Nazwa modułu Rodzaj modułu/przedmiotu Wydział PUM Kierunek studiów Specjalność Poziom studiów Forma studiów Rok, semestr studiów np. rok 1, semestr (I i II) Liczba przypisanych punktów ECTS (z rozbiciem na semestry ) Formy prowadzenia zajęć S YL AB US MODUŁ U ( PRZEDMIOTU) I nforma cje ogólne Obowiązkowy/obieralny Wydział Lekarski z ONwJA lekarski nie dotyczy jednolite magisterskie stacjonarne i niestacjonarne 3, 4 Semestr 3 6, semestr 4 7; Razem 13 wykłady 40 godzin, ćwiczenia 120 godzin, razem 160 godzin. - zaliczenie na ocenę: Forma zaliczenia x opisowe testowe praktyczne ustne zaliczenie bez oceny Kierownik jednostki Osoby prowadzące zajęcia z zaznaczeniem adiunkta dydaktycznego lub osoby odpowiedzialnej za przedmiot Strona internetowa jednostki Język prowadzenia zajęć - egzamin końcowy: opisowy x testowy praktyczny ustny prof. dr hab. n. med. Andrzej Pawlik kzfizjol@pum.edu.pl dr hab. n. med. Sylwia Słuczanowska-Głąbowska sylwia@pum.edu.pl (osoba odpowiedzialna za przygotowanie sylabusa) dr n. med. Marzena Staniszewska stanma@pum.edu.pl dr n. med. Stanisława Walat stanislawa.walat@pum.edu.pl dr n. med. Bolesław Banach banbol@pum.edu.pl dr n. med. Katarzyna Zgutka katgrymula@tlen.pl dr n. med. Tomasz Sroczyński results.physiology@gmail.com https://www.pum.edu.pl/wydzialy/wydziallekarski/katedra-zaklad-fizjologii polski *zaznaczyć odpowiednio, zmieniając na X Strona 1 z 9
Informacje szczegółowe Cele modułu/przedmiotu Wymagania wstępne w zakresie Wiedzy Umiejętności Kompetencji społecznych Opis efektów kształcenia dla modułu (przedmiotu) lp. efektu kształcenia Student, który zaliczył moduł (przedmiot) wie/umie/potrafi: 1. Przekazanie wiedzy o czynności narządów i układów narządowych; wyjaśnienie mechanizmów i sposobów regulacji funkcji fizjologicznych ze szczególnym uwzględnieniem zasad funkcjonowania organizmu jako zintegrowanego systemu homeostatycznego funkcjonującego w logicznym układzie wzajemnych powiązań. 2. Zdefiniowanie stanu zdrowia jako utrzymywania homeostazy, opisanie jej uwarunkowań, podstawowych parametrów, przyczyn i skutków zakłóceń oraz mechanizmów kompensujących. 3. Wykazanie, że możliwości adaptacyjne organizmu człowieka do zmian środowiska, obciążeń pracą fizyczną, umysłową oraz naporów emocjonalnych są ograniczone i indywidualnie zróżnicowane a warunkiem właściwego postępowania profilaktycznego jest dostosowanie trybu życia człowieka do indywidualnych możliwości jego organizmu warunkowanych aktualną wydolnością. 4. Przedstawienie wartości referencyjnych podstawowych parametrów fizykochemicznych środowiska wewnętrznego oraz wskaźników morfologicznych i zmiennych fizjologicznych. 5. Dostarczenie podstaw dla odróżnienia stanu zdrowia od dysfunkcji i zaburzeń chorobowych oraz wiedzy umożliwiającej w toku dalszej nauki zrozumienie procesów patofizjologicznych i objawów klinicznych, co umożliwi racjonalne wnioskowanie przyczynowo-skutkowe w diagnostyce i terapii oraz ułatwi zrozumienie mechanizmów działania leków i toksyn. 6. Powiązanie wiedzy o procesach fizjologicznych z zadaniami praktycznymi laboratoryjnymi oraz próbami o charakterze klinicznym, w celu nabycia umiejętności obserwacji czynności organizmu i precyzyjnego opisywania jego stanów a tym samym ułatwienie wdrożenia do przyszłego badania klinicznego oraz kształtowanie właściwych relacji badający/badany. W czasie ćwiczeń i wykładów wskazuje się na zróżnicowanie informacji zawartych w dostępnych źródłach, wspólnie analizuje ich znaczenie, cechy wspólne i różniące podkreśla konieczność weryfikacji danych pozyskanych z jednego źródła w oparciu o inne i sięgania do materiałów nowych, publikowanych przez wydawców o ustalonej renomie. Wskazuje się na konkretnych przykładach zastosowanie przekazywanych informacji do analizy objawów chorobowych czy zrozumienia stosowanych procedur diagnostycznych lub terapeutycznych ze względów oczywistych jest to nieco ograniczone na tym etapie studiów. Pytanie dlaczego? i próby wspólnych a potem coraz bardziej samodzielnych na nie odpowiedzi są stale obecne w procesie dydaktycznym. Znajomość budowy anatomicznej człowieka tkanek, narządów i układów narządowych; wiedza o strukturze i czynności komórki i organelli wewnątrzkomórkowych. Znajomość podstawowych pojęć i reakcji biochemicznych wewnątrz i zewnątrzkomórkowych oraz przebiegu i znaczeniu szlaków metabolicznych. Posługiwanie się mikroskopem optycznym; korzystanie w stopniu podstawowym z dostępnych baz danych Współpraca w grupie w celu wspólnego opisu obserwowanych zjawisk i wyciągania wniosków; nawyk samokształcenia i krytycznej oceny informacji SYMBOL (odniesienie do) Zakładanych Efektów Kształcenia Sposób weryfikacji efektów kształcenia* Strona 2 z 9
W01 W02 W03 W04 W05 W06 W07 W08 W09 W10 W11 Opisuje gospodarkę wodno-elektrolitową w układach biologicznych zna prawa fizyczne opisujące przepływ cieczy oraz czynniki wpływające na opór naczyniowy przepływu krwi zna fizykochemiczne i molekularne podstawy K_B.W1 K_B.W5 W, O, PS, K (2 w semestrze) działania narządów zmysłów K_B.W7 zna enzymy biorące udział w trawieniu, mechanizm wytwarzania kwasu solnego w żołądku, rolę żółci, przebieg wchłaniania produktów trawienia oraz zaburzenia z nimi związane zna konsekwencje niewłaściwego odżywiania, w tym długotrwałego głodowania, przyjmowania zbyt obfitych posiłków oraz stosowania niezbilansowanej diety zna sposoby komunikacji między komórkami, między komórką a macierzą zewnątrzkomórkową; oraz szlaki przekazywania sygnałów w komórce i przykłady zaburzeń w tych procesach prowadzące do rozwoju nowotworów i innych chorób posiada podstawową wiedzę na temat komórek macierzystych i ich zastosowania w medycynie zna podstawy pobudzenia i przewodzenia w układzie nerwowym oraz wyższe czynności nerwowe a także fizjologię mięśni prążkowanych i gładkich oraz funkcje krwi zna czynność i mechanizmy regulacji wszystkich narządów i układów organizmu człowieka, w tym układu: krążenia, oddechowego, pokarmowego, moczowego, i powłok skórnych oraz rozumie zależności istniejące między nimi zna mechanizm działania hormonów, oraz konsekwencje zaburzeń regulacji hormonalnej zna przebieg i regulację funkcji rozrodczych u kobiet i mężczyzn K_B.W18 K_B.W19 K_B.W21 K_B.W23 K_B.W24 K_B.W25 K_B.W26 K_B.W27 W12 zna mechanizmy starzenia się organizmu K_B.W28 W13 U01 U02 zna podstawowe ilościowe parametry opisujące wydolność poszczególnych układów i narządów, w tym: zakres normy i czynniki demograficzne wpływające na wartość tych parametrów opisuje zmiany w funkcjonowaniu organizmu w sytuacji zaburzenia homeostazy, w szczególności określa jego zintegrowaną odpowiedź na wysiłek fizyczny, ekspozycję na wysoką i niską temperaturę, utratę krwi lub wody, nagłą pionizację, przejście od snu do stanu czuwania wykonuje proste testy czynnościowe oceniające organizm człowieka jako K_B.W29 K_B.U7 K_B.U8 jw Umiejętność wykonania i interpretacja uzyskanego wyniku warunek zaliczenia danego Strona 3 z 9
U03 U04 U05 K01 K02 K03 K04 K05 układ regulacji stabilnej (testy obciążeniowe, wysiłkowe); interpretuje dane liczbowe dotyczące podstawowych zmiennych fizjologicznych obsługuje proste przyrządy pomiarowe oraz ocenia dokładność wykonywanych pomiarów korzysta z baz danych, w tym internetowych, i wyszukuje potrzebną informację za pomocą dostępnych narzędzi planuje i wykonuje proste badanie naukowe oraz zinterpretować jego wyniki i wyciąga wnioski akceptuje potrzebę standardów etycznych; rozumie pojęcie i potrzebę odpowiedzialności za powierzone dobro wykazuje nawyk samokształcenia, rozumie potrzebę uczenia się prze całe życie, potrafi inspirować i organizować proces uczenia się innych osób współpracuje z członkami zespołu; potrafi współpracować w grupie, przyjmując w niej różne role w czasie wykonywanych obserwacji i testów czynnościowych przestrzega prawidłowych relacji badający/badany K_B.U10 K_B.U11 K_B.U14 K_K01 K_K02 K_K03 K_K04 K_K05 ćwiczenia. Wybrane próby i testy wchodzą w skład sprawdzianu praktycznego kończącego ćwiczenia oraz części praktycznej egzaminu z przedmiotu. Ocenie podlegają nabyte zdolności obserwacji, opisu i interpretacji zjawisk fizjologicznych oraz wykonania wybranych metod diagnostycznych. Przygotowanie i przedstawienie kolegom w formie prezentacji wybranych zagadnień Przygotowanie i przedstawienie raportu z badania Tabela efektów kształcenia dla modułu (przedmiotu) w odniesieniu do form zajęć lp. SYMBOL (odniesienie do) Zakładanych Efektów Kształcenia Wykład Seminarium Forma zajęć dydaktycznych Ćwiczenia Ćwiczenia kliniczne inne.. 1 K_B.W1 X.2 K_B.W5 X X 3 K_B.W7 X 4 K_B.W18 X 5 K_B.W19 X 6 K_B.W21 X X Strona 4 z 9
7 K_B.W23 X 8 K_B.W24 X X 9 K_B.W25 X X 10 K_B.W26 X X 11 K_B.W27 X 12 K_B.W28 X 13 K_B.W29 X X 14 K_B.U7 X X 15 K_B.U8 X 16 K_B.U10 X 17 K_B.U11 X 18 K_B.U14 X 19 K_K01 X 20 K_K02 X 21 K_K03 X 22 K_K04 X 23 K_K05 X lp. treści kształcenia Opis treści kształcenia ilość godzin Odniesienie do efektów kształcenia dla modułu (lp. efektu kształcenia) TK01 TK02 TK03 TK04 TK05 TK06 Wykłady: Homeostaza i sposoby jej utrzymywania. Sposoby komunikacji (przekazywania informacji) międzykomórkowej. Pojęcie ligandów, agonistów, antagonistów i receptorów dla ligandów; transdukcja sygnału w komórce. Udział hormonów w regulacji czynności narządów, procesach metabolicznych oraz wzrastaniu i różnicowaniu tkanek. Układ autonomiczny: podział, mediatory, receptory i ich agoniści oraz antagoniści. Wpływ układu współczulnego i przywspółczulnego na narządy i tkanki Ośrodkowy układ nerwowy: funkcje czuciowe, motoryczne oraz wyższe czynności nerwowe. Ból i jego modulacja. Fizjologia serca: fazy cyklu sercowego, tony serca, objętości serca. Wewnętrzna i zewnętrzna regulacja czynności serca. Krążenie wieńcowe. Czynności układu krążenia. Regulacja ciśnienia tętniczego krwi i oporu 6 W06, W09, K01, K02 4 W10, W11 2 W08 8 W08 6 W09, W13 4 W09, W13 Strona 5 z 9
TK07 TK08 TK09 naczyniowego. Układ tętniczy i żylny. Badanie przedmiotowe układu krążenia. Nerwowa, hormonalna i humoralna regulacja czynności układu krążenia. Czynności układu oddechowego. Wentylacja płuc. Opory oddechowe. Spirometria. Regulacja oddychania. Funkcje nerek. Porównawcza analiza czynności kanalika bliższego, pętli nefronu, kanalika dalszego i zbiorczego. Mechanizmy zagęszczania i rozcieńczania moczu. Skład i właściwości moczu. Regulacja funkcji rozrodczych u kobiet i mężczyzn 4 W09, W13 4 W09, W13 2 W11 TK01 TK02 TK03 TK04 TK05 Ćwiczenia: Homeostaza i sposoby jej utrzymywania. 2 U01, K03 Ogólna charakterystyka i podstawy regulacji czynności układu dokrewnego; sprzężenia zwrotne w układzie dokrewnym; mechanizmy uwalniania i działania hormonów. Narządy aktywne hormonalnie. Udział hormonów w regulacji czynności narządów, procesach metabolicznych oraz wzrastaniu i różnicowaniu tkanek. Fizjologia krwi. Elementy morfotyczne krwi obwodowej: wartości referencyjne i funkcje. Skład i rola osocza. Grupy krwi. Hemostaza. Hematopoeza. Fizjologia komórek macierzystych i ich rola w procesach regeneracyjnych. Fizjologia tkanek pobudliwych. Transmittery (mediatory) pobudzające i hamujące powstawanie EPSP i IPSP. Modulatory synaptyczne. Czynność neuronów, mięśni szkieletowych, gładkich i mięśnia sercowego Układ autonomiczny: wpływ układu współczulnego i przywspółczulnego na narządy i tkanki 6 W10, W11, U04, 20 W07, W13, U02, U05, K02, K03, K04 8 W08, U02, K03, K04, K05 4 W08, U02, K03, K04, K05 TK06 Ośrodkowy układ 10 W08, U02, K03, K04, K05 Strona 6 z 9
TK07 TK08 TK09 TK10 TK11 TK12 TK13 TK14 nerwowy: funkcje czuciowe, motoryczne. Ból i jego modulacja. Wybrane elementy oceny czynności oun Fizjologia narządów zmysłów 8 W03, U03, K03, K04, K05 Fizjologia serca: fazy cyklu sercowego, tony serca, objętości serca. Wewnętrzna i zewnętrzna regulacja czynności serca. Krążenie wieńcowe. Adaptacja serca do wysiłku fizycznego i jej ocena zmiany SV, HR, Q. EKG Czynności układu krążenia. Regulacja ciśnienia tętniczego krwi i oporu naczyniowego. Układ tętniczy i żylny. Badanie przedmiotowe układu krążenia. Nerwowa, hormonalna i humoralna regulacja czynności układu krążenia. Adaptacja układu krążenia do wysiłku fizycznego Czynności układu oddechowego. Wentylacja płuc. Opory oddechowe. Spirometria. Regulacja oddychania. Adaptacja układu oddechowego do wysiłku fizycznego. Funkcje nerek. Porównawcza analiza czynności kanalika bliższego, pętli nefronu, kanalika dalszego i zbiorczego. Mechanizmy zagęszczania i rozcieńczania moczu. Skład i właściwości moczu. Całkowita woda organizmu (TBW) i jej podział. Podstawy regulacji gospodarki wodnomineralnej organizmu i jej zaburzenia. Bilans wodny. Rola nerek i układu oddechowego w utrzymywaniu homeostazy organizmu. Procesy zachodzące w poszczególnych odcinkach przewodu pokarmowego. Czynność motoryczna i wydzielnicza przewodu pokarmowego. Hormony żołądkowo-jelitowe. Rola wątroby i trzustki w czynności przewodu pokarmowego Całkowita przemiana materii i jej składowe, regulacja przemiany materii przez układ nerwowy i hormony. Podstawy racjonalnego żywienia, ocena masy ciała i proporcji 12 12 8 8 W09, W13, U02, U03, U05, K02, K03, K04, K05 W02, W09, W13, U02, U03, U05, K02, K03, K04, K05 W09, W13, U02, U03, U05, K02, K03, K04, K05 W09, W13, U02, U03, U05, K02, K03, K04, K05 6 W01, U01, U02, U03 4 2 W04, W05, W09, W13, U02, U05, K03, K04 W04, W05, W09, W13, U02, U05, K03, K04 Strona 7 z 9
TK15 TK16 TK17 ciała.(masa należna, LBM, BMI, WHR). Przyczyny otyłości. Otyłość brzuszna. Neurohormonalna regulacja przyjmowania pokarmu. Termoregulacja-odpowiedź organizmu na zmienne warunki środowiska zewnętrznego Wytwarzanie i utrata ciepła - termo liza i termogeneza; ośrodek termoregulacji; efektory termoregulacji Wydolność fizyczna ogólna i sposoby jej oceny. Maksymalny pobór tlenu (VO2max, pułap tlenowy). 2 W09, U01, U04, K03, K04, 4 Mechanizmy i objawy starzenia się organizmu 2 W13 W13, U02, U03, U05, K02, K04, K05 Zalecana literatura: Literatura obowiązkowa 1 Fizjologia człowieka. Podręcznik dla studentów medycyny; red. S. J. Konturek, 2013; wyd. Elsevier Urban&Partner 2. Fizjologia. W. F. Ganong: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007 Literatura uzupełniająca 1. Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej, W.Z. Traczyk, A. Trzebski (red.), Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004 2. Atlas fizjologii człowieka Nettera Hansen J.T. Koepen B.M., Wydawnictwo Medyczne Urban&Partner 2005 Nakład pracy studenta (bilans punktów ECTS) Forma nakładu pracy studenta (udział w zajęciach, aktywność, przygotowanie sprawozdania, itp.) W ocenie (opinii) nauczyciela Godziny kontaktowe z nauczycielem 160 160 Przygotowanie do ćwiczeń/seminarium 70 Czytanie wskazanej literatury 60 Napisanie raportu z laboratorium/ćwiczeń/przygotowanie - projektu/referatu itp. Przygotowanie do 40 kolokwium/kartkówki Przygotowanie do egzaminu 60 Inne.. Sumaryczne obciążenie pracy studenta 390 Punkty ECTS za moduł/przedmiot 13 Uwagi Obciążenie studenta [h] W ocenie (opinii) studenta Średnia Strona 8 z 9
*Przykładowe sposoby weryfikacji efektów kształcenia: EP egzamin pisemny EU - egzamin ustny ET egzamin testowy EPR egzamin praktyczny K kolokwium R referat S sprawdzenie umiejętności praktycznych RZĆ raport z ćwiczeń z dyskusją wyników O - ocena aktywności i postawy studenta SL - sprawozdanie laboratoryjne SP studium przypadku PS - ocena umiejętności pracy samodzielnej W kartkówka przed rozpoczęciem zajęć PM prezentacja multimedialna i inne Strona 9 z 9