, X 3 lczba przeds borstw posadaj cych system nformatyczny do obsług zamówe, X 4 lczba przeds borstw zatrudnaj cych osoby w systeme telepracy, X 5 lczba przeds borstw wyorzystuj cych Internet do orzystana z usług banowych fnansowych, X 6 lczba przeds borstw wyorzystuj cych Internet do szolena eduacj, X 7 lczba przeds borstw wyorzystuj cych Internet do montorowana rynu, X 8 lczba przeds borstw wyorzystuj cych Internet do otrzymywana towarów lub usług w postac cyfrowej, X 9 lczba przeds borstw wyorzystuj cych Internet do orzystana z serwsu posprzeda nego, X 10 lczba przeds borstw posadaj cych własn stron nternetow (WWW). Wszyste z wymenonych zmennych odznaczały s du ym zró ncowanem mały charater stymulant. Procedur wyznaczana tasonomcznego merna rozwoju rozpocz to od zastosowana metody bezwzorcowej. W tym celu odpowedno znormalzowano warto c cech wyznaczono zmenn syntetyczn, a o cowe rezultaty tych oblcze zestawono w tabel 1. Nast pne zastosowano, dla tych samych danych, metod wzorcow. Jao zmenn syntetyczn zastosowano mar Hellwga. Macerz danych poddano standaryzacj, a nast pne wyznaczono wzorzec P 0 o współrz dnych (2,008; 2,021; 0,126; 2,026; 2,031; 1,916; 1,972; 2,077; 1,872; 2,196). Po czym ore lono odległo c tasonomczne a dego obetu od wzorca sonstruowano syntetyczn mar rozwoju, tór zaprezentowano w tabel 1.

6 10 Aneta Becer, Jarosław Becer Metody oceny stopna zaawansowana telenformatycznego polsch przeds borstw Lp. Tabela 1. TMR pozomu wyorzystane technolog nformacyjno-teleomunacyjnych w przeds borstwach według wyonywanego rodzaju dzałalno c Rodzaj dzałalno cc bezwzorcowa Metoda wzorcowa 1 Przetwórstwo przemysłowe 0,982 0,985 2 Handel naprawy 0,837 0,857 3 Obsługa neruchomo c, frm, dzałalno B+R 0,265 0,487 4 Budownctwo 0,252 0,477 5 Transport, magazynowane ł czno 0,166 0,411 6 Informatya 0,064 0,337 7 Po rednctwo fnansowe 0,055 0,332 8 Hotele nne obety noclegowe turysty 0,037 0,317 9 Dzałalno flmowa, radowa telewzyjna 0,012 0,300 ródło: opracowane własne Uzysane wyn wsazuj, e zastosowane zarówno metody bezwzorcowej ja wzorcowej dało jednaowe uporz dowane przeds borstw slasyfowanych według prowadzonych rodzajów dzałalno c. Przy czym mary syntetyczne otrzymane metod wzorca rozwoju wyazuj neco w sze warto c w porównanu z zmennym syntetycznym oblczonym według formuły bezwzorcowej. Najwy szym pozomem rozwoju wyorzystana Internetu wyazuj podmoty zajmuj ce s przetwórstwem przemysłowym. Neco n sz rang reprezentuj frmy paraj ce s handlem naprawam. Zdecydowane najn szym pozomem zaanga owana w Internet odznaczaj s jednost soncentrowane na dzałalno c flmowej, radowej telewzyjnej. 5. Podsumowane Funcjonowane przeds borstw w przestrzen nternetowej przynos wele orzy c ne tylo m, ale ta e podmotom (lentom), tórzy z nm współpracuj. Frmy po zastosowanu technolog nternetowych uzysuj m dzy nnym: szyb tan ł czno z partneram lentam, obsług lentów partnerów w systeme 24 godznnym, tan szyb dystrybucj towarów usług, tóre mog by przesyłane w forme eletroncznej oraz bezpłatny dost p do stotnych danych gospodarczych. Łatwejsze jest ta e montorowane rynu, czyl pojawane s nowych produtów u onurencj czy trendów rozwoju lub bran y oraz poszuwane nowych rynów zbytu lub partnerów bznesowych.[6] Z przeprowadzonych przez GUS bada wyna, e w 2006 r,. w Polsce ponad 93% analzowanych frm wyorzystywało omputery, a dost p do Internetu posadało 89% z nch. Oznacza to, e polse przeds borstwa zdaj sobe spraw ja wa nym narz dzem jest Internet jae daje mo lwo c. Zdecydowana w szo podmotów wyorzystywała Internet do ontatowana s z admnstracj publczn orzystana z usług banowych, a prawe połowa montorowała w ten sposób ryne. Jedna czwarta frm była zanteresowana szolenem pracownów lub doonywanem zaupów. Natomast tylo nelczn prowadzl sprzeda on-lne. Zastosowane tasonomcznego merna rozwoju pozwolło na uporz dowane przeds -

7 POLSKIE STOWARZYSZENIE ZARZ DZANIA WIEDZ Sera: Studa Materały, nr 17, borstw, zalasyfowanych do poszczególnych bran, według ch zaanga owana w technologe telenformatyczne. Najw szy odsete pracuj cych, wyorzystuj cych omputery z dost pem do Internetu zgrupowany był w podmotach zw zanych z przetwórstwem przemysłowym, handlem naprawam. Bran e te domnowały, je l chodz o posadane systemu nformatycznego do obsług zamówe, zatrudnane osób w systeme telepracy czy posadane własnej strony nternetowej. Najn sze wsa n os gn ły frmy zw zane z dzałalno c flmow, radow telewzyjn. Bblografa 1. Nowa-Nova D.: Wst p do epols, czyl rola nowych technolog w rozwoju społecznym oraz erun dzała rz du na rzecz rozwoju społecze stwa nformacyjnego, w: Internet w frme frma w Internece, Polsa Agencja Rozwoju Przeds borczo c, 2001, 2. Nowa E.: Metody tasonomczne w lasyfacj obetów społeczno-gospodarczych, PWE, Warszawa Społecze stwo nformacyjne w Polsce, Wyn bada statystycznych z lat , GUS, Warszawa 2008, nformacyjne_w_polsce_ pdf 4. Soołows A., Zaj c K.: Rozwój demografczny a rozwój gospodarczy, PWE, Warszawa b_przedseborstwa.xls. 6. Małachows A. (red.), Internet w zarz dzanu przeds borstwem, Wyd. Aadem Eonomcznej m. Osara Lanego we Wrocławu, Wrocław Ostasewcz W. (red.): Statystyczne metody analzy danych, Wyd. Aadem Eonomcznej m. Osara Lanego we Wrocławu, Wrocław 1998.

8 12 Aneta Becer, Jarosław Becer Metody oceny stopna zaawansowana telenformatycznego polsch przeds borstw EVALUATION METHODS OF THE LEVEL OF TELE-INFORMATIC ADVANCEMENT OF POLISH ENTERPRISES Summary The artcle characterzes the use of tele-nformatc technologes n Polsh enterprses n The enttes were arranged by means of a taxonomc meter (grouped accordng to the type of ther economc actvty) wth consderaton to the extent to whch they mae use of the descrbed technologes. Two methods were used n the research: the pattern - less and the pattern methods, whch gave smlar results. Keywords: taxonomc development meter, synthetc development meter, pattern less and pattern method, IT technologes, tele-nformatc technologes, the development of Internet technologes n companes Aneta Becer Aadema Rolncza w Szczecne Szczecn, ul. Monte Cassno 16 Jarosław Becer Poltechna Szczec sa Szczecn, ul. ołnersa 49 e-mal: abecer@orange.pl e-mal: jbecer@w.ps.pl