A N N A L E S U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N P O L O N I A

Transkrypt

1 A N N A L E S U N I V E R S I T A T I S M A R I A E C U R I E - S K Ł O D O W S K A L U B L I N P O L O N I A VOL. XXIV, 11 SECTIO EE 2006 Katedra Hodowli Bydła Wydziału Biologii i Hodowli Zwierzt Akademii Rolniczej w Lublinie PIOTR STANEK Zmienno wieku pierwszego wycielenia, masy i wymiarów ciała krów rasy limousine i hereford I. Wiek pierwszego wycielenia i masa ciała Variability of Age at First Calving, Body Weight and Body Measurements of Limousine and Hereford Cows I. Age at First Calving and Body Weight Jednym z podstawowych celów hodowli bydła misnego jest uzyskanie du- ej liczby dobrze odchowanych i uminionych cielt. Aby to osign, naley połczy ze sob dobr płodno krów i wysok produkcj mleka, co w konsekwencji moe spowodowa poprawienie wskaników ekonomicznych i hodowlanych. Do najwaniejszych wskaników reprodukcyjnych naley zaliczy termin rozpoczcia uytkowania rozpłodowego, natomiast kryterium dopuszczajcym jałowice do rozpłodu jest ich wiek i masa ciała [1]. Okrelenie optymalnego terminu zaciele jałowic ras misnych ma zasadnicze znaczenie, poniewa zbyt wczesne jak i zbyt póne rozpoczcie uytkowania rozpłodowego krów ma negatywny wpływ na dalsze ich uytkowanie i osigane wyniki ekonomiczne. Jak podaje Waller [14], w Stanach Zjednoczonych poprawa wskaników reprodukcyjnych jałowic i krów ras misnych pozostaje duym wyzwaniem dla hodowców bydła misnego. Wymaga si, aby jałówki w wieku miesicy osigały właciw mas ciała i kondycj umoliwiajc ich pokrycie, kontynuowały wzrost i cieliły si pierwszy raz w wieku około 24 miesicy, a po raz drugi w wieku 36 miesicy. W Europie, w tym równie i w Polsce, do chowu i hodowli wykorzystuje si w wikszoci europejskie rasy bydła misnego, uywane najczciej w czystoci rasy lub jako komponent w krzyowaniu towarowym z rasami mlecznymi. Inna jest równie specyfika utrzymania zwierzt, gdy przewaa system utrzymania alkierzowego. Z tych te powodów wiek Skrót pracy doktorskiej

2 74 P. Stanek pierwszego wycielenia jałowic ras misnych w Polsce i w Europie moe by róny w stosunku do USA. Celem pracy było okrelenie zmiennoci wieku pierwszego wycielenia oraz masy ciała krów pierwiastek i wieloródek ras limousine i hereford MATERIAŁ I METODY Badania prowadzono w siedmiu stadach bydła rasy limousine i w siedmiu stadach bydła rasy hereford z regionu rodkowo-wschodniej Polski. W stadach tych utrzymywane były krowy czystorasowe lub z duym udziałem genów krwi rasy misnej (limousine 69%, hereford 66%). W okresie letnim krowy utrzymywane były na pastwiskach, gdzie podstaw ywienia była zielonka, natomiast zim w systemie alkierzowym z wykorzystaniem w ywieniu pasz gospodarskich: siana, kiszonek, wytłoków buraczanych. W ocenie szczegółowej wzrostu i rozwoju zwierzt badaniami objto 125 pierwiastek i 187 wieloródek rasy limousine oraz 134 pierwiastki i 312 wieloródek rasy hereford. Midzy 7 a 14 dniem po wycieleniu (rednio w 10 dniu) okrelano mas ciała pierwiastek i krów wieloródek. Na wykresach przedstawiono równie rozkład wieku pierwszego wycielenia. Zebrane dane opracowano, a uzyskane wyniki przedstawiono na rycinach w postaci rednich arytmetycznych oraz procentowego udziału. OMÓWINIE WYNIKÓW Przedstawiony na rycinie 1 rozkład wieku pierwszego wycielenia wskazuje na to, e u jałowic rasy limousine odbywało si ono najczciej pomidzy 23 a 26 miesicem ycia (42,3%). Kolejne 20,4% jałowic cieliło si w wieku od 28 do 33 miesica. Wartoci skrajne, tzn. wycielenia powyej trzech lat, stanowiły tylko 10,5%, a poniej 23 miesicy jedynie 5,7%. redni wiek pierwszego wycielenia w analizowanej populacji 125 jałowic rasy limousine wynosił 28,1 miesicy. Był wic znacznie niszy od podawanego przez Trel i wsp. [9] 34,2, Trel i wsp. [11] 31,2, Wroskiego i wsp. [12] 34,4. Nieco inny rozkład wyciele zaobserwowano w ocenianej populacji 134 jałowic rasy hereford (ryc. 1). Najwicej zwierzt, tzn. ponad 60%, wycielało si do 26 miesica ycia. Na uwag zasługuje fakt, e ponad 14% jałowic tej rasy po raz pierwszy cieliło si przed ukoczeniem 23 miesica ycia, a odsetek zwierzt wycielonych powyej 36 mies. był podobny jak u rasy limousine, tzn. 10,5%. redni wiek pierwszego wycielenia w analizowanej populacji jałowic rasy hereford wynosił 27,6 miesicy. Litwiczuk i wsp. [5] prowadzc podobne analizy z uwzgldnieniem sezonu wycielenia (zima, wiosna), wykazali, e wiek ten u jałowic hereford wahał si pomidzy 27 a 29 miesicem ycia. Trela i wsp. [10] podaj, e redni wiek pierwszego wycielenia jałowic tej rasy sprowadzonych z Danii wynosił 25,3 miesica.

3 Zmienno wieku pierwszego wycielenia, masy i wymiarów ciała krów... I 75 % 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 limouisne hereford <23 23, , , , , , , ,1-36 >36,1 wiek w miesicach Ryc. 1. Zmienno wieku pierwszego wycielenia pierwiastek rasy limousine i hereford Variability of age at first calving of heifer cows Limousine and Hereford cattle % limousine hereford < >600 kg Ryc. 2. Zmienno masy ciała pierwiastek rasy limousine i hereford Variability of body weight of heifer cows Limousine and Hereford cattle

4 76 P. Stanek % limousine hereford < >651 kg Ryc. 3. Zmienno masy ciała krów wieloródek rasy hereford i limousine Variability of body weight of multiparous cows Limousine and Hereford cattle Interesujce wyniki zawiera rycina 2, na której przedstawiono masy ciała (po pierwszym wycieleniu) w analizowanej populacji pierwiastek limousine i hereford. Wikszo zwierzt rasy limousine miała mas ciała w granicach od 400 do 600 kg. Udział pierwiastek tej rasy o masie ciała poniej 400 kg wynosił niecałe 15%, a o masie powyej 600 kg niewiele ponad 5%. Z bada Pogorzelskiej i wsp. [6] wynika, e masa ciała jałowic limousine po pierwszym wycieleniu wahała si od 500 do 540 kg (rednio 519 kg), Trela i wsp. [9] podaj natomiast, e rednia masa po wycieleniu importowanych z Francji jałowic wynosiła 541 kg (od 420 do 630 kg). Wroski i wsp. [12] stwierdzili, e rednia masa ciała pierwiastek limousine wynosiła 557,8 kg. Klupczyski i wsp. [2] podaj mas ciała krów tej rasy po pierwszym wycieleniu na poziomie 568,1 kg. W przypadku zwierzt rasy hereford stwierdzono, e zdecydowana wikszo z nich, tzn. prawie 60% ocenianej stawki, miała mas ciała w granicach kg. Prawie 10% pierwiastek tej rasy charakteryzowało si mas ciała poniej 350 kg, natomiast adna z nich nie miała powyej 600 kg. Trela i wsp. [10] podaj, e pierwiastki hereford importowane z Danii uzyskały redni mas ciała na poziomie 447 kg. Duo wysz mas ciała (520 kg) u jałowic hereford, sprowadzonych równie z Danii, stwierdzili Pogorzelska i wsp. [7].

5 Zmienno wieku pierwszego wycielenia, masy i wymiarów ciała krów... I 77 Przeanalizowano równie mas ciała po wycieleniu u krów wieloródek ocenianych ras. Stwierdzono, e krowy rasy limousine i hereford cechowały si mas ciała najczciej w przedziale kg. W przypadku krów limousine w przedziale tym zawierało si ponad 80% ocenianej populacji, a u krów rasy hereford odsetek ten wynosił ponad 70% (ryc. 3). Na uwag zasługuje fakt, e tylko ok. 2% zwierzt w obydwu rasach miało mas ciała poniej 350 kg. Natomiast zwierzta najcisze w chwili porodu, tzn. powyej 650 kg, stanowiły ponad 7% w rasie limousine i ok. 3% w przypadku rasy hereford. Zalewski i wsp. [13], prowadzc badania na mieszacach z rónym udziałem genów rasy limousine, stwierdzili, e rednia masa ciała krów przy wyjciu na pastwisko wynosiła 479 kg, a po zakoczeniu okresu pastwiskowego 523,6 kg. Podobne badania przeprowadzili Litwiczuk i wsp. [4] na rónych mieszacach z limousine. Zwierzta te uzyskały redni mas ciała w momencie wyjcia na pastwisko 552 kg, a po zejciu 570 kg. Klupczyski i Miciski [2] okrelajc mas ciała krów po kolejnych wycieleniach uzyskali wysze wartoci, gdy po II wycieleniu rednia masa ciała wynosiła 629,7 kg, a po III 666,6 kg. Dobicki i wsp. [1] podaj, e masa ciała dorosłych krów rasy hereford wahała si w przedziale kg. Pogorzelska i Szarek [8], prowadzc badania w dwóch odrbnych gospodarstwach, wykazali, e masa ciała dla krów hereford po II i III wycieleniu wynosiła odpowiednio kg w pierwszym gospodarstwie i kg w drugim. Autorzy ci twierdz, e na rónice te niewtpliwy wpływ mogły mie róne warunki utrzymania zwierzt, w tym ywienie. WNIOSKI 1. Przeprowadzone badania w 14 stadach bydła misnego, którymi objto 125 jałowic rasy limousine i 134 rasy hereford, wykazały, e ponad 42% pierwiastek rasy limousine i ponad 60% herefordów wycieliło si po raz pierwszy do wieku 26 miesicy. 2. Pierwiastki rasy limousine wykazywały si mas ciała w granicach od 400 do 600 kg. Udział zwierzt tej rasy o masie ciała poniej 400 kg wynosił niecałe 15%, a o masie powyej 600 kg niewiele ponad 5%. W przypadku zwierzt rasy hereford stwierdzono natomiast, e zdecydowana wikszo z nich, prawie 60% ocenianej stawki, miała mas w granicach kg, natomiast tylko ok. 10% pierwiastek tej rasy wayło poniej 350 kg, a adna z nich nie miała powyej 600 kg. 3. Masa ciała po kolejnych wycieleniach ocenianych krów zawierała si najczciej w przedziale kg. Tak mas ciała miało prawie 80% krów rasy limousine i ponad 70% krów rasy hereford. Moe to wskazywa na prawidłow kondycj ocenianych zwierzt.

6 78 P. Stanek PIMIENNICTWO 1. D o b i c k i A., K u c z a j M., Z a c h w i e j a A.: Ocena wzrostu jałówek i krów mieszaców pokolenia F 1 i F 2 wyprowadzonych od krów rasy simentalskiej i po buhajach rasy hereford. Zesz. Nauk. AR Wrocław, Konferencja XXVI, 375, , K l u p c z y s k i J., M i c i s k i J.: Analiza uytkowania rozpłodowego krów czystej rasy limousine. Ann. Warsaw Agricult. Univ. SGGW, Anim. Sci., 35 (Supplement), 83 90, K r z y w d a W., S z a r e k J., G i l Z., A d a m c z y k K., B u l e c a J.: Charakterystyka wyciele krów rasy Limousine hodowanych w Polsce. Rocz. Nauk. Zoot., Supl., z. 15, , L i t w i c z u k Z., S t a n e k P., J a n k o w s k i P.: Wzrost i rozwój pierwiastek bydła misnego w zalenoci od wieku przy pierwszym wycieleniu. Zesz. Nauk. AR we Wrocławiu, 375, , L i t w i c z u k Z., S t a n e k P., J a n k o w s k i P.: Wpływ wieku i sezonu wycielenia jałowic ras misnych na dalsze ich uytkowanie rozpłodowe oraz wyniki odchowu cielt. Rocz. Nauk. Zoot., 28 (1), , P o g o r z e l s k a J., R o m a n o w s k i A., P u c h a j d a Z.: Analiza uytkowania rozpłodowego i rozwój importowanego z Francji bydła limousine i charolaise. Zesz. Nauk. AR we Wrocławiu, Konferencje XIX, 336, , P o g o r z e l s k a J., K i j a k Z., T a r c z y s k i R.: Analiza uytkowania rozpłodowego i wyniki odchowu potomstwa rasy hereford importowanego z Danii. Zesz. Nauk. Przegl. Hod., 44, , P o g o r z e l s k a J., S z a r e k J.: Porównanie wyników rozrodu krów i odchowu cielt w stadzie rasy hereford utrzymywanych w rónych warunkach rodowiskowych. Zesz. Nauk. Przegl. Hod., 62, , T r e l a J., J o d k o Z.: Charakterystyka stada bydła misnego rasy limousine importowanego z Francji. Zesz. Nauk. AR we Wrocławiu, 336, , T r e l a J., M a l i n o w s k i E., S u p e r a K., P a s i e r b s k i Z.:: Aklimatyzacja bydła rasy Hereford w Zootechnicznym Zakładzie Dowiadczalnym Kołbacz. Zesz. Nauk. AR we Wrocławiu, 336, , T r e l a J., S u p e r a K., M a l i n o w s k i E., O l i w i e c k i J.: Aklimatyzacja i niektóre wskaniki produkcyjnoci bydła rasy limousine importowanego z Francji do Polski. Zesz. Nauk. Przegl. Hod., 44, , W r o s k i M., K i j a k Z., M i c i s k i J.: Charakterystyka pierwszego w Polsce stada bydła misnego rasy limousine. Zesz. Nauk. AR we Wrocławiu, 291, , Z a l e w s k i W., L i t w i c z u k Z., G a j d a J., L i t w i c z u k A., P o d o l a k G., J a n k o w s k i P.: Efektywno odchowu i opasu pastwiskowego przy matkach cielt mieszaców o rónym udziale krwi bydła rasy Limousine. Rocz. Nauk. Zoot., 25 (2), , W a l l e r J.: Technologie produkcji bydła misnego w USA. Zesz. Nauk. Przegl. Hod., 17, 47 55, 1995.

7 Zmienno wieku pierwszego wycielenia, masy i wymiarów ciała krów... I 79 SUMMARY The research was conducted on 7 Limousine (125 heifer cows and 187 multiparous cows) and 7 Hereford (134 heifer cows and 312 multiparous cows) cattle herds from the central-east region of Poland. It was stated that the average age at first calving for Limousine was 28.1 months and for Hereford 27.6 months. Over 42% Limousine and 60% Hereford heifer cows calved at the age of 26 months. Most Limousine heifer cows had body weight within the range of kg. In case of Hereford cows it was observed that most cows (almost 60%) had body weight within the range of kg. Body weight of multiparous cows after calving was included within the range kg. 80% Limousine multiparous cows and over 70% Hereford multiparous cows had such body weight.