A N N A L E S U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N P O L O N I A

Transkrypt

1 A N N A L E S U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N P O L O N I A VOL. XXIV, SECTIO EE Katedra Hodowli Bydła Wydziału Biologii i Hodowli Zwierzt Akademii Rolniczej w Lublinie PIOTR STANEK Zmienno wieku pierwszego wycielenia, masy i wymiarów ciała krów rasy i. II. Wymiary ciała Variability of Age at First Calving, Body Weight and Body Measurements of Limousine and Hereford Cows. II. Body Measurements Na przebieg porodu istotny wpływ oprócz buhaja ma przede wszystkim budowa samicy, a w szczególnoci ustawienie oraz wielko jej miednicy. Wielko miednicy nie wzrasta wraz z powikszaniem masy ciała krowy, a raczej jest wielkoci stał, której nie da si zmieni za pomoc poprawy warunków rodowiskowych. Wielko miednicy (jej wymiary) ma szczególne znaczenie w przypadku krzyowania towarowego, kiedy to przy niewłaciwym doborze buhaja do rozrodu moe dochodzi do dysproporcji pomidzy wielkoci rodzcego si cielcia a wielkoci miednicy u krowy []. Wystpowanie trudnych porodów u krów i jałówek zwiksza miertelno okołoporodow cielt, zwiksza brakowanie krów po porodzie, obnia płodno stada, powoduje nieuniknione dodatkowe koszty weterynaryjne jak równie wpływa ujemnie na póniejsz ywotno cielt [7]. Nogalski i wsp. [] uwaaj, e cielta, których przebieg porodu był zakłócany s bardziej podatne na infekcj w pierwszych 3 tygodniach ycia, co z kolei ma ujemne konsekwencje w póniejszym ich uytkowaniu. Celem pracy była ocena zmiennoci wymiarów ciała pierwiastek rasy i. MATERIAŁ I METODY Badania prowadzono w siedmiu stadach bydła rasy i w siedmiu stadach bydła rasy z regionu rodkowo-wschodniej Polski. W stadach tych utrzymywane były krowy czysto- Skrót pracy doktorskiej

2 P. Stanek rasowe lub z duym udziałem genów krwi rasy misnej ( 9, ). W okresie letnim zwierzta utrzymywane były na pastwiskach, natomiast zim w systemie alkierzowym z wykorzystaniem w ywieniu pasz gospodarskich: siana, kiszonek, wytłoków buraczanych. Badaniami objto w sumie 5 pierwiastek rasy i 13 rasy. Midzy 7 a dniem po wycieleniu (rednio w 1 dniu) wykonywano podstawowe pomiary zoometryczne [], tj.: mierzono wysoko w krzyu, długo zadu (odległo od guza biodrowego do kulszowego), szeroko w kulszach, szeroko w biodrach, szeroko w miednicy, głboko i szeroko klatki piersiowej. Zebrane wyniki opracowano, a uzyskane wyniki przedstawiono na wykresach w postaci rednich arytmetycznych oraz procentowego udziału. OMÓWIENIE WYNIKÓW Na rycinach 1 7 przedstawiono zmienno ocenianych wymiarów ciała w analizowanej populacji pierwiastek rasy i. W badaniach własnych wartoci dla wysokoci w krzyu u pierwiastek zawierały si od 115 do, a u ów od 113 do. Rónica pomidzy najmniejsz a najwiksz wartoci tego pomiaru wynosiła odpowiednio 5 i 9, co stanowi 19, i 3, redniej, która dla badanej populacji pierwiastek i wynosiła odpowiednio 9, i,. U rasy najwicej zwierzt zawierało si pomidzy 9 a 135, natomiast u ów przedział ten wynosił od do 5. Naley zwróci uwag na fakt, e ilo pierwiastek majcych poniej i powyej 13 nie była w obydwu rasach zbyt dua (ryc. 1) Ryc. 1. Zmienno wysokoci w krzyu u pierwiastek i Variability of height of lower back from heifer cows of Limousine and Hereford cattle

3 Zmienno wieku pierwszego wycielenia, masy i wymiarów ciała... II Ryc.. Zmienno szerokoci w kulszach u pierwiastek i Variability of width of pin bones from heifer cows of Limousine and Hereford cattle Litwiczuk i wsp. [5] analizowali wielko wymiarów pierwiastek i w zalenoci od wieku ich pierwszego wycielenia. Stwierdzili, e u jałowic rednia wysoko w kłbie wahała si od 3,9 do 7, (w zalenoci od wieku pierwszego wycielenia), a ów od 11,9 do,9. Krzywda i wsp. [] prowadzc badania na pierwiastkach charolaise stwierdzili, e rednia ich masa ciała wynosiła 735, kg, a rednie wymiary przedstawiały si nastpujco: wysoko w kłbie 139,, wysoko w krzyu,7, obwód klatki piersiowej,9. W badaniach Goszczyskiego i Witkiewicz [1] pierwiastki uzyskały,3 wysokoci w kłbie i 19,7 obwodu klatki piersiowej, natomiast po III wycieleniu odpowiednio: 13,1 i 1,3. Na rycinie zamieszczono wyniki przedstawiajce rozkład wymiaru szerokoci w kulszach u pierwiastek obydwu analizowanych ras. Rónica pomidzy najmniejszym a najwikszym wymiarem u rasy wynosiła 1, a u a 13, co stanowiło, i, wartoci redniej tego wymiaru, wynoszcej odpowiednio 5,7 i,7. Najwicej pierwiastek obu ras miało szeroko w kulszach pomidzy 3 a 3. Ilo pierwiastek o szerokoci w kulszach poniej 3 i powyej 3 była mała, co moe wiadczy o wyrównaniu badanej populacji co do wielkoci tego pomiaru. W badanej populacji pierwiastek rasy i najwicej zwierzt miało szeroko w biodrach pomidzy 7 a 5. Rónice pomidzy skrajnymi wymiarami tego pomiaru u pierwiastek i wynosiły odpowiednio 3 i 7, co stanowi 7,7 i 5, wartoci redniej tego wymiaru (ryc. 3). Nogalski i wsp. [] podaj, e rednia szeroko w biodrach u pierwiastek mieszaców z ras wynosiła 9,, natomiast szeroko w kulszach 3,5.

4 P. Stanek Ryc. 3. Zmienno szerokoci w biodrach u pierwistek i Variability of width of hip from heifer cows of Limousine and Hereford cattle Ryc.. Zmienno szerokoci w miednicy u pierwiastek i Variability of width of pelvis from heifer cows of Limousine and Hereford cattle Szeroko miednicy u pierwiastek wahała si od 3 do, natomiast u ów od 33 do. Pomidzy skrajnymi pomiarami u pierwiastek zanotowano 7 rónicy, a u rasy tylko 17

5 Zmienno wieku pierwszego wycielenia, masy i wymiarów ciała... II Stanowiło to odpowiednio 57,5 i 39, wartoci redniej tego pomiaru, wynoszcej dla ów 3,3, a dla,9. Najwicej pierwiastek miało szeroko w miednicy w przedziale, podczas gdy u ów przedział ten zawierał si pomidzy 39 a (ryc. ) Ryc. 5. Zmienno długoci zadu u pierwiastek i Variability of length of rump from heifer cows of Limousine and Hereford cattle Ryc.. Zmienno szerokoci klatki piersiowej u pierwiastek i Variability of width of chest from heifer cows of Limousine and Hereford cattle Na rycinie 5 przedstawiono wyniki rozkładu wymiaru długoci zadu. Pomidzy najmniejszym a najwikszym wymiarem, zarówno u pierwiastek jak i, zanotowano 17 rónicy, co stanowi odpowiednio 33,7 i 3,9 warto- ci redniej. Najwicej pierwiastek miało długo zadu w przedziale 5, u ów natomiast przedział ten zawierał si od 5 do 5. wiadczy to o znacznym wyrównaniu tego wymiaru u zwierzt obu analizowanych ras.

6 P. Stanek Ryc. 7. Zmienno głbokoci klatki piersiowej u pierwiastek i Variability of depth of chest from heifer cows of Limousine and Hereford cattle Na rycinie przedstawiono wyniki rozkładu szerokoci klatki piersiowej. U pierwiastek zawierały si one w przedziale od 31 do 57, a u rasy od 35 do 7. rednia warto tego pomiaru dla pierwiastek wynosiła 7,5, a dla 5,9. Rónica pomidzy najmniejszym i najwikszym pomiarem wynosiła odpowiednio 3 i, co stanowiło odpowiednio 7,5 i 5,. Najwicej pierwiastek miało szeroko klatki piersiowej pomidzy a 5, natomiast u ów od do 5. Głboko klatki piersiowej wahała si u pierwiastek od 9 do 7, a u pierwiastek od 7 do 73. Rónica pomidzy najmniejsz i najwiksz wartoci pomiaru wynosiła u 3, natomiast u ów, co stanowiło odpowiednio 3, i 3,5 redniej. Najwicej pierwiastek miało głboko klatki piersiowej pomidzy a 7, natomiast u rasy przedział ten zawierał si od 5 do 7 (ryc. 7). WNIOSKI Analiza zmiennoci podstawowych wymiarów ciała w ocenianej populacji pierwiastek rasy i wykazała, e najwiksz zmienno, tzn. w granicach 5 i wicej wartoci redniej, stwierdzono dla pomiarów szeroko- ci ciała takich jak szeroko klatki piersiowej i szeroko zadu (w biodrach, kulszach, miednicy). Zdecydowanie mniejsz zmienno, tzn. w granicach 3 wartoci redniej, uzyskano dla wymiaru długoci zadu oraz głboko klatki piersiowej. Najmniejsz zmienno (w granicach 5 redniej) stwierdzono

7 Zmienno wieku pierwszego wycielenia, masy i wymiarów ciała... II... 7 dla pomiaru wysokoci w krzyu. Tak dua zmienno, dotyczca szczególnie pomiarów zadu, moe wynika z duego zrónicowania zwierzt w analizowanych gospodarstwach (róny udział genów rasy misnej) jak równie nieodpowiedniego (słabe ywienie) odchowu jałowic z przeznaczeniem na póniejsze matki. PIMIENNICTWO 1. G o s z c z y s k i J., P u c h a j d a Z., W i t k i e w i c z A.: Hodowla bydła charolaise w Stacji Badawczej Rolnictwa Ekologicznego i Hodowli Zachowawczej Zwierzt PAN w Popielnie. Zesz. Nauk. AR we Wrocławiu, 5, 7, J o h n s o n S. K., D e u t s c h e r G. H., P a r k h u r s t A.: Relationship of pelvic structure, body measurements, pelvic area and calving difficulty. J. Anim. Sci.,, 11 1, K a m i e n i e c k i H., W ó j c i k J., R z e w u c k a E.: Ocena wzrostu oraz przebieg ociele importowanych z Francji jałowic rasy charolaise z uwzgldnieniem niektórych wskaników fizjologicznych krwi. Zesz. Nauk. AR we Wrocławiu 375, ,.. K r z y w d a W., S z a r e k J., A d a m c z y k K.: Charakterystyka bydła rasy charolaise hodowanego w Polsce. Rocz. Nauk. Zoot., Supl., 15, 1 7,. 5. L i t w i c z u k Z., S t a n e k P., J a n k o w s k i P.: Wzrost i rozwój pierwiastek bydła misnego w zalenoci od wieku przy pierwszym wycieleniu. Zesz. Nauk. AR we Wrocławiu, 375, 1 15,.. N o g a l s k i Z., K l u p c z y s k i J., M i c i s k i J.: Wpływ wymiarów ciała krów na przebieg ich porodu oraz wielko i ywotno cielt. Materiały Konferencji Zachodniopomorska Konferencja Naukowa nt. Zastosowanie biotechnologii w chowie i hodowli zwierzt oraz produkcji pasz i ywnoci, Szczecin- Midzyzdroje, 11,. 7. S t o r y C. E., R a s b y R. J., C l a r k R.T., M i l t o n C. T.: Age of calf at weaning of spring-calving beef cows and the effect on cow and calf performance and production economics. J. Anim. Sci., 7, 3 13,.. Z a l e w s k i W.: Hodowla bydła. PWRiL, Warszawa SUMMARY The research was conducted on 7 Limousine (5 heifer cows) and 7 Hereford (13 heifer cows) cattle herds from the central-east region of Poland. The analyzed variability of body measurements in the population of heifer cows of Limousine and Hereford cattle proved that the width of rump and the width of hip showed the most variability (within the range of 5). Rump length had smaller variability (within the range of 3) and the height of lower back showed the smallest variability (within the range 5).