Rocz. Nauk. Zoot., T. 38, z. 2 (2011) 137 147 ANALIZA PARAMETRÓW WZROSTU CIELĄT RAS LIMOUSINE, CHAROLAISE I HEREFORD W STADACH HODOWLANYCH OBJĘTYCH KONTROLĄ UŻYTKOWOŚCI Z e o C h o r o s z y 1, B o g u m i ł a C h o r o s z y 1, M a g d a l e a Ł o p i e ń s k a 2, A d r z e j S z e w c z y k 1, G r z e g o r z G r o d z k i 3 1 Istytut Zootechiki Państwowy Istytut Badawczy, Dział Geetyki i Hodowli Zwierząt, 32-083 Balice k. Krakowa 2 Szkoła Główa Gospodarstwa Wiejskiego, Wydział Nauk o Zwierzętach, Katedra Geetyki i Ogólej Hodowli Zwierząt, ul. Ciszewskiego 8, 02-786 Warszawa 3 Polski Związek Hodowców i Producetów Bydła Mięsego, ul. Rakowiecka 32, 02-532 Warszawa Celem pracy była aaliza parametrów wzrostu cieląt ras Charolaise, Limousie i Hereford w stadach bydła mięsego objętych kotrolą użytkowości w latach 2000 do 2006. Uzyskae wyiki wykazały w kolejych latach ocey wzrost masy ciała a zakończeie okresu odchowu zarówo u buhajków, jak i jałówek, co było rówież związae ze wzrastającą mleczością matek. y za wszystkie aalizowae lata były a zadowalającym poziomie. Uzyskae wyiki wskazują a systematyczą poprawę waruków odchowu cieląt, co przekłada się a lepsze efekty w realizacji pracy hodowlaej w stadach mięsych. Na efektywość hodowli i produkcji w stadzie bydła mięsego wpływa główie maksymale wykorzystaie krów mięsych w rozrodzie oraz techologia chowu, w tym wyiki odchowu cieląt w ajtrudiejszym okresie, tj. do mometu odsadzeia. Okres te przypada ajczęściej a koiec sezou pastwiskowego (Goszczyński i i., 1996). Masa ciała cielęcia przy urodzeiu zależy od szeregu czyików zarówo geetyczych, jak i osobiczych (Jezierski i Goszczyński, 1996; Przysucha i i., 2000; Przysucha i Grodzki, 2007). Badaia wielu autorów wykazały, że u bydła mięsego wzrost i rozwój cieląt w okresie odchowu uzależioy jest w dużej mierze od mleczości matek. Produkcja mleka u krów ras mięsych uzależioa jest atomiast zarówo od rasy, jak rówież od waruków środowiskowych, główie od poziomu żywieia (Krzywda i i., 2002; Łozicki i Dymicka, 2001; Stezel i i., 2001). Celem przeprowadzoych badań była aaliza parametrów, dotyczących odchowu cieląt w stadach bydła mięsego objętych kotrolą użytkowości, pod kątem zmia zachodzących zmia w kolejych pokoleiach.
138 Z. Choroszy i i. Materiał i metody Przedstawioa aaliza dotyczyła okresu od 2000 do 2006 r. tj. do czasu wprowadzeia przez Istytut Zootechiki PIB oraz Polski Związek Hodowców i Producetów Bydła Mięsego ocey wartości użytkowej buhajów ras mięsych używaych do rozrodu. Przeprowadzeie dalszej aalizy w oparciu o wyiki z astępych lat pozwoli w przyszłości a określeie tempa zmia w populacji cieląt ras mięsych po wprowadzeiu do rozrodu buhajów z przeprowadzoą oceą. Dae pochodziły z bazy daych Polskiego Związku Hodowców i Producetów Bydła Mięsego i obejmowały trzy ajpopulariejsze rasy mięse: Limousie, Charolaise i Hereford. Przedmiotem badań były cechy dotyczące odchowu cieląt jałówek i buhajków, obejmujące masę ciała przy urodzeiu (), masę ciała przy odsadzeiu w 210. diu życia (M210) oraz przyrosty dobowe za okres odchowu do 210. dia życia. Dodatkowo przeaalizowao mleczość krów matek trzech wybraych ras mięsych. Podstawą obliczeia mleczości krowy był średi przyrost masy ciała jej cielęcia w okresie od urodzeia do odsadzeia, według wzoru stosowaego w oceie bydła mięsego (Litwińczuk i Szulc, 2005). M = C 1700 W gdzie: M szacowaa mleczość krowy (kg), C masa ciała cielęcia w chwili odsadzeia (kg), W wiek cielęcia w chwili odsadzeia (di). Cechy poddae aalizie zestawioo w tabele, obliczoo średie i odchyleia stadardowe. Cechy w latach skrajych, tj. 2000 i 2006, porówao i poddao statystyczej aalizie wariacji przy użyciu pakietu SAS (procedura GLM). Do szacowaia istotości różic pomiędzy grupami zastosowao test Ducaa. Wyiki Wyiki przedstawioe w tabeli 1 dotyczą okresu odchowu jałówek i buhajków rasy Limousie. Masa ciała buhajków rasy Limousie przy urodzeiu w roku rozpoczęcia ocey wyosiła 34,50 kg i w astępych latach była ieco wyższa. Aalizując lata skraje, tj. 2000 i 2006, wykazao wzrost masy ciała przy urodzeiu o 1,7 kg (różica statystyczie wysoko istota). Na koiec okresu odchowu, tj. w wieku 210 di, w 2006 r. buhajki uzyskały masę ciała 249,0 kg, przy masie urodzeiowej cieląt wyoszącej 36,2 kg. W kolejych latach wykazao wzrost średiej masy ciała (ajwyższy w 2005 r.). W końcowym efekcie różica za lata skraje objęte badaiami wyosiła 10,5 kg (przewaga statystyczie wysoko istota). W okresie odchowu wykazao rówież systematyczy, liiowy
Aaliza parametrów wzrostu cieląt ras Limousie, Charolaise i Hereford 139 wzrost przyrostów ch buhajków w aalizowaych latach, za wyjątkiem roku 2006. y te wyosiły o 973 g w 2000 r. i wzrosły do 1064 w 2006. Pomiędzy początkowym i końcowym okresem aalizy w zakresie przyrostów ch stwierdzoo statystyczie wysoko istotą przewagę. Cecha trait Weaig Daily gai Weaig Daily gai Tabela 1. Charakterystyka potomstwa rasy Limousie Table 1. Characteristics of Limousi offsprig Rok Year 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 665 34,50 A 1,35 280 238,50 A 14,25 280 973 A 58,12 650 33,70 A 1,32 241 221,70 A 14,28 241 900 A 58,00 716 36,20 1,35 466 245,50 11,37 463 986 45,86 736 34,60 1,28 499 237,20 10,62 241 954 61,50 723 36,00 1,34 370 247,50 12,87 369 1007 52,43 785 34,70 1,24 497 227,00 10,18 494 915 41,19 Buhajki 994 35,30 1,60 608 248,00 10,06 603 1014 41,33 Jałówki 939 33,70 1,10 642 230,20 9,09 641 937 37,04 1103 36,30 1,06 692 255,40 9,71 692 1047 39,83 1036 33,40 1,04 654 238,20 9,31 654 974 38,09 1745 35,30 0,85 834 246,30 8,53 834 1088 37,69 1784 33,10 0,78 1007 241,60 7,61 1007 991 31,24 2774 36,20 B 0,69 1624 249,00 B 6,18 1624 1064 B 26,41 2935 34,70 B 0,64 1574 246,20 B 6,21 1574 1006 B 25,33 a, b i A, B wartości w wierszach ozaczoe różymi literami różią się istotie przy P<0,05 i P<0,01. a, b ad A, B values i rows with differet letters differ sigificatly at P<0.05 ad P<0.01. Różica średich pomiędzy latami 2000 a 2006 Differece i meas betwee 2000 ad 2006 1,70 10,50 91 1,00 24,5 106
140 Z. Choroszy i i. Jałówki rasy Limousie w początkowym okresie ocey wartości użytkowej charakteryzowały się średią masą ciała przy urodzeiu 33,70 kg. W latach astępych wykazao iezaczy wzrost masy ciała, a z kolei w latach 2004 i 2005 iezacze jej obiżeie. Jedak w efekcie końcowym w 2006 r. masa ciała przy urodzeiu jałówek rasy Limousie w porówaiu z rokiem 2000 była wyższa o 1,00 kg (różica statystyczie wysoko istota). Masa ciała w wieku 210 di, wyosząca 221,7 kg w roku 2000 r., wzrosła do 246,2 kg w 2006, dając statystyczie wysoko istotą różicę, wyoszącą 24,5 kg. Należy tutaj zazaczyć stały wzrost tej cechy z roku a rok. Jałówki rasy Limousie w okresie odchowu charakteryzowały się wysokimi przyrostami mi, wyoszącymi poad 900 g. W 2006 średi przyrost jałówek wyiósł 1006 g i był w porówaiu do 2000 r. o 106 g wyższy (różica statystyczie wysoko istota). W tabeli 2 przedstawioo wyiki odchowu cieląt rasy Charolaise. Buhajki w roku rozpoczęcia ocey charakteryzowały się ajwyższą masą urodzeiową, wyoszącą 41,1 kg. W astępych latach zaobserwowao tedecję spadkową, a różica pomiędzy skrajymi latami miała wartość ujemą ( 0,40 kg). W wieku 210 di masa ciała buhajków w 2000 r. była ajiższa za cały aalizoway okres i wyosiła 263,60 kg. W latach astępych wykazao tedecję wzrostową. W ostatim aalizowaym roku masa ciała buhajków była o 20,00 kg wyższa w stosuku do 2000 r. (różica statystyczie wysoko istota). y dobowe buhajków były rówież ajiższe w 2000 r. i wyosiły średio 866 g. W latach astępych wystąpiła tedecja zwyżkowa. W 2006 r. buhajki rasy Charolaise uzyskały wyższy o 279 g średi przyrost w porówaiu do 2000 roku. U jałówek rasy Charolaise masa ciała przy urodzeiu kształtowała się a zbliżoym poziomie w poszczególych latach obserwacji i ie wykazywała statystyczych różic. W 2000 r. u jałówek w wieku 210 di wykazao ajiższą masę ciała (227,00 kg). W latach astępych była oa wyższa, ie wykazując jedak wzrostu liiowego. Różica pomiędzy skrajymi latami była wysoka (32,40 kg) i statystyczie wysoko istota. y dobowe za okres odchowu rówież były ajiższe w 2000 r. (896 g). W latach astępych wykazały jedak tedecję rosącą i w efekcie końcowym różica pomiędzy 2000 a 2006 r. wyosiła 153 g i była statystyczie potwierdzoa. W tabeli 3 zamieszczoo aalizę dotyczącą rozwoju cieląt rasy Hereford w stadach mięsych objętych kotrolą użytkowości. W 2000 r. masa ciała buhajków przy urodzeiu wyosiła 34,8 kg, w późiejszych latach uzyskae wartości dotyczące tej cechy były iższe lub wyższe w porówaiu do roku rozpoczęcia obserwacji. W 2006 r. masa ciała buhajków wyosiła 34,1 kg, wykazując w stosuku do 2000 r. różicę ujemą ( 0,7 kg). Masa ciała w wieku 210 di z roku a rok wykazywała tedecję rosącą. Była ajiższa w 2000 r., a różica w stosuku do 2006 wyosząca +28,2 kg, była statystyczie wysoko istota. y dobowe buhajków rasy Hereford były zróżicowae i w okresie objętym aalizą wykazywały tedecję rosącą.
Aaliza parametrów wzrostu cieląt ras Limousie, Charolaise i Hereford 141 Cecha Trait Weaig Daily gai Weaig Daily gai Tabela 2. Charakterystyka potomstwa rasy Charolaise Table 2. Characteristics of Charolais offsprig Rok Year 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 408 41,10 2,03 156 263,60 A 21,10 113 866 A 61,42 448 38,60 1,82 190 227,00 A 16,47 190 896 A 65,05 435 41,10 1,97 222 269,50 18,09 226 1093 72,73 497 39,20 1,76 285 257,40 15,25 190 896 65,06 436 39,50 1,89 139 270,00 22,90 136 1088 93,32 426 37,80 1,83 175 259,60 19,62 166 1057 82,06 Buhajki 494 39,90 1,80 148 277,80 22,84 147 1120 91,41 Jałówki 489 36,30 1,73 152 362,60 29,41 152 1059 85,93 590 39,10 1,61 426 271,10 13,13 426 1109 53,77 582 37,80 1,57 429 255,10 12,32 429 1036 50,03 769 39,70 1,43 385 269,00 13,71 404 1159 57,69 731 37,80 1,40 426 260,10 12,60 426 1066 51,19 753 40,70 1,48 404 283,60 B 14,11 385 1145 B 58,35 795 39,00 38 384 259,40 B 13,24 384 1049 B 53,57 a, b i A, B wartości w wierszach ozaczoe różymi literami różią się istotie przy P<0,05 i P<0,01. a, b ad A, B values i rows with differet letters differ sigificatly at P<0.05 ad P<0.01. Różica średich pomiędzy latami 2000 a 2006 Differece i meas betwee 2000 ad 2006 0,40 20,00 279 0,4 32,40 153
142 Z. Choroszy i i. Cecha Trait Weaig Daily gai Weaig Daily gai 534 34,80 1,51 Tabela 3. Charakterystyka potomstwa rasy Hereford Table 3. Characteristics of Hereford offsprig Rok Year 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 679 215,00 A 8,25 240 851a 54,98 524 33,10 1,45 214 207,60 A 14,19 228 812 53,80 666 34,70 1,84 419 223,50 10,92 427 889 43,04 662 33,10 1,29 411 213,50 10,53 434 842 40,44 554 33,50 1,42 328 218,60 12,07 318 885 49,63 575 32,20 1,34 356 207,20 10,98 350 835 44,68 Buhajki 622 34,00 1,36 363 225,30 11,83 360 914 48,20 Jałówki 578 32,10 1,33 394 212,50 10,71 391 860 43,54 694 33,40 1,27 461 243,50 11,34 461 998 46,50 740 31,60 1,16 569 233,80 9,80 569 962 40,33 783 34,10 1,22 452 248,60 11,69 452 1020 48,00 838 32,60 1,13 552 231,30 9,84 552 947 40,32 468 34,10 1,23 515 243,20 B 10,72 515 894b 43,81 383 32,40 1,66 446 234,50 B 11,10 446 861 45,50 a, b i A, B wartości w wierszach ozaczoe różymi literami różią się istotie przy P<0,05 i P<0,01. a, b ad A, B values i rows with differet letters differ sigificatly at P<0.05 ad P<0.01. Różica średich pomiędzy latami 2000 a 2006 Differece i meas betwee 2000 ad 2006 0,70 28,20 43 0,70 Jałówki charakteryzowały się iższą masą urodzeiową w porówaiu do buhajków, która podobie jak u buhajków przyjmowała wartości skokowe. W kosekwe- 26,9 49
Aaliza parametrów wzrostu cieląt ras Limousie, Charolaise i Hereford 143 cji, różica pomiędzy latami skrajymi była ujema ( 0,7kg). Masa ciała jałówek w wieku 210 di wykazywała od 2003 r. tedecję rosącą. Różica uzyskaa pomiędzy skrajymi latami była wysoka, wyosiła +26,9 kg i była statystyczie potwierdzoa. Cecha Trait LM CH HH Tabela 4. Aaliza mleczości krów w latach 2000 2006 dla poszczególych ras Table 4. Aalysis of milk yield for cows of differet breeds, 2000 2006 Rok Year 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 858 1884,63 A 64,35 257 1930A 120,42 231 1782,16 A 117,26 795 1951,40 69,21 517 2196 96,59 753 1749,40 63,75 1417 1843,20 48,97 289 2137 125,75 207 1858,80 129,20 1249 1933,80 54,72 300 2186 126,23 757 1768,80 84,32 1346 1999,80 54,51 856 2133 72,91 1080 1928,10 60,08 1628 1881,00 46,62 804 2170 76,53 874 190964,57 3205 2069,20 B 36,55 769 2133 B 76,94 961 2108 B 68,02 a, b i A, B wartości w wierszach ozaczoe różymi literami różią się istotie przy P<0,05 i P<0,01. a, b ad A, B values i rows with differet letters differ sigificatly at P<0.05 ad P<0.01. Różica średich pomiędzy latami 2000 a 2006 Differece i meas betwee 2000 ad 2006 184,57 203,00 325,84 Tabela 4 dotyczy mleczości krów matek wybraych ras mięsych. Z badaej populacji ajiższą mleczością charakteryzowały się krowy rasy Hereford. W grupie tej w początkowym okresie wydajość mleka wyosiła 1782 kg i od 2003 r. systematyczie wzrastała. W kosekwecji, różica 325,8 kg stwierdzoa pomiędzy latami skrajymi była ajwyższa wśród oceiaych grup. Wyższą średią mleczością, wyoszącą od 1843,2 kg do 2069,2 kg, wykazały się krowy rasy Limousie, jedak pomiędzy poszczególymi latami ie odotowao systematyczego wzrostu. Krowy rasy Charolaise uzyskały ajwyższą mleczość, która wyosiła od 1930 do 2186 kg. Podobie jak w pozostałych grupach, różice pomiędzy latami ie zawsze były dodatie, atomiast różica pomiędzy 2000 a 2006 r. wyosiła 203 kg i została statystyczie potwierdzoa. W tabeli 5 przedstawioo zależości pomiędzy cechami poddaymi aalizie a poszczególymi latami ocey. W zakresie masy ciała przy urodzeiu, zarówo u buhajków, jak i jałówek trzech aalizowaych ras stwierdzoo brak zależości liiowej pomiędzy tą cechą a rokiem urodzeia. Aalizując zmiay masy ciała
144 Z. Choroszy i i. w 210. diu życia za lata 2000 2006 ie stwierdzoo zależości liiowej dla rasy Charolaise. Jedyie dla rasy Hereford stwierdzoo wyraźą zależość liiową pomiędzy masą ciała w 210. diu a rokiem urodzeia (dla buhajków r = 0,85; dla jałówek r = 0,76). Średioroczy przyrost masy ciała w wieku 210 di, zarówo dla buhajków, jak i jałówek tej rasy wyosił powyżej 5 kg. Dla rasy Limousie jedyie dla jałówek stwierdzoo liiowe zmiay z roku a rok dla tej cechy (r = 0,78). Średioroczy wzrost masy ciała w 210 diu wyiósł 3,6 kg. Rasa Breed LM HH CH Płeć Se buhajki bulls jałówki heifers buhajki bulls jałówki heifers buhajki bulls jałówki heifers Tabela 5. Tred liiowy wybraych cech w latach 2000 2006 Table 5. Liear tred for selected traits i the years 2000 2006 M210 Weaig Weight gai Mleczość matek Milk yield of mothers r b r b r b r b 0,1841 0,1211 0,1687 1,0168 0,8241 16,7910 0,0456 0,0836 0,7792 3,6077 0,9178 18,5779 0,1188 0,0714 0,8542 5,4876 0,8318 26,4058 0,1523 0,0967 0,7626 5,3248 0,8395 27,9930 0,0148 0,0449 0,0600 0,8693 0,5842 27,3557 0,01164 0,0960 0,0002 0,2315 0,5810 21,4329 r współczyik korelacji prostej, b średia zmiaa wartości cechy z roku a rok, r coefficiet of simple correlatio, b mea chage i value of trait from year to year. 0,4598 33,2064 0,7409 66,7179 0,3275 20,6921 Pod względem przyrostów ch od urodzeia do 210. dia życia u cieląt wszystkich ras stwierdzoo zauważalą poprawę. Z roku a rok tedecja wzrostowa wahała się, w zależości od grupy rasowej, od 17 g u Limousie (buhajki) do 28 g u Hereford (jałówki). Badając zależości w mleczości matek stwierdzoo, że ajkorzystiejsza tedecja dodatia, mająca charakter liiowy wystąpiła u Herefordów. Stwierdzoo wzrost średiej mleczości matek w każdym roku o około 66 kg, przy rówocześie stwierdzoej ajiższej w stosuku do pozostałych oceiaych grup średiej wydajości roczej. W pozostałych grupach wydajość mleka ie wykazywała wyraźych tedecji dodatich o charakterze ciągłym. Omówieie wyików W mięsym kieruku użytkowaia bydła stado krów wykorzystywae jest w zasadzie tylko do rozrodu i wychowu cieląt do wieku 7 8 miesięcy życia. Stąd, o wiel-
Aaliza parametrów wzrostu cieląt ras Limousie, Charolaise i Hereford 145 kości produkcji świadczą liczba i masa ciała cieląt odsadzoych od matek pod koiec okresu pastwiskowego. W przedstawioej pracy aalizowao trzy rasy mięse ajlicziej występujące w polskiej populacji. Buhajki rasy Limousie wykazywały się w ciągu aalizowaych lat wzrostem masy urodzeiowej, jedak ie miał o charakteru liiowego. W aalizowaym okresie a cechę tę mogły wpłyąć w związku z tym także zmiay udziału pierwiastek w stadach, jak rówież zmiay środowiska. Badaia wykazały, że cielęta rasy Limousie we fracuskich stadach mają wyższą masę ciała przy urodzeiu, wyoszącą około 39 kg (Przysucha i i., 2000; Trela i i., 2000). Podobą masę ciała cieląt uzyskał w swoich badaiach Dobicki (2006). W badaiach Kamieieckiego i i. (1998) oraz Wróblewskiego i i. (2007), masa ciała przy urodzeiu zarówo u buhajków, jak i jałówek, była a poziomie zbliżoym do uzyskaego w przedstawioej aalizie. Przysucha i i. (2000) wykazali, że iższą masę ciała mają cielęta urodzoe przez pierwiastki. U cieląt rasy Charolaise rówież ie wykazao systematyczego liiowego wzrostu masy urodzeiowej cieląt. U buhajków ajwyższą masę cieląt stwierdzoo a początku obserwacji, u jałówek różice między latami były bardziej zróżicowae. Uzyskae przez autorów wyiki są zbliżoe do uzyskaych przez Krzywdę i i. (2002) oraz Pilarczyka i i. (2010). Goszczyński i Witkiewicz (1996) oraz Trela i Jodko (1998) odotowali wyższe masy ciała, zbliżoe do daych uzyskaych w stadach fracuskich. U cieląt rasy Hereford masa ciała przy urodzeiu była ajiższa, u buhajków wyosiła 33,5 34,1 kg, a u jałówek 31,6 33,1 kg, co jest zgode z założeiami programu hodowlaego dla tej rasy. W badaiach Goszczyńskiego i i. (1996) oraz Krzywdy i i. (2002); masa ciała urodzoych cieląt była wysoka, od 44 kg u buhajków i 42 kg u jałówek. Autorzy zazaczają, że otrzymae przez ich wyiki były zbliżoe do uzyskiwaych we fracuskich stadach. Okres do 210 di życia cieląt jest to okres odchowu i w główej mierze zależy od predyspozycji rasy oraz mleczości matki, a także, jak wykazało wielu autorów, od sezou ocieleń (Goszczyński i Witkiewicz, 1996; Makulska i i., 2002; Przysucha i Grodzki, 2004). y dobowe młodzieży bydła ras mięsych były do osiągięcia wieku 210 di dobre. Najwyższe przyrosty uzyskiwała młodzież rasy Charolaise; wyosiły oe zarówo u buhajków, jak i jałówek, poad 1000 g za cały baday okres. Podobe wyiki uzyskali Krzywda i i. (2002) oraz Pilarczyk i i. (2010) (1082 g u jałówek i 1146 g u buhajków). W badaych grupach rasowych przyrost w okresie odchowu a dobrym poziomie cechował atomiast cielęta rasy Hereford (812 990 g/dobę), co wyika z predyspozycji rasowej. y a tym samym poziomie u cieląt rasy Hereford uzyskao w badaiach Stezla i i. (2001) i były oe zaczie iższe iż u cieląt rasy Limousie. y cieląt są adekwate do mleczości matek (Łozicki i Dymicka, 2001). Na podstawie przeprowadzoej aalizy polskiej populacji bydła mięsego stwierdzoo, że ajwyższą mleczością charakteryzowały się krowy rasy Charolaise, co w kosekwecji przełożyło się a wyższe przyrosty młodzieży. U krów rasy Hereford atomiast mleczość matek była ajiższa, co uwidocziło się w iższych przyrostach cieląt.
146 Z. Choroszy i i. Mleczość krów ras mięsych w badaiach Stezla i i. (2001) wyosiła 1288 1934 kg, atomiast w badaiach Treli i i. (1998) średio dla rasy Hereford 1860 kg. Należy rówież zazaczyć, że efekty pracy hodowlaej prowadzoej w stadzie rasy Hereford pod kątem mleczości matek są widocze, gdyż tylko w tej grupie odotowao systematyczy wzrost wydajości mleczej o około 66 kg roczie. Żywieie krów matek ma wpływ a ilość produkowaego przez ie mleka, co z kolei w zaczym stopiu wpływa a przyrosty przebywających z imi cieląt. Skort (za Łozickim i Dymicką, 2001) stwierdził, że duży wpływ ma rówież jakość pasz objętościowych, z których podstawowe zaczeie ma pastwisko. Przeprowadzoa aaliza, dotycząca rozwoju młodzieży w latach 2000 2006 w stadach mięsych wykazała, że masa ciała cieląt a koiec okresu odchowu jest zróżicowaa i wykazuje tedecję wzrostową. Uzyskae wyiki odchowu cieląt wskazują a systematyczą poprawę waruków środowiskowych, w tym główie żywieia i prowadzoej w coraz szerszym zakresie pracy hodowlaej. Potwierdza to także coraz wyższa mleczość matek, która ma zasadiczy wpływ a rozwój potomstwa w okresie odchowu. Piśmieictwo D o b i c k i A. (2006). Podstawy chowu i użytkowaia bydła ras mięsych. W: Restrukturyzacja i moderizacja sektora żywościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004 2006, 26 ss. G o s z c z y ń s k i J., W i t k i e w i c z A. (1996). Masa ciała krów i przyrosty cieląt Charolaise w sezoie pastwiskowym. Zesz. Nauk. AR Wrocław, ss. 183 188. G o s z c z y ń s k i J., W i t k i e w i c z A., G e b l e r A. (1996). Wyiki zróżicowaego odchowu młodego bydła rasy hereford do odsadzeia. Mat. ogólopolskiej kof. auk., Popielo 3 4 czerwca 1996, ss. 57 63. J e z i e r s k i T., G o s z c z y ń s k i J. (1996). Porówaie zachowaia krów rasy Charolaise, Hereford Charolaise i cb podczas porodów. Mat. ogólopolskiej kof. auk., Popielo 3 4 czerwca 1996; ss. 152 159. K a m i e i e c k i H., W ó j c i k J., S z a r k o w s k i K., S z u m a F. (1998). Porówaie wyików odchowu cieląt różych ras mięsych w spółdzielczej agrofirmie Witkowo. Zesz. Nauk. AR Wrocław, 336: 129 133. K r z y w d a W., S z a r e k J., A d a m c z y k K. (2002). Charakterystyka bydła rasy Charolaise hodowaego w Polsce. Rocz. Nauk. Zoot., Supl., 15: 201 207. L i t w i ń c z u k Z., S z u l c T. (2005). Hodowla i użytkowaie bydła. PWRiL, Warszawa, 398 ss. Ł o z i c k i A., D y m i c k a M. (2001). Porówaie wyików odchowu cieląt oraz próba oszacowaia kosztów żywieia krów mamek rasy Hereford w wybraych gospodarstwach. Zesz. Nauk. PTZ, IX Szkoła Zimowa, 55: 205 216. M a k u l s k a J., W ę g l a r z A., S z a r e k J. (2002). Wpływ sezou urodzeia a produkcyjo- ekoomicze wyiki odchowu cieląt rasy Limousie. Rocz. Nauk Zoot., Supl., 15: 213 218. P i l a r c z y k R., W ó j c i k J., R z e w u s k a - W ó j c i k E., B ł a s z c z y k P., C z e r i a k P., S z c z e - ś i a k P. (2010). Ocea wyików odchowu cieląt czysto rasowych oraz mieszańców z różym udziałem geów rasy Charolaise. Acta Sci. Pol. Zoot., 9 (4): 191 198. P r z y s u c h a T., G r o d z k i H. (2004). The ifluece of selected factors o growth rate of Charolaise ad Simmetal calves. Electro. J. Pol. Agricult. Uiv. Aim. Husb., 7, 1: 7. P r z y s u c h a T., G r o d z k i H. (2007). Wpływ rasy i przebiegu porodu a długość okresu międzyocieleiowego i masę cieląt przy odsadzeiu. Rocz. Nauk Zoot., Supl., 23: 39 42. P r z y s u c h a T., G r o d z k i H., S l ó s a r z J., W r ó b l e w s k a L. (2000). Wpływ masy krowy, kolejości ocieleia oraz płci i masy cielęcia a przebieg porodu krów rasy Charolaise. Rocz. Nauk. Zoot., Supl., 22: 597 600.
Aaliza parametrów wzrostu cieląt ras Limousie, Charolaise i Hereford 147 S t e z e l R., C h a b u z W., J a k o w s k i P., M r o c z e k A. (2001). Wstępe wyiki badań dotyczące rozrodu oraz odchowu cieląt w stadach mięsych. Zesz. Nauk. Prz. Hod., 55: 221 227. T r e l a J., J o d k o Z. (1998). Characteristics of herds of Limousi beef cattle imported from Frace. Zesz. Nauk. AR Wrocław, 336: 111 117. T r e l a J., M a l i o w s k i E., S u p e r a K., P a s i e r b s k i Z. (1998). Acclimatizatio of Hereford cattle at the Zootechical Eperimetal Statio i Kołbacz. Zesz. Nauk. AR Wrocław, 336: 1 5. T r e l a J., C h o r o s z y B., C z a j a H. (2000). Adaptacja bydła rasy Limousie importowaego z Fracji do polskich waruków środowiskowych. Rocz. Nauk Zoot., Supl., 5: 41 46. W r ó b l e w s k i L., Z d z i a r s k i K., M a t u s k a J. (2007). Wpływ wybraych czyików a łatwość ocieleń i masę ciała cieląt rasy Limousie i mieszańców z jej udziałem. A. UMCS, Lubli, XXV (1): 16 20. Zatwierdzoo do druku 21 XI 2011 Zeo Choroszy, Bogumiła Choroszy, Magdalea Łopieńska, Adrzej Szewczyk, Grzegorz Grodzki Aalysis of growth i Limousi, Charolais ad Hereford calves from performace tested breedig herds Summary The aim of the study was to aalyse the growth of Charolais, Limousi ad Hereford calves i beef herds performace tested betwee 2000 ad 2006. The results obtaied showed that over successive years of testig, body at the ed of the growig phase icreased i both bulls ad heifers, which was also associated with icreasig milk yield of mothers. Weight gais were satisfactory for all the aalysed years. The results idicate that calf rearig coditios gradually improve, which traslates ito better results of breedig work i beef herds. Key words: calves, performace testig, growth parameters