KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Fizjologia KOD WF/I/st/5 2. KIERUNEK: Wychowanie fizyczne 3. POZIOM STUDIÓW 1 : I stopień studia stacjonarne 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: II rok/iii semestr 5. LICZBA PUNKTÓW ECTS: 3 6. LICZBA GODZIN: 15/30 7. TYP PRZEDMIOTU 2 : obowiązkowy 8. JĘZYK WYKŁADOWY: polski 9. FORMA REALIZACJI PRZEDMIOTU 3 : y/ 10. WYMAGANIA WSTĘPNE I DODATKOWE (np. przedmioty poprzedzające): anatomia, biologia, biochemia 1 Stacjonarny, niestacjonarny, e-learning 2 Obowiązkowy, fakultatywny. 3 Wykłady,, laboratoria, projekty, warsztaty, samodzielne prowadzenie zajęć przez studenta.
11. CEL PRZEDMIOTU: Celem przedmiotu jest wprowadzenie studentów w podstawową problematykę teorii stanowiących zbiór praw fizjologicznych jakim podlega cały organizm oraz poszczególne jego układy, tkanki i komórki w warunkach spoczynkowych. 12. PRZEDMIOTOWE EFEKTY KSZTAŁCENIA 4 P_W01. Zna i rozumie podstawy funkcjonowania i czynności układów fizjologicznych i narządów człowieka oraz podstawowe procesy zachodzące w organizmie człowieka w ontogenezie. P_W02. Zna i rozumie mechanizmy fizjologiczne, które decydują o prawidłowym przebiegu procesów życiowych oraz warunkach utrzymania homeostazy P_W03. Zna podstawowe metody pomiarów parametrów fizjologicznych i ich normy.. Potrafi wskazać i nazwać elementy składowe układów fizjologicznych oraz potrafi wyjaśnić zależności i związki występujące pomiędzy nimi. P_U02. Potrafi korzystać z aparatury i sprzętu do pomiarów parametrów fizjologicznych oraz interpretować wyniki uzyskanych pomiarów. P_U03. Umie postępować zgodnie z zasadami bezpieczeństwa obowiązującymi w pracowni fizjologicznej Odniesienie do kierunkowych efektów kształcenia (symbol) K_W01 K_W02 K_W04 K_U01 K_U02 K_U17 Odniesienie do obszarowych efektów kształcenia i standardów kształcenia nauczycieli (symbol) M1_W01 M1_W02 SN_Wa M1_W01 M1_W02 SN_Wa M1_W01 M1_W04 SN_Wa SN_Wc M1_U08 M1_U13 M1_U02 M1_U05 M1_U06 M1_U12 SN_Ua M1_U03 M1_U07 M1_U09 M1_U10 M1_U12 4 Efekty kształcenia w zakresie wiedzy (P_W), umiejętności (P_U) i kompetencji społecznych (P_K).
P_K01. Samodzielnie i w zespołach uczestniczy w realizacji stawianych przed nim zadań w pracowni fizjologicznej. P_K02. Aktywnie uczestniczy w ch i postępuje zgodnie z regulaminem pracowni fizjologicznej. K_K02 K_K08 SN_Ue SN_Ug M1_K01 M1_K02 M1_K03 M1_K04 M1_K05 M1_K06 M1_K08 SN_Ke M1_K02 M1_K04 M1_K07 M1_K08 13. METODY OCENY EFEKTÓW KSZTAŁCENIA Symbol przedmiotowego efektu kształcenia Metody (sposoby) oceny 5 Typ oceny 6 Forma dokumentacji P_W01 zaliczenie pisemne podsumowująca praca pisemna P_W02 zaliczenie pisemne podsumowująca praca pisemna P_W03 ocenianie ciągłe oraz zaliczenie formująca, praca pisemna pisemne podsumowująca ocenianie ciągłe oraz zaliczenie formująca, praca pisemna pisemne podsumowująca P_U02 ocenianie ciągłe formująca protokół z wykonanych obserwacji P_U03 ocenianie ciągłe formująca regulamin pracowni P_K01 ocenianie ciągłe formująca protokół z wykonanych pomiarów fizjologicznych P_K02 ocenianie ciągłe formująca regulamin pracowni 5 Ocenianie ciągłe (bieżące przygotowanie do zajęć), śródsemestralne zaliczenie pisemne, śródsemestralne zaliczenie ustne, końcowe zaliczenia pisemne, końcowe zaliczenia ustne, egzamin pisemny, egzamin ustny, praca semestralna, ocena umiejętności ruchowych, praca dyplomowa, projekt, kontrola obecności 6 Formująca, podsumowująca.
14. TREŚCI PROGRAMOWE Treść zajęć 1. Wprowadzenie - miejsce fizjologii w naukach biologicznych i jej znaczenie dla nauk o kulturze fizycznej. Zakres i pojęcie fizjologii rola eksperymentu (doświadczenia). Homeostaza. Fizjologiczny margines bezpieczeństwa. Bodziec fizjologiczny i reakcja. Czucie i percepcja. 2. Układ nerwowy podstawowe funkcje i znaczenie dla zachowania życia. Podział układu nerwowego pod względem topograficznym i czynnościowym. Potencjał błonowy potencjał spoczynkowy i potencjał czynnościowy. Rola pompy jonowej pompa sodowo-potasowa. Pobudliwość, bodziec, pobudzenie. Jednostki pobudliwości - chronaksja i reobaza. 3. Układ nerwowy c.d. Przekazywanie informacji w układzie nerwowym. Transmisja synaptyczna. Podział włókien nerwowych różnice czynnościowe. Sumowanie czasowe i przestrzenne. Funkcja układu autonomicznego. Czucie i narządy zmysłów. 4. Układ wydzielania wewnętrznego. Mechanizmy działania hormonów. Rola hormonów w utrzymaniu homeostazy i stanu równowagi czynnościowej. Interakcja hormon receptor. Osie podwzgórzowoprzysadkowe. Sprzężenie zwrotne. Udział hormonów w reakcji stresowej. 5. Układ mięśniowy. Czynność komórki mięśniowej. Jednostka motoryczna. Sprzężenie Forma zajęć 7 (liczba godz.) Symbol przedmiotowych efektów kształcenia 7 Wykłady,, laboratoria, samodzielne prowadzenie zajęć przez studenta.
elektromechaniczne. Skurcz mięśnia szkieletowego mechanizm. Czynność mięśni szkieletowych w ustroju. Zjawiska bioelektryczne w mięśniu zastosowanie elektromiografii (EMG) do badania czynności mięśni. 6. Układ mięśniowy c.d. Regulacja napięcia mięśniowego. Spoczynkowy tonus mięśniowy. Skurcz pojedynczy, tężcowy niezupełny i zupełny. Rodzaje skurczów mięśniowych: izotoniczny, izometryczny, auksotoniczny. Metabolizm energetyczny mięśni szkieletowych. Zmęczenie mięśni. 7. Fizjologia układu krążenia i mięśnia sercowego. Budowa i właściwości elektryczne mięśnia sercowego. Prawo wszystko albo nic. Układ bodźcotwórczy i przewodzący serca. Elektrokardiografia (EKG). Mechanika i hemodynamika serca - serce jako pompa ssąco-tłocząca. Siła skurczu i regulacja czynności serca. Wpływ autonomicznego układu nerwowego na czynność serca. 8. Fizjologia układu krążenia i mięśnia sercowego c.d. Funkcje układu krążenia. Elementy składowe układu krążenia układ sercowo-naczyniowy. Rola naczyń krwionośnych. Dystrybucja krwi w układzie naczyniowym. Objętość i ciśnienie krwi tętniczej. Czynniki wpływające na wielkość ciśnienia tętniczego krwi. Hormonalna regulacja krążenia. Częstość pracy serca (HR) czynniki wpływające na rytm pracy serca. Czynniki wpływające na pojemność minutową serca. Rola pompy mięśniowej w krążeniu krwi w układzie naczyniowym. 9. Układ oddechowy. Mechanika oddychania. Warunki równowagi gazowej organizmu. Objętości i pojemności płuc. Wentylacja płucna. Rezerwa oddechowa. Spirometria. Wymiana gazowa. Stosunek wentylacji do przepływu krwi. Różnica tętniczo-żylna wysycenia krwi tlenem. Zmiany stężenia O 2 i CO 2 w powietrzu,
oddechowym i organizmie. Hipoksja i jej wpływ na organizm. 10. Krew. Funkcje krwi w organizmie funkcja homeostatyczna. Transport tlenu. Pojemność tlenowa krwi. Biologiczne znaczenie krzywej dysocjacji oksyhemoglobiny. Transport dwutlenku węgla. 11. Termoregulacja. Wymiana ciepła pomiędzy organizmem a otoczeniem. Komfort termiczny. Główne elementy i mechanizmy termoregulacji. Czynniki wpływające na wzrost temperatury ciała. Ciepło egzogenne i endogenne. Reakcje organizmu na ciepło i zimno. 12. Fizjologia przewodu pokarmowego. Budowa układu trawiennego. Czynność układu pokarmowego. Neurohormonalna regulacja przyjmowania pokarmów i czynności trawiennych. Kontrola wydzielania soków trawiennych. Trawienie węglowodanów, białek i tłuszczy. 13. Przemiana materii i energii. Wydatek energetyczny organizmu. Podstawowa przemiana materii - zmiany w funkcji wieku. Bilans energetyczny organizmu. Metody pomiaru wydatku energetycznego kalorymetria bezpośrednia i pośrednia w układzie otwartym i zamkniętym. 14. Fizjologia gospodarki kwasowo-zasadowej w organizmie. Równowaga kwasowo-zasadowa krwi. Pojęcie ph i stężenie jonów H +. Układy buforowe ustroju. Rola układu oddechowego w regulacji równowagi kwasowo-zasadowej. Zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej krwi podczas wysiłku fizycznego. Mechanizmy kompensujące zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej krwi. 15. Gospodarka wodno-elektrolitowa organizmu. Objętość i skład przestrzeni wodnych. Mechanizmy regulacji bilansu wodnego w organizmie. Dobowy bilans wodny. Utrata wody i elektrolitów., P_W02 P_W02
1. Zapoznanie studenta z celami, efektami kształcenia i sposobami ich weryfikacji, treściami programowymi, literaturą oraz zasadami bezpieczeństwa na pracowni fizjologicznej i sprawami organizacyjnymi. Wprowadzenie do fizjologii układu nerwowego anatomiczno - fizjologiczne zróżnicowanie układu nerwowego. 2. Budowa i funkcja neuronu. Potencjał spoczynkowy i czynnościowy neuronu. Impuls nerwowy. Przewodzenie impulsu nerwowego we włóknach nerwowych. 3. Budowa, funkcja i rodzaje synaps. Przewodnictwo synaptyczne. Fizjologiczne zróżnicowanie nerwów. Łuk odruchowy i jego elementy. 4. Funkcja i klasyfikacja receptorów. Wyszukiwanie receptorów dotyku w skórze człowieka. Klasyfikacja odruchów. Badanie wybranych odruchów bezwarunkowych. 5. Fizjologia układu krążenia. Funkcja układu krwionośnego i limfatycznego. Skład i funkcja krwi. Preparat krwi ssaka i płaza - porównanie. Zachowanie się erytrocytów w roztworach izo- i anizotonicznych. 6. Hemoglobina budowa, funkcja, rodzaje, pochodne, normy fizjologiczne. Hematokryt spoczynkowy i powysiłkowy. 7. Grupy i podgrupy krwi oznaczanie metodą surowic wzorcowych. Konflikt serologiczny. 8. Hemostaza. Oznaczanie czasu krzepnięcia i krwawienia. 9. Charakterystyka parametrów układu krwionośnego. Praktyczny pomiar ich wartości. 10. Fizjologia budowy mięśnia sercowego. Cykl hemodynamiczny pracy serca. Zjawiska akustyczne pracy serca osłuchiwanie tonów serca. P_W01, P_U03, P_K02, P_W02, P_W02,,, P_U02, P_U03, P_K01, P_K02 P_W02, P_W03, P_U02, P_U03 P_W01, P_U02, P_U03 P_W02, P_W03, P_U02, P_U03, P_W03,, P_U02, P_K01, P_W03,, P_U02,
11. Układ bodźcowy przewodzący serca. Zjawiska bioelektryczne pracy serca zapis EKG. 12. Fizjologia układu oddechowego. Istota i zróżnicowanie oddychania. Etapy oddychania zewnętrznego i wewnętrznego. 13. Parametry układu oddechowego pomiar. Hiperwentylacja., P_U02 P_W03,, P_U02 14. Składowe objętości całkowitej pojemności płuc. Pojemność życiowa płuc pomiar. Współczynnik krążeniowo oddechowy Skibińskiego /WKOS/. 15. Kolokwium, P_W03, P_U02, P_W03, 15. NARZĘDZIA DYDAKTYCZNE: 1. Rzutnik, projektor multimedialny, plansze dydaktyczne; 2. Modele anatomiczne narządów; 3. Młoteczki neurologiczne; 4. Mikroskopy; 5. Preparaty mikroskopowe; 6. Wirówka hematokrytowa; 7. Surowice do oznaczania grup krwi; 8. Spirometry. 16. WARUNKI ZALICZENIA: Pozytywna ocena z kolokwiów i zaliczeń cząstkowych, aktywny udział na zajęciach. 17. PRZYKŁADOWE ZAGADNIENIA EGZAMINACYJNE (ZALICZENIOWE): 1. Przekazywanie informacji w układzie nerwowym. 2. Cykl hemodynamiczny i bioelektryczny pracy serca. 3. Rola jonów wapnia w skurczu mięśniowym. 4. Oś hormonalna podwzgórzowo-przysadkowa. 5. Dystrybucja wody w organizmie bilans wodny.
18. LITERATURA PODSTAWOWA I UZUPEŁNIAJĄCA 8 : 1. Borodulin-Nadzieja L. (2005). Fizjologia człowieka. Podręcznik dla studentów licencjatów medycznych. Górnicki Wydawnictwo Medyczne, Wrocław. 2. Ciechanowicz-Lewkowicz E. (2005). Neurofizjologia podręcznik dla studentów kierunków przyrodniczych. Arte. 3. Ganong W.F. (1994). Fizjologia. Podstawy fizjologii lekarskiej. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa. 4. Górski W.F. (2010). Fizjologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa. 5. Halicka-Ambroziak H.D. i wsp. (2004). Wskazówki do ćwiczeń z fizjologii dla studentów wychowania fizycznego. Wydawnictwo AWF Warszawa. 6. Hansen J.T., Koeppen B.M. (2005). Atlas fizjologii człowieka Nettera. Wydawnictwo Medyczne Urban Partner, Wrocław. 7. Konturek S. (2007). Fizjologia człowieka. Elservier Urban Partner Wrocław. 8. Silbernagl S., Despopoulos A. (2007). Ilustrowana fizjologia człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa. 9. Tafil-Klawe M., Klawe J.J. (red.) (2009). Wykłady z fizjologii człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa. 10. Traczyk W.Z. (2007). Fizjologia człowieka w zarysie. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa. 8 Dostępna w czytelni, bibliotece, Internecie.
Zajęcia wymagające udziału prowadzącego Samokształcenie 19. OBCIĄŻENIE PRACĄ STUDENTA Forma aktywności a) Realizacja przedmiotu: y Liczba godzin na zrealizowanie aktywności w semestrze 15 b) Realizacja przedmiotu: 30 c) Realizacja przedmiotu: laboratoria 0 d) Egzamin 2 e) Inne godziny kontaktowe z nauczycielem 10 Łączna liczba godzin zajęć realizowanych z udziałem prowadzącego (pkt. a +b + c + d + e) f) Przygotowanie się do zajęć 57 5 g) Przygotowanie się do zaliczeń/kolokwiów 5 h) Przygotowanie się do egzaminu/zaliczenia 8 końcowego i) Wykonanie zadań poza uczelnią 0 Łączna liczba godzin zajęć realizowanych we własnym zakresie (pkt. f + g +h + i) Razem godzin (zajęcia z udziałem prowadzącego + samokształcenie) Liczba punktów ECTS 3 18 75 20. PROWADZĄCY PRZEDMIOT (IMIĘ, NAZWISKO, ADRES E-MAIL, KATEDRA, ZAKŁAD, NR POKOJU) 1. prof. Dr hab. Benedykt Opaszowski; e-mail: benedykt.opaszowski@insp.waw.pl Katedra Nauk Przyrodniczych, Zakład Fizjologii i Biochemii, nr pokoju 22 2. dr hab. prof. nadzw. Andrzej Klusiewicz andrzej.klusiewicz@insp.waw.pl (Katedra Nauk Przyrodniczych, Zakład Fizjologii i Biochemii, Pokój 14) 3. dr Barbara Długołęcka; e-mail: barbara.dlugolecka@awf-bp.edu.pl; Katedra Nauk Przyrodniczych, Zakład Fizjologii i Biochemii, nr pokoju 14. 4. dr Agnieszka Michalska; e-mail: agnieszka.michalska@awf-bp.edu.pl Katedra Nauk Przyrodniczych, Zakład Fizjologii i Biochemii, nr pokoju 18.