UTRZYMYWANIE BYDŁA W GOSPODARSTWACH EKOLOGICZNYCH W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM

Transkrypt

1 UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNO-PRZYRODNICZY IM. JANA I JĘDRZEJA ŚNIADECKICH W BYDGOSZCZY ZESZYTY NAUKOWE NR 248 ZOOTECHNIKA 36 (2006) UTRZYMYWANIE BYDŁA W GOSPODARSTWACH EKOLOGICZNYCH W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM Mariusz Bogucki, Wojciech Neja, Adam Oler Uiwersytet Techologiczo-Przyrodiczy Katedra Hodowli Bydła ul. Mazowiecka 28, Bydgoszcz Badaia przeprowadzoo a podstawie akietyzacji gospodarstw ekologiczych utrzymujących bydło w województwie kujawsko-pomorskim. Stwierdzoo, że średia liczebość stada bydła wyosiła 15 sztuk. Aaliza struktury rasowej bydła wykazała domiujący udział rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej, która utrzymywaa była w 90,3% gospodarstw. Koleją rasą pod względem częstotliwości występowaia była polska czerwoa (w 16,1% gospodarstw), a w dalszej kolejości rasy mięse. Przeważającym systemem utrzymaia okazał się system alkierzowy, który stwierdzoo w prawie 2/3 gospodarstw. W zdecydowaej większości obejść gospodarskich występowały staowiska ściołowe płytkie 87,8%, wobec 12,2% ściołowych głębokich. W poad 32% gospodarstw krowy dojoo ręczie. Domiującym sposobem doju okazał się dój z wykorzystaiem dojarki bańkowej, który praktykowao w poad 60% gospodarstw. utrzymujące krowy mlecze produkowały roczie średio kg mleka, atomiast utrzymujące bydło opasowe kg żywca wołowego. Słowa kluczowe: bydło, krowy, mleko, gospodarstwa ekologicze 1. WSTĘP Rolictwo ekologicze sięga swym początkiem lat 70. ubiegłego wieku, od kiedy coraz bardziej zaczęto zwracać uwagę a zaieczyszczeie środowiska grożące zdrowiu, a także a wytwarzaie produktów spożywczych dobrej jakości. Taką właśie żywością wydaje się być ta wyprodukowaa metodami ekologiczymi, obwarowaa zakazami, szczegółowymi uwarukowaiami i kotrolami [4, 6]. W rolictwie ekologiczym metody gospodarowaia są zgode z wymogami gleby, rośli uprawych i zwierząt gospodarskich. Nadrzędym celem takiej formy działalości jest zatem produkcja żywości wysokiej jakości, przy jedoczesym zachowaiu rówowagi biologiczej w środowisku przyrodiczym [5]. Jedą z dziedzi produkcji ekologiczej jest chów bydła zarówo mleczego, jak i mięsego. Dotychczasowa ekologicza produkcja zwierzęca w krajach Uii Europejskiej jest jedak iewielka i wyosi w przypadku bydła około 2% ogólej produkcji mleka krowiego i wołowiy [3].

2 70 M. Bogucki, W. Neja, A. Oler Celem pracy jest przedstawieie aktualej sytuacji w chowie bydła w gospodarstwach ekologiczych w województwie kujawsko-pomorskim, charakterystyka struktury rasowej i wiekowej bydła, waruków jego utrzymaia, a także wielkości produkcji. 2. MATERIAŁ I METODY BADAŃ Badaia przeprowadzoo a podstawie akietyzacji gospodarstw ekologiczych w województwie kujawsko-pomorskim a przełomie 2005 i 2006 roku. Łączie akiety rozesłao do 89 (100%) takich gospodarstw. Odpowiedź uzyskao z 51 gospodarstw (w tym z 41 utrzymujących bydło), co staowiło poad 57% wszystkich objętych akietyzacją. Na podstawie zgromadzoego materiału obliczoo średie liczebości poszczególych kategorii bydła w gospodarstwach ekologiczych (bydła ogółem, bydła mleczego, krów, jałówek, cieląt, bydła opasowego mięsego i mleczego razem), częstotliwość występowaia poszczególych typów budyków iwetarskich dla bydła (budyków tylko dla krów, tylko dla bydła, budyków dla różych zwierząt rówież dla owiec, kóz i koi), systemów utrzymaia (uwięziowego, wolostaowiskowego, uwięziowego i wolostaowiskowego), rodzajów staowisk (ściołowych płytkich i głębokich). Poadto oceioo dostęp zwierząt do pastwisk i wybiegów. Uzyskae dae pozwoliły określić sposób doju (ręczy, dojarka bańkowa, dojarka przewodowa), a także udział stosowaych w żywieiu pasz (własych, pasz zakupioych z gospodarstw ekologiczych oraz kowecjoalych). Określoo rówież średią roczą produkcję mleka (kg) w gospodarstwach utrzymujących krowy oraz średią roczą produkcję żywca wołowego (kg) w gospodarstwach utrzymujących bydło rzeźe. Obliczeń dokoao za pomocą arkusza kalkulacyjego Excel WYNIKI BADAŃ Średia liczebość stada w 41 gospodarstwach ekologiczych utrzymujących bydło w województwie kujawsko-pomorskim wyosiła 15 sztuk. Bydło mlecze utrzymywao w 34 gospodarstwach średio po 12 sztuk (tab. 1). Średia liczebość krów kształtowała się a poziomie 7 sztuk, cieląt i jałówek po 4 sztuki oraz opasów 5 sztuk. Aaliza struktury rasowej bydła wykazała domiujący udział rasy polskiej holsztyńsko-fryzyjskiej (HO), która utrzymywaa była w 90,3% gospodarstwach. Koleją rasą pod względem częstotliwości występowaia była polska czerwoa (RP), jej obecość stwierdzoo w 16,1% gospodarstw. Z kolei struktura rasowa bydła mięsego przedstawiała się astępująco: aberdee agus (AN) w 9,7%, limousie (LM) w 6,5%, rasa simetalska (SM) w 6,5% oraz charolais (CH) w 3,2% gospodarstw. Przeprowadzoa aaliza pozwoliła określić waruki utrzymaia zwierząt (tab. 2). W ieco poad 30% obiektów występowały budyki tylko dla bydła, we wszystkich pozostałych bydło przebywało w pomieszczeiach iwetarskich przezaczoych rówież dla iych gatuków zwierząt (68,3%).

3 Utrzymywaie bydła w gospodarstwach ekologiczych Tabela 1. Struktura bydła w gospodarstwach ekologiczych w województwie kujawsko-pomorskim Table 1. Cattle structure o ecological farms of the Kujawsko-Pomorskie Provice ekologicze Ecological farms Bydło Cattle Tabela 2. Waruki utrzymaia bydła Table 2. Cattle maagemet coditios ekologicze Ecological farms Bydło mlecze Dairy cattle Krowy Cows Cielęta Calves Jałówki Heifers Bydło opasowe Fatteig cattle x x x x x x dla krów for cows Typ budyku Type of buildig dla bydła for cattle dla różych zwierząt for differet aimals obora uwięziowa tyig stalls System utrzymaia Maagemet system obora wolostaowiskowa loose bar obora uwięziowa i wolostaowiskowa tyig stalls ad loose bar Rodzaj staowiska Kid of positio płytkie shallow głębokie deep Dostęp do pastwiska Access to pastures Dostęp do wybiegu Access to subterfuge 41 7,3 24,4 68,3 65,9 21,9 12,2 87,8 12,2 85,4 90,3 Utrzymywaie bydła w gospodarstwach ekologiczych... 71

4 72 M. Bogucki, W. Neja, A. Oler Domiującym systemem utrzymaia bydła okazał się system alkierzowy, który stwierdzoo w prawie 2/3 gospodarstw. Niespeła 22% staowiły budyki wolostaowiskowe. W pozostałej części gospodarstw (12,2%) bydło utrzymywae było z wykorzystaiem zarówo systemu alkierzowego, jak i wolostaowiskowego. W większości gospodarstw zdecydowaie przeważały staowiska ściołowe płytkie 87,8%, wobec 12,2% ściołowych głębokich. Staowiska bezściołowe ie występowały. Poad 85% gospodarstw zapewiało swoim zwierzętom dostęp do pastwiska, a poad 90% rówież dostęp do wybiegu. W poad 32% uwzględioych w badaiach gospodarstw krowy dojoo ręczie, a w ieco poad 7% za pomocą dojarki przewodowej. Domiującym sposobem pozyskiwaia mleka (60%) okazał się dój z wykorzystaiem dojarki bańkowej (tab. 3). Tabela 3. Systemy doju krów Table 3. Cow milkig systems ekologicze Ecological farms 28 dój ręczy maual milkig Sposób pozyskiwaia mleka Milkig system dojarka bańkowa dojarka przewodowa ca milkmaid lie milkmaid 32,1 60,7 7,2 W gospodarstwach ekologiczych prowadzoa była zarówo produkcja mleka surowego, jak i żywca wołowego. utrzymujące krowy mlecze produkowały roczie średio kg mleka, atomiast utrzymujące bydło opasowe średio kg żywca wołowego (tab. 4). Główym źródłem pożywieia bydła były pasze produkowae we własym zakresie (85,4%), w dalszej kolejości pasze zakupioe w iym gospodarstwie ekologiczym (12,2%) i w iym gospodarstwie kowecjoalym 2,4% (tab. 5). Tabela 4. Produkcja mleka i żywca wołowego Table 4. Productio of dairy ad beef cattle ekologicze Ecological farms Mleko surowe Raw milk (kg) x Żywiec wołowy Cattle o hoof (kg) x Tabela 5. Pozyskiwaie pasz stosowaych w żywieiu bydła Table 5. Obtaiig aimal feed i cattle feedig ekologicze Ecological farms 41 pasze włase ow feeds Pasze Aimal feeds zakup z gospodarstw ekologiczych purchase from ecological farms zakup z iych gospodarstw purchase from other farms 85,4 12,2 2,4

5 Utrzymywaie bydła w gospodarstwach ekologiczych DYSKUSJA WYNIKÓW W gospodarstwach ekologiczych utrzymujących bydło średia liczebość krów mleczych kształtowała się a poziomie 7 sztuk. Badaia Demeterbud [9] przeprowadzoe w 139 gospodarstwach ekologiczych w Niemczech wykazały zaczie wyższą średią liczbę krów w stadzie 23 sztuki. Prawie połowa gospodarstw kowecjoalych w Polsce posiada 1-2 sztuki bydła, a koleje 36,1% w graicach 3-9 sztuk. W poad 2/3 liczba krów mleczych wyosi 1 lub 2 sztuki, a w 1/4 3-9 sztuk. Tylko w 1,2% gospodarstw pogłowie krów przekracza 20 sztuk. W Polsce średia wielkość stada krów wyosi 3,3 sztuki [8]. Domiującym systemem utrzymaia bydła okazał się system alkierzowy. W większości gospodarstw polskich krowy utrzymywae są w oborach uwięziowych [7]. Na 109 badaych gospodarstw województwa mazowieckiego 90,7% jest wyposażoych w obory uwięziowe, atomiast pozostałe 9,3% w wolostaowiskowe. Wśród obór plaowaych oraz zajdujących się w budowie występowały tylko obory wolostaowiskowe [2]. W budykach iwetarskich zdecydowaie przeważały staowiska ściołowe płytkie. W badaiach Grodzkiego i i. [2] w 109 aalizowaych gospodarstwach obory płytkie ściołowe staowiły 89,8%, płytkie bezściołowe 8,3%, a obory ściołowe głębokie 1,9%. Domiującym sposobem pozyskiwaia mleka okazał się dój z wykorzystaiem dojarki bańkowej, który praktykowao w poad 60% gospodarstw ekologiczych. Borkowska i Różycka [1], prowadząc badaia w 105 gospodarstwach Zamojszczyzy specjalizujących się w produkcji mleka, stwierdziły sporadyczie występujące dojarki przewodowe (4 przypadki), w zdecydowaej większości gospodarstw (95) mleko pozyskiwao dojarkami kowiowymi, a w 6 krowy dojoo ręczie. W iych badaiach krajowych [2] wykazao, że a 109 gospodarstw 43 dyspoowały dojarkami bańkowymi, 55 przewodowymi a 10 halą udojową. 5. WNIOSKI 1. Średia liczebość bydła w gospodarstwach ekologiczych w województwie kujawsko-pomorskim wyosiła 15 sztuk, w tym 7 krów mleczych. 2. Przeważającym systemem utrzymaia zwierząt gospodarskich był system alkierzowy, który stwierdzoo w prawie 2/3 gospodarstw ekologiczych. 3. utrzymujące krowy mlecze produkowały roczie średio kg mleka, atomiast utrzymujące bydło rzeźe kg żywca wołowego. LITERATURA [1] Borkowska D., Różycka G., Aaliza bazy paszowej i waruków utrzymaia krów w gospodarstwach idywidualych Zamojszczyzy podejmujących specjalizację w produkcji mleka. Prz. Hod. 59,

6 74 M. Bogucki, W. Neja, A. Oler [2] Grodzki H., Nałęcz-Tarwacka T., Slósarz J., Przysucha T., Zmiay zachodzące w pogłowiu bydła, produkcji i jakości mleka w Polsce w ostatich latach. Prz. Hod. 60, [3] Hamm U., Groefeld F., Market situatio for orgaic livestock products i Europe. Proc. of the 1st SAFO Workshop Socio-ecoomic aspects of aimal health ad food safety i orgaic farmig systems, Florece, Italy, [4] Kledal P.R., Political ecoomy of orgaic foods. Proc. of the 1st SAFO Workshop Socio-ecoomic aspects of aimal health ad food safety i orgaic farmig systems, Florece, Italy, [5] Mroczek J.R., Ocea środowiska hodowlaego w gospodarstwie ekologiczym prowadzącym chów bydła mięsego. Prz. Hod. 11, [6] Przyłucka J Alteratywa produkcja zwierzęca i jej wpływ a środowisko. Prz. Hod. 2, [7] Przysucha T., Drożdż A., Wpływ wyposażeia techiczego obór a jakość mleka. Wieś Jutra 7(24), [8] Roczik Statystyczy, GUS Warszawa. [9] Siebeeicher G.E., Podręczik rolictwa ekologiczego. PWN Warszawa, CATTLE MANAGEMENT ON ECOLOGICAL FARMS OF THE KUJAWY AND POMORZE PROVINCE Summary The study was based o a questioaire survey which covered ecological cattle farms i the Kujawy ad Pomorze Provice. The data collected showed that the average umber of cattle herd was 15. The cattle breed structure aalysis demostrated a domiace of Polish Holstei-Frisia cattle kept o 90.3% of the farms. The secod most commo breed was Polish Red (16.1% of the farms), followed by beef cattle breeds. The cofiemet system prevailed, foud o almost 2/3 of the farms. I most farmyards shallow litter pes were recorded (87.8%), as compared with 12.2 of deep litter pes.. O over 32% of the farms cows were milked by had but the domiat milkig techique ivolved the use of milk-pail milker, foud o over 60% of the farms. Dairy farms produced o average of litre of milk per year, while fat stock farms produced 3200 kg of live weight. Key words: cattle, cows, milk, ecological farms